Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn xét xử vụ án sơ thẩm liên quan đến người phạm tội dưới 18 tuổi tại TAND trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM luận văn hướng tới mục đích đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự mà bị cáo là người dưới 18 tuổi tại huyện Hóc Môn, TP. HCM. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGHIÊM ĐÌNH THÁP XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIÊN HUYỆN HÓC MÔN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI, năm 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGHIÊM ĐÌNH THÁP XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI THEO PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIÊN HUYỆN HÓC MÔN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN HỮU TRÁNG HÀ NỘI, năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu luận văn Thạc sĩ “Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Hóc Môn, TP. HCM” là công trình do tôi tự nghiên cứu. Ngoài những thông tin tham khảo được trích dẫn nguồn, toàn bộ kết quả trình bày trong công trình nghiên cứu được phân tích từ các số liệu do tôi tự thu thập. Tất cả các số liệu đều trung thực, phù hợp với thực tiễn và nội dung nghiên cứu trong luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi đã hoàn thành xong tất cả chương trình học và nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học viện khoa học xã hội. Vậy, tôi viết lời cam đoan này đề nghị Học viện khoa học xã học xã hội xem xét để tôi có thể bảo vệ luận văn “Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Hóc Môn, Tp. HCM”. Tôi xin trân trọng cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN NGHIÊM ĐÌNH THÁP I
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thiện tốt khóa học cũng như bài Luận văn Thạc sĩ của mình tác giả xin chân thành gửi lời cảm ơn đến quý thầy cô Học viện Khoa học và xã hội cùng các bạn học đã nhiệt tình giúp đỡ và hỗ trợ truyền đạt kiến thức trong quá trình nghiên cứu đề tài cũng như quá trình học tập. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến giáo viên hướng dẫn PGS TS Trần Hữu Tráng đã trực tiếp hướng dẫn, định hướng chuyên môn và tạo điều kiện hết sức để tác giả có thể hoàn thành tốt bài luận văn của mình. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự góp ý chân thành nhất từ quý thầy cô nhằm góp phần tốt hơn nữa cho bài luận văn này. Tác giả NGHIÊM ĐÌNH THÁP II
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ ........................................................................ vii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................viii 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................viii 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................. xi 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................xiii 3.1. Mục đích nghiên cứu .........................................................................xiii 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................xiii 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ xiv 4.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................ xiv 4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................... xiv 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................... xiv 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ..................................................... xv 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. xvi CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI ................................................................ 1 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.......................................................................... 1 1.1.1. Khái niệm xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi ............................................................................................................. 1 1.1.2. Nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội ............................... 4 1.1.3. Các nguyên tắc tiến hành tố tụng đối với người dưới 18 tuổi ....... 9 1.1.4. Ý nghĩa quy định xét xử sơ thẩm đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. ........................................................................................................... 12 1.2. Lịch sử hình thành và phát triển các quy định pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ..................................................................................................................... 14 III
