Luận văn Thạc sĩ Luật học: Ủy thác thi hành án dân sự theo pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam hiện nay từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

228
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận, phân tích những quy định pháp luật và khảo sát, đánh giá thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về ủy thác thi hành án dân sự. Từ đó, đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi quy định về ủy thác thi hành án dân sự trong pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam hiện hành. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Ủy thác thi hành án dân sự theo pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam hiện nay từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VĂN HÙNG ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ THEO PHÁP LUẬT THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN NAY TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Hà Nội, năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VĂN HÙNG ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ THEO PHÁP LUẬT THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN NAY TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật Kinh tế Mã số: 838 01 07 PGS. TS. VŨ THỊ HỒNG VÂN Hà Nội, năm 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học từ công sức, suy nghĩ, nghiên cứu của tác giả, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS Vũ Thị Hồng Vân. Các số liệu, các tư liệu, những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là trung thực. Luận văn chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Tác giả Nguyễn Văn Hùng
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VÀ PHÁP LUẬT VỀ ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ ..................... 9 1.1 Khái quát chung về ủy thác thi hành án dân sự ........................................................ 9 1.2 Khái quát về pháp luật ủy thác thi hành án dân sự ................................................. 15 CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT THI HÀNH ÁN DÂN SỰ HIỆN HÀNH VỀ ỦY THÁC THI HÁNH ÁN DÂN SỰ..................................................... 30 2.1 Căn cứ thực hiện ủy thác thi hành án dân sự .......................................................... 30 2.2 Các trường hợp thực hiện ủy thác thi hành án ........................................................ 37 2.3 Thẩm quyền ủy thác thi hành án dân sự .................................................................. 43 2.4 Trình tự, thủ tục ủy thác thi hành án dân sự............................................................ 45 CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN THI HÀNH VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN, NÂNG CAO HIỆU QỦA THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TẠI TP. HỒ CHÍ MINH TRONG THỜI GIAN TỚI ...................... 50 3.1 Thực tiễn thi hành pháp luật về ủy thác thi hành án dân sự tại TP. HCM .............. 50 3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về ủy thác thi hành án dân sự tại TP. HCM trong thời gian tới ......................................................................................... 68 KẾT LUẬN .................................................................................................................. 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................... 87
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Từ được viết tắt 01 XHCN Xã hội chủ nghĩa 02 CQQLNN Cơ quan quản lý Nhà nước 03 UBND Ủy ban nhân dân 04 KTTT Kinh tế thị trường 05 BA Bản án 06 QĐ Quyết định 07 TA Tòa án 08 TAND Tòa án nhân dân 09 VKSND Viện kiểm sát nhân dân 10 THA Thi hành án 11 THADS Thi hành án dân sự 12 CQTHA Cơ quan Thi hành án 13 CQTHADS Cơ quan Thi hành án dân sự 14 CHV Chấp hành viên
