Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về điều kiện kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) ở Việt Nam

Chia sẻ: Cẩn Ngữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua việc phân tích thực trạng pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG ở nước ta hiện nay, trên cơ sở nghiên cứu các quan điểm về nền kinh tế thị trường dưới sự điều tiết của nhà nước và việc bảo đảm quyền tự do kinh doanh, trong đó có hoạt động kinh doanh LPG, luận văn đưa ra những kiến nghị nhằm cải thiện các quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG và đề xuất các cơ chế đảm bảo cho việc thực thi pháp luật hiệu quả hơn, đảm bảo sự quản lý của nhà nước đối với các hoạt động kinh doanh LPG.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về điều kiện kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) ở Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN HOÀNG KHIÊM PH¸P LUËT VÒ §IÒU KIÖN KINH DOANH KHÝ DÇU Má HãA LáNG (lpg) ë VIÖT NAM Chuyên ngành : Luật Kinh tế Mã số : 60 38 50 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. DƯƠNG ĐĂNG HUỆ HÀ NỘI - 2010
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA 8 NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH LPG Ở VIỆT NAM 1.1. Tổng quan về hoạt động kinh doanh LPG 8 1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến hoạt động kinh doanh LPG 8 1.1.2. Thực trạng hoạt động kinh doanh LPG ở Việt Nam 15 1.2. Sự cần thiết của việc quy định các điều kiện kinh doanh 33 LPG 1.2.1. Xuất phát từ vai trò quan trọng của mặt hàng LPG trong 33 việc bảo đảm an ninh năng lượng, duy trì sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội 1.2.2. Xuất phát từ tính chất rủi ro cao trong hoạt động kinh doanh 34 LPG 1.2.3. Xuất phát từ tính chất đặc thù của LPG với hệ thống quy 35 chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt 1.2.4. Xuất phát từ vai trò điều tiết của Nhà nước đối với thị 36 trường LPG 1.2.5. Thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đặc biệt 37 là phát triển ngành công nghiệp dầu khí
1.2.6. Những biến động bất thường của thị trường LPG trong thời 38 gian qua 1.3. Tổng quan pháp luật các nước về quản lý trong hoạt động 39 kinh doanh khí đốt 1.3.1. Kinh nghiệm của một số nước về phát triển thị trường khí 39 đốt 1.3.2. Một vài nhận định rút ra từ việc nghiên cứu pháp luật của 49 các nước ta về quản lý hoạt động kinh doanh khí đốt Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN 51 KINH DOANH LPG Ở VIỆT NAM 2.1. Tổng quan pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG 51 2.1.1. Các điều kiện kinh doanh LPG 51 2.1.2. Thủ tục đăng ký cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh 66 doanh LPG 2.2. Đánh giá thực trạng pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG 72 2.2.1. Điều kiện kinh doanh LPG bằng giấy phép có nhiều tên gọi 73 khác nhau 2.2.2. Về tính hợp pháp của điều kiện kinh doanh LPG 75 2.2.3. Về tính cần thiết của điều kiện kinh doanh LPG 78 2.2.4. Tính đầy đủ của các quy định về điều kiện kinh doanh LPG 79 2.2.5. Tính cụ thể và hợp lý của điều kiện kinh doanh LPG 79 2.2.6. Những hạn chế, tồn tại của pháp luật về điều kiện kinh 83 doanh LPG Chương 3: KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO 94 HIỆU QUẢ THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH LPG
3.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật về điều kiện kinh doanh 94 LPG 3.1.1. Không hạn chế quyền tự do kinh doanh, phát huy tiềm năng 94 dầu khí quốc gia, thu hút đầu tư nước ngoài, nhất là vốn, kỹ thuật, công nghệ... để phát triển thị trường LPG 3.1.2. Đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của doanh 94 nghiệp, người tiêu dùng 3.1.3. Xây dựng hệ thống các điều kiện kinh doanh đồng bộ, minh 94 bạch, đảm bảo tính khả thi và thống nhất trong hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động kinh doanh LPG phát triển phù hợp thông lệ quốc tế 3.2. Kiến nghị hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi phatps 94 luật về điều kiện kinh doanh LPG 3.2.1. Các giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về điều 94 kiện kinh doanh LPG 3.2.2. Nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về điều kiện kinh 98 doanh LPG KẾT LUẬN 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 104
