Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Tội Đánh bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu một số vấn đề về lý luận cơ bản của pháp luật Việt Nam về tội đánh bạc đồng thời so sánh với các quy định pháp luật của tội này đối với một số nước trên thế giới. Cũng như phân tích thực trạng áp dụng pháp luật trong xét xử tại Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, từ đó chỉ ra những vướng mắc, hạn chế còn bất cập và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hơn các quy định của Bộ luật hình sự về tội đánh bạc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Tội Đánh bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐỨC DŨNG TỘI ĐÁNH BẠC TỪ THỰC TIỄN QUẬN NAM TỪ LIÊM THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI - 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN ĐỨC DŨNG TỘI ĐÁNH BẠC TỪ THỰC TIỄN QUẬN NAM TỪ LIÊM THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS: PHÙNG THẾ VẮC HÀ NỘI - 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy, trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học viện Khoa học Xã hội. Vậy, tôi viết lời cam đoan này đề nghị Học viện Khoa học Xã hội xem xét để tôi có thể bảo vệ luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Đức Dũng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1.1 Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội đánh bạc trong luật hình sự Việt Nam ..................................................................................... 7 1.2 Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của Luật hình sự Việt Nam về tội đánh bạc................................................................................ 16 1.3. Tội Đánh bạc trong pháp luật hình sư một số nước trên thế giới: ... 20 Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ TỘI ĐÁNH BẠC VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI QUẬN NAM TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................................... 25 2.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện nay về tội Đánh bạc ... 25 2.2 Thực tiễn áp dụng pháp luật về tội Đánh bạc tại Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội .................................................. 36 Chương 3: MỘT SỐ YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN GÓP PHẦN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TRONG PHÒNG CHỐNG TỘI PHẠM VỀ TỘI ĐÁNH BẠC ....................................................................... 58 3.1. Một số yêu cầu cơ bản góp phần không ngừng hoàn thiện quy định và áp dụng pháp luật trong phòng chống tội phạm đánh bạc ......... 58 3.2 Một số giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng trong phòng chống tội phạm về tội đánh bạc: .................................................. 67 KẾT LUẬN .................................................................................................... 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 76
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật hình sự BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự CSĐT : Cảnh sát điều tra HSST : Hình sự sơ thẩm HĐTP : Hội đồng Thẩm phán TNHS : Trách nhiệm hình sự TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao VKSND : Viện kiểm sát nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Tổng số vụ án, số bị cáo phải xét xử, số bị cáo đã xét xử về tội đánh bạc trên tổng số vụ án, số bị cáo đưa ra xét xử trên địa bàn quận Nam Từ Liêm (2016 – 6/2020)...................................................................................... 39 Bảng 2.2 Hình phạt của các bị cáo đã bị xét xử về tội đánh bạc trên địa bàn quận Nam Từ Liêm (2016-2020) .................................................................... 44 Bảng 2.3 Hình phạt bổ sung đối với các bị cáo đã bị xét xử về tội đánh bác trên địa bàn quận Nam Từ Liêm (2016-2020) ................................................ 45