1.2.1. Giai đoạn từ 1945 đến 1954 ............................................................ 14 1.2.2. Giai đoạn 1954 đến năm 1975 ........................................................ 14 1.2.3. Giai đoan từ năm 1975 đến 2003 ................................................... 15 1.2.4. Giai đoạn từ 2003 đến nay .............................................................. 16 1.3. Quy định của BLTTHS về xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ......................................................................................... 17 1.3.1. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ................................................................................................... 17 1.3.2. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội........................................................................................................... 18 1.3.2.1. Thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự.................. 18 1.3.2.2. Các quyết định của Tòa án trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự .................................................................................... 20 1.3.3. Quy định chung về xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội tại phiên tòa sơ thẩm ................................................ 20 1.3.3.1. Quy định chung về xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ................................................................................. 20 1.3.3.2. Nguyên tắc tuân thủ trong quá trình tiến hành xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ................................ 26 1.3.3.3. Hình phạt áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ...... 29 1.3.4. Trình tự xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi ........................................................................................................... 31 TIỂU KẾT CHƯƠNG I ..................................................................................... 31 Chương 2 THỰC TRẠNG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI TẠI HUYỆN HÓC MÔN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......................................................................................... 33 2.1. Thực trạng áp dụng quy định của pháp luật Hình sự về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội tại huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................................ 33 2.1.1. Yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự mà bị cáo là người dưới 18 tuổi ........................................................................... 33 IV
2.1.2. Tình hình xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trong 05 năm (từ năm 2014 đến năm 2018) trên địa bàn huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh............................................................... 38 2.1.2.1. Khái quát tình hình tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện trên địa bàn huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh ..................................... 38 2.1.2.2. Thực trạng xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ................................................................................................... 41 2.2. Những khó khăn vướng mắctrong thực tiễn xét xử sơ thẩm Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội........................................................................ 52 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .................................................................................... 63 3.1. Một số giải giáp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm Hình sự người dưới 18 tuổi phạm tội tại huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh..................... 65 3.2. Một số kiến nghị nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội tại huyện Hóc Môn ............................................ 73 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 .................................................................................... 76 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 78 V
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLTTHS : Bộ luật tố tụng Hình sự BLHS : Bộ luật Hình sự NCTN : Người chưa thành niên TP. HCM : Thành phố Hồ Chí Minh Ths. : Thạc sĩ TTHS : Tố tụng Hình sự TNHS : Trách nhiệm Hình sự XHCN : Xã hội chủ nghĩa VI