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT AUTOGAS: Nạp LPG vào ô tô GAS: Khí đốt GCN: Giấy chứng nhận KH&CN: Khoa học và Công nghệ LPG: Khí dầu mỏ hóa lỏng PCCC: Phòng cháy chữa cháy
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Trong nền kinh tế thị trường, tự do kinh doanh là quyền cơ bản của con người và là động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế- xã hội. Ở Việt Nam, nguyên tắc "mọi công dân có quyền tự do kinh doanh theo quy định của pháp luật" được ghi nhận tại Điều 57 của Hiến pháp. Kể từ khi ban hành Luật Doanh nghiệp 1999, các quy định về điều kiện kinh doanh nói chung và giấy phép kinh doanh nói riêng đã được cải thiện đáng kể. Theo đó, pháp luật về điều kiện kinh doanh đã và đang được cải thiện theo hướng minh bạch, đơn giản và hợp lý, trong đó, nhiều loại giấy phép kinh doanh đã được bãi bỏ hoặc chuyển thành điều kiện kinh doanh không cần giấy phép, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh. Giấy phép kinh doanh là một trong những công cụ thường được các cơ quan quản lý nhà nước lựa chọn để thực hiện quản lý đối với hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, nếu công cụ giấy phép kinh doanh được sử dụng không hợp lý, quá mức cần thiết thì sẽ trở thành rào cản đối với sự phát triển hoạt động kinh doanh, gây ra những chi phí tốn kém không cần thiết cho xã hội. Trong khi đó, pháp luật hiện hành chưa có quy định về cơ sở đánh giá tính hợp lý, tính khả thi và hiệu quả của giấy phép kinh doanh được ban hành cũng như giám sát việc tuân thủ pháp luật về điều kiện kinh doanh. Khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) là mặt hàng chiếm tỷ trọng trên 98% thị phần khí đốt (năm 2008 sản lượng LPG tiêu thụ tại Việt Nam khoảng 920.000 tấn, năm 2009 là 1.000.000 tấn, dự kiến năm 2010 khoảng 1,1 triệu tấn). LPG là mặt hàng thiết yếu có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm an ninh năng lượng. Đây là hàng hoá thuộc diện kinh doanh có điều kiện, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, nên hoạt động kinh doanh và sử dụng LPG phải được đảm bảo an toàn, hiệu quả và tiết kiệm. Tuy nhiên, trong 1
thời gian qua, hoạt động kinh doanh LPG trên thị trường đang phát sinh nhiều bất cập: gian lận thương mại, san, chiết, nạp lậu, chiếm dụng trái phép chai chứa LPG, nhái nhãn hiệu, giả thương hiệu để bán cho người tiêu dùng kiếm lợi bất chính; một số vụ cháy nổ đã xảy ra gây thiệt hại về người và tài sản do các trạm nạp không bảo đảm quy định về an toàn, gây bức xúc cho người tiêu dùng và mất an toàn cho xã hội. Hiện nay, sản lượng LPG của nước ta tương đối dồi dào, nhu cầu sử dụng LPG ngày càng gia tăng vào những năm gần đây trên thế giới. LPG là khí đồng hành thu được từ quá trình trưng cất dầu thô hay tinh luyện khí thiên nhiên. LPG có thành phần chính là Propane C3H8 và Butane C4H10. Chính vì nhiên liệu LPG có nhiều ưu điểm: nhiệt trị cao, chỉ số octan lớn và có thể hoá lỏng ở áp suất thấp, nên nhiên liệu LPG dễ dàng được chấp nhận như một nhiên liệu thay thế. Từ năm 1999, Việt Nam đã xây dựng nhà máy chế biến LPG từ khí đồng hành lấy từ mỏ dầu khí Bạch Hổ đạt sản lượng 300.000 tấn/năm và trong năm 2007 sẽ có thêm nhà máy sản xuất LPG từ Khu lọc dầu Dung Quất- Quảng Ngãi với sản lượng 250.000 tấn/năm, nâng tổng sản lượng 550.000 tấn/năm đủ sức cung ứng cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Vì vậy, việc chọn LPG thay thế cho các loại nhiên liệu truyền thống trong phát triển kinh tế là hướng giải quyết ưu tiên ở Việt