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thi hành án dân sự là công tác phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền cơ bản của con người (quyền về tài sản, nhân thân của các bên đương sự và những người có liên quan). Việc tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án sẽ làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên có liên quan theo bản án, quyết định của Tòa án và theo quy định của pháp luật. Để thi hành bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan THADS, CHV phải thực hiện rất nhiều các biện pháp nghiệp vụ như: Giao quyết định thi hành án; Xác minh điều kiện thi hành án của đương sự như: Nơi có tài sản, nơi làm việc, nơi cư trú hoặc nơi có trụ sở; Ủy thác thi hành án… Thực tế hiện nay, một cá nhân có thể có đăng ký thường trú tại địa chỉ này nhưng lại tạm trú, sinh sống, làm việc tại một địa chỉ khác, hoặc có tài sản ở nhiều địa phương khác nhau. Mặt khác, cơ quan hành chính Nhà nước lại được phân quyền theo lãnh thổ nên chỉ thực hiện hoạt động của mình trên lãnh thổ phân định, việc thực hiện hoạt động THADS trở nên khó khăn hơn khi tính chất đa lãnh thổ của các vụ việc trở nên phức tạp hơn, khi đương sự có nhiều nơi cư trú, nhiều nơi có tài sản. Do đó, chế định ủy thác THADS được đặt ra là một yêu cầu khách quan và tất yếu, có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc giải quyết khó khăn trong công tác thi hành án về mặt điều kiện thực thi, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan THADS trong việc thực thi các bản án, quyết định của Tòa án trên thực tế, tạo điều kiện thuận lợi, tiết kiệm chi phí cho đương sự trong việc tuân thủ theo các nội dung do Tòa án phán quyết, sau cùng là tạo điều kiện thuận lợi cho Nhà nước trong việc đảm bảo pháp chế XHCN. Pháp luật về uỷ thác THADS được ban hành nhằm làm giảm bớt chi phí của nhà nước và của đương sự, đồng thời làm tăng hiệu quả của việc tổ chức thi hành bản án, quyết định bởi vì CQTHA nhận uỷ thác là cơ quan có điều kiện thuận lợi và dễ dàng hơn để thi hành vụ việc. Tuy nhiên, pháp luật về ủy thác THADS vẫn còn một số hạn chế, bất cập như: việc xác định nơi có tài sản giá trị lớn nhất, nơi có 1
nhiều tài sản nhất; trường hợp thi hành án nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con; trường hợp trước khi ủy thác, cơ quan THADS phải xử lý xong tài sản tạm giữ, thu giữ, tài sản kê biên tại địa bàn có liên quan đến khoản ủy thác; trường hợp áp dụng biện pháp ngăn chặn xuất cảnh, cơ quan chức năng yêu cầu cơ quan THADS đã yêu cầu ngăn chặn xuất cảnh phải là cơ quan yêu cầu giải tỏa ngăn chặn xuất cảnh... Trên thực tế, vấn đề uỷ thác thi hành án cần phải được hiểu và thực hiện đúng quy định của pháp luật mới phát huy được hết vai trò và ý nghĩa của nó. Thực tiễn khi thực hiện quy định của pháp luật về ủy thác THADS tại TP. Hồ Chí Minh hiện nay bên cạnh những kết quả tích cực, cũng có những vấn đề còn khó khăn, bất cập, việc phối hợp thực hiện ủy thác THADS giữa các Chi cục vẫn còn chưa thống nhất với nhau về nhận thức về ủy thác trong một số trường hợp như (ủy thác không đúng đối tượng, chưa xác minh cụ thể điều kiện thi hành án của người phải thi hành án nhưng vẫn ủy thác), hoặc việc các cơ quan THADS né tránh, đùn đẩy việc thi hành án cho cơ quan THADS nơi khác ngay khi căn cứ để uỷ thác… Từ những lý do nêu trên, đồng thời nhằm góp phần nâng cao hiệu quả pháp luật THADS nói chung và việc ủy thác THADS nói riêng, thì việc nghiên cứu và hoàn thiện các quy định của pháp luật về ủy thác THADS là cần thiết, có ý nghĩa về mặt pháp luật và thực tiễn tại TP. Hồ Chí Minh. Do đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Ủy thác THADS theo pháp luật THADS Việt Nam hiện nay từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu của đề tài, có một số giáo trình và công trình nghiên cứu khoa học liên quan như sau: - Học viện tư pháp (2010), Giáo trình kỹ năng THADS, phần nghiệp vụ, Nhà xuất bản Tư pháp. Đây là cuốn sách chuyên khảo trình bày một cách khoa học, hệ thống các vấn đề cơ bản về ủy thác THADS, các tác giả đã phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật hiện hành, đưa ra các kỹ năng áp dụng pháp luật THADS nói chung, cũng như chế định ủy thác THADS nói riêng để góp phần hoàn thiện pháp luật về hoạt động THADS. 2
