Luận văn Thạc sỹ Khoa học kinh tế: Các nhân tố tác động đến quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn trên địa bàn huyện Quảng Điền Tỉnh Thừa Thiên Huế

MỞ ĐẦU<br /> 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI<br /> Việt Nam với công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế xã hội trong hai thập kỷ<br /> đã đạt được những thành tựu đáng kể, trở thành một quốc gia năng động trong khu<br /> vực. Tuy nhiên trước bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế và xu thế hội nhập kinh tế quốc<br /> tế đã đặt ra những cơ hội và thách thức lớn trên mọi lĩnh vực. Việt Nam được đánh<br /> <br /> Ế<br /> <br /> giá là quốc gia có chi phí nhân công thấp, tuy nhiên để phát huy triệt để lợi thế so<br /> <br /> U<br /> <br /> sánh, tạo đà xây dựng phát triển nguồn nhân lực bền vững đòi hỏi phải có chiến<br /> <br /> ́H<br /> <br /> lược đồng bộ và lâu dài. Lao động bao giờ cũng là nguồn gốc của mọi của cải. Lao<br /> động là hoạt động có mục đích, có ý thức của con người nhằm tạo ra của cải để<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> phục vụ cho con ngưòi và xã hội. Ở mọi nơi, mọi lúc người ta đều tìm cách sử dụng<br /> đầy đủ và hợp lý nguồn lao động. Quá trình đổi mới kinh tế luôn làm thay đổi cơ<br /> <br /> H<br /> <br /> cấu kinh tế, đi liền với thay đổi về cơ cấu kinh tế trong nông thôn là sự biến đổi về<br /> <br /> IN<br /> <br /> cơ cấu lao động nhưng ở nước ta sự thay đổi đó diễn ra rất chậm. Để tác động vào<br /> <br /> K<br /> <br /> quá trình chuyển dịch, trong thời gian qua nước ta đưa ra nhiều chính sách nhằm<br /> thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn nhưng nhiều chính sách không<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> phát huy hiệu quả như mong muốn, thậm chí nhiều chính sách còn bỏ ngõ. Nhận<br /> <br /> O<br /> <br /> thức được tầm quan trọng của quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động theo chiều<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> hướng tích cực đến sự phát triển của đất nước, trên Thế giới cũng như Việt Nam có<br /> nhiều đề tài nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu lao động tuy nhiên các nghiên cứu<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> phân tích mức độ tác động thì chưa nhiều.<br /> Huyện Quảng Điền với nguồn lao động trên 46 ngàn người, những năm gần đây<br /> <br /> đã có nhiều nỗ lực trong việc chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng phù hợp với<br /> cơ cấu kinh tế so với những năm trước đây. Trên phạm vi cả nước nói chung cũng<br /> như địa bàn huyện nói riêng, chuyển dịch cơ cấu lao động là vấn đề mang tính thời<br /> sự. Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu về thị trường lao động và những vấn đề liên quan<br /> đến chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn chỉ dừng lại ở mức độ thống kê mô tả.<br /> Hoàn toàn chưa có một nghiên cứu nào đánh giá vấn đề này trên góc độ kinh tế hộ gia<br /> đình mà chỉ dừng lại ở bình diện vĩ mô. Với những lý do đó tôi chọn đề tài "Các<br /> 1<br /> <br /> nhân tố tác động đến quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn trên địa<br /> bàn huyện Quảng Điền Tỉnh Thừa Thiên Huế" làm đề tài nghiên cứu.<br /> 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> 2.1 Mục tiêu chung<br /> Đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn trong những<br /> năm trở lại đây, chỉ ra các yếu tố ngăn cản và thúc đẩy quá trình chuyển dịch từ đó<br /> đưa ra các đề xuất về mặt chính sách nhằm tác động tích cực tới quá trình chuyển<br /> <br /> Ế<br /> <br /> dịch cơ cấu lao động nông thôn trên địa bàn huyện Quảng Điền.