Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Đánh giá tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các khu công nghiệp tại Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:150

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Đánh giá tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các khu công nghiệp tại Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc thu hút vốn FDI vào các KCN trên địa bàn tỉnh Bình Dương trong giai đoạn từ 2010 – 2020; qua đó đề xuất giải pháp phù hợp để đẩy mạnh thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh tầm nhìn đến năm 2025 hướng đến mục tiêu phát triển bền vững chung của Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Đánh giá tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các khu công nghiệp tại Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT TRẦN MINH THUẬN ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TẠI BÌNH DƯƠNG GIAI ĐOẠN 2010 - 2020 CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ: 8340101 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG – 2022
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT TRẦN MINH THUẬN ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THU HÚT VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO CÁC KHU CÔNG NGHIỆP TẠI BÌNH DƯƠNG GIAI ĐOẠN 2010 - 2020 CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ: 8340101 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN NGỌC DUY PHƯƠNG BÌNH DƯƠNG – 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn trực tiếp của TS. Nguyễn Ngọc Duy Phương. Ngoại trừ những nội dung đã được trích dẫn, các số liệu, kết quả được trình bày trong luận văn này là hoàn toàn chính xác, trung thực và chưa từng được công bố trong các công trình nghiên cứu nào khác trước đây. Tôi xin lấy danh dự của bản thân để đảm bảo cho lời cam đoan này. Bình Dương, ngày tháng năm 2022 Học viên Trần Minh Thuận ii
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của rất nhiều người. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến: Đầu tiên tôi xin gửi lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình và những người thân của tôi đã luôn bên cạnh, động viên và nhắc nhở tôi trong suốt quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn. Thầy Nguyễn Ngọc Duy Phương, người đã cung cấp cho tôi những tài liệu tham khảo bổ ích và đã trực tiếp hướng dẫn tận tình, cụ thể các phương pháp cũng như nội dung của đề tài. Thầy thường xuyên góp ý, đề xuất những ý tưởng và luôn khuyến khích tôi sáng tạo để hoàn thành luận văn của mình tốt hơn. Quý thầy cô Viện Đào tạo sau đại học - Trường Đại học Thủ Dầu Một đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt những năm học tập ở trường. Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã cố gắng hết sức để hoàn thiện luận văn, trao đổi và tiếp thu ý kiến đóng góp của Quý Thầy Cô và bạn bè, tham khảo nhiều tài liệu song cũng không thể tránh khỏi sai sót. Tôi rất mong nhận được những thông tin đóng góp, phản hồi quý báu từ quý Thầy Cô. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả mọi người. Trần Minh Thuận iii
TÓM TẮT Trong bối cảnh Việt Nam đang tham gia hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng cùng với sự dịch chuyển của chuỗi giá trị toàn cầu, cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, cũng như vai trò quan trọng của nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, việc tăng cường thu hút FDI giữa các quốc gia hay giữa các địa phương trong một quốc gia đang được quan tâm sâu sắc. Luận văn đã đánh giá được tình hình thu hút FDI vào các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020; đồng thời cũng cho thấy cơ chế chính sách, công nghiệp hỗ trợ, cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực là các yếu tố chính tác động đến việc thu hút FDI vào các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh hiện nay. Trên cơ sở đó, luận văn đã đề xuất các nhóm giải pháp phù hợp với việc định hướng phát triển và mục tiêu thu hút FDI vào các khu công nghiệp nói riêng và của tỉnh Bình Dương nói chung trong giai đoạn tới. iv