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quận Nam Từ Liêm là một quận nội thành nằm ở phía tây trung tâm Thủ đô Hà Nội, Việt Nam. Quận Nam Từ Liêm được thành lập vào năm 2013 trên cơ sở chia tách địa giới hành chính huyện Từ liêm (cũ) có diện tích 32,27 km2, dân số là 236.700 người (2017). Tuy mới được thành lập, nhưng quận Nam Từ Liêm là một trong những quận có tốc độ phát triển nhanh nhất của Thủ đô, nộp ngân sách Nhà nước đạt 8.400 tỷ đồng (2018), đồng thời có nhiều công trình kiến trúc hiện đại và quan trọng như Trung tâm Hội nghị Quốc gia, sân vận động Mỹ Đình, Đại lộ Thăng Long, Trung tâm huấn luyện Vận động viên cấp cao.... đặc biệt là khu trường đua F1 đang đi vào hoạt động được đông đảo người dân trong và ngoài nước biết đến. Song song với quá trình phát triển nhanh chóng của quận Nam Từ Liêm, đã kéo theo rất nhiều vấn đề buộc chính quyền địa phương phải giải quyết như giáo dục, việc làm, nhà ở, vui chơi, giải trí.... Đồng thời, cùng với việc một số lượng không nhỏ dân cư từ khác tỉnh thành, khu vực khác đến sinh sống, học tập, làm việc đã làm tình hình an ninh trật tự xã hội diễn biến hết sức phức tạp, tập trung chủ yếu tại các điểm “nóng” như khu vực bến xe Mỹ Đình, khu vực Đình Thôn, khu vực Phú Đô. Không những vậy, việc nở rộ các ngành nghề nhạy cảm như karaoke, massage, cầm đồ, đòi nợ thuê, cho vay lãi chính là một trong những nguyên nhân làm tình hình tội phạm về ma túy, trật tự xã hội gia tăng cả về số lượng, cũng như tính chất mức độ của các loại tội phạm. Là một quận non trẻ đang trên đà phát triển, bên cạnh việc tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển trên mọi lĩnh vực, quận Nam Từ Liêm cũng hết sức quan tâm đến công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm nói chung, đặc biệt là các tội phạm liên quan đến đánh bạc nói riêng. Tội đánh bạc là hành vi nguy hiểm cho xã hội, không chỉ xâm hại tới trật tự công cộng, xâm hại tới đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng chống các tệ nạn xã hội, mà còn là nguyên nhân của các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, cho vay nặng lãi, cưỡng đoạt tài sản... Đồng thời hành vi đánh bạc cũng là nguyên nhân gây thiệt hại về tinh thần, vật chất cho nhiều gia đình, làm tha 1
hóa đạo đức một phần không nhỏ bộ phận người dân, ảnh hưởng đến nếp sống văn minh mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta đang hướng tới. Qua nghiên cứu thực tiễn, tình hình tội phạm về đánh bạc trong những năm qua trên địa bàn quận Nam Từ Liêm không gia tăng mạnh về số lượng, nhưng về phương thức diễn ra hết sức tinh vi, phức tạp, sử dụng các phương tiện, phần mềm điện tử nhằm lôi kéo nhiều người chơi và qua mặt các cơ quan chức năng. Trong quá trình áp dụng pháp luật Hình sự, để xử lý những hành vi đánh bạc, các cơ quan tố tụng và một số cơ quan Nhà nước khác vẫn còn những quan điểm chưa thống nhất, dẫn đến hiệu quả pháp luật chưa cao. Hơn nữa theo quy định của BLHS năm 2015, được sửa đổi bổ sung năm 2017, tội đánh bạc vẫn còn một số quy định mới chưa được hướng dẫn, giải đáp kịp thời dẫn đến việc áp dụng chưa thống nhất. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề tài:“Tội Đánh bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội” không những có ý nghĩa sâu sắc về mặt lý luận mà còn góp phần làm rõ những hạn chế, vướng mắc trong quá trình định tội danh và quyết định hình phạt. Ngoài ra, trong một chừng mực nhất định, việc nghiên cứu đề tài sẽ góp phần vào việc kiến nghị hoàn thiện các quy định của pháp luật về tội “ Đánh bạc”, đồng thời nâng cao hiệu quả trong công tác xét xử, phòng, chống tội phạm trên địa bàn nói riêng và cả nước nói chung. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong những năm qua, đã có rất nhiều các công trình nghiên cứu, công trình khoa học của nhiều tác giả về tội đánh bạc cùng với các giáo trình, sách tham khảo, sách bình luận, các bài viết và các bài bình luận được đăng trên tạp chí uy tín trong ngành Luật, điển hình như: a) Dưới góc độ các bộ luật, giáo trình, sách tham khảo: - Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội; - Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; - Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; - GS.TSKH. Lê Cảm, PGS.TS Trịnh Quốc Toản (2011), Định tội danh: Lý luận, lời giải mẫu và 500 bài tập thực hành, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; 2
- GS.TSKH. Lê Cảm (2005), Sách chuyên khảo Sau đại học: Những vấn đề cơ bản trong khoa học Luật hình sự (Phần chung), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; - GS.TS. Nguyễn Ngọc Hòa (chủ biên), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017, Nxb Tư pháp, Hà Nội; ....... b) Dưới góc độ các luận văn Thạc sĩ: - Bùi Minh Giang (2014), Tội đánh bạc theo Luật hình sự Việt Nam và thực tiễn xét xử trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội; - Hoàng Thị Yến (2018), Tội đánh bạc theo Luật hình sự Việt Nam và thực tiễn xét xử trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang, Luận văn thạc sĩ Luật học, Học viện khoa học xã hội - Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam; ..... Các công trình trên về cơ bản đã đánh giá khái quát được tình hình tội đánh bạc trên phạm vi cả nước hoặc trên một số địa bàn nhất định, xác định các nguyên nhân của tội phạm và từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa tội phạm này. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu độc lập, có hệ thống ở cấp độ luận văn thạc sĩ dưới góc độ pháp lý hình sự và thực tiễn xét xử về tội đánh bạc từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “ Tội Đánh bạc từ thực tiễn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội” là cần thiết, thông qua quá trình nghiên cứu Luận văn này, tác giả đi sẽ sâu tìm hiểu toàn diện về tội đánh bạc trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, cũng học hỏi những công trình nghiên cứu của các tác giả, học giả, các nhà khoa học đi trước, kết hợp phân tích tình hình thực tế để tìm ra nguyên nhân của những tồn tại, bất cập trong việc áp dụng pháp luật hình sự đối với loại tội phạm này, từ đó đưa ra những giải pháp, cũng như đưa ra những đề xuất kiến nghị góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu một số vấn đề về lý luận cơ bản của pháp luật Việt Nam về tội đánh bạc đồng thời so sánh với các quy định pháp luật của tội này đối với một số nước trên thế giới. Cũng như phân tích thực trạng áp dụng pháp luật 3
trong xét xử tại Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, từ đó chỉ ra những vướng mắc, hạn chế còn bất cập và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hơn các quy định của Bộ luật hình sự về tội đánh bạc 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên đây, luận văn thực hiện các nhiệm vụ chính sau đây: - Nghiên cứu một số vấn đề chung về tội đánh bạc để góp phần sâu sắc và hoàn thiện hơn các vấn đề về lý luận của tội danh theo pháp luật Việt Nam. - Quy định về tội đánh bạc trong Bộ luật hình sự Việt Nam và thực tiễn áp dụng của Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, Hà Nội. - Hoàn thiện các quy định pháp luật và kiến nghị các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam về tội đánh bạc. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu cơ sở pháp lý cơ bản về tội đánh bạc, thực tiễn áp dụng pháp luật trong xét xử đối với loại tội này tại Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Đồng thời, luận văn sẽ làm nổi bật tình hình phức tạp của loại tội phạm này cả về cách thức, sự phổ biến cũng như quy mô, từ đó rút ra những phương pháp đúng đắn trong công tác phòng, chống tội phạm về đánh bạc. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu đề tài dưới góc độ chuyên ngành luật hình sự và tố tụng hình sự, đồng thời dưới góc độ thực tiễn áp dụng pháp luật tội đánh bạc của Tòa án nhân dân quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội, trong thời gian 05 năm từ năm 2015 đến năm 2020 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Đề tài Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về Nhà nước và Pháp luật, về quyền con người, về tội phạm và hình phạt, về đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, về cải cách tư pháp và những luận điểm khoa học trong các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo, các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành. 4
5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp đặc thù của khoa học luật hình sự như: Phương pháp tổng hợp, phương pháp đánh giá, phương pháp phân loại, phương pháp phân tích, phương pháp liệt kê và một số phương pháp khác, đồng thời có tham khảo, kế thừa và sử dụng các kết quả nghiên cứu khoa học của các tác giả đã nghiên cứu trước đó. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần hoàn thiện về mặt lý luận đối với tội đánh bạc trong khoa học luật hình sự Việt Nam, cụ thể: - Đưa ra khái niệm, nghiên cứu các dấu hiệu pháp lý của tội đánh bạc - Phân tích, khái quát lịch sử hình thành và quá trình phát triển của luật hình sự Việt Nam đối với tội đánh bạc. - Liệt kê một số quy định của các nước trên thế giới về tội đánh bạc, đồng thời so sánh với quy định pháp luật về tội này tại Việt Nam. - Phân tích thực tiễn xét xử trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội nhằm chỉ ra vướng mắc, hạn chế, nhằm đưa ra những giải pháp hoàn thiện BLHS đối với các quy định của tội này. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Với kết quả nghiên cứu các khía cạnh lý luận, pháp luật và thực tiễn của tội trộm cắp tài sản, Luận văn là tài liệu có giá trị tham khảo cho các cấp cơ quan có thẩm quyền sữa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về và có liên quan đến tội đánh bạc. Ngoài ra, Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong khởi tố điều tra, truy tố, xét xử và trong nghiên cứu giảng dạy và học tập về Luật hình sự nói chung và về tội đánh bạc nói riêng. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 3 chương như sau: Chương 1: Những vấn đề chung về tội đánh bạc theo luật hình sự Việt Nam và quy định về tội đánh bạc của các nước trên thế giới 5
Chương 2: Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về tội đánh bạc và thực tiễn áp dụng tại quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội Chương 3: Một số yêu cầu và giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng trong phòng chống tội phạm về tội đánh bạc 6
