Luận văn Thạc sĩ Luật học: Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk

Chia sẻ: Kethamoi5 Kethamoi5 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn làm rõ cơ sở lý luận chung của các quy định pháp luật về khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai và thực tiễn giải quyết tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar,tỉnh Đắk Lắk. Đề xuất một số định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án Tòa án nhân dân nói chung và tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk nói riêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ------------------ TRẦN THỊ NHÃ PHƯƠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EA KAR, TỈNH ĐĂK LĂK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC ĐĂK LĂK - NĂM 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ------------------ TRẦN THỊ NHÃ PHƯƠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EA KAR, TỈNH ĐĂK LĂK Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS LÊ VĂN LONG ĐĂK LĂK - NĂM 2019 2
LỜI CAM ĐOAN Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Lê Văn Long. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả luận văn Trần Thị Nhã Phương
LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Học viện khoa học xã hội, các quý Thầy Cô đã trang bị tri thức cho tôi, tạo môi trường thuận lợi, điều kiện tốt nhất trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới PGS.TS. Lê Văn Long đã khuyến khích, chỉ dẫn tận tình cho tôi trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và những người bạn đã động viên, hỗ trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và hoàn thành luận văn. Tác giả luận văn Trần Thị Nhã Phương
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ......................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................... 3 3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 6 4. Nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................ 7 4.1. Nhiệm vụ .................................................................................................... 7 4.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 7 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 8 6. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 8 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN .......................................... 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung, chủ thể, phương thức khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai. ............................................................ 9 1.2. Khái niệm, đặc điểm, hình thức, thủ tục giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân. ................... 177 1.3. Cơ sở pháp lý về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân ......................................................... 25 1.3.1. Hiến pháp 2013 ..................................................................................... 25 1.3.2. Pháp luật tố tụng hành chính ................................................................ 26 1.3.3. Pháp luật đất đai ................................................................................... 27 1.4. Ý nghĩa của việc giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân ......................................................... 28 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính
trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân ......................................... 30 1.5.1.Yếu tố chính trị, kinh tế: văn hóa, xã hội: .............................................. 30 1.5.2.Yếu tố chính sách pháp luật: .................................................................. 30 1.5.3.Yếu tố văn hóa, phong tục, tập quán:..................................................... 32 1.5.4.Yếu tố về trình độ, năng lực cán bộ Tòa án: .......................................... 32 1.5.5.Yếu tố hội nhập quốc tế: ......................................................................... 35 1.5.6.Yếu tố về trang thiết bị, cơ sở vật chất ngành Tòa án: .......................... 36 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 37 Chương 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN EA KAR, TỈNH ĐĂK LĂK ................................................ 38 2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế, xã hội và tình hình tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai tại huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk ................................... 38 2.2. Thực tiễn giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính về đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk ....................................................... 46 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 74 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN.................................... 75 3.1. Định hướng............................................................................................... 75 3.2. Giải pháp .................................................................................................. 76 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 84 KẾT LUẬN .................................................................................................... 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 86
