Luận văn Thạc sĩ Luật học: Giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Cẩn Ngôn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở lý luận về giáo dục pháp luật cho thanh niên, đề tài đánh giá thực trạng giáo dục pháp luật cho thanh niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk để từ đó có cơ sở đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN HỮU THANH GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN KRÔNG PẮK, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8. 38. 01. 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VÕ KHÁNH MINH ĐẮK LẮK - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của cá nhân tôi. Nội dung cũng như các số liệu trình bày trong luận văn hoàn toàn trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ các công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tác giả luận văn TRẦN HỮU THANH
LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Học viện khoa học xã hội, các quý Thầy Cô đã trang bị tri thức cho tôi, tạo môi trường thuận lợi, điều kiện tốt nhất trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới TS. Võ Khánh Minh đã khuyến khích, chỉ dẫn tận tình cho tôi trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình và những người bạn đã động viên, hỗ trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và hoàn thành luận văn. Tác giả luận văn TRẦN HỮU THANH
MỤC LỤC MỤC LỤC ......................................................................................................... 1 MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài: ............................................................................... 2 2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 3 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 4 7. Cơ cấu của luận văn ...................................................................................... 4 CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN ............................................................................ 5 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích vai trò giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên .................................................................................................................... 5 1.1.1 Khái niệm thanh thiếu niên, thanh niên: .................................................. 5 1.1.2. Chủ thể giáo dục pháp luật:..................................................................... 7 1.1.3 Đặc điểm, mục đích, nội dung và vai trò của chính sách giáo dục pháp luật đối với thanh niên ....................................................................................... 8 CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN VIỆC THỰC HIỆN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN TẠI HUYỆN KRÔNG PẮK, TỈNH ĐẮK LẮK15 2.1 Những yếu tố tác động đến công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa bàn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk.................................................. 15 2.1.1 Các điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa có ảnh hưởng đến hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. .................................................................................................................. 15 2.1.2 Thực tiễn thanh niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. .................... 15
2.2 Tình hình công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa bàn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. ............................................................................... 31 2.2.1 Chủ thể thực hiện công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa bàn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. .............................................................. 31 2.2.2 Nội dung và đối tượng của công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk...................................................................... 32 2.2.3 Hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. ............................................................................... 33 2.3 Đánh giá thực trạng giáo dục pháp luật cho thanh niên tại tỉnh huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. ............................................................................... 