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI ĐÁNH BẠC THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1 Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội đánh bạc trong luật hình sự Việt Nam 1.1.1 Khái niệm tội đánh bạc trong luật hình sự Việt Nam Theo GS.TSKH Lê Cảm, khái niệm về tội phạm như sau :”Tội phạm là một hiện tượng xã hội – pháp lý gắn liền với sự ra đời của nhà nước và pháp luật, cũng như với sự sở hữu tư nhân và sự phân chia xã hội thành các giai cấp đối kháng”[3, tr.287]. Vì vậy, để bảo vệ đặc quyền của mình, Nhà nước sẽ quy định những hành vi nào là hành vi được xem là tội phạm và áp dụng trách nhiệm hình sự đối với hành vi đó. Khái niệm về tội phạm được quy định tại Điều 8 Bộ luật hình sự năm 2015 như sau: “ Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự”. Với định nghĩa này, các nhà làm luật định nghĩa tội phạm có bốn đặc điểm cơ bản đó là: hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện, và trái với pháp luật hình sự. Về khái niệm tội phạm cụ thể, tội đánh bạc là sự cụ thể hóa khái niệm tội phạm, tuy nhiên hiện nay trong khoa học luật hình sự còn nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm của tội đánh bạc, cụ thể: Theo từ điển Tiếng Việt:”Đánh bạc được hiểu là chơi các trò chơi ăn thua bằng tiền”[52] 7
Tác giả Đinh Văn Quế cho rằng:”Đánh bạc là tham gia trò chơi có được thua bằng tiền hoặc tài sản dưới bất kỳ hình thức nào” [28 tr.176]; Còn tác giả Nguyễn Ngọc Điệp cho rằng:”Đánh bạc được hiểu là nhiều người (ít nhất hai người trở lên) cùng tham gia thực hiện hành vi được thua bằng tiền hay hiện vật dưới bất kỳ hình thức nào” [17, tr.295] Cả ba quan điểm trên đều chưa làm rõ khái niệm về tội đánh bạc cũng như chưa làm nổi bật và đầy đủ những đặc trưng của tội phạm. Đặc biệt với bối cảnh công nghệ phát triển, người chơi có thể đánh bạc đổi thưởng ra tiền mặt với “máy tính” là các trò chơi trực tuyến, nên không thể quy định cứng nhắc đánh bạc là ít nhất hai người trở lên cùng tham gia được. Theo một quan điểm trong cuốn từ điển Luật học (2006):”Đánh bạc là (hành vi) tham gia vào trò chơi được tổ chức bất hợp pháp mà sự được (hoặc thua) kèm theo việc được (hoặc mất) lợi ích vật chất đáng kể (tiền, hiện vật hoặc các tài sản khác). Đánh bạc là hành vi nguy hiểm cho xã hội, không chỉ ảnh hướng xấu đến gia đình và cá nhân người chơi mà còn có thể là nguyên nhân của tệ nạn xã hội và tội phạm khác” [48, tr.227]. Quan điểm này đã nêu được khách thể của tội phạm xâm phạm đến, tuy nhiên vẫn chưa nêu cụ thể hành vi phạm tội và dấu hiệu chủ thể của tội phạm này. Cũng theo khoản 1 Điều 1 Nghị quyết 01/2010 ngày 22/10/2010 của HĐTP TANDTC:“Đánh bạc trái phép” là hành vi đánh bạc được thực hiện dưới bất kỳ hình thức nào với mục đích được thua bằng tiền hay hiện vật mà không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép hoặc được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép nhưng thực hiện không đúng với quy định trong giấy phép được cấp.”[41] Theo tác giả, đây là quan điểm rõ ràng nhất về định nghĩa tội danh đánh bạc dưới góc độ khoa học hình sự, khái niệm về tội đánh bạc đã được thể hiện đầy đủ với toàn bộ các đặc điểm (dấu hiệu) của tội phạm, đồng thời cũng thể hiện sự trái pháp luật đối với các quy định của Nhà nước. Từ khái niệm trên có thể nhận ra được các đặc điểm của tội đánh bạc như sau: Thứ nhất, tội đánh bạc là hành vi tham gia trò chơi trái phép được thua bằng tiền hay hiện vật từ năm triệu đồng trở lên dưới nhiều hình thức khác nhau mà trái 8
pháp luật, xâm hại đến trật tự, an toàn công cộng, hoặc dưới năm triệu đồng, nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc kết án về hành vi này hoặc về hành vi Tổ chức đánh bạc theo quy định tại Bộ luật hình sự chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. Thứ hai, người thực hiện hành vi đánh bạc có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự dưới hình thức lỗi cố ý trực tiếp. Thứ ba, Tội đánh bạc nằm trong nhóm tội xâm phạm đến trật tự công cộng. Trật tự công cộng là hệ thống các quan hệ xã hội được hình thành và điều chỉnh bởi các quy định của pháp luật và các nội quy, quy tắc về trật tự chung, an toàn chung, mà đòi hỏi mọi thành viên của xã hội phải tuân theo những quy định chung đó nhằm đảm bảo cho cuộc sống, lao động, sinh hoạt bình thường của mọi người trong xã hội. Vì vậy, đi ngược lại với điều này chính là xâm phạm trật tự công cộng và phải bị xử lý theo quy định tại Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trong trường hợp hành vi vi phạm đó đủ yếu tố cấu thành tội phạm.