<br /> <br /> U<br /> <br /> 2.2 Mục tiêu cụ thể<br /> <br /> ́H<br /> <br /> - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về cơ cấu lao động và<br /> chuyển dịch cơ cấu lao động.<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> - Đánh giá đúng thực trạng và xu thế chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn<br /> trên địa bàn huyện.<br /> <br /> H<br /> <br /> - Phân tích các nhân tố tác động đến quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động<br /> <br /> IN<br /> <br /> nhằm phát hiện các nhân tố thúc đẩy cũng như ngăn cản quá trình chuyển dịch.<br /> <br /> K<br /> <br /> - Đưa ra các định hướng và giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch<br /> cơ cấu lao động nông thôn theo chiều hướng tích cực.<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> 3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU<br /> <br /> O<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu nhằm trả lời được các câu hỏi sau:<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> - Cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động thay đổi như thế nào trong giai đoạn<br /> 2007 - 2009?<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> - Nhân tố nào tác động đến quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn<br /> <br /> từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp và trong nội bộ ngành nông nghiệp?<br /> - Các yếu tố thúc đẩy cũng như ngăn cản quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động?<br /> - Biện pháp cần thực hiện nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch theo chiều<br /> hướng tích cực?<br /> 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> 4.1 Đối tượng nghiên cứu<br /> Nghiên cứu những vấn đề chủ yếu về cơ cấu lao động và quá trình chuyển<br /> dịch cơ cấu lao động nông thôn ở huyện Quảng Điền.<br /> 2<br /> <br /> 4.2 Phạm vi nghiên cứu<br /> - Về mặt không gian: nghiên cứu trên địa bàn huyện Quảng Điền, chọn 4 địa<br /> điểm điều tra là: thị trấn Sịa, xã Quảng Phú, xã Quảng Công, xã Quảng Lợi.<br /> - Về mặt thời gian: số liệu tổng quan được thu thập trên các tài liệu đã công<br /> bố từ 2000 đến nay. Số liệu đánh giá thực trạng được thu thập trong khoảng thời<br /> gian từ năm 2007 - 2009.<br /> - Nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu về thực trạng và phân tích các nhân<br /> <br /> Ế<br /> <br /> tố tác động đến quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn trên địa bàn huyện.<br /> <br /> U<br /> <br /> 5. KẾT CẤU ĐỀ TÀI<br /> <br /> ́H<br /> <br /> Ngoài phần giới thiệu và phần kết luận, đề tài có kết cấu gồm ba chương chính:<br /> Chương 1: Tổng quan các vấn đề nghiên cứu. Chương này trình bày khái<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> quát hiện trạng của vấn đề nghiên cứu thông qua các tài liệu, các nghiên cứu đã<br /> được thực hiện trong và ngoài nước.<br /> <br /> H<br /> <br /> Chương 2: Phương pháp và các giả thiết nghiên cứu. Chương này trình bày các<br /> <br /> IN<br /> <br /> phương pháp nghiên cứu để đạt mục tiêu, đưa ra các giả thiết nghiên cứu, công cụ xử lý<br /> <br /> K<br /> <br /> số liệu, miêu tả quá trình thu thập số liệu, những thuận lợi và khó khăn gặp phải.<br /> Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận. Chương này tập trung phân tích<br /> <br /> O<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động ở nông thôn huyện giai đoạn 2007- 2009.<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> Bằng phương pháp phân tích định lượng, sử dụng mô hình hồi quy đa biến để tìm<br /> hiểu các yếu tố tác động đến quá trình chuyển dịch lao động ở nông thôn trong thời<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> gian qua. Dùng ma trận SWOT tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức đối<br /> với quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động. Trên cơ sở của những phân tích đó sẽ đề<br /> xuất các giải pháp chính sách thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông<br /> thôn.