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TTHC Tố tụng hành chính CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa QĐ – HĐBT Quyết định – Hội đồng Bộ trưởng TB Thông báo UBND Uỷ ban nhân dân TT - LT Tờ trình – Lâm trường QĐ - UB Quyết định – Uỷ ban QĐ - TTg Quyết định – Thủ tướng GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất TTPTQĐ Trung tâm phát triển quỹ đất NĐ - CP Nghị định – Chính phủ TN – MT Tài nguyên – Môi trường TAND Tòa án nhân dân TANDTC Tòa án nhân dân tối cao Tp Thành phố UBTP Uỷ ban tư pháp HC – ST Hành chính – Sơ thẩm HC - PT Hành chính – Phúc thẩm PA Phương án HĐBTGPMB Hội đồng bồi thường giải phóng mặt bằng
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Tranh chấp đất đai luôn là vấn đề có nhiều diễn biến phức tạp, được Đảng, Nhà nước và các cấp chính quyền quan tâm. Đây là lĩnh vực nảy sinh nhiều khiếu nại, khiếu kiện trong thực tế. Đặc biệt hiện nay, tình hình khiếu kiện các quyết định hình chính trong lĩnh vực quản lý đất đai của các cơ quan có thẩm quyền đang ngày càng gia tăng. Nhiều vụ việc xảy ra tranh chấp giữa cá nhân, tổ chức với cơ quan hành chính quản lý đất đai mà thông qua khiếu nại không giải quyết được, các bên không thể thống nhất kết quả giải quyết. Thường thì người dân thực hiện quyền khiếu nại quyết định hành chính của cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai nhận được kết quả giải quyết giải quyết từ UBND các cấp không được như mong muốn, các vấn đề họ khiếu nại luôn không được chấp nhận, dẫn đến người khiếu nại buộc phải thực hiện quyền khởi kiện ra Tòa án, yêu cầu sửa đổi hoặc hủy bỏ các quyết định hành chính của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong quản lý đất đai, đồng thời bồi thường thiệt hại do quyết định hành chính đó gây ra. Kết quả của việc giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vự đất đai của Tòa án có ý nghĩa rất quan trọng trong giải quyết tranh chấp, đảm bảo pháp luật được thực hiện đúng, đảm bảo được các quyền và lợi ích chính đáng của các bên tranh chấp, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật, vào các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, góp phần ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội và là điều kiện để các thế lực thù địch tuyên truyền kích động, xuyên tạc, chống phá Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đắk Lắk là một tỉnh miền núi thuộc miền Trung Tây Nguyên, với nhiều dân tộc thiểu số, sống chủ yếu dựa vào nguồn tài nguyên rừng và đất đai nên cũng là điểm nóng xảy ra các khiếu kiện, khiếu nại về đất đai. Nguyên nhân 1
cơ bản là do công tác giải quyết khiếu nại, khiếu kiện của các cơ quan chức năng chưa kịp thời, chưa công khai, minh bạch, nhận thức về pháp luật nói chung, pháp luật trong lĩnh vực đất đai của người dân ở đây còn rất thấp khiến cho tình trạng tranh chấp đất đai phát sinh nhiều không chỉ giữa người dân với nhau, mà còn giữa người dân với các cơ quan nhà nước quản lý hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn. Mặc khác, việc xét xử các vụ án hành chính liên quan đến đất đai còn để kéo dài, tỷ lệ án bị các cấp xét xử sửa và hủy còn nhiều, tạo ra những bức xúc trong nhân dân. Trong đó, huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk là một trong những huyện được đánh giá là có số lượng tranh chấp trong lĩnh vực quản lý đất đai tương đối ít nhưng qua nghiên cứu cho thấy hiện nay trên địa bàn huyện đang diễn ra một số vấn đề liên quan đến hoạt động quản lý đất đai tiềm ẩn nhiều nguy cơ phát sinh việc khiếu nại, khiếu kiện phức tạp. Khiếu kiện trong lĩnh vực đất đai có đối tượng chủ yếu là quyết định hành chính về quản lý đất đai. Để giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai, pháp luật đất đai và pháp luật tố tụng hành chính đang dần được hoàn thiện, tạo nên cơ sở pháp lý giúp cho Tòa án nhân dân thực hiện tốt việc giải quyết các vụ án hành chính liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng pháp luật để giải quyết các vụ án hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai vẫn nảy sinh nhiều hạn chế, bất cập nhất định. Thông qua nghiên cứu tình hình giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, Tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk, chúng ta sẽ thấy rõ và tìm ra được nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những tồn tại, hạn chế này. Để từ đó đề ra các biện pháp nâng cao chất lượng giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai có hiệu quả, ngăn ngừa những vi phạm trong quản lý đất đai, không để 2