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 2.1 Thống kê số lượng vụ án Hình sự do người dưới 18 tuổi thực hiện trong 05 năm từ 2014 đến 2018 trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM Bảng 2.2 Thống kê số lượng bị cáo là người dưới 18 tuổi trong tổng số bị cáo xét xử trong 05 năm từ năm 2014 đến năm 2018 trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM Bảng 2.3 Cơ cấu các loại hình tội phạm do người dưới 18 tuổi thực hiện đã được xét xử từ năm 2014 đến năm 2018 trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM Bảng 2.4 Thống kê mức hình phạt dành cho người dưới 18 tuổi phạm tội từ năm 2014 đến năm 2018 trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM Bảng 2.5 Thống kê người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM trong 05 năm từ năm 2014 đến năm 2018 VII
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Nước ta đang trong quá trình hội nhập và phát triển nhanh chóng của nền kinh tế thị trường cùng với đó xã hội còn tồi tại nhiều trường hợp tiêu cực, gây ra nhiều vấn đề nhức nhối và chưa được giải quyết. Đặc biệt, tình trạng người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội ngày càng nhiều gây nguy hiểm cho xã hội, và ảnh hưởng không nhỏ đến tương lai của nhiều thế hệ trẻ. Việc gia tăng các vụ án có bị cáo là người dưới 18 tuổi phạm tội không chỉ gia tăng về số lượng các bị cáo, mà tuổi đời của họ cũng được trẻ hóa, có nhiều vụ án các bị cáo là người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội thuộc trường hợp phạm tội đặc biệt nghiêm trọng có khung hình phạt cao nhất là 20 năm tù, chung thân hoặc tử hình như tội:, “giết người”, “cướp tài sản”, “ma túy” [23]. Thời gian qua tình hình tội phạm của người dưới 18 tuổi trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM xảy rất thường xuyên. Theo thống kê của cơ quan chức năng từ đầu năm 2015 đến nay toàn huyện đã phát hiện và đưa ra giải quyết 61 trường hợp người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội. Trong đó, độ tuổi từ 16 đến dưới 18 tuổi chiếm tỷ lệ cao, các thành viên vi phạm tập trung vào một số tội danh chủ yếu như: Cố ý gây thương tích, trộm cắp tài sản, cướp giật, giết người,… Nhìn chung, các đối tượng này đang trong độ tuổi phát triển về tâm sinh lý và nhân cách nên dễ bị ảnh hưởng và tác động bởi môi trường sống. Trong số này có một số trường hợp hành vi phạm tội là do nông nổi, thiếu suy nghĩ, do bị xuối dục, đua đòi bạn bè và vì một số bất đồng mà bất chấp hậu quả xảy ra. Cải cách tư pháp được Đảng và Nhà nước ta xác định nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong đó “Tòa án có vị trí trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm.” [2, tr.2] Tình trạng người dưới 18 tuổiphạm tội ở Việt Nam hiện nay nói chung và trên địa bàn huyện Hóc Môn nói riêng đang ngày càng diễn ra thường trong những VIII
năm gần đây. Nguyên nhân chính một phần từ ảnh hưởng bởi gia đình, xã hội, bạn bè, nghiện game, phim ảnh không lành mạnh, tình trạng bạo lực học đường cũng ngày một đáng chú ý hay một số trường hợp khác từ việc phạm tội vì lý do bất khả kháng hoặc phòng về chính đáng gây ra thiệt hại về sức khỏe, tính mạng và tài sản của người khác. Chính vì vậy, khi có thiệt hại nghiêm trọng xảy ra thì người dưới 18 tuổi sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi vi phạm của mình. Từ những tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt thì chính sách Hình sự được áp dụng đối với dưới 18 tuổi phạm tội trong BLHS đều nhằm mục đích giáo dục, răn đe, uốn nắn những hành vi lệch lạc đi ngược với chuẩn mực đạo đức xã hội. Từ đó, giúp họ có cái nhìn đúng đắn và tự giác sửa chữa những sai lầm của bản thân cùng với sự giúp đỡ và hỗ trợ gia đình, nhà trường, xã hội. Kế thừa từ những nguyên tắc trên, BLHS 2015 đã sửa đổi, bổ sung chính sách áp dụng hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội nhằm bảo vệ quyền là lợi ích hợp pháp tối đa cho người dưới 18 tuổi phạm tội. Nghĩa là, trường hợp nếu thấy không cần thiết áp dụng hình phạt thì Tòa án xét xử có thể áp dụng những biện pháp tư pháp. Do khi các cơ quan thẩm quyền áp dụng biện pháp tư pháp sẽ giúp người dưới 18 tuổi phạm tội không để lại án tích. Từ đó, giúp họ có thể dễ dàng hòa nhập lại với cộng đồng hơn. Tuy nhiên, thực tế việc xây dựng và áp dụng việc thực hiện chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội còn tồn tại nhiều hạn chế trong việc xét xử sơ thẩm tại huyện Hóc Môn nói riêng và TP. HCM nói chung như việc áp dụng quy định chưa thất sự thống nhất, tư tưởng chưa đúng đắn trong việc áp dụng biện pháp tư pháp còn lỏng lẻo, đưa người phạm tội dưới 18 tuổi vào trại cải tạo và học tập chưa đạt được kết quả như mong muốn (xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như: Cơ sở vật chất, chương trình đào tạo, giáo viên,…), hiệu quả áp dụng các chính sách chưa cao,… Chính vì lý do trên việc giải quyết các vụ án đối với người dưới 18 tuổi phạm tội đang là vấn đề cấp thiết. Giải quyết những vấn đề về lý luận và thực tiễn liên IX