34 2.3.1 Ưu điểm của công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên trên địa bàn. .................................................................................................................. 36 2.3.2 Hạn chế của công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên trên địa bàn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk...................................................................... 36 2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật đối với thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk hiện nay ......... 37 CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC PHỔ BIẾN, GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN KRÔNG PẮK, TỈNH ĐẮK LẮK ............ 39 3.1 Quan điểm nâng cao chất lượng công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk .............................................................. 39 3.2 Giải pháp nâng cao chất lượng công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk...................................................................... 40 3.2.1 Xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế hoạch về phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk ........................................................................................................... 40 3.2.2 Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý, điều hành của chính quyền
các cấp đối với công tác giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk .................................................................................................... 40 3.2.3 Chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện công tác giáo dục pháp luật . 41 3.2.4 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk......................................... 43 3.2.5 Đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật đối với thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk........................................... 44 3.2.6 Tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất và điều kiện bảo đảm triển khai công tác giáo dục pháp luật đối với thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. .................................................................................................................. 45 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 50
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Tình hình thanh niên tìm hiểu các văn bản quy phạm pháp luật ..... 30 Bảng 2.2 Số liệu điều tra người làm công tác giáo dục pháp luật .................. 30
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Thanh thiếu niên vốn là độ tuổi sung sức nhất về thể chất và trí tuệ, luôn năng động, sáng tạo, muốn tự khẳng định mình, thanh thiếu niên luôn là lực lượng giữ vị trí quan trọng của đất nước. Trong xã hội luôn có những thanh thiếu niên có lý tưởng sống, hoài bão tốt đẹp, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình, dòng họ và xã hội thì vẫn còn nhiều thanh thiếu niên thiếu bản lĩnh, đua đòi, ham chơi, lập trường không vững để các thế lực thù địch, phản động lôi kéo, kích động... làm ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh chính trị của địa phương, đất nước. Văn hóa đồi trụy, phìm ảnh, những trò chơi bạo lực dần làm suy thoái đạo đức, ảnh hưởng xấu đến tâm trạng, lối sống của nhiều thanh thiếu niên dần đẩy họ vào con đường tội lỗi, vi phạm pháp luật. Một trong những nguyên nhân của việc vi phạm pháp luật ở thanh thiếu niên ngày càng gia tăng trước hết là do thiếu hiểu biết về pháp luật; vốn sống và hiểu biết xã hội của thanh thiếu niên còn hạn hẹp; khả năng tiếp thu thông tin nhanh nhưng chưa có sự chọc lọc, dễ bị lợi dụng, lôi kéo, hay làm theo xu hướng đám đông. Ở nông thôn phần đông thanh thiếu niên sớm bỏ học lâm vào cảnh khó khăn, chưa có việc làm, hoặc độ tuổi chưa thể đi làm kiếm sống nuôi chính bản thân; chúng ta luôn dễ nhận thấy quá trình hội nhập giao lưu kinh tế - văn hóa – xã hội của mỗi quốc gia là không ngừng được tăng cường nhưng chưa có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt gây nên đã tác động xấu đến lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên không nhỏ trong việc chấp hành pháp luật. Chính những tác động đó mà mỗi gia đình cần nhận thức được rằng một bộ phận thanh thiếu niên chưa có ý thức pháp luật, lười tìm hiểu về pháp luật, sự hiểu biết về pháp luật còn rất hạn chế từ đó dẫn đến vi phạm pháp luật mà không biết hành động đó của mình đã vi phạm pháp luật. Dễ dàng nhận thấy nguyên nhân chính là sự giáo dục của mỗi gia đình, nhà trường chưa thật 1
