Luận văn Thạc sĩ Luật học: Chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngư dân và kinh nghiệm cho Việt Nam

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:136

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn xác định mục tiêu là làm sáng tỏ được hệ thống chính sách, pháp luật biển của Australia về xử lý hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của ngư dân, đánh giá và đưa ra những kinh nghiệm thực tiễn cho Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngư dân và kinh nghiệm cho Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT LÊ THỊ XUÂN PHƢƠNG CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT CỦA AUSTRALIA VỀ XỬ LÝ HÀNH VI ĐÁNH BẮT CÁ BẤT HỢP PHÁP CỦA NGƢ DÂN VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT LÊ THỊ XUÂN PHƢƠNG CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT CỦA AUSTRALIA VỀ XỬ LÝ HÀNH VI ĐÁNH BẮT CÁ BẤT HỢP PHÁP CỦA NGƢ DÂN VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật Biển và Quản lý biển Mã số : 8380101.08 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN BÁ DIẾN Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn ―Chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngư dân và kinh nghiệm cho Việt Nam‖ là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn đƣợc sử dụng phân tích trong Luận văn này có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn này do tôi tự tìm hiểu, phân tích, đánh giá một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và chịu mọi hình thức kỷ luật theo quy định cho lời cam đoan của mình. Trân trọng cảm ơn! Học viên Lê Thị Xuân Phƣơng
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... 1 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................... 3 DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... 5 DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... 6 MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 7 Chƣơng 1. TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH BẮT CÁ BẤT HỢP PHÁP 18 1.1. Lịch sử hình thành, khái luận chung về đánh bắt cá bất hợp pháp ................... 18 1.1.1. Tổng quan về hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp và lịch sử hình thành .... 18 1.1.2. Định nghĩa về đánh bắt cá bất hợp pháp, và xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp .......................................................................................................................... 20 1.2. Vai trò của hoạt động nghề cá và thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp trên các vùng biển của Australia ............................................................................................ 22 1.2.1. Tổng quan về vai trò của hoạt động nghề cá đối với Australia ..................... 22 1.2.2. Thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp trên các vùng biển của Australia ...... 25 1.3. Tổng quan hệ thống pháp luật quốc tế và Australia về đánh bắt cá bất hợp pháp29 1.3.1. Hệ thống pháp luật quốc tế về đánh bắt cá bất hợp pháp ............................. 29 1.3.2. Tổng quan hệ thống chính sách, pháp luật Australia về đánh bắt cá bất hợp pháp .......................................................................................................................... 48 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1......................................................................................... 52 Chƣơng 2. NỘI DUNG CỦA CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT AUSTRALIA VỀ ĐÁNH BẮT CÁ BẤT HỢP PHÁP ......................................................................... 53 2.1. Vai trò của Australia trong công tác phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ đánh bắt cá bất hợp pháp ........................................................................................................ 53 2.2. Hệ thống giải pháp nhằm phát hiện, ngăn ngừa và loại bỏ đánh bắt cá bất hợp pháp của Australia .................................................................................................... 54 2.2.1. Tiếp cận dưới vai trò là một quốc gia ven biển ............................................. 54 2.2.2. Tiếp cận dưới vai trò là một quốc gia tàu mang cờ ....................................... 58 2.2.3. Tiếp cận dưới vai trò là một quốc gia cảng ................................................... 66 1