quan đến việc xét xử vụ án người phạm tội chưa thành niên trong những năm gần đây, trên cơ sở đưa ra những giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện hơn các quy định trong pháp luật Hình sự cũng như những quy trình thực hiện tố tụng có ý nghĩa quan trọng cả về mặt lý luận và thực tiễn trên địa bàn huyện Hóc Môn nói riêng và TP. HCM nói chung. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn đề giải quyết người dưới 18 tuổi phạm tội đang rất được quan tâm cụ thể: “Vấn đề không phải chỉ đơn giản là một vụ án, trừng phạt một tội phạm nào đó, điều quan trọng là phải tìm mọi cách để làm giảm bớt những hành động phạm pháp và tốt hơn là ngăn ngừa đừng để các việc sai trái xảy ra” [17, tr30]. Trong những năm gần đây cho thấy, tình trạng về người dưới 18 tuổivi phạm pháp luật trên địa bàn TP. HCM nói chung và huyện Hóc Môn nói riêng ngày một tăng cao. Bên cạnh đó, hành vi phạm tội của người dưới 18 tuổi trên địa bàn huyện lại có tính chất đặc biệt nghiêm trọng và để lại hậu quả vô cùng lớn cho xã hội. Thực tế, việc xử lý loại tội phạm này còn gặp nhiều vấn đề và khá phức tạp. Bởi nhận thức của người phạm tội chưa đầy đủ, hành vi còn mang tính bộc phát, chưa suy nghĩ kĩ và chưa làm chủ được hành vi của mình. Do đó, việc xử lý các vụ án liên quan đến người dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội không thể áp dụng như người từ đủ 18 tuổi trở lên, cũng như cơ quan xét xử ngoài việc nắm vững các quy định thì cần tuân thủ chặt chẽ các thủ tục tố tụng và đặc biệt nhất thiết cần tìm hiểu về đặc điểm tâm sinh lý ở tuổi chưa thành niên nhằm giúp cho công việc xét xử tại tòa án đạt hiệu quả và chất lượng tốt nhất. Trước những yêu cầu cấp thiết về tình hình xã hội đặc biệt loại tội phạm dưới 18 tuổi cần phải đấu tranh và phòng ngừa thì cần tiến hành nghiên cứu xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người chưa đủ 18 tuổi trong quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam trên địa bàn huyện Hóc Môn là vấn đề quan trọng cả về mặt lý luận và thực tiễn áp dụng quy định pháp luật. Cũng như đưa ra các giải pháp tốt nhất nhằm phòng, chống và cải thiện được tình trạng phạm tội dưới 18 tuổi đang ngày càng tăng cao như hiện nay. Đây là lý do tác giả chọn X
đề tài: “Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Hóc Môn, TP. HCM”.Tác giả quyết định nghiên cứu đánh giá các vấn đề liên quan đế thủ tục tố tụng về tội phạm dưới 18 tuổi phạm tội, cũng như mong muốn đóng góp cho việc bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích chính đáng của người dưới 18 tuổi góp phần phòng, chống tội phạm. 2. Tình hình nghiên cứu Liên quan đến đề tài nghiên cứu, từ trước đến nay đã có một số công trình tiêu biểu sau đây. - Luận văn cao học “Thủ tục giải quyết các vụ án đối với người chưa thành niên” của tác giả Võ Huỳnh Ngọc Thủy, bảo vệ tại Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2013. Luận văn thạc sĩ luật học “Xét xử sơ thẩm theo luật Tố tụng hình sự Việt Nam trên cơ sở số liệu thực tiễn tỉnh Đăk Lăk” của tác giả Nguyễn Sĩ Thành, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2015. - Luận văn Thạc sĩ luật học “Thủ tục xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự mà bị cáo là người dưới 18 tuổi theo pháp luật tố tụng Hình sự việt nam thực tiễn Thành Phố Hồ Chí Minh” của tác giả Phạm Hồng Khải, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện Khoa học xã hội năm 2017. Luận án tiến sĩ luật học “Bảo đảm quyền của bị can, bị cáo là người chưa thành niên trong Tố tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Phan Thị Thanh Tâm, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2017. Luận văn thạc sĩ luật học “Miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội theo pháp luật hình sự Việt Nam, từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Trần Thị Phương Dung, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2017. XI