Nam. Mặt khác, nền công nghiệp dầu khí ở nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển. Nhiều mỏ khí thiên nhiên đã được phát hiện và đã đưa khí vào bờ để cung cấp cho các ngành năng lượng và công nghiệp. Trong tương lai gần, sản lượng LPG khai thác được trong quá trình lọc dầu và tinh luyện khí thiên nhiên sẽ rất lớn, ước tính năm 2009 khoảng 550.000 tấn. Do đó, việc phát triển hoạt động kinh doanh LPG không chỉ thúc đẩy sự phát triển ngành công nghiệp dầu khí mà còn làm giảm ô nhiễm môi trường. Ở nhiều quốc gia trên thế giới việc quy hoạch, đầu tư xây dựng hệ thống cung cấp LPG trung tâm đã 2
trở nên thông dụng và là một yếu tố hạ tầng kỹ thuật không thể thiếu trong các khu đô thị, chung cư cao tầng. Song, ở Việt Nam vẫn còn là một lĩnh vực rất mới mẻ. Về mặt thể chế, thị trường LPG thiếu hành lang pháp lý thống nhất, minh bạch, các văn bản pháp quy điều chỉnh các hoạt động kinh doanh LPG ở Việt Nam trong thời gian qua thường thiếu và không kịp thời, làm cho công tác kiểm tra, xử phạt đối với những vụ vi phạm trong kinh doanh LPG của các cơ quan chức năng của nhà nước rất khó xử lý, mặt khác các gian lận thương mại trên thị trường LPG ngày càng gia tăng. Trong hoàn cảnh như vậy, việc nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về điều kiện kinh doanh và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong hoạt động kinh doanh LPG là vấn đề hết sức cần thiết, có tính thực tiễn. Chính vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Pháp luật về điều kiện kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) ở Việt Nam” làm Luận văn Thạc sỹ của mình. Tiến trình xây dựng nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là khi có Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp 2005 đến nay, ở nước ta có rất nhiều công trình nghiên cứu về điều kiện kinh doanh. Xung quanh vấn đề này, đã có nhiều công trình nghiên cứu do các nhà khoa học pháp lý, người làm công tác thực tiễn của Việt Nam thực hiện. Các công trình nghiên cứu pháp luật về điều kiện kinh doanh được thực hiện dưới nhiều hình thức với nhiều cấp độ khác nhau. Trong đó, có công trình nghiên cứu toàn diện về các vấn đề liên quan đến pháp luật về điều kiện kinh doanh nhưng cũng có công trình chỉ nghiên cứu một khía cạnh nhất định liên quan đến pháp luật về điều kiện kinh doanh. Trong số rất ít các công trình nghiên cứu về vấn đề này, có thể kể đến công trình nghiên cứu ở tầm thạc sĩ của tác giả Lê Trần Luật, bảo vệ năm 2001, đó là "Chế độ pháp lý về giấy phép kinh doanh ở Việt Nam". Tuy nhiên, công trình này cũng chỉ dừng lại ở một khía 3
cạnh pháp luật về điều kiện kinh doanh, đó là giấy phép kinh doanh mà chưa nghiên cứu một cách toàn diện các hình thức tồn tại của điều kiện kinh doanh ở nước ta. Năm 2007, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cũng đã hình thành một đề tài nghiên cứu về giấy phép kinh doanh. Tuy nhiên, do đây là công trình nghiên cứu của các nhà kinh tế nên nội dung của công trình này chỉ đề cập đến giải pháp dưới góc độ là công cụ quản lý kinh tế mà không đi sâu nghiên cứu dưới học độ khoa học pháp lý. Ngoài ra, công trình này cũng nghiên cứu điều kiện kinh doanh dưới hình thức giấy phép một cách chung nhất, bao quát mọi lĩnh vực của hoạt động kinh tế mà không đi sâu nghiên cứu về điều kiện kinh doanh của một số lĩnh vực hoạt động cụ thể nào, trong đó có hoạt động kinh doanh LPG. Tuy nhiên, thực tế hiện nay đã có nhiều thay đổi với một số văn bản mới được ban hành cùng với việc Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Đồng thời, sự vận động không ngừng của thực tiễn đòi hỏi cần phải sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG cho phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội hiện nay. Nhìn chung, vấn đề nghiên cứu pháp luật về điều kiện kinh doanh nói chung và trong hoạt động kinh doanh đặc thù đối với mặt hàng LPG vẫn chưa được nhiều nhà khoa học và những người làm công tác thực tiễn quan tâm nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc. Nhiều vấn đề xung quanh điều kiện kinh doanh LPG còn chưa được làm rõ, và có phương án xử lý cho phù hợp. Việc nghiên cứu đề tài này lại càng có ý nghĩa thực tiễn trong bối cảnh Chính phủ đang đẩy mạnh cải cách hành chính trong đó có việc rà soát, bãi bỏ các điều kiện kinh doanh bằng giấy phép không cần thiết, không phù hợp; tăng cường kiểm soát thủ tục hành chính trong đó có cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG. 4