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. ii LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... iii TÓM TẮT ............................................................................................................. iv MỤC LỤC .............................................................................................................. v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT........................................................................... viii DANH MỤC HÌNH ẢNH ..................................................................................... x DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................. xii CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU ......................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................ 3 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................... 3 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 3 1.4. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 4 1.5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................. 4 1.5.1. Phương pháp tổng quan tài liệu, thu thập dữ liệu ........................................ 4 1.5.2. Phương pháp thống kê mô tả........................................................................ 4 1.5.3. Phương pháp phân tích định lượng .............................................................. 5 1.6. Đóng góp của Luận văn .................................................................................. 5 1.7. Cấu trúc luận văn ............................................................................................ 5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN ........................................................................... 7 2.1. Định nghĩa các khái niệm chính ...................................................................... 7 2.1.1. Khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngoài......................................................... 7 2.1.2. Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam ............................. 8 2.1.3. Vai trò của vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ................................................ 9 2.2. Lý thuyết về khu công nghiệp ....................................................................... 12 2.2.1. Khái niệm ................................................................................................... 12 2.2.2. Vai trò của khu công nghiệp ...................................................................... 12 2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp ....... 13 2.3.1. Cơ sở hạ tầng .............................................................................................. 13 2.3.2. Chính sách thu hút đầu tư........................................................................... 14 2.3.3. Nguồn nhân lực .......................................................................................... 15 2.3.4. Vị trí địa lý ................................................................................................. 15 2.3.5. Môi trường sống ......................................................................................... 16 2.3.6. Chính sách dịch vụ công ............................................................................ 16 2.4. Các nghiên cứu liên quan .............................................................................. 16 v
2.4.1. Các nghiên cứu nước ngoài ........................................................................ 16 2.4.2. Các nghiên cứu trong nước ........................................................................ 18 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 22 3.1. Thiết kế nghiên cứu và quy trình nghiên cứu ................................................ 22 3.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 24 3.2.1. Mô hình nghiên cứu .................................................................................. 24 3.2.2. Thu thập dữ liệu ......................................................................................... 27 3.2.3. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI trong khu công nghiệp .. 27 3.2.4. Chọn mẫu nghiên cứu ................................................................................ 30 3.2.5. Phương pháp xử lý số liệu .......................................................................... 31 3.2.6. Các bước phân tích dữ liệu ........................................................................ 31 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 34 4.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của tỉnh Bình Dương .............. 34 4.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................. 34 4.1.2. Hạ tầng giao thông ..................................................................................... 34 4.1.3. Dân số và lao động việc làm ...................................................................... 34 4.1.4. Tình hình phát triển kinh tế ........................................................................ 38 4.1.5. Chất lượng môi trường kinh doanh ............................................................ 40 4.2. Tình hình hoạt động của các KCN trên địa bàn tỉnh Bình Dương ................ 46 4.2.1 Công tác quản lý nhà nước đối với các khu công nghiệp ........................... 46 4.2.2. Công tác quản lý quy hoạch, xây dựng KCN ............................................ 