Luận văn thạc sĩ luật học “Nhân thân người dưới 18 tuổi phạm tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Nguyễn Thị Cẩm, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2017. Luận văn thạc sĩ luật học “Bào chữa chỉ định theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam cho người dưới 18 tuổi phạm tội” của tác giả Trương Minh Hiếu, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2018. Luận văn thạc sĩ luật học “Áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người phạm tội dưới 18 tuổi từ thực tiễn Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội” của tác giả Nguyễn Quốc Dũng, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2018. Luận văn thạc sĩ luật học “Chính sách hình sự Việt Nam đói với người dưới 18 tuổi phạm tội: khía cạnh so sánh” của tác giả Ngô Thị Tuyết Thanh, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2018. Luận văn thạc sĩ luật học “Nguyên tắc phân hóa trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trong pháp luật hình sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Trường Xuân, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2018. Luận văn thạc sĩ luật học “Đảm bảo quyền bào chữa của bị can, bị cáo dưới 18 tuổi từ thực tiễn Thành phố Hà Nội” của tác giả Hà Văn Nam, bảo vệ tại Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội năm 2019. Từ các công trình nghiên cứu trên đã khái quát các vấn đề lý luận và thực tiễn về hành vi phạm tội của người dưới 18 tuổi theo BLTTHS Việt Nam. Những nghiên cứu trên chủ yếu nghiên cứu dưới góc độ phòng ngừa tội phạm, tội phạm học, nghiên cứu vấn đề trên cơ sở chính sách pháp luật và quy định của BLHS, BLTTHS và nghiên cứu vấn đề trên phạm vi nghiên cứu lớn như cả nước, Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh nên thường mang tính chất nghiên cứu chung chung. Do vậy, vì là tính đặc thù là một huyện của Thành phố Hồ Chí Minh nhưng huyện Hóc Môn lại có địa bàn rộng lớn, có mật độ dân cư cao, tình hình người XII
dưới 18 tuổi thực hiện hành vi phạm tội hiện nay diễn ra thường xuyên và diễn biến phức tạp đòi hỏi phải có sự nghiên cứu đầy đủ, cụ thể, rõ ràng trên địa bàn huyên Hóc Môn không chỉ dưới góc độ khoa học pháp lý mà còn mở rộng nghiên cứu dưới góc độ xã hội học để làm rõ vấn đề, làm rõ các luận cứ khoa học, làm cơ sở cho những kiến nghị giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật. Tình hình nghiên cứu trong luận văn vào thời điểm này là rất quan trọng và cần thiết. Bởi vì đây là thời điểm BLTTHS 2015, BLHS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 mới có hiệu lực thi hành hơn một năm. Việc nghiên cứu sẽ đánh giá hiệu quả quy định của pháp luật và thực tiễn xét xử, nhữngvướng mắc, bất cập trong việc áp dụng quy định pháp luật và từ đó làm cơ sở đề xuất kiến nghị sửa đổi, bổ sung luật và các văn bản hướng đã thi hành cho phù hợp với thực tiễn. Kiến nghị những giải pháp hữu ích để hoàn thiện hệ thống pháp luật, đặc biệt là thủ tục trình tự tố tụng xét xử sơ thẩm đối với người dưới 18 tuổi. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn xét xử vụ án sơ thẩm liên quan đến người phạm tội dưới 18 tuổi tại TAND trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM luận văn hướng tới mục đích đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự mà bị cáo là người dưới 18 tuổi tại huyện Hóc Môn, TP. HCM. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn cần thực hiện các nhiệm vụ sau: - Phân tích, làm rõ về khái niệm thủ tục xét xử sơ thẩm đối tượng dưới 18 tuổi; đặc điểm tâm lý ở độ tuổi chưa thành niên (dưới 18 tuổi); XIII
- Làm rõ các quy định pháp luật hiện hành về tội phạm dưới 18 tuổi cũng như các quy định của pháp luật TTHS về thủ tục xét xử hình sự sơ thẩm đối với đối tượng phạm tội dưới 18 tuổi; - Làm rõ thực trạng và đánh giá từ thực tiễn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự đối với người phạm tội dưới 18 tuổi trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM; - Phân tích làm rõ kết quả đạt được, những hạn chế, vướng mắc cũng như thực trạng hiện nay, nguyên nhân và đề xuất giải pháp. - Đưa ra những giải pháp tăng cường hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP HCM. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận vănhướng đến là người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu về cơ sở lý luận và thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với bị cáo là người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn huyện Hóc Môn. Về mặt pháp luật, luận văn tập trung nghiên cứu những quy định về thủ tục tố tụng đặc biệt trong việc xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với bị cáo là người ngưới 18 tuổi trong BLTTHS 2015. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; sử dụng phương pháp luận từ lý luận đến thực tiễn XIV