- Trần Công Huân (2012), “Xử lý ủy thác thế nào cho đúng với Luật THADS”, Dân chủ và Pháp luật (Số 5). Bài viết đưa ra tình huống thực tế, các quan điểm trái chiều, còn tranh cãi, mong muốn sự đóng góp, trao đổi ý kiến của các bạn đồng nghiệp để giúp cho việc xây dựng pháp luật THADS nói chung, vấn đề ủy thác nói riêng ngày càng được hoàn thiện, góp phần nâng cao hiệu quả công tác thi hành pháp luật về THADS. Tuy nhiên đây chỉ là bài viết thể hiện quan điểm cá nhân của tác giả, tính pháp lý khoa học chưa cao, không phải là sự nghiên cứu chuyên sâu. - Hà Tuấn Phương, Trương Văn Đới, Đỗ Minh Tiến (2007), “Ủy thác THADS như thế nào là đúng pháp luật”, Dân chủ và Pháp luật, (Chuyên đề tháng 4/2007). Bài viết đề cập vướng mắc trong quá trình ủy thác THADS như “ủy thác trực tiếp có đúng pháp luật không, có cần quy định ủy thác xác minh điều kiện của người phải thi hành án không, CQTHA nào giải quyết tiền đã tạm thu”. Theo tác giả, do việc quy định không rõ ràng của Pháp lệnh THADS năm 2004 và các văn bản hướng dẫn thi hành, cụ thể là các quy định của Nghị định 173/2004/NĐ-CP ngày 30/9/2004 của Chính phủ về thủ tục cưỡng chế thi hành án nên trong quá trình áp dụng pháp luật đã nảy sinh vướng mắc. Theo tác giả, cần có quy định cụ thể về trường hợp ủy thác trực tiếp cũng như trường hợp ra quyết định thi hành án rồi mới ủy thác. Pháp luật cần có quy định về ủy thác xác minh điều kiện của người phải thi hành án nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thi hành án, cũng như đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, cơ quan, tổ chức và công dân. Thống nhất thi hành trên thực tế về cơ quan giải quyết tiền đã tạm thu để tránh chồng chéo, mâu thuẫn và thi hành không đúng quy định. Tuy nhiên đây chỉ là bài đăng trên tạp chí nên tác giả chưa thể nghiên cứu đầy đủ về ủy thác THADS trên thực tế. - Trường Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Luật THADS Việt Nam, Nhà xuất bản Tư pháp. Đây là giáo trình thể hiện nội dung chi tiết về THADS, cung cấp cho người đọc những nội dung cơ bản có hệ thống về THADS nói chung và ủy thác THADS nói riêng. Nội dung quyển sách cho người đọc cái nhìn tổng quan về những vấn đề cơ bản của pháp luật về ủy thác THADS như khái quát khái niệm, đặc điểm, 3
phân loại, nguyên tắc của chế định này. - Lại Văn Thắng (2013), “Tình huống ủy thác THADS cần hiểu và áp dụng cho đúng”, Dân chủ và Pháp luật (Số 9). Bài viết đưa ra tình huống ủy thác còn vướng mắc trên thực tế, đề xuất cách thức giải quyết với mong muốn đóng góp suy nghĩ của cá nhân, cũng như chỉ ra cái nhìn rõ hơn về các quy định của pháp luật liên quan đến ủy thác THADS, để từ đó thực hiện việc ủy thác và nhận ủy thác một cách chặt chẽ, đúng pháp luật. Tuy nhiên đây chỉ là bài viết mang tính chung chung, thể hiện quan điểm cá nhân về ủy thác THADS, chứ không phải là sự nghiên cứu chuyên sâu về từng vấn đề ủy thác THADS. - Lê Anh Tuấn, Tổng cục THADS, Bộ Tư pháp (tháng 7/2017), “Những lưu ý trong thực hiện uỷ thác THADS” đăng trên cổng thông tin điện tử - Tổng cục THADS - Bộ Tư pháp. Bài viết nói lên việc Ủy thác THADS có vai trò rất quan trọng trong hoạt động THADS góp phần bảo đảm thi hành kịp thời, đầy đủ nội dung phần quyết định của bản án, quyết định được thi hành theo thủ tục THADS, bảo đảm thực thi quyền, nghĩa vụ của các đương sự trong THADS, mặt khác giúp cho cơ quan THADS giải quyết việc THADS, giảm thiểu việc thi hành án tồn đọng. Việc ủy thác THADS nhìn chung đã được cơ quan THADS thực hiện đúng quy định của pháp luật, tuy nhiên thực tiễn cho thấy có lúc, có nơi còn lúng túng, thực hiện chưa đúng dẫn đến sai sót, vi phạm về thủ tục ủy thác THADS. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực hiện ủy thác THADS chưa đúng là do nhận thức chưa đầy đủ, chưa chính xác quy định về ủy thác THADS. - Hồ Quân Chính – giảng viên Học viện Tư pháp (tháng 10/2019) “Cần có thêm cơ chế “Ủy thác xử lý tài sản thi hành án” đăng trên cổng thông tin điện tử - Tông cục THADS - Bộ Tư pháp. Bài viết đề cập đến thủ tục ủy thác trong THADS hiện nay còn thiếu những quy định mang tính nguyên tắc do vậy gây ra không ít khó khăn cho việc áp dụng pháp luật trên thực tế. Do vậy, cần phải tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện, bổ sung đầy đủ nguyên tắc về ủy thác thi hành án và nghiên cứu bổ sung cơ chế “ủy thác xử lý tài sản” trong thi hành án. Đây là một cách tiếp cận mới và nếu được áp dụng nó sẽ giải quyết được những bất cập hiện nay, bảo đảm tốt 4