2.2.4. Tiếp cận dưới vai trò thị trường tiêu thụ ....................................................... 68 2.2.5. Tiếp cận thông qua hợp tác quốc tế ............................................................... 69 2.3. Hệ thống chính sách, pháp luật Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp .......................................................................................................................... 74 2.3.1. Đối với hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của tàu thuyền và công dân Australia ................................................................................................................... 74 2.3.2. Đối với hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của tàu thuyền nước ngoài trong vùng biển Australia .................................................................................................. 81 2.4. Đánh giá chính sách, pháp luật Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp .......................................................................................................................... 89 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2......................................................................................... 93 Chƣơng 3. MỘT SỐ KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM VỀ XỬ LÝ HÀNH VI ĐÁNH BẮT CÁ BẤT HỢP PHÁP ......................................................................... 94 3.1. Hiện trạng nghề cá của Việt Nam và vấn đề đánh bắt cá bất hợp pháp ............ 94 3.2. Tổng quan chính sách, pháp luật của Việt Nam về đánh bắt cá bất hợp pháp . 99 3.1.1. Hệ thống chính sách, pháp luật của Việt Nam về hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp ................................................................................................................... 99 3.1.2. Đánh giá hệ thống chính sách, pháp luật của Việt Nam về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp ................................................................................................ 109 3.3. Kinh nghiệm cho Việt Nam từ chính sách pháp luật Australia ...................... 114 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3....................................................................................... 124 KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................. 125 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 128 2
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT STT TÊN VIẾT TẮT TÊN TIẾNG ANH TẮT 1. ABF Lực lƣợng biên phòng Australian Border Force Australia 2. AFMA Cơ quan quản lý nghề cá Australian Fisheries Australia Management Authority 3. AFZ Vùng đánh bắt cá Australia Australia Australian Fishing Zone 4. CCAMLR Ủy ban Bảo tồn Tài nguyên Commission for the Sinh vật biển Nam Cực Conservation of Antarctic Marine Living Resources 5. CCSBT Ủy ban bảo tồn cá ngừ vây Commission for the xanh phía Nam Conservation of Southern Bluefin Tuna 6. CDS Chƣơng trình về tài liệu đánh Catch Documentation bắt Scheme 7. EEZ Vùng đặc quyền kinh tế Exclusive Economic Zone 8. EU Liên minh châu Âu European Union 9. FAO Tổ chức Lƣơng thực và Nông Food and Agriculture nghiệp Liên Hiệp Quốc Organization of the United Nations 3
10. FFV Tàu cá nƣớc ngoài Foreign fishing vessels 11. IPOA-IUU Kế hoạch hành động quốc tế International Plan of nhằm ngăn chặn, phòng ngừa Action to prevent, deter và loại bỏ đánh bắt cá bất hợp and eliminate illegal, pháp, không báo cáo và không unreported and đƣợc kiểm soát unregulated fishing 12. IUU Bất hợp pháp, không báo cáo Illegal, Unreported and và không đƣợc kiểm soát Unregulated 13. LHQ Liên hợp quốc United Nations 14. PSMA Hiệp định về các biện pháp của Agreement on Port State nhà nƣớc cảng Measures 15. UNCLOS Công ƣớc Liên Hiệp Quốc về United Nations Convention Luật biển on the Law of the Sea 16. VMS Hệ thống giám sát tàu Vessel Monitoring Systems 4