sự đạt được hiệu quả. Ý thức chấp hành pháp luật, hành động, trách nhiệm của gia đình, nhà trường và cộng đồng xã hội trong việc giáo dục thanh thiếu niên chấp hành pháp luật luôn phấn đấu 100% thanh thiếu niên trong các trường học được giáo dục pháp luật trong các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến đời sống, công việc học tập phù hợp với lứa tuổi của các em như Hiến pháp nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật giao thông đường bộ, Luật thanh niên, Luật chăm sóc và bảo vệ về trẻ em, Luật bảo vệ môi trường, bộ luật hình sự, Luật phòng chống ma túy....các cán bộ đoàn được bồi dưỡng, cập nhật kiến thức pháp luật mới và nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật. Phấn đấu 80% thanh thiếu niên vi phạm pháp luật được tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật có liên quan nhằm nâng cao hiểu biết, hạn chế tái vi phạm pháp luật và tạo điều kiện hòa nhập tốt với cộng đồng, thanh thiếu niên tự do, sinh sống tại địa bàn cư trú được tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật liên quan đến quyền, nghĩa vụ, đời sống và công việc của từng đối tượng. Đối tượng giáo dục pháp luật là thanh thiếu niên tự do, sinh sống, lao động tại địa bàn cư trú, thanh thiếu niên vi phạm pháp luật, thanh thiếu niên là công nhân lao động trong các xí nghiệp nhà máy, đi làm thuê cho các xưởng gỗ, thanh thiếu niên trong trường học...Chính vì mỗi đối tượng là khác nhau nên muốn đạt được kết quả như mong muốn khi triển khai cần có kế hoạch, phương án riêng để từ đó giáo dục pháp luật thanh thiếu niên một cách có hiệu quả, để mỗi thanh thiếu niên đều có ý thức chấp hành pháp luật tốt. Với những lý do trên, đề tài luận văn “Giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông pắk, tỉnh Đắk Lắk” được chọn để nghiên cứu nhằm làm rõ thêm cơ sở lý luận, thực tiễn cho việc hoàn thiện phổ biến giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Xây dựng ý thức pháp luật, tuân thủ pháp luật, nghiêm chỉnh chấp hành 2
pháp luật cho tầng lớp nhân dân nói chung và thanh thiếu niên nói riêng cần giáo dục pháp luật. Giáo dục pháp luật là vấn luôn nhận được quan tâm của các nhà nghiên cứu khoa học cũng như của toàn xã hội. Hiện chưa có công trình nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống trong việc giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. Và đây cũng là lý do để đề tài này được lựa chọn góp một phần tích cực vào phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội trong thanh thiếu niên, tạo môi trường tích cực thúc đẩy kinh tế- xã hội phát triển, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ thanh thiếu niên. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về giáo dục pháp luật cho thanh niên, đề tài đánh giá thực trạng giáo dục pháp luật cho thanh niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk để từ đó có cơ sở đề xuất những giải pháp nâng cao chất lượng, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích thực tiễn việc giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk trong năm qua đó rút ra những hạn chế cần khắc phục và tìm ra những nguyên nhân hạn chế đó. - Đề xuất một số giải pháp bảo đảm công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề lý luận chung về thanh thiếu niên và thực tiễn về giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu kết quả, thực trạng và đề xuất một số giải 3
pháp nhằm phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. - Về không gian: Đề tài nghiên cứu giáo dục pháp luật cho thanh niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk năm 2018. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp được sử dụng chủ yếu là nghiên cứu tài liệu, phương pháp phỏng vấn trực tiếp và tổng hợp… 6. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Các kiến nghị, đề xuất của luận văn có thể sẽ được thực hiện góp phần tích cực vào việc không ngừng phát huy vai trò, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác xây dựng ý thức pháp luật cho thanh thiếu niên góp phần phòng, chóng đẩy lùi các tệ nạn xã hội trong lứa tuổi thanh thiếu niên. 7. Cơ cấu của luận văn Chương 1: Một số vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. Chương 2: Thực tiễn việc thực hiện giáo dục pháp luật cho thanh niên tại huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk Chương 3: Quan điểm và phương hướng giải pháp bảo đảm công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên từ thực tiễn huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk. 4