[54] 1.1.2 Các dấu hiệu pháp lý của tội đánh bạc Căn cứ Điều 321 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về tội đánh bạc như sau: “1. Người nào đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật trị giá từ 5.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 5.000.000 đồng, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi quy định tại Điều 322 của Bộ luật này hoặc bị kết án về tội này hoặc tội quy định tại Điều 322 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. 2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm: a) Có tính chất chuyên nghiệp; b) Tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc trị giá 50.000.000 đồng trở lên; c) Sử dụng mạng internet, mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội; d) Tái phạm nguy hiểm. 9
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.”[36] Từ quy định nêu trên, chúng ta có thể thấy dấu hiệu pháp lý của tội đánh bạc có đặc điểm như sau: - Khách thể của tội phạm: Khách thể của tội phạm là một trong bốn yếu tố cấu thành tội phạm và được hiểu là đối tượng bị tội phạm xâm hại. Luật hình sự coi đối tượng bị tội phạm xâm hại là quan hệ xã hội. Bất cứ tội phạm nào cũng đều xâm hại một hoặc một số quan hệ xã hội nhất định được Luật hình sự bảo vệ. Có thể hiểu: “Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ và bị tội phạm xâm hại.” [45]. Hoặc cũng có quan điểm khác về khách thể của tội phạm như sau: “Khách thể của tội phạm là các quan hệ xã hội được BLHS xác lập và bảo vệ, bị tội phạm xâm hại bằng cách gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại trong một chừng mực nhất định. Bất kỳ tội phạm nào cũng xâm phạm đến ít nhất một khách thể được BLHS xác lập bảo vệ.”[47]. Khách thể của tội phạm là một trong bốn yếu tố cấu thành tội phạm, là quan hệ xã hội bị tội phạm xâm hại. Luật hình sự coi khách thể của tội phạm xâm hại là các quan hệ xã hội. Bất cứ tội phạm nào cũng đều xâm hại một hoặc một số quan hệ xã hội nhất định được luật hình sự bảo vệ. Việc nhận thức như vậy về khách thể của tội phạm, về bản chất chính trị xã hội của nó liên quan hữu cơ với khái niệm vật chất về tội phạm. Pháp luật hình sự được xác lập để bảo vệ các quan hệ đó, góp phần phát triển và củng cố các quan hệ xã hội bằng cách đấu tranh với các hành vi xâm hại đến các quan hệ xã hội Xác định khách thể của tội phạm có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc làm sáng tỏ bản chất giai cấp của luật hình sự của hệ thống pháp luật này hay hệ thống pháp luật khác. Bản chất giai cấp của luật hình sự Việt Nam thể hiện rất rõ trong quy định về khách thể của tội phạm. Pháp luật hình sự nước ta quy định rõ các quan hệ xã hội bị hành vi nguy hiểm cho xã hội gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại (điều 8 BLHS năm 2015) là khách thể của tội phạm gồm: “độc lập, chủ quyền, 10