và tính độc lập tương đối của thực tiễn tác động ngược trở lại nhận thức, lý luận. Trong quá trình thực hiện và nghiên cứu luận văn thông qua các quy định của luật chuyên ngành kết hợp với khoa học tội phạm học, tâm lý học, xã hội học, nhằm làm sáng tỏ bản chất của vấn đề xét xử sơ thẩm tội phạm dưới 18 tuổi tại huyện Hóc Môn và giúp hiểu rõ hơn về tâm lý ở độ tuổi dưới 18 tuổi phạm tội. Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình thực hiện và nghiên cứu luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: Sử dụng phương pháp nghiên cứu thông tin tài liệu, cũng như các công trình nghiên cứu trước đó về quy định tội phạm dưới 18 tuổi nhằm đưa ra cách thức, hoạch định, tổ chức thực hiện đến việc phân tích là đưa ra đánh giá. Sử dụng phương pháp phỏng vấn, thu thập các thông tin thực tế. Sau đó tổng hợp số liệu thống kê, khảo sát tình hình thực tế. Từ đó, đưa ra những giải pháp tốt nhất nhằm hoàn thiện quy định về tội phạm dưới 18 tuổi. Ngoài ra, áp dụng phương pháp, tham khảo ý kiến đóng góp của các chuyên gia, thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên. Phương pháp so sánh quy định pháp luật về xét xử người dưới 18 tuổi phạm tội giữa các thời kì lịch sử, giữa các BLTTHS. Phương pháp tra thông tin và trích lọc thông tin trên báo, đài, internet, sách, tạp chí,… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Ý nghĩa lý luận: Nghiên cứu Luận văn góp phần bổ sung thêm những vấn đề lý luận về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói chung cũng như xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội nói riêng. XV
Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo thiết thực cho những người nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến đề tài này. Bên cạnh đó, từ nội dung phân tích và đánh giá cũng như đưa ra số liệu thống kê từ thực tiễn góp phần đưa ra cái nhìn tổng quang hơn về tình hình xét xử cũng như tâm lý tội phạm dưới 18 tuổi phạm tội. Đồng thời, đưa ra những giải pháp nhẳm hoàn thiện hơn về quy trình xét xử, các chính sách để phù hợp với tình hình phát triển xã hội hiện nay hướng đến mục đích cuối cùng là hạn chế và đẩy lùi được số lượng người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn huyện Hóc Môn nói riêng và Việt Nam nói chung.Những kết quả nghiên cứu này là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn huyện Hóc Môn tham khảo trong quá trình giải quyết các vụ án liên quan đến người phạm tội dưới 18 tuổi. 7. Kết cấu của luận văn Kết cấu của luận văn được chia thành 3 chương, cụ thể: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Chương 2: Thực tiễn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội tại huyện Hóc Môn, TP. HCM. Chương 3: Các giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử người dưới 18 tuổi phạm tội trên địa bàn huyện Hóc Môn, TP. HCM. Tác giả là người trực tiếp nghiên cứu các nội dụng và thiết kế nội dung luận văn thành 3 chương. Trong mỗi chương, các nội dung nghiên cứu được sắp xếp một cách khoa học và hợp lý, sau khi trình bày nội dung của mỗi chương đều có phần kết luận chương. Điều này giúp người đọc và tham khảo luận văn nắm được XVI
nội dung của từng chương và tổng thể luận văn, không bị bỡ ngỡ khi kết thúc mỗi chương và chuyển sang vấn đề khác. XVII
CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ĐỐI VỚI NGƯỜI DƯỚI 18 TUỔI PHẠM TỘI 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội 1.1.1. Khái niệm xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi Từ điển Tiếng Việt “Xét xử” là việc xem xét và xử lý các vụ án” [14]. Đây được xem là một trong những hoạt động quan trọng của quá trình tố tụng hình sự, trong đó Tòa án thực hiện vai trò xét xử vụ án nhằm mục đích bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con người và quyền công dân. Theo từ điển Luật học của Viện Khoa học thì cho rằng: “Xét xử là hoạt động xem xét, đánh giá bản chất pháp lý của vụ việc nhằm đưa ra một phán xét về tính chất, mức độ pháp lý của vụ việc, từ đó nhân danh Nhà nước đưa ra một phán quyết tương ứng với bản chất, mức độ trái hay không trái với pháp luật của vụ việc” [25, tr.316]. Theo cách hiểu khác của từ điển Luật học thì “xét xử” là xem xét và xử các vụ án, “sơ thẩm” là xét xử lần thứ nhất [1], về phương diện khoa học pháp lý thì “xét xử sơ thẩm” là việc lần đầu tiên đưa vụ án ra xét xử ở tòa án có thẩm quyền. Bản án, quyết định của Tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Nếu không bị kháng cáo, kháng nghị trong thời hạn do pháp luật quy định thì có hiệu lực thi hành [20, tr. 325]. Xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự là cấp xét xử đầu tiên của tố tụng Hình sự, trong đó Tòa án có thẩm quyền tiến hành xét xử, giải quyết vụ án, ra bản án, quyết định tố tụng theo quy định của pháp luật [21].Với nhiệm vụ cơ bản và quan trọng nhất là tiến hành giải quyết vụ án bằng việc ra bản án quyết định việc bị cáo có tội 1