tranh chấp đất đai phát sinh trở thành "điểm nóng" gây mất ổn định chính trị, tình hình trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Như vậy việc lựa chọn nghiên cứu thực hiện đề tài: "Giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk" làm luận văn thạc sĩ luật học là thật sự có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai được nhiều học giả tiếp cận và nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau và là một vấn đề không mới ở nước ta. Thời gian qua đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề này được công bố, có thể kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu biểu sau: Giáo trình Luật đất đai, (2016) Trường Đại học Luật Hà Nội. Nxb Công an nhân dân, Hà Nộivới các nội dung về các vấn đề lý luận cơ bản về ngành luật đất đai, chế độ sở hữu toàn dân về đất đai, chế độ quản lý nhà nước về đất đai và địa vị pháp lý của người sử dụng đất; thủ tục hành chính trong quản lý, sử dụng đất đai, chế độ pháp lý nhóm đất nông nghiệp, chế độ pháp lý đất phi nông nghiệp, thanh tra, kiểm tra, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai và xử lý vi phạm pháp luật đất đai. Tuy nhiên, cấp độ nghiên cứu các vấn đề của giáo trình chỉ mang tính tổng quát, chưa thật sự chuyên sâu, nhưng với các nội dung này của giáo trình sẽ góp phần định hướng vào việc nghiên cứu luận văn của tác giả. Mai Thị Tú Oanh (2013), Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất đai bằng tòa án ở nước ta, Luận án tiến sỹ Luật học, Học viện Khoa học Xã hội:làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất đai bằng tòa án. Từ đó đề xuất những giải pháp hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai 3
ở Việt Nam. Tuy nội dung của luận án tập trung nghiên cứu về giải quyết tranh chấp đất đai theo pháp luật tốt tụng dân sự nhưng phần nào cũng đã cung cấp cho tác giả những cơ sở lý luận về tranh chấp đất đai, những khái niệm được sử dụng trong lĩnh vực đất đai và cách thức giải quyết tranh chấp này thông qua khởi kiện đến Tòa án, giúp tác giả nhận diện được sự khác nhau về tranh chấp đất đai trong dân sự và trong hành chính. Phan Duy Hùng, Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của cơ quan hành chính Nhà nước (qua thực tiễn tỉnh Nghệ An) (2011), Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học quốc gia Hà Nội: Nội dung của luận văn tập trung nghiên cứu về cơ sở lý luận về khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai của các cơ quan hành chính ở đây là UBND các cấp, qua thực tiễn giải quyết khiếu nại trên phạm vi địa bàn tỉnh Nghệ An, khác với nội dung nghiên cứu luận văn của tác giả về pháp luật khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân. Quyết định giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND các cấp cũng là một trong những quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai bị khiếu kiện. Vì vậy, luận văn là một trong những tài liệu tham khảo có giá trị đối với phần nghiên cứu cơ sở lý luận cho luận văn của tác giả. Đinh Thị Thanh Thảo, Pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai và thực tiễn xét xử tại Tòa án nhân dân quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh (2016), Luận văn thạc sĩ, Trường Đại Học Luật Hà Nội: Nội dung của luận văn nghiên cứu về tất cả các tranh chấp đất đai, pháp luật điều chỉnh về giải quyết tranh chấp đất đai và thực tiễn nghiên cứu là công tác xét xử tại TAND quận Bình Thạnh, thành phố Hồ Chí Minh, đã cung cấp cho tác giả nguồn tham khảo về cơ sở lý luận về tranh chấp đất đai, hoạt động xét xử của Tòa án, về pháp luật điều chỉnh trong giải quyết tranh chấp đất đai, góp phần hoàn thiện cho luận văn của tác giả. 4
Nguyễn Thị Hải Thanh, Giải quyết tranh chấp đất đai bằng Tòa án từ thực tiễn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, (2016), luận văn thạc sĩ, Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam: nghiên cứu về cơ sở lý luận về giải quyết tranh chấp đất đai bằng Tòa án, và phạm vi nghiên cứu chỉ gói gọn trên địa bàn quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. Tuy nhiên nội dung nghiên cứu của luận văn đã cung cấp những cơ sở lý luận có giá trị tham khảo cao đối với việc thực hiện luận văn của tác giả. Dương Thị Sen (2012), Pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai thông qua Tòa án nhân dân, Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật – Đại học quốc gia Hà Nội: tập trung nghiên cứu về pháp luật giải quyết tranh chấp đất đai thông qua con đường Tòa án nhân dân. Lý Thị Ngọc Hiệp (2006), Cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết các tranh chấp về quyền sử dụng đất tại tòa án nhân dân, Luận văn thạc sỹ luật học, Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh: nghiên cứu về cơ sở lý luận về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân, thực tiễn giải quyết để có những biện pháp nâng cao hiệu quả giải quyết án tranh chấp quyền sử dụng đất tại Tòa án. Nguyễn Văn Luật, Tưởng Duy Lượng (2011), Cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết các tranh chấp về quyền sử dụng đất tại Tòa án nhân dân, Đề tài khoa học cấp bộ; Nguyễn Văn Luật (2013),Tranh chấp đất đai và thẩm quyền giải quyết của Tòa án, Đề tài khoa học cấp bộ; Báo cáo tham luận “Thực trạng giải quyết tranh chấp đất đai tại tòa án nhân dân – Kiến nghị và giải pháp” của TS. Nguyễn Văn Cường và cử nhân Trần Văn Tăng, Viện khoa học xét xử, Tòa án nhân dân tối cao tại hội thảo “Tình trạng tranh chấp và khiếu kiện đất đai kéo dài: Thực trạng và giải pháp”, ngày 08 – 09 tháng 10 năm 2008 tại Buôn Mê Thuột – Đắk Lắk; Tài liệu Hội thảo 5