nhất quyền lợi hợp pháp của đương sự, đồng thời, đặc biệt có ý nghĩa trong ủy thác tổ chức thanh lý tài sản của Doanh nghiệp, Hợp tác xã bị tuyên bố pháp sản theo Luật phá sản năm 2014. Mặt khác bài viết cũng nêu lên một số bất cập, hạn chế của pháp luật về ủy thác thi hành án, khó khăn, bất cập khi áp dụng pháp luật vào thực tế, đề xuất hướng hoàn thiện. Các công trình nghiên cứu trên đã đạt được những kết quả lớn, có giá trị phục vụ cho khoa học pháp lý. Có công trình nghiên cứu ở mức độ chung chung, thể hiện quan điểm cá nhân, có công trình nghiên cứu tổng quan, đưa ra các vấn đề cơ bản xoay quanh ủy thác THADS. Tuy nhiên, việc tách riêng để nghiên cứu về chế định ủy thác THADS thì tác giả chưa thấy công trình nào nghiên cứu chuyên sâu, có tính hệ thống những vấn đề liên quan đến ủy thác THADS. Hơn nữa, việc nghiên cứu, khảo sát và đánh giá hoạt động ủy thác THADS tại một địa bàn rộng lớn như Thành phố Hồ Chí Minh còn chưa có công trình nào nghiên cứu đề cập đến. Thiết nghĩ THADS là một trong những lĩnh vực rất phức tạp và nhạy cảm, vì nó động chạm trực tiếp đến lợi ích của người phải thi hành án, cũng như quyền lợi của người được thi hành án, do đó việc hoàn thiện chế định “ủy thác THADS” là một việc làm cần thiết, góp phần hoàn thiện pháp luật thi hành án cũng như đảm bảo tốt cho quá trình thực thi các quy định liên quan đến ủy thác THADS. Việc nghiên cứu các quy định của pháp luật về quy định ủy thác THADS và quá trình áp dụng trong thực tế tại thành phố Hồ Chí Minh là đề tài không có tính trùng lặp, là cơ sở quan trọng cho việc hoàn thiện về mặt pháp luật đồng thời tìm ra được những thiếu sót, vướng mắc về mặt lý luận cũng như thực tiễn của quy định ủy thác THADS, từ đó nâng cao hiệu quả khi áp dụng quy định ủy thác THADS góp phần vào việc đẩy mạnh công tác THADS nói chung và tại địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận, phân tích những quy định pháp luật và khảo sát, đánh giá thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về ủy thác THADS. Từ đó, tác giả đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả 5
thực thi quy định về ủy thác THADS trong pháp luật THADS Việt Nam hiện hành. Để đạt được mục đích trên đề tài, có các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về ủy thác THADS; - Phân tích quy định về ủy thác THADS trong pháp luật THADS Việt Nam hiện hành; - Khảo sát, đánh giá về thực trạng áp dụng các quy định pháp luật hiện hành về ủy thác THADS tại thành phố Hồ Chí Minh; - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thi hành quy định pháp luật về ủy thác THADS. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là các quy định của pháp luật Việt Nam (Luật THADS và các văn bản pháp luật hiện hành hướng dẫn thi hành) về ủy thác THADS và việc áp dụng các quy định này vào thực tiễn, phương hướng hoàn thiện những quy định về ủy thác THADS. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Ủy thác THADS là một vấn đề khá phức tạp, có liên quan đến nhiều hành vi từ việc xác minh điều kiện thi hành án, tống đạt các quyết định ủy thác, quyết định thu hồi… Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, theo đúng tên đề tài “ủy thác THADS” tác giả chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu chế định ủy thác THADS theo Luật THADS hiện hành và văn bản pháp luật liên quan, theo đó, tác giả tập trung nghiên cứu phân tích những vướng mắc, khó khăn làm cho chế định ủy thác THADS khó thể thực hiện theo quy định của pháp luật để từ đó đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thi hành của pháp luật về ủy thác THADS. - Phạm vi về thời gian và không gian: Luận văn khảo sát, đánh giá về thực trạng áp dụng các quy định pháp luật hiện hành về ủy thác THADS tại thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ năm 2014 đến hết năm 2019. 5. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thành tốt luận văn tác giả đã chọn các phương pháp sau: 6