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc phân tích thực trạng pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG ở nước ta hiện nay, trên cơ sở nghiên cứu các quan điểm về nền kinh tế thị trường dưới sự điều tiết của nhà nước và việc bảo đảm quyền tự do kinh doanh, trong đó có hoạt động kinh doanh LPG, luận văn đưa ra những kiến nghị nhằm cải thiện các quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG và đề xuất các cơ chế đảm bảo cho việc thực thi pháp luật hiệu quả hơn, đảm bảo sự quản lý của nhà nước đối với các hoạt động kinh doanh LPG. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của các quy định về điều kiện kinh doanh LPG. - Đánh giá các quy định của pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG ở Việt Nam và thực trạng áp dụng các quy định đó. - Đưa ra một số kiến nghị để hoàn thiện các quy định pháp luật về điều kiện kinh doanh và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong hoạt động kinh doanh LPG. 4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu Ngành công nghiệp khí có 3 lĩnh vực hoạt động chính là: tìm kiếm, thăm dò, khai thác (khâu thượng nguồn); vận chuyển, tàng trữ (khâu trung nguồn); chế biến, kinh doanh (khâu hạ nguồn). Với mong muốn góp phần cải thiện điều kiện kinh doanh LPG (khâu hạ nguồn), đảm bảo thi hành tốt chính sách pháp luật về điều kiện kinh doanh ở Việt Nam, tác giả đã chọn đề tài: "Pháp luật về điều kiện kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) ở Việt Nam" làm đề tài luận văn của mình. Trong phạm vi đề tài này, tác giả sẽ tập trung chủ yếu nghiên cứu về các điều kiện kinh doanh LPG trong khâu hạ nguồn, đặc biệt là các điều kiện kinh doanh dưới hình thức giấy chứng nhận 5
đủ điều kiện kinh doanh LPG trong chuỗi hoạt động kinh doanh LPG đối với các cơ sở kinh doanh LPG sau đây: trạm nạp LPG vào chai, cửa hàng bán LPG chai, trạm nạp LPG vào ô tô và trạm cấp LPG. Giấy phép kinh doanh là công cụ thường được các cơ quan nhà nước lựa chọn trong việc thực hiện các quy định về điều kiện kinh doanh. Đó chính là nơi phát sinh nhiều vướng mắc, khó khăn đối với cả cơ quan nhà nước và doanh nghiệp trong thực thi các quy định về điều kiện kinh doanh. Cải cách thủ tục hành chính với việc bãi bỏ các loại giấy phép không còn phù hợp cũng đang là nhiệm vụ ưu tiên của cải cách hành chính hiện nay. Còn đối với các yêu cầu khác mà doanh nghiệp phải thực hiện hoặc phải có mới được quyền kinh doanh LPG mà không cần xác nhận, chấp thuận dưới bất kỳ hình thức nào của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì thương nhân được chủ động hơn trong việc thực hiện nên ít gây phiền hà cho doanh nghiệp. Vì vậy, trong thời điểm hiện nay, cần tập trung vào mục tiêu cải thiện điều kiện kinh doanh dưới các hình thức giấy phép, đặc biệt là Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG là phù hợp. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác- Lênin và đường lối quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thể chế kinh tế thị trường, vai trò điều tiết của nhà nước trong quản lý kinh tế và việc bảo đảm quyền tự do kinh doanh trong lĩnh vực kinh doanh LPG. Ngoài ra, luận văn cũng còn được sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác như: phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, lịch sử... Các phương pháp được sử dụng một cách linh hoạt nhằm đảm bảo hiệu quả của việc nghiên cứu. 6. Điểm mới của luận văn - Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu chuyên sâu về pháp luật điều kiện kinh doanh LPG trong tiến trình cải cách thể chế kinh tế thị trường của Việt Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển. 6