DANH MỤC CÁC BẢNG KÝ HIỆU STT TÊN BẢNG BẢNG 1. Bảng 2.1. Một số hình phạt đối với hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của công dân Australia 2. Bảng 2.2. Một số hình phát đối với công dân nƣớc ngoài đánh bắt trái phép trong vùng biển Australia 3. Bảng 3.1. Giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tại EU giai đoạn 2010 - 2016 4. Bảng 3.2 Sản phẩm thủy sản xuất khẩu sang EU giai đoạn 2012-2016 5
DANH MỤC CÁC HÌNH STT KÝ HIỆU HÌNH TÊN HÌNH 1. Hình 1.1. Vùng đặc quyền kinh tế Australia và khu vực biển thƣờng xuyên xảy ra hoạt động đánh bắt cá IUU của FFVs 2. Hình 1.2. Một poster chống ―thuyền xanh‖ vào năm 2017 3. Hình 2.1. Vùng đánh cá Australia (AFZ) 4. Hình 2.2. Mô hình hệ thống giám sát tàu của Australia 5. Hình 3.1. Sản lƣợng thủy sản của Việt Nam giai đoạn 1995 - 2016 6. Hình 3.2. Số lƣợng tàu cá ở Việt Nam giai đoạn 2011-2015 theo công suất máy 7. Hình 3.3. Giá trị xuất khẩu các sản phẩm thủy sản của Việt Nam giai đoạn 2005-2016 8. Hình 3.4. Bảng so sánh lợi nhuận và chi phí tổn thất của một tàu cá IUU khai thác hải sâm 6
MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề 1.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Thế kỷ 21 đƣợc gọi là ―Thế kỷ của biển và đại dƣơng‖. Khai thác biển đã trở thành vấn đề quan trọng mang tính chiến lƣợc của hầu hết các quốc gia trên thế giới, kể cả các quốc gia có biển và các quốc gia không có biển. Trong điều kiện nguồn tài nguyên trên đất liền đang ngày càng cạn kiệt, các quốc gia ngày càng giành sự quan tâm nhiều hơn tới biển. Cùng với đó, sự gia tăng mạnh mẽ của dân số thế giới đã làm cho không gian kinh tế truyền thống đã trở nên chật chội, các quốc gia bắt đầu hƣớng ra biển nhƣ một giải pháp cuối cùng nhằm hình thành một không gian kinh tế mới và tìm kiếm các nguồn tài nguyên thiên nhiên từ biển, đặc biệt là nguồn tài nguyên sinh vật biển, nhƣ một sự cung ứng thiết yếu và quan trọng cho các nhu cầu lƣơng thực của con ngƣời. Chính sự nở rộ trong xu hƣớng tiến ra biển của các quốc gia đã dẫn đến hoạt động khai thác biển quá mức cho phép, cùng với đó là vấn nạn ô nhiễm biển, các hình thức hủy hoại cảnh quan, nơi cƣ trú của các loài sinh vật biển, … đã dẫn đến hiện trạng suy giảm đa dạng sinh học, suy thoái các hệ sinh thái và suy kiệt nguồn lợi hải sản trong thời gian qua, thậm chí tới mức báo động đã làm cho nguồn tài nguyên hải sản ngày càng có nguy cơ bị cạn kiệt. Trƣớc hiện trạng đó, các cộng đồng ngƣ dân có xu hƣớng tìm kiếm một ngƣ trƣờng đánh bắt giàu tiềm năng hơn để đáp ứng cho nhu cầu sinh kế của mình. Tuy nhiên, xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về luật pháp quốc tế cũng nhƣ các quy định của pháp luật quốc gia đối với hoạt động đánh bắt cá trong các vùng biển của cộng đồng ngƣ dân dẫn đến tình trạng đánh bắt và khai thác trái phép trong các vùng biển giàu tiềm năng của quốc gia khác. Là một quốc gia biển, Australia có ý thức bảo tồn và bảo vệ các nguồn lợi biển từ khá sớm, điều này thể hiện ở việc quốc gia này là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới tiến hành quản lý tổng hợp biển. Australia cũng là quốc gia có đóng góp tính cực nhất cho hoạt động chống đánh bắt cá bất hợp pháp của FAO. Đối với hệ thống chính sách, pháp luật quốc gia, để giải quyết thực trạng đánh bắt cá bất hợp 7