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO THANH THIẾU NIÊN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích vai trò của giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên 1.1.1 Khái niệm thanh thiếu niên: + Thanh thiếu niên là sự chuyển tiếp giữa hai giai đoạn trẻ con và người lớn. Ở độ tuổi này về tinh thần vật chất đều có những thay đổi rõ nét. + Khái niệm giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên Trong tài liệu, sách báo ở nước ta, khái niệm giáo dục pháp luật chưa được hiểu một cách thống nhất, cụ thể, rõ ràng. Có nhiều quan điểm nhìn nhận khái niệm giáo dục pháp luật ở các khía cạnh khác nhau. Trong khoa học pháp lý, giáo dục luật được hiểu trên cơ sở các nội dung mang tính lý luận và thực tiễn sau: Giáo dục pháp luật là sự tác động của nhân tố chủ quan, do các chủ thể có năng lực làm công tác giáo dục tiến hành. Quá trình hình thành ý thức của con người là quá trình ảnh hưởng, tác động thống nhất của các điều kiện khách quan và các nhân tố chủ quan, trong đó, các điều kiện khách quan đóng vai trò là những nhân tố ảnh hưởng, còn các nhân tố chủ quan đóng vai trò là những nhân tố tác động. Nhân tố ảnh hưởng có thể là tự phát, theo chiều này hoặc chiều khác và mức độ "đậm, nhạt" có thể khác nhau. So sánh với nó, nhân tố trực tiếp hơn và bao giờ cũng là nhân tố tự giác, có ý thức, có chủ định theo một hướng nhất định. Vì giáo dục pháp luật là sự tác động của nhân tố chủ quan, do các chủ thể có năng lực làm công tác giáo dục tiến hành nên, bản thân chủ thể giáo dục pháp luật, với chức năng, nhiệm vụ cụ thể của mình, luôn luôn đặt ra mục đích nhất định để từ đó tiến hành những biện pháp, hình thức nhằm hình thành ở chủ thể những yếu tố chủ quan, trước hết là tri thức, hiểu biết, tư tưởng, thái độ, tình cảm ngày càng tốt hơn, đầy đủ hơn về pháp luật. Đó là hoạt động có định hướng, có tổ chức thông qua nội dung, 5
chương trình, phương pháp cụ thể của nhiều chủ thể (các tổ chức Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, nhà trường...). Đây chính là thiên chức của giáo dục tiến bộ, trong đó có giáo dục pháp luật. Giáo dục pháp luật là hoạt động nhằm hình thành tri thức, tình cảm pháp luật ở mỗi cá nhân (là đối tượng của giáo dục pháp luật), hình thành thói quen xử sự, nếp sống phù hợp với quy định của pháp luật, để từ đó mỗi cá nhân tuân thủ pháp luật một cách tự giác, sống trong khuôn khổ pháp luật, có thái độ và hành vi đúng đắn, tích cực trong việc sử dụng pháp luật. Như vậy, mục đích của giáo dục pháp luật là hình thành "môi trường chủ quan" thuận lợi, phù hợp để từ đó chủ thể có định hướng hành vi xã hội của mình theo những "chuẩn" mà pháp luật quy định, góp phần tích cực tăng cường hiệu lực, hiệu quả của pháp luật. Mục đích của giáo dục pháp luật không chỉ mang ý nghĩa tư tưởng mà còn mang ý nghĩa thực tiễn thiết thực, rõ ràng và rất cụ thể. - Xét trên các vấn đề chủ thể, khách thể, đối tượng, hình thức và phương pháp giáo dục pháp luật thì giáo dục pháp luật cũng có những nét riêng. Chủ thể giáo dục pháp luật, trước hết phải có tri thức cần thiết về pháp luật và đời sống pháp luật, phải hiểu biết được đặc điểm nhân thân, hoàn cảnh, môi trường của đối tượng, phải biết cách truyền tải những nội dung về pháp luật đến đối tượng và phải là hình mẫu trong việc tuân theo pháp luật. Đặc biệt, chủ thể giáo dục pháp luật phải có khả năng minh họa những vấn đề xảy ra trong đời sống mà có ý nghĩa pháp lý dưới những thuật ngữ, những nguyên tắc, những quy định pháp luật cụ thể. Thiếu khả năng này ở chủ thể giáo dục pháp luật thì hoạt động giáo dục pháp luật mất đi ý nghĩa thiết thực của nó. - Xét về vị trí vai trò trong hệ thống giáo dục thì giáo dục pháp luật có vai trò chi phối rất lớn đối với các dạng giáo dục chính trị - xã hội khác. Giáo dục pháp luật trong nhiều trường hợp là yếu tố hỗ trợ mạnh mẽ cho các loại hình giáo dục khác như giáo dục đạo đức, tâm lý... Giáo dục pháp luật không đồng nhất với khái niệm hình thành ý thức 6