- Luận văn phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc áp dụng cơ chế riêng đối với hoạt động kinh doanh LPG thông qua các quy định về điều kiện kinh doanh để trên cơ sở đó đưa ra những ý kiến đóng góp cho việc cải thiện điều kiện kinh doanh đặc biệt là các điều kiện kinh doanh dưới hình thức Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG. - Luận văn đưa ra giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG ở Việt Nam và bảo đảm quyền tự do kinh doanh và vai trò điều tiết nền kinh tế của nhà nước. 7. Ý nghĩa của luận văn Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và học tập môn học Luật kinh tế tại các cơ sở đào tạo luật. Những kiến nghị từ kết quả nghiên cứu của Luận văn sẽ góp phần trực tiếp vào việc hoàn thiện pháp luật về điều kiện kinh doanh và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong hoạt động kinh doanh LPG ở Việt Nam. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của những quy định về điều kiện kinh doanh LPG Chương 2. Thực trạng pháp luật về điều kiện kinh doanh LPG ở Việt Nam Chương 3. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về điều kiện kinh doanh và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong hoạt động kinh doanh LPG 7
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA NHỮNG QUY ĐỊNH VỀ ĐIỀU KIỆN KINH DOANH LPG Ở VIỆT NAM 1.1. Tổng quan về hoạt động kinh doanh LPG 1.1.1. Một số khái niệm liên quan đến hoạt động kinh doanh LPG 1.1.1.1. Khái niệm và những đặc tính ưu việt của LPG Khí dầu mỏ hoá lỏng có tên tiếng Anh: Liquefied Petroleum Gas, được gọi với nhiều tên khác nhau: khí đốt hoá lỏng, khí hoá lỏng, gas, LPG (sau đây gọi tắt là LPG). LPG là khí đồng hành thu được từ quá trình chưng cất dầu thô hay tinh luyện khí thiên nhiên. LPG là hỗn hợp chủ yếu của Propane (công thức hóa học: C3H8) và Butane (công thức hóa học: C4H10) có nguồn gốc từ dầu mỏ, tại nhiệt độ, áp suất bình thường LPG ở thể khí và khi được nén tại một áp suất hoặc nhiệt độ nhất định thì LPG chuyển sang thể lỏng; dùng làm chất đốt, nhiên liệu động cơ, nguyên liệu phục vụ sản xuất, dân sinh. Trong luận văn này, tác giả không đề cập đến khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) vì đây là loại khí có tính chất hoá lý rất khác với LPG về bản chất cũng như thành phần, không thể hoá lỏng tại nhiệt độ thường, mà tại nhiệt độ - (âm) 1600C. Do vậy, nó đòi hỏi một hệ thống trang thiết bị làm lạnh và cách nhiệt cực kỳ phức tạp. Thực tế, việc sử dụng khí tự nhiên thường thông qua hệ thống đường ống hoặc sử dụng ở dạng khí nén (CNG- Copressed Natural Gas). Là sản phẩm có nguồn gốc từ dầu mỏ, LPG có đặc tính ưu việt là một loại nhiên liệu sạch, tồn chứa dưới dạng lỏng, sử dụng dưới dạng hơi, vận chuyển dễ dàng, nhiệt trị cao [hệ số toả nhiệt 12,86 kwh/kg -Propane]. Ứng dụng của LPG là nguồn nguyên liệu cho các ngành công nghiệp (hoá chất, mỹ phẩm, thực phẩm) và nông nghiệp; sử dụng cho quá trình đốt sinh nhiệt và 8
làm nhiên liệu. Nhu cầu sử dụng LPG làm nhiên liệu, nguyên liệu trong công nghiệp và dân dụng ngày càng trở nên phổ biến trên khắp thế giới. LPG không chỉ là mặt hàng thiết yếu đối với đời sống dân sinh, phát triển công nghiệp mà còn có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo đảm an ninh năng lượng đối với các nước trên thế giới. 1.1.1.2. Khái niệm và phân loại điều kiện kinh doanh Điều kiện kinh doanh theo nghĩa rộng có thể hiểu là mọi sự can thiệp của cơ quan hành chính nhà nước vào quyền tự do kinh doanh của người dân, thường được cụ thể hoá bằng những hành vi của nhân viên hành chính có quyền chấp nhận, hạn chế hoặc