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự.”[36] Tính chất của khách thể quy định nội dung chính trị xã hội của tội phạm và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm phạm khách thể đó. Khách thể của tội phạm càng quan trọng thì hành vi xâm phạm khách thể đó càng nguy hiểm cho xã hội, do vậy biện pháp bảo vệ càng nghiêm khắc. Hành vi đánh bạc là tệ nạn xã hội tuy không trực tiếp xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng, sở hữu của người khác nhưng cũng là một trong những hành vi gián tiếp gây ra các hành vi vi phạm dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như vì đánh bạc dẫn đến nợ nần, ép các “con bạc” đến cảnh túng quẫn phải đi trộm cắp, cướp giật, cưỡng đoạt tài sản, thậm chí lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, cũng như giết người để có tiền đánh bạc. Theo pháp luật hình sự Việt Nam thì tội đánh bạc trực tiếp xâm hại đến trật tự an toàn công cộng, an toàn xã hội, ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục, đồng thời cũng ảnh hưởng đến đời sống vật chất của cá nhân người đánh bạc, gia đình của họ và cả xã hội. Đối với bản thân người đánh bạc, sẽ không còn nghĩ đến chuyện đi làm ăn để nuôi bản thân và gia đình, “máu” cờ bạc trong con người họ luôn muốn ăn thua, dẫn đến không đóng góp gì, trái lại còn là gánh nặng không chỉ của gia đình mà cả xã hội. Đối với gia đình, người thân của người đánh bạc, họ luôn lo lắng người thân của mình ham mê cờ bạc, dẫn đến phải bán hết tài sản, thậm chí có thể vi phạm pháp luật, bị xử phạt hành chính, xử phạt tù không chỉ về tội đánh bạc mà có thể ở các tội danh khác với khung hình phạt nặng hơn. Từ những phân tích trên, chúng ta có thể thấy tội đánh bạc đều trực tiếp hoặc gián tiếp xâm phạm đến trật tự công cộng. Như vậy cũng có thể hiểu, để bảo vệ trật tự công cộng, đòi hỏi chúng ta phải đấu tranh, phòng ngừa đối với loại tội phạm này - Mặt khách quan của tội phạm: Mặt khách quan của tội phạm là mặt bên ngoài của tội phạm, bao gồm những biểu hiện của tội phạm diễn ra hoặc tồn tại bên ngoài thế giới khách quan [45]. 11
Cũng có quan điểm cho rằng: “Mặt khách quan của tội phạm là mặt bên ngoài của tội phạm hay là những dấu hiệu của tội phạm biểu hiện ra ngoài thế giới khách quan, gồm các dấu hiệu: hành vi nguy hiểm cho xã hội, hậu quả nguy hiểm cho xã hội, mối quan hệ giữa hành vi nguy hiểm và hậu quả nguy hiểm cho xã hội, thời gian, địa điểm phạm tội, phương pháp, thủ đoạn phạm tội, công cụ, phương tiện phạm tội và hoàn cảnh phạm tội” [47]. Quan điểm thứ hai đã nêu bật được những đặc điểm cốt lõi của mặt khách quan của tội phạm, thể hiện đầy đủ các dấu hiệu, trong đó ta có thể thấy hành vi nguy hiểm cho xã hội là dấu hiệu khách quan, hay còn gọi là hành vi khách quan có tính chất bắt buộc của tất cả cấu thành tội phạm. Hành vi nguy hiểm cho xã hội của tội phạm có đặc điểm chung giống nhau là tính chất nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện xâm phạm đến quan hệ xã hội được Luật hình sự bảo vệ. Tội phạm trong BLHS rất đa dạng nên hành vi nguy hiểm cho xã hội cũng rất đa dạng. Có tội phạm được thực hiện bằng hành vi nguy hiểm mang tính chất đơn lẻ, để thực hiện tội phạm người phạm tội chỉ cần thực hiện một hành vi được phản ánh trong quy định của cấu thành tội phạm. Hành vi khách quan là biểu hiện quan trọng nhất trong mặt khách quan của tội phạm, giữ vai trò chi phối và quyết định những yếu tố còn lại của mặt khách quan. Hành vi khách quan bao gồm những biểu hiện của con người ra thế giới khách quan, đồng thời được ý thức kiểm soát cũng như ý chí điều khiển, là kết quả hoạt động của ý chí. Hành vi khách quan có ba đặc điểm như sau: - Có tính chất nguy hiểm cho xã hội - Là hoạt động có ý thức và ý chí - Là hành vi trái pháp luật hình sự. Bất kỳ một loại tội phạm nào cũng đều phải có hành vi khách quan, không có hành vi khách quan thì không có tội phạm. Mặt khách quan của tội phạm là một trong bốn yếu tố của tội phạm, không có các yếu tố thuộc mặt khách quan thì không có các yếu tố khác của tội phạm và đương nhiên cũng không có tội phạm.[56] Hành vi khách quan của tội đánh bạc cũng có những đặc điểm cơ bản chung là: 12