- Phương pháp phân tích, phương pháp so sánh được tác giả sử dụng ở Chương 1 và Chương 2 để nghiên cứu một số vấn đề lý luận và phân tích các nội dung của các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành với các vấn đề, quy định liên quan nhằm làm sáng tỏ thêm các quy định về ủy thác THADS; đồng thời tác giả còn sử dụng phương pháp này trong việc phân tích những khó khăn, vướng mắc của việc áp dụng các quy định của pháp luật hiện hành về ủy thác THADS từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật. - Phương pháp thống kê được tác giả sử dụng để thống kê các số liệu thu thập được liên quan đến ủy thác THADS. - Phương pháp tổng hợp được tác giả sử dụng để hoàn thành luận văn trên cơ sở tập hợp các tài liểu và các số liệu đã thu thập được. 6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài Ý nghĩa khoa học của luận văn: Luận văn đã giải quyết vấn đề cơ sở của những quy định về ủy thác THADS và việc áp dụng pháp luật vào thực tiễn; Nhận diện được những hạn chế, bất cập của chế định ủy thác THADS và các tồn tại, vướng mắc trong thực tiễn thực hiện chúng. Từ đó, tìm ra một số giải pháp nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập, vướng mắc, tồn tại đã nhận diện, góp phần giải quyết các khó khăn, vướng mắc đặt ra trong công tác THADS hiện nay. Giá trị của đề tài: Luận văn này có thể sử dụng để làm tài liệu tham khảo trong quá trình tác nghiệp của CHV, Thư ký thi hành án, Luật sư. Ngoài ra luận văn còn có thể sử dụng để học tập nghiên cứu. 7. Bố cục và nội dung cơ bản của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn bao gồm 03 chương, cụ thể như sau: Chương 1. Một số vấn đề chung về ủy thác thi hành án dân sự và pháp luật về ủy thác thi hành án dân sự. Chương 2. Quy định của pháp luật thi hành án dân sự hiện hành về ủy thác thi hành án dân sự. Chương 3. Thực tiễn thi hành và giải pháp hoàn thiện, nâng cao hiệu quả thực 7
thi pháp luật về ủy thác thi hành án dân sự tại Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 8
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VÀ PHÁP LUẬT VỀ ỦY THÁC THI HÀNH ÁN DÂN SỰ 1.1. Khái quát chung về ủy thác thi hành án dân sự 1.1.1. Khái niệm về ủy thác thi hành án dân sự Trước hết, để làm rõ khái niệm ủy thác THADS, cần tìm hiểu thi hành án là gì? Thi hành án được hiểu là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền được tiến hành theo thủ tục trình tự pháp luật quy định, nhằm thực hiện các bản án quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án. Thi hành án, xuất phát từ thuật ngữ gốc là “Thi hành” theo tác giả Đào Duy Anh, thì thi hành là: “Đem cái việc đã trù định sẵn mà làm ra cho có hiệu quả” [Từ điển Hán - Việt của Đào Duy Anh tr.791] . Như vậy thi hành án có thể được hiểu là đem bản án của Tòa án ra thi hành trên thực tế cho có hiệu quả; còn THADS là việc đưa các bản án, quyết định của Tòa án về dân sự đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành trên thực tế. Điều này có ý nghĩa chỉ các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực và đang có hiệu lực mới được đem thi hành; đó là các bản án, quyết định sau đây của Tòa án: bản án, quyết định về dân sự, hôn nhân và gia đình, lao động, kinh tế; quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã; quyết định về tài sản trong bản án, quyết định hành chính; quyết định về dân sự trong bản án, quyết định hình sự; các bản án, quyết định dân sự khác do pháp luật quy định.THADS là hoạt động của cơ quan THADS, người được thi hành án, người phải thi hành án và các chủ thể khác trong việc thực hiện bản án, quyết định đã có hiệu lực của tòa án. THADS chủ yếu là thi hành các quyết định của TA mang tính chất tài sản - đặc trưng của quan hệ dân sự, vì vậy, quyền tự định đoạt của đương sự luôn được tôn trọng trong suốt quá trình THA. Điều này thể hiện ở chỗ: khác với THA hình sự, người được THA trong THADS luôn giữ vai trò chủ động, có quyền quyết định việc có đưa ra yêu cầu THA hay không? đưa ra vào thời điểm nào (miễn là trong thời hiệu quy định), yêu cầu THA một phần. THADS là hoạt động có định hướng của Nhà nước được thực hiện bởi các chủ 9