khoa học: Tranh chấp đất đai và giải quyết tranh chấp đất đai, do Trung tâm thông tin, Tư liệu và Nghiên cứu Khoa học - Văn phòng Quốc hội và Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Đắk Lắk tổ chức tại Buôn Mê Thuột, tháng 5 năm 2007... và một số các bài viết: Nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính của NCS. ThS. Nguyễn Thị Hà, giảng viên khoa Luật trường Đại học Vinh, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp Số 18/2017; Loại tranh chấp đất đai nào phải qua thủ tục hòa giải cơ sở, của Phan Gia Ngọc, Tạp chí Tòa án nhân dân (TAND), số 18, 2009; Chế định sở hữu đất đai qua các thời kỳ và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước với đất đai, của TS Doãn Hồng Nhung… Các công trình nghiên cứu trên thật sự là tài liệu tham khảo hữu ích và có giá trị lớn đối với việc nghiên cứu nội dung của luận văn của tác giả. 3. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu đạt được các mục đích cơ bản sau đây: - Làm rõ cơ sở lý luận chung của các quy định pháp luật về khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai và thực tiễn giải quyết tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar,tỉnh Đắk Lắk. - Đánh giá thực trạng giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk. Làm rõ những hạn chế, vướng mắc trong quá trình giải quyết, nguyên nhân khách quan, chủ quan. - Đề xuất một số định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án Tòa án nhân dân nói chung và tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk nói riêng. 6
4. Nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Nhiệm vụ - Làm rõ khái niệm, đặc điểm của quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai, khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai và giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân cấp huyện. - Làm rõ những quy định của pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai, thực trạng giải quyết tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk. - Nêu được định hướng và giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân. 4.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: - Các quy định hiện hành của pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại TAND huyện. - Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk - Những khó khăn vướng mắc trong quá trình áp dụng các quy định pháp luật. * Phạm vi ngiên cứu: pháp luật về giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai tại TAND huyện - Phạm vi không gian: tại TAND huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk - Phạm vi thời gian: Kể từ khi Luật tố tụng hành chính 2015 có hiệu lực thi hành. 7
5. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu mà đề tài đặt ra, trong quá trình nghiên cứu luận văn sẽ sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cơ bản: - Phương pháp luận nghiên cứu khoa học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lên trong quản lý đất đai và trong tố tụng hành chính; - Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như phương pháp bình luận, diễn giải; phương pháp lịch sử; phương pháp so sánh luật học; phương pháp đánh giá; phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp… 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai và giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân cấp huyện. Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai tại Tòa án nhân dân huyện Ea Kar, tỉnh Đăk Lăk. Chương 3: Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai tại tòa án nhân dân. 8
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung, chủ thể, phương thức khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai. 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, nội dung của khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai. Các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền thực hiện chức năng, nhiệm vụ và hoạt động quản lý hành chính Nhà nước bằng nhiều phương thức và công cụ khác nhau. Trong đó, việc ban hành các quyết định hành chính là một trong những phương thức chủ yếu được chủ thể quản lý hành chính Nhà nước sử dụng nhiều. Quyết định hành chính có khả năng tác động mạnh mẽ đến hoạt động quản lý hành chính Nhà nước, sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Song, quyết định hành chính cũng tiểm ẩn khả năng tác động tiêu cực đến mọi mặt của đời sống xã hội, có nguy cơ xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức nếu được ban hành không đúng, không đảm bảo tuân thủ đúng các quy định của pháp luật. Hiện nay, quyết định hành chính là thuật ngữ được đề cập khá phổ biến trong lĩnh vực quản lí hành chính nhà nước và có khá nhiều quan niệm khác nhau về quyết định hành chính. Như tại Khoản 8 Điều 2 Luật Khiếu nại 2011 quy định: “Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần 9
đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”. Còn tại Khoản 1 Điều 3 Luật Tố tụng hành chính 2015 quy định: “Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể”. Việc xác định đúng đắn, rõ ràng quyết định hành chính bị kiện, là đối tượng bị khởi kiện trong vụ án hành chính có vai trò rất quan trọng. Trước hết là tạo điều kiện cho các cá nhân, tổ chức khởi kiện đồng thời giúp Tòa án tránh nhầm lẫn trong quá trình thụ lý, giải quyết vụ án hành chính; góp phần đảm bảo việc Tòa án tuyên bản án đúng pháp luật, bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, trật tự quản lí hành chính nhà nước.Vì vậy, cần xác định những tiêu chí đặc trưng của một quyết định hành chính có thể là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính, cụ thể là: “ Tính quyền lực công; Sự tác động trực tiếp và chính xác của quyết định hành chính, hành vi hành chính đối với người khởi kiện; Quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu kiện không thuộc phạm vi loại trừ”.1 Theo quy định của Luật tố tụng hành chính 2015 thì: Quyết định hành chính bị kiện là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể mà quyết định đó làm phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc có nội Bài viết: Bàn về Quyết định hành chính – Đối tượng xét xử của Vụ án hành chính; NCS. ThS. Nguyễn Thị 1 Hà, giảng viên khoa Luật trường Đại học Vinh, Tạp chí kiểm sát năm 2017, Tr. [46, 51] 10