<br /> 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN<br /> - Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp cho cấp uỷ và chính quyền địa<br /> phương có đủ cơ sở khoa học trong việc hoạch định chính sách phát triển nông<br /> nghiệp nông thôn.<br /> - Phát hiện những nhân tố đang kìm hãm cũng như thúc đẩy quá trình chuyển<br /> <br /> 3<br /> <br /> dịch cơ cấu lao động nông thôn trên địa bàn huyện.<br /> - Góp phần kiến nghị, đề xuất việc điều chỉnh, bổ sung các cơ chế, chính<br /> sách, giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn trên<br /> địa bàn huyện theo chiều hướng tích cực.<br /> - Là tài liệu cung cấp thông tin tin cậy về chuyển dịch cơ cấu lao động nông<br /> thôn cho các nhà nghiên cứu, các cấp chính quyền, người hoạch định chính sách,<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> O<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> K<br /> <br /> IN<br /> <br /> H<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> ́H<br /> <br /> U<br /> <br /> Ế<br /> <br /> nhà sản xuất và những người quan tâm.<br /> <br /> 4<br /> <br /> CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG<br /> TRÊN THẾ GIỚI<br /> Trên thế giới đã có khá nhiều các nghiên cứu về đề tài chuyển dịch cơ cấu<br /> lao động ở nhiều góc độ khác nhau, có thể kể đến như:<br /> - John Luke Gallup (2002), Adam McCarty (1999), Patrick Belser (2000)<br /> <br /> Ế<br /> <br /> nghiên cứu về thị trường lao động của Việt Nam. Các nghiên cứu này cho rằng tăng<br /> <br /> U<br /> <br /> trưởng kinh tế của Việt Nam trong những năm vừa qua không nằm ở những ngành<br /> sẽ phụ thuộc nhiều hơn ở những ngành này.<br /> <br /> ́H<br /> <br /> dựa vào lao động nhưng nhận định rằng trong tương lai sắp tới tăng trưởng kinh tế<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> - Reardon (1997) cho rằng khi thu nhập của nông nghiệp bằng với phi nông<br /> nghiệp thì thu nhập của phi nông nghiệp do thể hiện bằng tiền mặt vẫn có sức hấp<br /> <br /> H<br /> <br /> dẫn đối với người nông dân.<br /> <br /> IN<br /> <br /> - Cindy Fan (2002) nghiên cứu về chuyển dịch ở Trung quốc cho rằng nhờ<br /> phát triển mạnh mẽ các hoạt động phi nông nghiệp, lao động nông thôn có nhiều cơ<br /> <br /> K<br /> <br /> hội tiếp cận việc làm, qua đó thay đổi nhanh chóng cơ cấu lao động ở nông thôn.<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> Trong bối cảnh chuyển sang kinh tế thị trường, mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế,<br /> <br /> O<br /> <br /> bản thân nông nghiệp của Trung Quốc cũng phải tự đổi mới để thích nghi, để giải<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> quyết mâu thuẫn vốn có giữa sản xuất nhỏ lẻ của nông dân với những thay đổi<br /> nhanh chóng và khó dự báo trước của thị trường.<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> - Bhattacharya (2000) nghiên cứu về di cư nông thôn thành thị ở Ấn Độ chỉ<br /> <br /> ra rằng mặc dù làn sóng di cư ra thành thị tăng mạnh, nhưng Ấn Độ vẫn sẽ là nước<br /> có số dân sống ở nông thôn đông nhất thế giới trong thời gian tới, vì dân số nước<br /> này lên tới hơn một tỷ người. Chính vì vậy Chính phủ cần thúc đẩy sự phát triển<br /> kinh tế ở khu vực nông thôn nhằm ngăn chặn làn sóng di cư ra đô thị của lao động<br /> nông thôn.<br /> - Colin Green và Gareth Leeves nghiên cứu về quá trình chuyển từ lao động<br /> phổ thông sang các lao động có công việc ổn định ở Australia.<br /> - Haan Arjan và Ben Rogaly (2002), Lanzona nghiên cứu về vấn đề chuyển<br /> 5<br /> <br />