46 4.2.3. Công tác quản lý doanh nghiệp .................................................................. 48 4.2.4. Tình hình sử dụng lao động của các doanh nghiệp .................................... 49 4.3. Tình hình thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020 .......................................................................................................... 50 4.3.1. Các chính sách thu hút đầu tư FDI của tỉnh ............................................... 50 4.3.2. Kết quả thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020 ................................................................................................. 52 4.3.3. Đánh giá tình hình thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020................................................................................. 63 4.4. Kết quả nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương ................................................................................ 71 4.4.1. Kết quả thu thập dữ liệu khảo sát ............................................................... 71 4.4.2. Phân tích kết quả nghiên cứu định lượng ................................................... 75 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP...................................... 82 5.1. Kết luận ......................................................................................................... 82 5.2. Định hướng, mục tiêu thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các khu công nghiệp tại Bình Dương ................................................................................ 83 vi
5.2.1. Định hướng phát triển các khu công nghiệp tại Bình Dương .................... 83 5.2.2. Định hướng, mục tiêu thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương đến năm 2025 ........................................................................................... 83 5.3. Đề xuất giải pháp .......................................................................................... 84 5.3.1. Nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách ....................................................... 85 5.3.2. Nhóm giải pháp về cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh ..................................................................................................................... 86 5.3.3. Nhóm giải pháp về phát triển cơ sở hạ tầng và công nghiệp hỗ trợ........... 87 5.3.4. Nhóm giải pháp về phát triển nhân lực ...................................................... 90 5.4. Hạn chế của luận văn .................................................................................... 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 92 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết Từ tiếng Anh Từ tiếng Việt tắt Association of Southeast Asian Hiệp hội các quốc gia Đông ASEAN Nations Nam Á Binh Duong Industrial Zone Ban Quản lý các Khu công BDIZA Authority nghiệp Bình Dương BCC Business Cooperation Contract Hợp đồng hợp tác kinh doanh EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá EU European Union Liên minh châu Âu FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GSO General Statistics Office Tổng cục Thống kê IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế KCN Khu công nghiệp NĐTNN Nhà đầu tư nước ngoài NSNN Ngân sách Nhà nước Phương pháp bình phương nhỏ OLS Ordinary Least Squares nhất Provincial Governance and Public Chỉ số Hiệu quả Quản trị và PAPI Administration Performance Index Hành chính công cấp tỉnh PAR Public Administration Reform Chỉ số cải cách hành chính INDEX Index Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp PCI Provincial Competitiveness Index tỉnh Đầu tư theo hình thức đối tác PPP Public - Private Partnership công tư viii
Chỉ số hài lòng của người dân, Satisfaction Index of Public SIPAS tổ chức đối với sự phục vụ của Administrative Services cơ quan hành chính nhà nước Strengths, Weaknesses, Điểm mạnh, Điểm yếu, Cơ hội, SWOT Opportunities, Threats Thách thức TNCs Transnational Corporation Công ty xuyên quốc gia UBND Ủy Ban Nhân Dân USD United State Dollar Đô la Mỹ Vietnam Chamber of Commerce Liên đoàn Thương mại và Công VCCI and Industry nghiệp Việt Nam VND Vietnam Dong Việt Nam Đồng WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới XNK Xuất nhập khẩu ix
DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu của đề tài ........................................................... 23 Hình 4.1. Tốc độ tăng dân số của Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020 ............... 35 Hình 4.2. Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của Bình Dương so với vùng Đông Nam Bộ giai đoạn 2010 – 2020............................................................................ 36 Hình 4.3. Tỷ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc so với tổng dân số phân theo địa phương (%) ............................................................................................. 36 Hình 4.4. Tỷ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc trong nền kinh tế đã qua đào tạo phân theo địa phương .............................................................................. 36 Hình 4.5. Lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc hàng năm phân theo thành phần kinh tế .......................................................................................................... 37 Hình 4.6. Tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành giai đoạn 2010 – 2020 .............................................................................................................................. 38 Hình 4.7. Tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành giai đoạn 2010 – 2020, phân theo thành phần kinh tế ............................................................................... 38 Hình 4.8. GRDP bình quân đầu người (theo giá hiện hành) giai đoạn 2010 - 2020 .............................................................................................................................. 39 Hình 4.9. Thứ hạng và điểm số PCI của Bình Dương qua các năm .................... 40 Hình 4.10. Thay đổi điểm số các cấu phần chính của PCI Bình Dương trong hai năm 2019 – 2020 .................................................................................................. 41 Hình 4.11. So sánh điểm số PCI của Bình Dương với các tỉnh, thành phố thuộc Đông Nam Bộ trong hai năm 2019 – 2020 .......................................................... 42 Hình 4.12. Chỉ số PAR-Index của Bình Dương qua các năm.............................. 45 Hình 4.13. Tỷ lệ lấp kín của các KCN tính đến tháng 10/2020 theo vị trí địa lý 48 Hình 4.14. Số lượng DN FDI và DN trong nước tại các KCN Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020 .......................................................................................... 48 Hình 4.15. Số lượng lao động làm việc tại các DN FDI và DN trong nước trong các KCN Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020 ..................................................... 49 Hình 4.16. Thu nhập bình quân của một lao động trực tiếp sản xuất (triệu đồng/tháng) trong giai đoạn 2011 – 2020 ............................................................ 50 x
Hình 4.17. Số dự án FDI đăng ký cấp mới theo năm trong giai đoạn 2010 - 2020 .............................................................................................................................. 52 Hình 4.18. Tổng vốn đầu tư FDI đăng ký cấp mới trong giai đoạn 2010 – 2020 53 Hình 4.19. Tổng vốn FDI lũy kế đến hết tháng 10/2020 phân theo vị trí địa lý và từng KCN (đvt: triệu USD) .................................................................................. 54 Hình 4.20. 10 quốc gia có vốn đầu tư cấp mới vào các KCN Bình Dương lớn nhất trong giai đoạn 2010 – 2020................................................................................. 56 Hình 4.21. 10 quốc gia có số dự án đầu tư cấp mới vào các KCN Bình Dương nhiều nhất trong giai đoạn 2010 – 2020 ............................................................... 56 Hình 4.22. Giá trị xuất nhập khẩu ròng của các doanh nghiệp hoạt động tại các KCN trong giai đoạn 2010 - 2020 ........................................................................ 58 Hình 4.23. 10 KCN có giá trị XNK ròng lớn nhất trong năm 2020 .................... 59 Hình 4.24. Thu NSNN của các doanh nghiệp hoạt động tại các KCN trong giai đoạn 2010 – 2020 ................................................................................................. 59 Hình 4.25. 10 KCN có giá trị thu NSNN lớn nhất trong năm 2020 .................... 60 Hình 4.26. Cơ cấu quy mô vốn FDI đầu tư vào các KCN của Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020 .......................................................................................... 67 Hình 4.27. Tỷ trọng vốn FDI đầu tư vào sản xuất gia công về số lượng dự án và vốn đầu tư cấp mới trong giai đoạn 2010 – 2020 ................................................ 68 Hình 4.28. Giá thuê đất trung bình tại các khu công nghiệp của 1 số tỉnh, thành phố trong năm 2020 (USD/m2/chu kỳ thuê) ........................................................ 69 Hình 4.29. Giá thuê nhà xưởng trung bình của 1 số tỉnh, thành phố trong năm 2020 (USD/m2/tháng) .................................................................................................... 69 Hình 4.30. Các khu công nghiệp của các doanh nghiệp tham gia khảo sát ......... 72 Hình 4.31. Cơ cấu vốn đầu tư của các doanh nghiệp tham gia khảo sát.............. 73 Hình 4.32. Loại hình hoạt động của các doanh nghiệp tham gia khảo sát........... 73 Hình 4.33. Các quốc gia đầu tư chính vào các doanh nghiệp tham gia khảo sát . 74 Hình 4.34. Ngành nghề kinh doanh chính của các doanh nghiệp tham gia khảo sát .............................................................................................................................. 75 Hình 4.35. Số lượng lao động của các doanh nghiệp tham gia khảo sát ............. 75 xi