pháp trong các vùng biển của quốc gia mình, Australia đã tiến hành xây dựng một hệ thống chính sách, pháp luật về nghề cá cũng nhƣ các chính sách, pháp luật phụ trợ có liên quan khác nhằm hƣớng đến việc phát hiện, ngăn ngừa và loại bỏ hoàn toàn vấn nạn khai thác trái phép này. Qua đó, những nỗ lực này của Australia đã góp phần cung cấp những kinh nghiệm quan trọng cho các quốc gia biển khác trong công tác xử lý thực trạng đánh bắt cá trái phép của quốc gia mình. Việc lựa chọn Australia làm một điển hình trong luận văn này sẽ cung cấp nhiều kinh nghiệm cho các quốc gia biển khác trong đó có Việt Nam. Đối với Việt Nam, giống nhƣ hầu hết các quốc gia khác trong khu vực Biển Đông, vấn đề đánh bắt cá bất hợp pháp đã và đang đặt ra một thách thức vô cùng lớn. Ngày 23/10/2017, EU chính thức rút thẻ vàng với các sản phẩm thủy sản Việt Nam, điều này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo mạnh mẽ đối với thực trạng nghề cá Việt Nam nói chung và vấn đề đánh bắt cá bất hợp pháp nói riêng. Đến thời điểm hiện tại, sau gần 3 năm kể từ khi EU rút thẻ vàng, những cố gắng của Việt Nam trong việc xử lý các vi phạm về đánh bắt cá bất hợp pháp dƣờng nhƣ vẫn chƣa đủ, chính vì vậy, thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp này vẫn còn là một vấn đề lớn cần đƣợc quan tâm đúng mực và đƣa ra những giải pháp phù hợp, kịp thời. Song song đó, những chính sách, pháp luật mới đƣợc ban hành để điều chỉnh hoạt động này dƣờng nhƣ chƣa đƣợc thực thi triệt để trên thực tế, riêng đối với công tác lắp đặt thiết bị giám sát cho tàu thuyền, theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, tính đến ngày 31/8/2020, số lƣợng tàu cá cả nƣớc đã lắp thiết bị giám sát là 24.851/30.851 tàu đối với tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên, đạt 80,61%. Tuy nhiên, còn rất nhiều tàu khi ra khơi đã tự ý gỡ bỏ thiết bị giám sát thả xuống biển, còn tàu thì di chuyển ra chỗ khác để đánh bắt. Về tình hình tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nƣớc ngoài, từ đầu năm 2020 đến ngày 31/8/2020 đã xảy ra 57 vụ/92 tàu bị nƣớc ngoài bắt giữ, xử lý, so với cùng kỳ năm 2019 giảm 53 vụ/89 tàu. Theo đại diện Bộ Công an, thời gian qua lực lƣợng công an đã điều tra phát hiện 8 nhóm đối tƣợng môi giới, móc nối đƣa tàu cá Việt 8
Nam đi khai thác trái phép ở vùng biển nƣớc ngoài. Tuy nhiên, công tác xử lý vi phạm còn nhiều hạn chế. Nghiêm trọng hơn, vào ngày 17/8/2020, truyền thông Malaysia đƣa tin, lực lƣợng thực thi pháp luật trên biển của quốc gia này đã đã tiến hành truy đuổi 1 tàu cá khai thác bất hợp pháp của Việt Nam tại vùng biển ngoài khơi bang Kelantan của Malaysia dẫn đến 1 ngƣ dân thiệt mạng. Xuất phát từ, những thực trạng và bất cập trên, việc tiếp tục nghiên cứu và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế chung liên quan đến hoạt động quản lý việc đánh bắt cá của cộng đồng ngƣ dân trong nƣớc cũng nhƣ xử lý thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân là điều hoàn toàn cần thiết. Trong đó, việc nghiên cứu chính sách, pháp luật biển của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp nhằm vận dụng kinh nghiệm của một quốc gia hàng đầu trong công tác xử lý và ngăn chặn khai thác IUU sẽ giúp Việt Nam hoàn thiện hơn nữa hệ thống chính sách, pháp luật về nghề cá hiện tại, xóa bỏ thẻ vàng IUU và nâng cao hơn nữa hoạt động khai thác bền vững. Từ đó, đặt ra định hƣớng quản lý và khai thác tài nguyên thiên nhiên bền vững trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và tuân thủ các quy định của luật pháp quốc tế. Vì những lẽ trên, tôi tâm huyết chọn đề tài “Chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân và kinh nghiệm cho Việt Nam” làm Luận văn Thạc sĩ của mình. 1.2. Tình hình nghiên cứu Liên quan đến vấn đề ―Chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân và kinh nghiệm cho Việt Nam‖ đã có những nghiên cứu sau: 1.2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước 1. Bài nghiên cứu ―Đánh bắt cá bất hợp pháp, không có báo cáo và không đƣợc kiểm soát và những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam‖ của tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Ngân (2018), đăng trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 6 (358)-tháng 3/2018. 9