dung làm phát sinh nghĩa vụ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân2. (Điều 3 Luật TTHC 2015) Như vậy, quyết định hành chính thuộc đối tượng khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án hành chính là văn bản thể hiện dưới hình thức quyết định hoặc công văn, thông báo, kết luận do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan, tổ chức đó ban hành áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể quyết định về vấn đề nhất định trong hoạt động quản lí hành chính nhà nước mà người khởi kiện cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại. Cụ thể gồm: - Quyết định hành chính được cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan tổ chức đó ban hành trong khi giải quyết, xử lí những việc cụ thể trong quản lí hành chính là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính tai Tòa án; - Quyết định hành chính được ban hành sau khi có khiếu nại, quyết định này chỉ được coi là đối tượng khởi kiện vụ án hành chính khi có nội dung sửa đổi, bổ sung, thay thể, hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ quyết định hành chính cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan tổ chức đó ban hành trong khi giải quyết, xử lí những vụ việc cụ thể thuộc thẩm quyền của mình. Các quyết định hành chính bị kiện này phải thỏa mãn các điều kiện: Thứ nhất, về hình thức, quyết định hành chính phải thể hiện bằng văn bản. Hình thức văn bản của quyết định hành chính bị khởi kiện có thể thể hiện dưới hình thức pháp lý hay không pháp lý (quyết định, công văn, kết Điều 3 Luật Tố tụng hành chính 2015 2 11
luận, thông báo, nếu chứa nội dung "quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể" đều là quyết định hành chính có thể bị khởi kiện. Quy định như vậy nhằm bảo đảm quyền khởi kiện của các chủthể và việc quy định như vậy cũng phù hợp với các quy định tương ứng của luật tố tụng hành chính ở các nước phát triển. Thứ hai, quyết định đó phải là quyết định hành chính cá biệt.Căn cứ vào tính chất pháp lý, quyết định hành chính gồm 3 loại: Quyết định chủ đạo, quyết định quy phạm và quyết định cá biệt; trong đó, chỉ có quyết định hành chính cá biệt mới là đối tượng xét xử của Toà án. Các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam cũng đã đưa ra những dấu hiệu căn bản của quyết định hành chính cá biệt nhằm giúp những người thực hiện và áp dụng pháp luật hình dung rõ ràng về dạng quyết định hành chính này, cụ thể là: - Có nội dung liên quan đến việc giải quyết một vấn đề cụ thể trong quản lý hành chính nhà nước; - Được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. - Quyết định đó làm phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc có nội dung làm phát sinh nghĩa vụ, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hay cụ thể hơn là phải xâm hại trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đương sự, bị chính đương sự hoặc người do đương sự ủy quyền khởi kiện. - Quyết định hành chính thỏa mãn các trường hợp quy định tại Điều 30 Luật tố tụng hành chính, trừ quyết định hành chính thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo quy định của pháp luật; Quyết định, hành vi của Tòa án trong việc áp dụng biện pháp xử lý 12
hành chính, xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng; Quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức. Thứ ba, Chủ thể ban hành quyết định hành chính cá biệt thuộc đối tượng xét xử của Tòa án là cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành.Bao gồm các cơ quan :Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Quốc hội, Kiểm toán nhà nước, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và quyết định hành chính của người có thẩm quyền trong cơ quan; Cơ quan nhà nước cấp tỉnh trở xuống và cán bộ, công chức của các cơ quan nhà nước đó; Cơ quan đại diện ngoại giao của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan đó. Như vậy, các quy định được áp dụng nhiều lần đối với nhiều đối tượng hoặc đối với đối tượng không xác định (văn bản quy phạm pháp luật); các quyết định không phải là của cơ quan hành chính nhà nước thì không được coi là quyết định hành chính. Từ khái niệm quyết định hành chính trên, có thể khái quát quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai là quyết định bằng văn bản của cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý nhà nước về đất đai. Quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai bao gồm nhiều loại khác nhau được các cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền ban hành, thực hiện theo quy định của Luật Đất đai. Đối với các quyết định hành chính có các nội dung liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai sau đây, nếu việc khiếu kiện được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, 13