khước từ việc đăng ký hoặc tổ chức những hoạt động kinh doanh cụ thể [17]. Theo quy định của pháp luật hiện hành, điều kiện kinh doanh là yêu cầu mà doanh nghiệp phải có hoặc phải thực hiện khi kinh doanh ngành, nghề cụ thể, được thể hiện bằng giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, chứng chỉ hành nghề, chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, yêu cầu về vốn pháp định hoặc yêu cầu khác [18]. Đối với ngành, nghề mà pháp luật về đầu tư và pháp luật có liên quan quy định phải có điều kiện thì doanh nghiệp chỉ được kinh doanh ngành, nghề đó khi có đủ điều kiện theo quy định. Đối với hàng hoá hạn chế kinh doanh, hàng hóa kinh doanh có điều kiện, việc mua bán chỉ được thực hiện khi hàng hoá và các bên mua bán hàng hoá đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật [19]. Căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội của từng thời kỳ và điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, Chính phủ quy định cụ thể danh mục hàng hoá cấm kinh doanh, hàng hoá hạn chế kinh doanh, hàng hoá kinh doanh có điều kiện và điều kiện để được kinh doanh hàng hoá đó. 9
Khoản 2 Điều 8 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01/10/2010 của Chính phủ hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Doanh nghiệp quy định điều kiện kinh doanh được thể hiện dưới các hình thức: (i) Giấy phép kinh doanh; (ii) Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh; (iii) Chứng chỉ hành nghề; (iv) Chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp; (v) Xác nhận vốn pháp định; (vi) Chấp thuận khác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; (vii) Các yêu cầu khác mà doanh nghiệp phải thực hiện hoặc phải có mới được quyền kinh doanh ngành nghề đó mà không cần xác nhận, chấp thuận dưới bất kỳ hình thức nào của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Các điều kiện kinh doanh cũng có thể được chia làm hai loại: (i) điều kiện phải có trước khi đăng ký kinh doanh và (ii) điều kiện có sau khi đăng ký kinh doanh. Điều kiện có trước khi đăng ký kinh doanh thể hiện dưới hình thức chứng chỉ hành nghề và yêu cầu về vốn tối thiểu. Tất cả các điều kiện khác thì doanh nghiệp phải đáp ứng đủ trước khi bắt đầu kinh doanh. Ngành, nghề kinh doanh có điều kiện được quy định tại các luật, pháp lệnh, nghị định chuyên ngành hoặc quyết định có liên quan của Thủ tướng Chính phủ (sau đây gọi chung là pháp luật chuyên ngành). Nghiêm cấm việc ban hành và quy định không đúng thẩm quyền về các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Doanh nghiệp được quyền kinh doanh ngành, nghề kinh doanh có điều kiện kể từ khi có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật. Việc quản lý nhà nước đối với ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và kiểm tra việc chấp hành điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp thuộc thẩm quyền của cơ quan chuyên ngành theo quy định của pháp luật chuyên ngành [9]. 10
1.1.1.3. Khái niệm kinh doanh LPG Kinh doanh nói chung là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi [18]. Luật Doanh nghiệp 2005 đã phân chia ngành, nghề kinh doanh thành ba loại: (i) ngành, nghề cấm kinh doanh; (ii) ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và (iii) ngành, nghề tự do kinh doanh. Sự phân định nói trên là bước tiến lớn trong việc xác định vai trò của nhà nước và của thị trường trong nền kinh tế. Đây được coi là điều kiện cơ bản đảm bảo cho doanh nghiệp thực hiện được quyền tự chủ kinh doanh trong các ngành, nghề mà pháp luật không cấm hoặc không đòi hỏi phải có điều kiện. Theo quy định tại khoản 12 Điều 3 Nghị định số 107/2009/NĐ-CP ngày 26/11/2009 của Chính phủ về kinh doanh khí dầu mỏ hoá lỏng: kinh doanh LPG là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả các hoạt động trong chuỗi kinh doanh LPG: xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập - tái xuất, sản xuất, chế