Bài nghiên cứu nêu lên đƣợc các vấn đề lý luận chung liên quan đến hoạt động đánh bắt cá cũng nhƣ hoạt động đánh bắt cá IUU trên nền tảng cơ sở các quy định chung của luật quốc tế và các thỏa thuận quốc tế. Bên cạnh đó bài nghiên cứu cũng làm rõ đƣợc các thách thức đang đặt ra đối với Việt Nam liên quan đến vấn đề đánh bắt cá IUU, là cơ sở cung cấp các nền tảng lý luận để thực hiện Luận văn này. Tuy nhiên, phạm vi của bài nghiên cứu gói gọn trong khuôn khổ của tạp chí nên nhiều vấn đề chƣa đƣợc giải quyết, bài viết mới dừng lại ở những nghiên cứu lý luận và những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam, trong đó có mối liên hệ đến các quốc gia khác trong khu vực, cũng nhƣ phƣơng hƣớng giải quyết cụ thể cho Việt Nam. 2. Bài viết ―Một số giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng tàu cá Việt Nam khai thác IUU của Lực lƣợng Cảnh sát biển‖ (2020) của thiếu tá Bùi Thị Thanh Huyền, Trợ lý Phòng PCTP vi phạm/Cục Nghiệp vụ và pháp luật, đăng trên trang web chính thức của Cảnh sát biển Việt Nam tại địa chỉ: https://canhsatbien.vn/portal/cong-tac-canh-sat-bien/mot-so-giai-phap-nham-ngan- chan-tinh-trang-tau-ca-viet-nam-khai-thac-iuu-cua-luc-luong-canh-sat-bien. Bài Viết đƣa ra các số liệu về tình hình đánh bắt cá bất hợp pháp của Việt Nam trong những năm gần đây, và đƣa ra đƣợc hệ các giải pháp mà lực lƣợng cảnh sát biển cần áp dụng để ngăn chặn tình trạng khai thác IUU của ngƣ dân. Tuy nhiên, nhƣ phạm vi thể hiện ở tiêu đề, bài viết chỉ mới dừng lại ở việc khái quát vấn đề và giải quyết vấn đề dƣới khía cạnh của lực lƣợng cảnh sát biển nên chƣa làm rõ đƣợc thực trạng chính sách, pháp luật của Việt Nam về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp nhƣ yêu cầu của Luận văn này đặt ra. 3. Bài viết ―Khó khăn lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên tàu cá‖ (2020) của tác giả Hải Lý đăng trên trang web Thủy sản Việt Nam tại địa chỉ: https://thuysanvietnam.com.vn/kho-khan-lap-dat-thiet-bi-giam-sat-hanh-trinh-tren-t au-ca/. Trong khuôn khổ gói gọn bài viết chỉ tập trung làm rõ thực trạng lắm đặt thiết bị giám sát hành trình đối với tàu cá Việt Nam hiện nay. Qua đó, cung cấp thông tin thực tiễn để Luận văn này tiến hành công tác đánh giá tình hình xử lý vi phạm nghề 10
cá trên thực tế của Việt Nam và đi đến đề xuất những kinh nghiệm cụ thể trên cơ sở những kinh nghiệm đƣợc đúc kết từ chính sách, pháp luật biển Australia. 4. Luận văn: Cơ chế giải quyết tranh chấp trong Công ƣớc của Liên hợp quốc về luật biển năm 1982, của tác giả Nguyễn Mạnh Đông (2009), Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa luật, Đại học quốc gia Hà Nội. Phạm vi nghiên cứu của luận văn liên quan đến các cơ chế giải quyết tranh chấp trong UNCLOS 1982, qua đó cũng cấp một số nền tảng lý luận cơ bản để đánh giá thực trạng xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của các quốc gia trong khu vực đối với tàu cá Việt Nam dƣới khía cạnh luật pháp quốc tế. 5. Bài tham luận: ―Đánh bắt cá bất hợp pháp: Một số phân tích từ góc độ luật nhân đạo quốc tế và thực tiễn của các quốc gia tại Biển Đông‖ của hai học giả Nguyễn Thị Hồng Yến, Nguyễn Phƣơng Dung tại Hội thảo quốc tế: Những phát triển của luật biển quốc tế - góc nhìn quốc tế và Việt Nam, Đà Nẵng, do Đại học Duy Tân và Khoa Luật Đại học quốc gia Hà Nội tổ chức năm 2018. Trong tham luận này, hai tác giả đã làm rõ đƣợc các vấn đề lý luận liên quan đến hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp dƣới góc độ luật nhân đạo quốc tế, trong đó, làm rõ đƣợc những biện pháp không đƣợc áp dụng trong quá trình xử lý hành vi đánh bắt cá IUU và thực tiễn áp dụng trong khu vực Biển Đông. Qua đó, Tham luận góp phần giải quyết đƣợc những vấn đề về lý luận liên quan đến việc xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp dƣới khía cạnh luật quốc tế của luận văn này. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của Luận văn đặt ra bao gồm cả việc nghiên cứu về chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân, do đó, bài tham luận chƣa thể đáp ứng đƣợc hết tất cả các yêu cầu về tình hình nghiên cứu. 1.2.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 1. Bài nghiên cứu: ‗Blue boats‘ and ‗reef robbers‘: A new maritime security threat for the Asia Pacific của nhóm tác giả: Andrew M. Song, Viet Thang Hoang, Philippa J. Cohen, Transform Aqorau, Tiffany H. Morrison (2019), đăng trên tạp chí Asia Pacific viewpoint (volume 60, issue 3). Bài nghiên cứu về tập trung vào vấn đề 11