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1. Thống kê các thang đo được sử dụng trong mô hình nghiên cứu ....... 28 Bảng 4.1. Tổng hợp chỉ số PAPI của Bình Dương qua các năm ......................... 43 Bảng 4.2. Tổng vốn FDI lũy kế đến hết năm 2010 so với năm 2020 phân theo vị trí địa lý (tính theo triệu USD) ............................................................................. 56 Bảng 4.3. Vốn FDI đăng ký cấp mới vào các KCN của Bình Dương phân theo lĩnh vực đầu tư ............................................................................................................. 57 Bảng 4.4. Kết quả thu hút vốn FDI hàng năm so với kế hoạch đề ra .................. 61 Bảng 4.5. So sánh tỷ trọng của vốn FDI cấp mới hàng năm của KCN trên địa bàn tỉnh, của cả tỉnh và cả nước giai đoạn 2010 – 2020 ............................................. 63 Bảng 4.6. Kết quả đánh giá thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha ................... 76 Bảng 4.7. Kết quả kiểm định KMO và Bartlett’s test .......................................... 76 Bảng 4.8. Kết quả kiểm định phương sai trích .................................................... 77 Bảng 4.9. Kết quả phân tích hệ số hồi quy .......................................................... 78 Bảng 4.10. Đánh giá tầm quan trọng của các biến độc lập .................................. 79 Bảng 4.11. Kết quả hồi quy đánh giá mức độ giải thích của mô hình ................. 79 xii
CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Đầu tư trực tiếp nước ngoài đã và đang có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế đối với nhiều quốc gia trên thế giới. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã mang lại nhiều lợi thế quan trọng từ chuyển giao công nghệ, bí quyết, cải thiện khả năng tiếp cận thị trường quốc tế và thúc đẩy cạnh tranh. Tại Việt Nam, Luật Đầu tư nước ngoài đã được sửa đổi và mở rộng quyền tự chủ cho chính quyền cấp tỉnh trong quản lý đầu tư nước ngoài như cấp giấy phép đầu tư, cho thuê đất, cung cấp giấy phép xuất nhập khẩu và tuyển dụng lao động. Chính sách này cho phép chính quyền cấp tỉnh phát triển theo một cách sáng tạo thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài hơn và các nhà đầu tư nước ngoài có thể cân nhắc nhiều nhân tố khi đầu tư vào Việt Nam như lựa chọn địa điểm phù hợp để phát huy tối đa hiệu quả đầu tư. Bình Dương là một trong số ít những địa phương có điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý tương đối thuận lợi, là đầu mối giao thông quan trọng thúc đẩy giao thương trong khu vực và quốc tế. Ngay từ những năm đầu thời kỳ đổi mới, Tỉnh uỷ và UBND tỉnh Bình Dương đã xác định rõ lợi thế so sánh, xu hướng phát triển hội nhập kinh tế quốc tế và khẳng định thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài là một trong những giải pháp quan trọng để phát triển kinh tế xã hội. Bình Dương đã thu được những kết quả quan trọng (mở rộng và tăng nguồn vốn đầu tư phát triển, tăng năng lực sản xuất, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo nhiều việc làm mới cho người lao động, thúc đẩy nhanh quá trình đổi mới công nghệ và kinh nghiệm quản lý, mở rộng thị trường xuất khẩu, tăng nguồn thu cho ngân sách,...) nhằm thúc đẩy kinh tế - xã hội của Tỉnh phát triển nhanh và bền vững. Tính đến hết năm 2020, vốn FDI vào Bình Dương xếp thứ ba toàn quốc (chỉ xếp sau Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội) với hơn 3.900 dự án FDI còn hiệu lực tương ứng với tổng vốn đầu tư đăng ký gần 35,5 tỷ USD (Cục Đầu tư nước ngoài, 2020). Bên cạnh đó, tỉnh Bình Dương cũng có trên 40 Khu công nghiệp (KCN) và cụm công nghiệp (cụm CN) với tổng diện tích lên đến hơn 11.000 ha, chiếm 1/4 diện tích KCN toàn miền Nam (Báo Bình Dương, 2021). Các doanh nghiệp FDI đang hoạt động tại 1