thể được Nhà nước trao quyền, để thực hiện trên thực tế các bản án, quyết định dân sự, phần dân sự trong các bản án, quyết định hình sự và các quyết định khác theo quy định của pháp luật bằng cách áp dụng các biện pháp tác động phù hợp với pháp luật trên cơ sở tuân thủ một cách đầy đủ, chính xác các trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Do vậy, có thể hiểu về THADS như sau: THADS là hoạt động của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nhằm đảm bảo thực hiện đầy đủ, kịp thời, nghiêm chỉnh các bản án, quyết định về dân sự của Tòa án đã có hiệu lực thi hành theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định. Trên thực tế, trong quá trình tổ chức thi hành các bản án, quyết định dân sự, không ít những trường hợp bản án, quyết định dân sự có liên quan đến nhiều người phải thi hành án ở những nơi khác nhau, tài sản, thu nhập của người phải thi hành án ở những nơi khác nhau hoặc trong quá trình thi hành án người phải thi hành án chuyển đi nơi khác… đã gây ra rất nhiều khó khăn trong quá trình thi hành án. Trong trường hợp này, để tăng hiệu quả của việc tổ chức thi hành bản án, quyết định thì phải tổ chức ủy thác cho CQTHA nhận uỷ thác là cơ quan có điều kiện thuận lợi và dễ dàng hơn để thi hành vụ việc, đồng thời góp phần giảm bớt chi phí của nhà nước và đương sự, từ đó phát sinh việc ủy thác THADS. Ủy thác là việc bên ủy thác giao cho cá nhân, pháp nhân - bên được ủy thác, nhân danh người ủy thác để làm một việc nhất định mà người ủy thác không thể làm trực tiếp hoặc không muốn làm. Uỷ thác THADS là việc chuyển giao toàn bộ hoặc từng phần quyết định thi hành án từ CQTHA này sang CQTHA khác theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm đảm bảo việc thi hành án các bản án, quyết định của Toà án liên tục và trên thực tế, đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và công dân được pháp luật bảo vệ. Ủy thác thi hành án còn được hiểu là việc cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền thi hành án chuyển giao quyền ra quyết định và tổ chức thi hành án đến cơ quan thi hành án nơi khác- nơi mà người phải thi hành án có tài sản, làm việc, cư 10
trú hoặc nơi có trụ sở để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự tham gia vào việc thi hành án; uỷ thác thi hành án là trách nhiệm của cơ quan thi hành án nơi có thẩm quyền nhưng không có điều kiện để tổ chức thi hành mà phải chuyển hồ vụ việc cho cơ quan thi hành án khác có điều kiện tổ chức thi hành vụ việc. Bên cạnh đó, uỷ thác thi hành án dân sự được coi là hoạt động của Thủ trưởng cơ quan thi hành án bằng một Quyết định để chuyển hồ sơ vụ việc thi hành án thuộc thẩm quyền của mình cho một cơ quan thi hành án khác có điều kiện để tổ chức thi hành; Ủy thác thi hành án là nghĩa vụ của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự nơi có thẩm quyền thi hành bản án, quyết định khi có căn cứ người phải thi hành án có tài sản hoặc làm việc hoặc cư trú hoặc có trụ sở ở địa phương khác. Hiện nay, pháp luật về THADS chưa có văn bản nào quy định cụ thể khái niệm về ủy thác THADS mà chỉ quy định về nguyên tắc, điều kiện, thẩm quyền và trình tự, thủ tục ủy thác THADS. Tuy nhiên, qua nghiên cứu các quy định của pháp luật cũng như khảo sát thực tế áp dụng các quy định của pháp luật về ủy thác thi hành án, có thể đưa ra khái niệm ủy thác THADS như sau: Ủy thác THADS là việc CQTHA có thẩm quyền thi hành án chuyển giao quyền ra quyết định và tổ chức thi hành án đến CQTHA nơi khác, nơi mà người phải thi hành án có tài sản, làm việc, cư trú hoặc nơi có trụ sở để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự tham gia vào việc thi hành án. * Từ khái niệm trên, có thể nhận thấy một số đặc điểm cơ bản của ủy thác THADS như sau: - Chủ thể thực hiện ủy thác Chủ thể của hoạt động ủy thác THADS bao gồm bên ủy thác và bên nhận ủy thác, trong đó: Bên ủy thác: là cơ quan THADS có nhu cầu giao cho bên nhận ủy thức để thực hiện việc thi hành bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp luật theo yêu cầu của mình. Bên nhận ủy thác: là cơ quan THADS nơi có điều kiện hơn, thường là nơi người phải thi hành án có tài sản, làm việc, cư trú hoặc có trụ sở để thực hiện việc 11