đánh bắt cá bất hợp pháp của ―thuyền xanh‖ Việt Nam tại các quốc đảo nam đại dƣơng, trong đó có Australia. Trong đó làm rõ đƣợc thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp của một số tàu cá Việt Nam hiện nay, đồng thời đƣa ra đƣợc những mối đe dọa mà vấn đề đánh bắt cá bất hợp pháp gây ra đối với tàu nguyên, môi trƣờng biển cũng nhƣ các vấn đề an ninh phi truyền thống. Nghiên cứu cũng đƣa ra đƣợc những giải pháp mà Australia và các quốc đảo khu vực này sử dụng để ngăn chặn nạn đánh bắt cá bất hợp pháp. Tuy nhiên nghiên cứu chƣa đi vào làm rõ thực trạng xử lý hành vi đánh bắt cá trái phép trên thực tế mà tập trung nhiều hơn trong việc nghiên cứu vấn đề dƣới góc độ là một mối đe dọa về an ninh. 2. Bài viết ―The blue threat: Vietnamese poachers are rocking the boat in the Pacific‖ năm 2017 của tác giả Bernadette H. Carreon đăng tại địa chỉ: https://www.pacificislandtimes.com/single-post/2017/01/06/The-blue-threat-Vietna mese-poachers-are-rocking-the-boat-in-the-Pacific. Bài viết đề cập đến vấn đề đánh bắt cá bất hợp pháp của tàu cá Việt Nam, những nguyên nhân sâu xa dẫn đến thực trạng này và đề ra những giải pháp mà diễn đàn nghề cá Tây và Trung Thái Bình Dƣơng sử dụng để ngăn chặn hoạt động đánh bắt cá IUU đến từ thuyền xanh. Đây là những số liệu quan trọng nhằm đánh giá thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp hiện tại của Việt Nam, tuy nhiên với phạm vi của một bài viết, nên các vấn đề chuyên sâu liên quan đến thực trạng chính sách pháp luật về xử lý các vi phạm này chƣa đƣợc tác giả đề cập. 3. Bài viết: ―Lack of Transparency: the Achilles Heel in IUU Fishing Control‖ của House of Ocean năm 2016 đăng tại địa chỉ: http://www.iuuwatch.eu/2016/06/lack-of-transparency-the-achilles-heel-in-iuu-fishi ng-control/. Trong bài viết này tác giả đã đƣa ra đƣợc điểm yếu trong công tác kiểm soát hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của các quốc gia ven biển Châu Âu, trong đó làm rõ đƣợc vai trò của thiết bị giám sát tàu cá trong công tác xử lý vi phạm nghề cá. Qua đó, góp phần hỗ trợ luận văn giải quyết các vấn đề có liên quan đến mô hình giám sát tàu cá này tại Việt Nam. Tuy nhiên, nhƣ đã đề cập, phạm vi nghiên cứu mà 12
bài viết đặt ra là khu vực châu Âu nên không thể giải quyết triệt để các yêu cầu đặt ra của Luận văn này. 4. Cuốn sách ―Illegal, Unreported and Unregulated Fishing in Historical Perspective‖ của tác giả Joseph Christensen năm 2016, Nhà xuất bản Springer, Dordrecht. Trong công trình nghiên cứu này tác giả đã làm rõ đƣợc các vấn đề về đánh bắt cá bất hợp pháp tại các quốc đảo Nam đại dƣơng, trong đó có Australia, đây là tài liệu góp phần hỗ trợ Luận văn nghiên cứu các nội dung thực tiễn về chính sách xử lý các vi phạm về đánh bắt cá bất hợp pháp của Australia. 5. Bài nghiên cứu: ―Australia‘s Response to Illegal Foreign Fishing: A case of winning the Battle but losing the Law?‖ của tác giả Rachel Baird (2008), đăng tại tạp chí International Journal of Marine and Coastal Law, số 23 (1). Bài nghiên cứu đã tiến hành đánh giá hệ thống pháp luật biển của Australia liên quan đến việc xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của tàu thuyền nƣớc ngoài, và đƣa ra đƣợc những hạn chế trong pháp luật Australia, qua đó cung cấp những nhận định khoa học để thực hiện Luận văn này. Tuy nhiên, bài nghiên cứu đƣợc thực hiện từ khá lâu, nhiều vấn đề đƣợc đặt ra của tác giả không còn phù hợp với tình hình hiện tại. 6. Báo cáo ―Illegal fishing and child labour in Vietnam‘s fishing fleet‖ năm 2019 của The Environmental Justice Foundation (EJF). Trong báo cáo này, Quỹ công lý môi trƣờng đã nêu lên đƣợc những vấn đề liên quan đến thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp hiện nay của Việt Nam, trong đó có các vấn đề nhƣ không lắp đặt các thiết bị giám sát, không có nhật ký hải trình, không có hợp đồng lao động, hay sử dụng lao động trẻ em, ... vì báo cáo đƣợc thực hiện dƣới khía cạnh xem xét tổng quan thực trạng còn tồn tại của nghề cá Việt Nam nên chƣa có những nghiên cứu và kết luận chuyên sâu mà chỉ mới dừng lại ở việc đặt vấn đề và nêu lên thực trạng hiện tại. 13