pháp luật của cá nhân. Sự hình thành ý thức pháp luật là sản phẩm của điều kiện khách quan lẫn sự tác động định hướng của nhân tố chủ quan. Hay nói cách khác, ý thức pháp luật của cá nhân với tư cách là chủ thể của các quan hệ xã hội được hình thành, phát triển dưới sự ảnh hưởng của kinh nghiệm cá nhân và thông tin thu nhận được từ các "kênh" thông tin pháp luật, trong đó có "kênh" giáo dục pháp luật. Trong quá trình này, những hiện tượng, sự kiện "ngược chiều", trực diện có ảnh hưởng rất lớn (ví dụ, cán bộ trực tiếp thi hành pháp luật mà vi phạm pháp luật). Tuy nhiên, nếu hoạt động giáo dục pháp luật thể hiện đúng định hướng, với bản lĩnh khoa học, khách quan thì không phải lúc nào các hiện tượng "ngược chiều" này cũng gây được ảnh hưởng lớn. Như vậy, giáo dục pháp luật dù chỉ là một yếu tố của quá trình hình thành ý thức pháp luật ở cá nhân con người nhưng lại là yếu tố đóng vai trò chủ đạo bởi nó là quá trình tác động của nhân tố chủ quan. Mặt khác, khái niệm giáo dục pháp luật và hình thành ý thức pháp luật có quan hệ mật thiết với nhau. Giáo dục pháp luật nội hàm trong khái niệm rộng lớn hơn nó là hình thành ý thức pháp luật. Sự phân biệt này có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Đó là vì, suy cho cùng thì ý thức pháp luật của cá nhân bị quy định bởi các điều kiện chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, bởi phong tục, tập quán truyền thống, bởi thực tiễn pháp lý... Song, không thể nói rằng yếu tố chủ quan không có vai trò gì. Khi mà tri thức, tình cảm và thói quen xử sự theo pháp luật chưa hình thành đẩy đủ và các điều kiện khách quan chưa thuận lợi thì nhân tố chủ quan hết sức quan trọng. Việc tăng cường nỗ lực chủ quan, bằng hoạt động có tổ chức, kế hoạch, có bước đi thích hợp, có định hướng, có ý thức tự giác cao của chủ thể giáo dục pháp luật sẽ góp phần quan trọng giúp hình thành sớm tri thức, tình cảm, thái độ và nếp sống tuân theo pháp luật ở đối tượng giáo dục. Mỗi quốc gia khác nhau thì có những quy định cụ thể về độ tuổi thanh niên và thiếu niên khác nhau. 1.1.2. Chủ thể giáo dục pháp luật: 7
Chủ thể giáo dục pháp luật cụ thể là những con người cụ thể tùy theo chức năng, nhiệm vụ được giao thông qua các hoạt động giáo dục pháp luật để giáo dục pháp luật cho một con người, nhóm người cụ thể. Chủ thể giáo dục pháp luật dựa trên tiêu chí chức năng nhiệm vụ mà phân thành 02 loại: Chủ thể chuyên nghiệp là những cá nhân, tổ chức được sự phân công, vì sự trách nhiệm xã hội đã trực tiếp, thường xuyên tham gia trong công tác giáo dục pháp luật và coi đó là nghề nghiệp của họ. Chủ thể không chuyên nghiệp cũng là những cá nhân, tổ chức họ kiêm nhiệm, giáo dục pháp luật được họ lòng ghép trong quá trình công tác của họ. 1.1.3 Đặc điểm, mục đích, nội dung và vai trò của chính sách giáo dục pháp luật đối với thanh niên 1.1.3.1 Đặc điểm của chính sách giáo dục pháp luật đối với thanh thiếu niên Đặc điểm chung của lứa tuổi thanh thiếu niên là lứa tuổi thích thể hiện cái tôi, thích làm những việc khác người hoặc khác so với mức bình thường như môt cách để tự khẳng định mình đã là người lớn. Lứa tuổi này rất dễ bị kẻ xấu lôi kéo, dụ dỗ, xúi giục hoặc a dua làm những việc trái pháp luật. Nhiều thanh thiếu niên không xác định được cho mình mục đích sống đúng đắn, thiếu hiểu biết về pháp luật được biểu hiện ở tình trạng vi phạm pháp luật giao thông đường bộ là phổ biến nhất, vi phạm pháp luật về hình sự, mà đặc biệt là trộm cắp tài sản, cướp tài sản, cố ý gây thương tích...ngày càng gia tăng, độ tuổi phạm tội ngày càng trẻ hóa, điều này đã đặt ra yêu cầu cấp thiết đáng báo động cho toàn xã hội được biết đến đồng thời khởi dậy sự quan tâm thực sự của toàn xã hội và cần tăng cường giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý kịp thời cho thanh thiếu niên. Khi thanh thiếu niên đã mắc phải sai lầm, vi phạm pháp luật thì cần phải kịp thời giúp đỡ, giáo dục, định hướng để những thanh thiếu niên đó có thể 8