THADS. - Nội dung ủy thác thi hành án dân sự Nội dung của hoạt động ủy thác THADS là xác định căn cứ, thẩm quyền của CQTHA nhận ủy thác và trình tự, thủ tục thực hiện việc ủy thác thi hành bản án, quyết định dân sự đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án. - Cơ sở của việc ủy thác THADS Ủy thác THADS có những điều kiện nhất định mới phải thực hiện ủy thác THADS như: trước khi ủy thác THADS thì phải xem xét người phải thi hành án có đủ điều kiện để ủy thác đến cơ quan THADS ở địa phương khác hay không thì phải xác minh điều kiện của người phải thi hành án xem có tài sản hay đang cư trú ở địa phương đó hay không, nếu tổ chức thì phải xem trụ sở tổ chức đó có đăng ký hoạt động tại đại phương đó hay không… Ủy thác THADS là một khâu riêng trong THADS, muốn ủy thác THADS trong quá trình tổ chức THADS thì CHV ngoài việc phải thực hiện đầy đủ trình tự, thủ tục THADS, còn phải xác minh đầy đủ, chặt chẽ, đủ điều kiện thì mới đủ căn cứ để thực hiện việc ủy thác THADS. - Ủy thác THADS có mục đích góp phần bảo đảm thi hành kịp thời, đầy đủ nội dung phần quyết định của bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án được thi hành theo thủ tục THADS, bảo đảm thực thi quyền, nghĩa vụ của các đương sự trong THADS, bảo đảm quyền lợi cho người được thi hành án và cho ngân sách Nhà nước; mặt khác giúp cho cơ quan THADS giải quyết việc THADS, giảm thiểu việc thi hành án tồn đọng. 1.1.2. Vai trò của ủy thác thi hành án dân sự - Ủy thác THADS bảo đảm thực thi bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân góp phần giữ gìn trật tự, kỷ cương, tăng cường pháp chế XHCN. Trong hoạt động Nhà nước, công tác THADS nói chung và ủy thác THADS nói riêng, có một ý nghĩa rất quan trọng. Thông qua hoạt động THADS, những phán quyết của TA nhân danh Nhà nước, thể hiện ý chí của Nhà nước được trở thành 12
hiện thực, công lý xã hội được thực hiện. Quá trình giải quyết một vụ án chỉ kết thúc khi bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án được thi hành kịp thời và đầy đủ. Ủy thác THADS có vai trò bảo đảm các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án được tôn trọng và thi hành nghiêm chỉnh, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, bảo hộ các quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội và công dân. Nếu công tác ủy thác THADS không được quan tâm đầy đủ và không có hiệu quả thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực, tác động đến toàn bộ hoạt động của cơ quan điều tra, truy tố, xét xử; trật tự kỷ cương xã hội bị vi phạm, quyền lực Nhà nước bị xem thường, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân bị xâm phạm. Ủy thác THADS đạt hiệu quả sẽ mang lại niềm tin cho nhân dân đối với tính nghiêm minh của pháp luật, góp phần lập lại kỷ cương, tăng cường pháp chế XHCN. - Ủy thác THADS góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động xét xử Việc điều tra, hòa giải, xét xử vụ án mới chỉ là giai đoạn đầu của quá trình bảo vệ quyền lợi của đương sự. Ở giai đoạn này, TA mới chỉ giải quyết nội dung vụ án, xác định được quyền và nghĩa vụ của các đương sự. Phán quyết của TA có trở thành hiện thực hay không tuỳ thuộc vào quá trình thực thi nó trong cuộc sống. Thông qua giai đoạn THADS, bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án mới có hiệu lực trên thực tế, công lý mới được thực hiện. Với ý nghĩa đó, Ủy thác THADS là một hoạt động không thể thiếu được của quá trình bảo vệ quyền và lợi ích của đương sự. Thông qua THADS, kết quả của công tác xét xử được củng cố, hiệu lực các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án được bảo đảm. Mặt khác, ủy thác THADS còn là giai đoạn kiểm nghiệm qua thực tiễn những phán quyết của TA, phản ánh trung thực chất lượng và hiệu quả của hoạt động xét xử. Thông qua hoạt động THADS, các thẩm phán TAND có thể rút ra cho mình những bài học bổ ích, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác xét xử. - Ủy thác THADS góp phần nâng cao ý thức pháp luật của nhân dân Đặc thù của ủy thác THADS là sự kết hợp chặt chẽ giữa vai trò chủ động, phát huy trách nhiệm của CHV, Cơ quan THADS và sự chỉ đạo sát sao cụ thể của chính 13