biến, tồn trữ, nạp LPG vào chai hoặc xe bồn, phân phối, cho thuê kho, cảng, giao nhận LPG và vận chuyển LPG. Đối với doanh nghiệp kinh doanh các ngành, nghề mà luật, pháp lệnh và nghị định đòi hỏi phải có điều kiện thì doanh nghiệp chỉ được kinh doanh các ngành, nghề đó khi có đủ các điều kiện theo quy định. Đối với các doanh nghiệp kinh doanh các ngành, nghề mà luật, pháp lệnh và nghị định đòi hỏi phải có vốn pháp định hoặc chứng chỉ hành nghề, thì doanh nghiệp chỉ được đăng ký kinh doanh các ngành, nghề đó khi có đủ vốn hoặc chứng chỉ hành nghề theo quy định của pháp luật [18]. 1.1.1.4. Khái niệm và phân loại điều kiện kinh doanh LPG Theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2005, ngành, nghề kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà doanh nghiệp chỉ được tiến hành kinh doanh khi đáp ứng đủ một số điều kiện nhất định, gọi là điều kiện kinh doanh. 11
Quy định về điều kiện kinh doanh được xác định là văn bản quy phạm pháp luật hoặc tập hợp các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan về tất cả nội dung cụ thể của quy định về điều kiện kinh doanh, bao gồm: mục đích quy định về điều kiện kinh doanh, tên giấy phép, tên ngành nghề kinh doanh có điều kiện, đối tượng được cấp phép, thủ tục cấp, gia hạn, thu hồi...Việc xác định khái niệm "pháp luật về điều kiện kinh doanh" như trên sẽ góp phần chuẩn mực hoá nội dung các quy định về điều kiện kinh doanh, là bước khởi đầu quan trọng để nâng cao chất lượng các quy định về điều kiện kinh doanh. Ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh áp dụng theo các quy định của luật, pháp lệnh, nghị định chuyên ngành hoặc quyết định có liên quan của Thủ tướng Chính phủ. Các quy định về loại ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh đối với ngành, nghề đó tại các văn bản quy phạm pháp luật khác ngoài các loại văn bản quy phạm pháp luật nêu trên đều không có hiệu lực thi hành. Điều kiện kinh doanh được thể hiện dưới các hình thức [10]: (i) Giấy phép kinh doanh; (ii) Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh; (iii) Chứng chỉ hành nghề; (iv) Chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp; (v) Xác nhận vốn pháp định; (vi) Chấp thuận khác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; (vii) Các yêu cầu khác mà doanh nghiệp phải thực hiện hoặc phải có mới được quyền kinh doanh ngành, nghề đó mà không cần xác nhận, chấp thuận dưới bất kỳ hình thức nào của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Theo quy định tại Nghị định số 59/2006/NĐ-CP ngày 12/6/2006 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Thương mại về hàng hoá, dịch vụ cấm kinh 12
doanh, hạn chế kinh doanh và kinh doanh có điều kiện thì LPG thuộc danh mục hàng hoá, dịch vụ kinh doanh có điều kiện. Theo quy định của Nghị định số 107/2009/NĐ-CP, điều kiện kinh doanh LPG bao gồm các hình thức sau: (i) Điều kiện kinh doanh LPG dưới hình thức giấy phép kinh doanh: Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cấp cho thương nhân kinh doanh LPG (xuất khẩu, nhập khẩu LPG; sản xuất, chế biến LPG; phân phối LPG cấp I; trạm nạp LPG vào chai; tổng đại lý kinh doanh LPG; đại lý kinh doanh LPG; cửa hàng bán LPG chai; trạm nạp LPG vào ô tô; trạm cấp LPG; kinh doanh dịch vụ cho thuê kho cảng xuất nhập LPG; kinh doanh dịch vụ vận chuyển LPG). (ii) Điều kiện kinh doanh LPG dưới hình thức giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh: - Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh LPG do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho các cơ sở kinh doanh LPG sau đây: Trạm nạp LPG vào chai; Cửa hàng bán LPG chai; Trạm nạp LPG vào ô tô và Trạm cấp LPG. - Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu (đối với trạm nạp LPG vào ô tô tại cửa hàng xăng dầu). - Giấy chứng nhận đủ điều kiện kỹ thuật sản xuất, chế biến LPG cấp cho thương nhân đáp ứng đủ điều kiện sản xuất, chế biến LPG. - Giấy chứng nhận đủ điều kiện về phòng cháy, chữa cháy. - Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hàng hoá, thương hiệu cấp cho thương nhân thuê nạp LPG vào chai. - Giấy chứng nhận kiểm định thiết bị đo kiểm và an toàn. (iii) Điều kiện kinh doanh LPG dưới hình thức chứng chỉ hành nghề: - Giấy chứng nhận đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ về phòng cháy và chữa cháy; nghiệp vụ bảo vệ môi trường; nghiệp vụ an toàn lao động, vệ sinh lao động; nghiệp vụ bảo quản, đo lường, chất lượng cấp cho cán bộ, nhân viên 13