1.3. Mục tiêu nghiên cứu 1.3.1. Mục tiêu tổng quát Luận văn xác định mục tiêu là làm sáng tỏ đƣợc hệ thống chính sách, pháp luật biển của Australia về xử lý hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân, đánh giá và đƣa ra những kinh nghiệm thực tiễn cho Việt Nam. 1.3.2. Mục tiêu cụ thể Để đạt đƣợc mục tiêu trên, Luận văn sẽ hoàn thành những nhiệm vụ sau: Thứ nhất, làm rõ đƣợc các vấn đề tổng quan của hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, bao gồm lịch sử hình thành và các khái niệm có liên quan đến hoạt động khai thác IUU. Song song đó, làm rõ vai trò của hoạt động nghề cá và thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp trên các vùng biển của Australia để lý giải tại sao quốc gia này lại phát triển hệ thống chính sách, pháp luật về vấn đề này. Thứ hai, tổng hợp và làm rõ hệ thống chính sách, pháp luật quốc tế có liên quan đến vấn đề đánh bắt cá IUU, và hệ thống chính sách pháp luật của Australia về vấn đề này. Thứ ba, trên cơ sở những vấn đề tổng quan về đánh bắt cá bất hợp pháp, làm rõ hệ thống chính sách của Australia trong công tác phát hiện, ngăn ngừa và loại bỏ hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp. Những quy định pháp luật cụ thể và hình thức xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp trong pháp luật Australia. Từ đó, đƣa ra những đánh giá, kết luận chung về hệ thống chính sách, pháp luật của quốc gia này. Thứ tư, phân tích và làm sáng tỏ thực trạng nghề cá của Việt Nam hiện tại và hệ thống chính sách, pháp luật điều chỉnh hiện hành. Tiến hành đánh giá hệ thống chính sách, pháp luật về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của Việt Nam trên cơ sở đối chiếu với hệ thống chính sách, pháp luật Australia và pháp luật quốc tế đã đƣợc nghiên cứu trƣớc đó. 14
Thứ năm, trên cơ sở các kết quả nghiên cứu đã đạt đƣợc, đƣa ra những kinh nghiệm cụ thể về việc xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp trong trƣờng hợp của Việt Nam. 1.4. Tính mới và những đóng góp của đề tài Về mặt lý luận: (i) Luận văn đã đạt đƣợc thành công bƣớc đầu trong việc làm sáng rõ và sâu sắc thêm các khái niệm và thuật ngữ liên quan đến hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp dƣới khía cạnh luật pháp quốc tế. Song song đó, luận văn cũng hệ thống và đƣa ra đƣợc các cơ sở pháp lý quốc tế hiện tại có liên quan đến hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp. Đây sẽ là cơ sở lý luận quan trọng cho những nghiên cứu chuyên sâu và mở rộng liên quan đến vấn đề đánh bắt cá bất hợp pháp, bảo vệ môi trƣờng và bảo tồn các nguồn tài nguyên sinh vật biển. (ii) Luận văn cũng đƣa ra đƣợc hệ thống chính sách, pháp luật của Australia về đánh bắt cá bất hợp pháp, cũng nhƣ bƣớc đầu làm sáng tỏ những nội dung chuyên sâu liên quan đến việc xử lý vi phạm về đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân trong hệ thống chính sách, pháp luật này. Qua đó, góp phần đánh giá luận giải và đƣa ra đƣợc những kinh nghiệm cụ thể cho trƣờng hợp Việt Nam. Những kết quả đạt đƣợc này sẽ là tiền đề cho những nghiên cứu tiếp theo nhằm hƣớng đến việc xây dựng một hệ thống chính sách, pháp luật toàn diện hơn nữa về đánh bắt cá, xóa bỏ thẻ vàng nghề cá và hƣớng đến một khu vực Biển Đông khai thác và phát triển bền vững trong tƣơng lai. (iii) Luận văn cũng đã thành công trong việc phân tích và đánh giá hệ thống chính sách, pháp luật về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của Việt Nam hiện tại, đây sẽ là cơ sở để tiếp tục nghiên cứu và hoàn hiện hệ thống chính sách, pháp luật hiện tại của Việt Nam. Về mặt thực tiễn: (i) Luận văn đã đƣa ra đƣợc thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp tại các vùng biển của Australia và thực tiễn xử lý vi phạm của quốc gia này, qua đó, đây sẽ là cơ sở quan trọng chứng minh cho sự thành công trong hệ thống chính sách, pháp luật có liên quan. (ii) Luận văn cũng làm sáng tỏ đƣợc thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp của một số cộng đồng ngƣ dân Việt Nam và hiện trạng xử lý vi phạm trên thực tế của các cơ quan chức năng, lực lƣợng thực thi pháp luật trên biển. Các 15