các KCN của tỉnh cũng có trình độ công nghệ tiên tiến, sản phẩm có hàm lượng khoa học - công nghệ cũng như có giá trị gia tăng cao và thân thiện với môi trường (BDIZA, 2020). Lĩnh vực đầu tư của các doanh nghiệp FDI triển khai thực hiện khá đa dạng, từ công nghiệp chế biến, chế tạo, xây dựng công trình, vận tải kho bãi, lưu trữ hàng hóa. Với những chính sách ưu đãi của Nhà nước cũng như sự hỗ trợ tích cực từ chính quyền địa phương, các doanh nghiệp FDI đã tạo việc làm mới cho hàng nghìn lao động, góp phần gia tăng GDP của tỉnh, tăng thu ngân sách địa phương cũng như cải thiện đời sống vật chất của người dân ở Bình Dương (BDIZA, 2020). Tuy nhiên, việc thu hút vốn FDI để lấp đầy diện tích các KCN hiện nay của tỉnh cũng gặp một số vấn đề đáng quan tâm như giá thuê đất ở Bình Dương được các doanh nghiệp FDI nhận định là không rẻ và chưa đạt mức độ hài lòng của doanh nghiệp; nhiều KCN có cơ sở hạ tầng khá hoàn chỉnh nhưng tỷ lệ doanh nghiệp đăng ký đầu tư chưa cao; thu hút FDI của tỉnh chịu nhiều cạnh tranh với các tỉnh, thành phố lân cận (BDIZA, 2020). Chính vì vậy, với lợi thế diện tích khu công nghiệp khá lớn, việc thu hút vốn FDI vào KCN để duy trì sự phát triển nhanh và bền vững của từng KCN nói riêng và sự phát triển kinh tế chung của toàn tỉnh cũng là mối quan tâm hiện nay trong việc xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh thời gian tới. Trong bối cảnh Việt Nam đang tham gia và thực thi các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới cùng với sự dịch chuyển trong chuỗi giá trị toàn cầu bằng việc tập trung xây dựng chuỗi liên kết trong nước, gia tăng giá trị, nâng cao kỹ năng và đổi mới sáng tạo, cùng với sự ảnh hưởng từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, với những công nghệ đột phá....đã khiến cạnh tranh thu hút FDI trong khu vực và trên thế giới đang diễn ra ngày càng gay gắt. Để đạt được mục tiêu thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài nêu trên, công tác thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài có vai trò quan trọng mang tính quyết định Vì những lý do nêu trên, tác giả đã lựa chọn tên đề tài luận văn: “Đánh giá tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào các khu công nghiệp tại Bình Dương giai đoạn 2010 – 2020” mang tính khoa học và thực tiễn phù hợp với 2
định hướng phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh Bình Dương trong bối cảnh mới. Kết quả nghiên cứu sẽ trở thành một tài liệu tham khảo giúp tỉnh Bình Dương đưa ra những giải pháp tăng cường thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong bối cảnh phát triển mới. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc thu hút vốn FDI vào các KCN trên địa bàn tỉnh Bình Dương trong giai đoạn từ 2010 – 2020; qua đó đề xuất giải pháp phù hợp để đẩy mạnh thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh tầm nhìn đến năm 2025 hướng đến mục tiêu phát triển bền vững chung của Bình Dương. 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Tình hình thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tỉnh Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020. Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương. Các chính sách thu hút FDI của tỉnh, các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thu hút FDI bao gồm: (i) Các yếu tố cơ sở hạ tầng cứng như hạ tầng giao thông, điện nước, viễn thông. (ii) Các yếu tố cơ sở hạ tầng mềm như cơ chế chính sách, quy hoạch, thủ tục cấp phép đầu tư, thuế, hỗ trợ thị trường, tính tiên phong của lãnh đạo tỉnh, chỉ số PCI. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung và không gian: Vốn đầu tư FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương; Về thời gian: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp đã được công bố trong giai đoạn 2010 – 2020 và dữ liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát các doanh nghiệp, phỏng vấn các chuyên gia từ tháng 10 đến tháng 11 năm 2021. 3
1.4. Câu hỏi nghiên cứu (i) Tình hình thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại tỉnh Bình Dương trong giai đoạn 2010 – 2020 như thế nào? (ii) Những nhân tố nào ảnh hưởng đến thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố? (iii) Giải pháp nào để nâng cao hiệu quả thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh hướng đến mục tiêu phát triển bền vững chung của tỉnh Bình Dương tầm nhìn đến năm 2025? 1.5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sẽ sử dụng phương pháp phân tích định tính kết hợp phương pháp phân tích định lượng để tổng hợp thông tin, dữ liệu nhằm thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên. 1.5.1. Phương pháp tổng quan tài liệu, thu thập dữ liệu Luận văn sẽ sử dụng phương pháp này để tổng hợp thông tin tài liệu về vấn đề nghiên cứu liên quan cho đề tài. Các thông tin được thu thập từ các bài báo khoa học, luận văn, luận án, các sách, tập san cũng như từ các nguồn thông tin đáng tin cậy trên mạng Internet và các cơ quan quản lý liên quan như: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ban Quản lý các Khu công nghiệp Bình Dương, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh; cũng như các trang thông tin điện tử của các tổ chức quốc tế như IMF, OECD. Các thông tin và số liệu trong đề tài cần thu thập bao gồm: (i) Các nghiên cứu trong và ngoài nước về việc thu hút vốn đầu tư FDI vào khu công nghiệp. (ii) Số liệu về tình hình thu hút vốn FDI vào khu công nghiệp tại Bình Dương trong giai đoạn 2010 - 2020. 1.5.2. Phương pháp thống kê mô tả Là phương pháp được sử dụng nhằm thống kê sắp xếp những số liệu, tài liệu thu thập được qua các thời điểm và so sánh số liệu thu thập được với quá trình phân tích, đánh giá cho thấy mối quan hệ giữa các thời điểm. Phương pháp được sử dụng chủ yếu trong đề tài là phương pháp phân tích thống kê mô tả thông qua phần mềm SPSS. 4