nhận thức được hành vi sai trái của mình, ăn năn, hối cải, tích cực học tập, lao động, cải tạo trở thành người có ích trước hết là cho bản thân, gia đình và toàn xã hội. 1.1.3.2 Mục đích, mục tiêu, nội dung của giáo dục pháp luật đối với thanh thiếu niên Giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên nhằm giúp cho những người thanh thiếu niên có một nền tảng về pháp luật một cách cơ bản nhất từ đó họ biết tự lựa chọn cách cư xử và bảo vệ chính mình trong xã hội. + Mục tiêu của giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. Nhằm gắn kết sự hiểu biết, sự am hiểu, sự thể hiện tình cảm của thanh thiếu niên đối với pháp luật, hiểu biết về pháp luật, biết mặt lợi, mặt hại của sự vi phạm pháp luật từ đó giúp mỗi người thanh thiếu niên tự ý thức, tự nâng cao tính tự giác chấp hành pháp luật. Giáo dục pháp luật tập trung vào các nội dung sau: - Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật xác định rõ các quy định của pháp luật về các luật chủ đạo như pháp luật về dân sự, kinh doanh thương mại, hình sự, hôn nhân và gia đình, luật đất đai, luật lao động, luật giao thông từ đó công dân hiểu và biết được quyền và nghĩa vụ cơ bản của mình. Người thực thi pháp luật căn cứ vào chức năng nhiệm vụ được giao để có những chừng mực trong quá trình thực thi pháp luật. - Sống tuân thủ pháp luật, hành động trong khuôn khổ để bảo vệ lợi ích của cá nhân, gia đình mình. - Biết được các chức năng, nhiệm vụ cụ thể của các cơ quan ban ngành thuộc bộ máy nhà nước. - Nắm được các quy định, quy trình, thủ tục liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan chính quyền từ cấp cơ sở đến các cơ quan có thẩm quyền cao hơn. - Mỗi công dân cần thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình, cần tìm 9
hiểu nắm rõ quy trình, quy định liên quan đển luật khiếu nại, tố cáo khi lợi ích cá nhân mình bị xâm hại. - Luôn cập nhật và theo dõi những chính sách pháp luật được áp dụng tại địa phương mình để từ đó biết được những chính sách pháp luật nào được áp dụng, áp dụng như vậy là đúng chưa? Quy định này còn hiệu lực hay không có vậy mới bảo vệ được quyền lợi của mình. 1.1.3.3 Vai trò của chính sách giáo dục pháp luật đối với thanh thiếu niên. Chính sách giáo dục pháp luật sẽ giúp cho thanh thiếu niên nâng cao ý thức pháp luật, ý thức cá nhân khi sống trong khuôn khổ pháp luật. 1.1.3.4 Các yếu tố tác động và biện pháp bảo đảm hiệu quả công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên hiện nay + Các yếu tố tác động tích cực - Đảng, nhà nước cần có những động thái tích cực trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, các văn bản quy phạm pháp luật. - Các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương cần nhận thức rõ trách nhiệm giáo dục pháp luật không dành riêng cho ai, cho một cơ quan nào, không nhận thức sai lệch coi công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên là của ngành tư pháp, đoàn thanh niên. - Chính quyền địa phương phải thực sự đánh giá đúng vai trò của thanh thiếu niên trong các hoạt động, trong cuộc sống thường nhật tại địa phương, luôn tạo điều kiện để thanh thiếu niên có cơ hội cọ xát, giao lưu, học hỏi pháp luật từ đó họ tự nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, - Sự phát triển tột bậc của khoa học công nghệ và mạng xã hội: thiếu niên là những người trẻ, nhanh nhạy với công nghệ sẽ có điều kiện thuận lợi nhất để tiếp cận với pháp luật, vận dụng pháp luật nếu có nhận thức và được định hướng đúng đắn. Bên cạnh đó, mạng xã hội với đa số người dùng là người trẻ cũng là kênh thông tin pháp luật có hiệu quả nếu khắc phục được mặt trái để 10
thanh, thiếu niên tìm hiểu, xây dựng cho mình niềm tin vào pháp luật và chấp hành pháp luật. Nội dung pháp luật cũng được chắt lọc phù hợp tâm lý lứa tuổi cũng là yếu tố rất quan trọng. Thay vì dàn trải chung chung, nội dung pháp luật dành cho thanh thiếu niên đã được biên tập phù hợp hơn, đặc biệt là phục vụ ngay những nhu cầu, hành vi ứng xử của thanh, thiếu niên. Đối với học sinh THPT, với việc tổ chức kỳ thi THPT quốc gia có môn giáo dục công dân, pháp luật khiến học sinh thấy hứng thú hơn trong tìm hiểu và tiếp thu kiến thức pháp luật. Các yếu tố tác động tiêu cực: - Một khi kinh tế phát triển là yếu tích cực phát triển xã hội song mặt trái là những tác động không tốt đến nhận thức tìm hiểu pháp luật của thanh thiếu niên khi các giá trị truyền thống, giá trị đáo đức gia đình bị phá bỏ do tác đọng của đồng tiền, sự cạnh tranh không lành mạnh khi làm ăn... - Nhận thức của tuổi trẻ và ảnh hưởng của mạng xã hội: Thanh, thiếu niên là lớp người trẻ ít có điều kiện kiểm nghiệm, dễ bị lôi cuốn bởi những yếu tố độc, lạ, mới mà ít có sự đánh giá, phân tích để định hướng hành động đúng điển hình các vụ án mạng do người trẻ gây ra như vụ Lê Văn Luyện, Nguyễn Hải Dương....gây ra, phần nhiều người trẻ đều lên án, kinh sợ, nhưng một thực tế là nhiều thanh, thiếu niên lại có suy nghĩ, việc làm ngược lại, những hội, nhóm fan hâm mộ trên mạng xã hội được lập ra. Những chi tiết rùng rợn của vụ án, đời tư của tội phạm được khai thác triệt để, câu like...cho thấy sự lệch lạc về nhận thức sẽ dẫn đến hành vi sai trái sau này. Các điều kiện đảm bảo hiệu quả công tác GDPL cho thanh thiếu niên. - Thể chế chính sách: Mặc dù thể chế, chính sách về GDPL nói chung và GDPL cho thanh, thiếu niên nói riêng đã được ban hành thực hiện tương đối tốt trong thời gian qua, tuy nhiên thể chế, chính sách vẫn cần phải tiếp tục 11