quyền địa phương, sự phối hợp của các cơ quan tổ chức có liên quan, sự đồng tình của quần chúng, tạo ra sức mạnh tổng hợp, nâng cao ý thức trách nhiệm của cộng đồng trong hoạt động ủy thác THADS. THADS không chỉ là hoạt động nghiệp vụ riêng của cơ quan THADS, CHV mà còn là trách nhiệm của các cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương, đoàn thể xã hội và mọi thành viên trong cộng đồng. Thông qua các quy định của pháp luật ủy thác THADS và áp dụng trong việc xử lý các hành vi chống đối, cản trở hoặc can thiệp trái pháp luật vào quá trình THADS, mọi người càng thấy được thái độ cụ thể của pháp luật đối với những người cố ý vi phạm từ đó nhận thức pháp luật được nâng lên, ý thức pháp luật của nhân dân, vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức được nâng cao, niềm tin của mọi tầng lớp nhân dân vào tính nghiêm minh của pháp luật và sức mạnh của Nhà nước ngày càng được củng cố vững chắc. - Ủy thác THADS nói chung, đặc biệt ủy thác THADS trong việc giải quyết hồ sơ, xử lý tài sản thi hành án góp phần giúp thực thi bản án, quyết định của Tòa án một cách đầy đủ. Việc ủy thác THADS trong việc giải quyết hồ sơ, xử lý tài sản thi hành án là rất quan trọng, nó giữ vai trò trọng tâm khi ủy thác thi hánh án, khi bản án, quyết định tuyên người phải thi hành án có tài sản hay địa chỉ ở địa phương khác thì cần phải xác định: + Về phần chủ động (khoản nộp Ngân sách Nhà nước) thì bộ phận thụ lý kiểm tra, xem xét người phải thi hành án không có cư trú tại địa phương, có đủ cơ sở ủy thác thì làm thủ tục ủy thác thẳng đến địa phương mà người phải thi hành án đang cư trú. + Về phần theo đơn yêu cầu thi hành án (khoản người phải THA là cá nhân hay tổ chức phải trả nợ cho người được THA) trường hợp nay bộ phận thụ lý phải thụ lý đơn va ra quyết định THA phân công cho CHV thụ lý, khi CHV thụ lý xem xét hồ sơ người phải thi hành án hiện đang cư trú hoặc tài sản đang ở địa phương khác thi làm thủ tục ủy thác ngay cho cơ quan THA nơi người phải thi hành dang cư trứ, có tài sản để tiếp tục thi hành án theo quy định, ngăn chặn việc người phải THA 14
tẩu tán tài sản hoặc trốn ra nước ngoài. Về trường hợp người phải THA có tài sản ở nhiều địa phương khác nhau thì trước khi ủy thác, cơ quan THA đang thi hành phải thi hành hết tài sản của người phải THA rồi sau đó mới ủy thác đến địa phương người phải THA có tài sản nhiều nhất, có giá trị lớn nhất để tiếp tục thi hành (khi thi hành thì phải ngăn chặn tất cả các tài sản của người phải THA ở nhiều địa phương khác, tránh việc người phải THA tẩu tán tài sản dẫn đến việc thi hành án găp khó khăn làm ảnh hưởng đến quyền lợi cho người được THA). Việc ủy thác thi hành án kịp thời, đúng quy định pháp luật, đúng nội dung của bản án, quyết định của Tòa án trong quá trình tổ chức THA là rất quan trọng, giữ vai trò trọng tâm khi thực hiện ủy thác THADS, đảm bảo góp phần thực thi bản án, quyết định của Tòa án một cách đầy đủ. Tóm lại, ủy thác THADS có vai trò rất quan trọng trong hoạt động THADS góp phần bảo đảm thi hành kịp thời, đầy đủ nội dung phần quyết định của bản án, quyết định được thi hành theo thủ tục THADS, bảo đảm thực thi quyền, nghĩa vụ của các đương sự trong THADS. Mặt khác, ủy thác THADS còn giúp cho cơ quan THADS giải quyết việc THADS, giảm thiểu việc thi hành án tồn đọng... 1.2. Khái quát về pháp luật ủy thác thi hành án dân sự 1.2.1. Khái niệm pháp luật về ủy thác thi hành án dân sự Pháp luật về ủy thác thi hành án là một chế định của pháp luật về THADS, bao gồm tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình ủy thác thi hành các bản án, quyết định về dân sự bao gồm các quy định về quyền, nghĩa vụ của người được THA, người phải THA, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan; các tổ chức, cá nhân có liên quan đến THA; quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quản lý, tổ chức việc ủy thác thi hành án; nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của CHV và trình tự, thủ tục ủy thác thi hành án. Pháp luật về ủy thác THADS do là một bộ phận cấu thành của pháp luật THADS nên cũng mang đặc điểm chung của pháp luật về ủy thác THADS. Bên cạnh đó, pháp luật ủy thác thi hành án có một số đặc điểm riêng như sau: 15