- Là hành vi đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật có giá trị nhất định. Hành vi được thua bằng tiền hay hiện vật là hành vi có tính chất sát phạt lẫn nhau để kiếm lời bất hợp pháp. - Theo quy định tại Điều 321 BLHS, người thực hiện hành vi đánh bạc được coi là tội phạm đánh bạc khi hành vi của họ thỏa mãn các điều kiện như sau: + Tiền hay hiện vật dùng đánh bạc có trị giá 5 triệu đồng trở lên; + Tiền hay hiện vật dùng đánh bạc có trị giá dưới 5 triệu đồng, nhưng người thực hiện hành vi đánh bạc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc hành vi quy định tại Điều 322 của Bộ luật này; + Tiền hay hiện vật dùng đánh bạc có trị giá dưới 5 triệu đồng, nhưng người thực hiện hành vi đánh bạc đã bị kết án về tội này hoặc tội quy định tại Điều 322 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.[36] Trên đây là các căn cứ trong việc phân định giữa tội đánh bạc và hành vi vi phạm hành chính, cũng là các đặc điểm thể hiện rõ nhất về hành vi nguy hiểm cho xã hội theo mức độ mới bị coi là tội phạm, mà ở đây là “giá trị vật chất” dùng để đánh bạc và nhân thân của người thực hiện hành vi đánh bạc. Tất nhiên khi xét tổng thể, cũng cần phải nói đến tính “trái phép” trong tội danh này, điều này được cụ thể hóa tại Nghị định số 03/2017/NĐ-CP quy định về kinh doanh tại casino được Nhà nước cho phép để phục vụ nhu cầu giải trí của người nước ngoài đến Việt Nam. Theo đó, người nào thực hiện hành vi đánh bạc đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định tại Nghị định trên, đều không được coi là tội phạm. Hành vi khách quan của tội đánh bạc có tính nguy hiểm cho xã hội cao, ảnh hưởng tiêu cực đến trật tự công cộng. Bản thân người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là trái pháp luật. - Chủ thể của tội đánh bạc: Chủ thể của tội phạm là con người cụ thể đang sống đã thực hiện tội phạm đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự [47]. Hay nói cách khác chủ thể của tội phạm là con người cụ thể đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong tình trạng có năng lực trách nhiệm hình sự và 13
đạt độ tuổi luật định. Chủ thể của tội phạm là người thực hiện hành vi phạm tội được quy định trong BLHS phải thỏa mãn ít nhất hai điều kiện: Có năng lực TNHS và đủ tuổi chịu TNHS. Đây là dấu hiệu pháp lý thông thường của chủ thể tội phạm. BLHS năm 2015 quy định:”Người nào đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật trị giá....”[36] Như vậy, đối với tội đánh bạc, luật chỉ đòi hỏi người phạm tội có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu TNHS. Thứ nhất, tuổi chịu TNHS:BLHS năm 2015 quy định tuổi chịu TNHS tại Điều 12:"1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này có quy định khác. 2. Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật này."[35] Như vậy, đối chiếu với quy định trên, vì tội đánh bạc không nằm trong danh mục tại khoản 2, vì vậy tuổi của người phải chịu TNHS trong tội này là từ đủ 16 tuổi trở lên. Thứ hai, về năng lực trách nhiệm hình sự: Năng lực trách nhiệm hình sự là năng lực có thể phải chịu trách nhiệm hình sự của một người nếu thực hiện hành vi phạm tội. Năng lực trách nhiệm hình sự là một dạng năng lực pháp lý. Nhà nước xác nhận năng lực này dựa trên các cơ sở: - Người có năng lực trách nhiệm hình sự phải là người có năng lực nhận thức và năng lực điều khiển hành vi theo đòi hỏi của xã hội và - Người có năng lực trách nhiệm hình sự là người có độ tuổi phù hợp với chính sách hình sự của nhà nước trong giai đoạn cụ thể. Cơ sở thứ nhất đảm bảo chủ thể của tội phạm là người có năng lực để có thể có lỗi khi thực hiện hành vi có tính gây thiệt hại cho xã hội. Cơ sở thứ hai là cần thiết để thể hiện chính sách hình sự của nhà nước đối với người chưa đủ 18 tuổi có hành vi có tính gây thiệt hại cho xã hội. 14