làm việc tại cơ sở kinh doanh LPG, kinh doanh dịch vụ LPG, kể cả người điều khiển phương tiện vận chuyển LPG. - Chứng chỉ đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ về phòng cháy và chữa cháy; nghiệp vụ bảo vệ môi trường; nghiệp vụ an toàn lao động, vệ sinh lao động; nghiệp vụ bảo quản, đo lường, chất lượng cấp cho cán bộ, nhân viên làm việc tại cơ sở kinh doanh LPG, kinh doanh dịch vụ LPG, kể cả người điều khiển phương tiện vận chuyển LPG. (iv) Điều kiện kinh doanh LPG dưới hình thức giấy xác nhận: - Giấy xác nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự cấp cho các cơ sở kinh doanh LPG: Cửa hàng bán LPG chai; Trạm nạp LPG vào chai; Trạm cấp LPG; Trạm nạp LPG vào ô tô. - Giấy xác nhận đủ điều kiện xuất khẩu, nhập khẩu LPG cấp cho thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu LPG; thương nhân sản xuất, chế biến LPG. - Giấy xác nhận bảo đảm điều kiện quy định về an toàn, tiêu chuẩn chất lượng cấp cho thương nhân sản xuất, chế biến LPG. (v) Điều kiện kinh doanh LPG dưới hình thức chấp thuận khác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền: - Giấy phép xây dựng cấp cho thương nhân đầu tư xây dựng trạm nạp LPG chai, trạm nạp LPG vào ô tô, trạm cấp LPG. - Giấy đăng kiểm về tiêu chuẩn chất lượng và bảo vệ môi trường. - Phiếu kết quả kiểm định máy, thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động. - Phiếu kết quả kiểm định từng thiết bị, dụng cụ kiểm tra đo lường: cân khối lượng, đo thể tích, áp kế và các thiết bị, dụng cụ khác. - Văn bản xác nhận quyền sử dụng hợp pháp chai LPG cấp cho thương nhân thuê nạp LPG vào chai. 14
Bên cạnh các điều kiện kinh doanh bằng “giấy phép” nêu trên, tùy từng hoạt động kinh doanh LPG còn có các điều kiện kinh doanh LPG dưới hình thức các yêu cầu khác mà doanh nghiệp phải thực hiện hoặc phải có mới được quyền kinh doanh LPG mà không cần xác nhận, chấp thuận dưới bất kỳ hình thức nào của cơ quan nhà nước có thẩm quyền: - Kho chứa LPG với tổng dung tích các bồn chứa tối thiểu: 5.000 m3 (sản xuất, chế biến LPG); 3.000 m3 (xuất khẩu, nhập khẩu LPG); 1.000 m3 (kinh doanh dịch vụ cho thuê kho, cảng xuất nhập LPG); 800 m3 (phân phối LPG cấp I); kho chứa chai LPG và LPG chai có sức chứa tối thiểu 2.000 chai LPG hoặc LPG chai các loại (tổng đại lý kinh doanh LPG). - Số lượng chai LPG tối thiểu: 300.000 chai LPG (xuất khẩu, nhập khẩu LPG; phân phối LPG cấp I). - Có hệ thống phân phối tối thiểu: 40 đại lý kinh doanh LPG (xuất khẩu, nhập khẩu LPG); 20 đại lý kinh doanh LPG (phân phối LPG cấp I); 10 đại lý kinh doanh LPG (tổng đại lý kinh doanh LPG). 1.1.2. Thực trạng hoạt động kinh doanh LPG ở Việt Nam Ở Việt Nam, LPG đã được sử dụng ở Sài Gòn từ những năm trước 1975, lúc đó chủ yếu dùng cho sinh hoạt. Sau ngày giải phóng, từ những năm 1990, LPG được quay trở lại thị trường miền Nam qua đường nhập khẩu tiểu ngạch từng chai LPG đóng sẵn qua biên giới Campuchia. Từ những năm 1992 bắt đầu xuất hiện các công ty kinh doanh LPG, như Elf gas Saigon, Saigonpetro, Petrolimex..., với sản lượng cung cấp cho cả nước gần 500.000 tấn/năm. Kể từ đó, nhu cầu sử dụng LPG trong dân sinh và các khu công nghiệp ngày càng phát triển nhanh chóng trong cả nước từ nông thôn, vùng sâu, vùng xa đến hải đảo. Nếu năm 1995, nhu cầu LPG của cả nước là 50.000 tấn, thì năm 2000 là 320.000 tấn, năm 2005 là 850.000 tấn, năm 2009 đạt 1.000.000 15