điểm mới này không chỉ giúp luận văn tổng kết, đánh giá đƣợc thực trạng đánh bắt cá bất hợp pháp hiện tại và đƣa ra đƣợc những kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam mà còn cung cấp tƣ liệu cho những nghiên cứu tiếp theo về vấn đề này. 1.5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.5.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn xác định đối tƣợng nghiên cứu là các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đánh bắt cá bất hợp pháp, đặc biệt là chính sách, pháp luật của Australia về xử lý hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân. 1.5.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu về hệ thống chính sách, pháp luật có liên quan đến hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp và việc xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân, trong mối liên hệ đến các quy định của pháp luật quốc tế, khu vực, chính sách, pháp luật có liên quan của Australia và Việt Nam. Về không gian: Luận văn nghiên cứu tập trung vào các vùng biển thuộc quyền quản lý của Australia và các vùng biển của Việt Nam, cũng nhƣ các vùng biển lân cận, nơi có các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp diễn ra cần đƣợc xử lý nhƣ nội dung phạm vi nghiên cứu đã trình bày. 2. Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu 2.1. Nội dung nghiên cứu Luận văn tập trung vào 03 vấn đề chính sau đây: Thứ nhất, làm rõ đƣợc tổng quan về hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp dƣới khía cạnh luật quốc tế Thứ hai, nghiên cứu và phân tích cơ sở pháp lý liên quan đến việc xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp trong chính sách, pháp luật của Australia. Thứ ba, đƣa ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam từ việc xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân. 16
2.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau, cụ thể: Về phương pháp luận, Luận văn đƣợc thực hiện dựa trên nền tảng phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Marx-Lenin. Về phương pháp hệ, một số phƣơng pháp tiêu biểu thƣờng đƣợc sử dụng trong lĩnh vực khoa học xã hội, chuyên ngành pháp lý bao gồm: Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đây là phƣơng pháp chủ đạo xuyên suốt nội dung của Luận văn trong việc tiếp cận, nghiên cứu các khái niệm và những luận điểm khoa học. Bên cạnh đó, Luận văn còn sử dụng phƣơng pháp này để làm rõ những quy định trong chính sách, pháp luật biển của Australia về xử lý hành vi đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân. Lý giải thực trạng đánh bắt cá trái phép của tàu thuyền Việt Nam hiện tại và đánh giá hệ thống chính sách, pháp luật hiện hành của Việt Nam về vấn đề này. Phương pháp lịch sử: Luận văn sử dụng phƣơng pháp này để tìm nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển và chuyển hóa để phát hiện bản chất và quy luật vận động của khái niệm đánh bắt cá bất hợp pháp và các khái niệm có liên quan khác. Phương pháp so sánh: Phƣơng pháp này đƣợc vận dụng ở cả 3 chƣơng của Luận văn để tìm ra những nét tƣơng đồng hay khác biệt giữa các vấn đề lý luận, cơ sở pháp lý và thực tiễn trong chính sách pháp luật biển của Australia. Phương pháp thống kê: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng chủ yếu và rõ nét nhất trong việc tiến hành thực hiện Chƣơng 2 và Chƣơng3 khi phân tích tích và làm rõ hệ thống chính sách pháp luật của Australia và Việt Nam về xử lý hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp của ngƣ dân, ngoài ra phƣơng pháp này còn đƣợc sử dụng ở các Chƣơng 1 nhằm tổng hợp và luận giải các vấn đề có liên quan. Về phương pháp lập luận cụ thể, Luận văn kết hợp sử dụng nhiều phƣơng pháp lập luận để hành văn rõ ràng nhƣng cũng đảm bảo tính trôi chảy, mạch lạc nhƣ: phƣơng pháp diễn dịch, phƣơng pháp quy nạp. 17