có sự hoàn thiện theo hướng thiết thực, phù hợp, hiệu quả và khả thi để trách sự dàn trải, chồng chéo, hình thức và lãng phí nguồn lực. 1.1.3.5 Vai trò và vị trí của thanh niên trong xã hội Bất cứ đâu nơi nào cũng xuất hiện và có sự đóng góp vô cùng to lớn của lực lượng thanh thiếu niên bởi họ là những con người có sức khỏe có trí tuệ. Ở lĩnh vực nào cũng cần có họ, họ có thể tiếp thu, tiếp cận khoa học công nghệ một cách nhanh nhất từ đó tạo ra những giá trị về vật chất góp phần đẩy nhanh quá trình phát triển của một đất nước. 1.1.3.6 Yêu cầu đối với việc giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên Với mỗi định phương điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội đều khác nhau, đối tượng của giáo dục pháp luật là những con người cụ thể do đó khi giáo dục pháp luật cũng phải lựa chọn hình thức phù hợp. 1.1.3.7 Giải pháp và cách thức chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên + Giải pháp chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên Các bộ, ngành cần nâng cao nhận thức về pháp luật, ý thức chấp hành pháp luật. Nhà nước cần có sự can thiệp để các bộ, ngành thực sự quan tâm đến chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên ở các địa phương từ đó nâng cao kỹ năng ứng xử pháp luật của thanh thiếu niên trong đời sống. Ở mỗi thời kỳ phát triển kinh tế phụ thuộc vào tình hình trong nước và bối cảnh quốc tế mà chính sách thay giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên thay đổi. Một số giải pháp cơ bản: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh thiếu niên để làm sao pháp luật đi vào thực tiễn một cách gần gũi nhất, dễ hiểu nhất, tạo được niềm tin, tạo được môi trường pháp lý thuận lợi cho việc làm ăn, phát triển sự nghiệp của thanh thiếu niên nói riêng và của công dân nói chung. Dễ dàng nhận thấy lứa tuổi thanh thiếu niên là lứa tuổi chủ yếu đang ngồi trên ghế nhà trường nên sự giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên là điều cần 12
thiết và vô cùng quan trọng. Môi trường học tập giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên cần lồng ghép, kết hợp giữa giáo dục pháp luật, giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho họ. Nâng cao trách nhiệm, củng cố, nâng cao năng lực cho những người trực tiếp truyền tải những kiến thức pháp luật, giáo dục pháp luật đến cho thanh thiếu niên, tạo môi trường làm việc tốt nhất cho họ để họ nhiệt huyết trong công tác giảng dạy. Chính quyền địa phương cần huy động các nguồn lực xã hội để đầu tư các kinh phí, cơ sở vật chất, các điều kiện khác để đảm bảo cho công tác giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. Các cấp, các ngành cần đầu tư nguồn lực hỗ trợ hoạt động giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên ở vùng, địa phương có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn, khu đô thị, khu công nghiệp tập trung, thanh thiếu niên là phụ nữ, trẻ em các đối tượng thanh thiếu niên yếu thế trong xã hội. + Chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên - Dựa vào quyền lực: Các cơ quan nhà nước cần nâng cao công tác giảm sát các cấp cơ sở trong việc thực hiện chính sách giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên. - Dựa vào tổ chức Các chính sách pháp luật luôn phải được cập nhật, đổi mới phù hợp với hiện tại, các công cụ, cơ chế cần được cải tiến, có sự phối hợp giữa các cấp, các ngành nhằm phục vụ một cách tốt nhất cho việc giáo dục pháp luật. Cấp cơ sở là đoàn thanh niên là cấp gần gũi nhất với người thanh thiếu niên cần phát huy vai trò của mình. - Dựa vào thông tin tuyên truyền Khi có một chính sách, một thay đổi nào đó trong cơ chế cách thức hoạt động cần được phổ biến, truyền thông cho thanh thiếu niên biết để họ nằm rõ và hiểu rõ từ đó phát huy vai trò và trách nhiệm của bản thân mình trong cuộc sống. Tuyên truyền là hình thức dựa vào chủ yếu ở các trường học nơi thế hệ thanh thiếu niên đang theo học. 13