1.5.3. Phương pháp phân tích định lượng Phương pháp nghiên cứu định lượng được tiến hành bằng cách tiến hành khảo sát, trả lời bảng hỏi đối với đại diện các doanh nghiệp FDI trong khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Việc xử lý số liệu sơ cấp được tiến hành trên phần mềm thống kê SPSS. 1.6. Đóng góp của Luận văn Trong những năm gần đây, Bình Dương là một trong những tỉnh đi đầu và đóng góp lớn vào quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa của Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đồng thời sự phát triển của các tỉnh thành lân cận dẫn đến gia tăng cạnh tranh trong việc thu hút vốn FDI vào địa bàn tỉnh, đặc biệt là vào các khu công nghiệp. Do đó, việc đánh giá thu hút vốn FDI và tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến việc thu hút FDI vào các khu công nghiệp là một vấn đề có ý nghĩa thực tiễn và hết sức cần thiết. Kết quả của đề tài sẽ góp phần đánh giá tình hình thu hút FDI cũng như xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút vốn FDI vào các khu công nghiệp tại Bình Dương. Đồng thời, đối với các nhà đầu tư, luận văn sẽ thể hiện các mong muốn của các doanh nghiệp về chính sách, ưu đãi về thuế, hải quan, đầu tư, lao động, dịch vụ…để tiếp tục triển khai các dự án đầu tư tại Bình Dương. Ngoài ra, đề tài cũng cung cấp cơ sở dữ liệu làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu có liên quan trong tương lai. 1.7. Cấu trúc luận văn Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn sẽ bao gồm năm chương như sau: Chương 1: Giới thiệu lý do chọn đề tài, mục tiêu nghiên cứu, phạm vi và đối tượng nghiên cứu, đồng thời giới thiệu sơ bộ về phương pháp nghiên cứu. Chương 2: Mô tả về cơ sở lý luận về khu công nghiệp, vốn FDI và các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút FDI váo các khu công nghiệp. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu, thiết kế mẫu nghiên cứu, phương pháp thu thập và xử lý số liệu. 5
Chương 4: Phân tích đánh giá tình hình thu hút FDI vào KCN tại Bình Dương giai đoạn 2010-2020 cũng như trình bày kết quả nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI vào KCN tại tỉnh. Chương 5: Kết luận và đề xuất giải pháp. 6
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN 2.1. Định nghĩa các khái niệm chính 2.1.1. Khái niệm đầu tư trực tiếp nước ngoài Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, các quốc gia đang phát triển, đặc biệt Việt Nam, không chỉ dựa vào các nguồn tài nguyên, con người nội tại của đất nước mà phải có những chính sách thu hút nguồn đầu tư từ các quốc gia phát triển để phục vụ quá trình thúc đẩy phát triển kinh tế. Nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một trong những nguồn vốn quan trọng đáng quan tâm đối với không chỉ các quốc gia phát triển mà còn cả các nước đang phát triển. Có rất nhiều khái niệm về FDI được đưa ra: “FDI là một hoạt động đầu tư được thực hiện nhằm đạt được những lợi ích lâu dài trong một doanh nghiệp hoạt động trên lãnh thổ của một nền kinh tế khác nền kinh tế nước chủ đầu tư, mục đích đầu tư là giành quyền quản lý thực sự doanh nghiệp” (IMF, 2003). “Đầu tư trực tiếp nước ngoài xảy ra khi một nhà đầu tư từ một nước (nước chủ đầu tư) có được một tài sản ở một nước khác (nước thu hút đầu tư) cùng với quyền quản lý tài sản đó” (WTO, 1996). Theo Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 ngày 17 tháng 6 năm 2020 có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2021, quy định: “Đầu tư kinh doanh là việc nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư để thực hiện hoạt động kinh doanh. Nhà đầu tư nước ngoài là cá nhân có quốc tịch nước ngoài, tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam. Tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là tổ chức kinh tế có nhà đầu tư nước ngoài là thành viên hoặc cổ đông”. Vậy có thể hiểu một cách khái quát về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) như sau: FDI là việc nhà đầu tư (cá nhân hay tổ chức kinh tế nước ngoài) đầu tư bằng tiền hoặc tài sản vào các khu vực kinh tế khác không thuộc nền kinh tế quốc gia của nhà đầu tư theo quy định về đầu tư nước ngoài tại quốc gia được đầu tư (về đăng ký dự án, môi trường, xây dựng, đất đai, lao động, ưu đãi thuế,…) để triển 7