Luận văn Thạc sỹ Khoa học kinh tế: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở vùng cát ven biển huyện Thạch Hà – Tỉnh Hà Tĩnh

PHẦN I<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá. Đất là giá đỡ cho toàn bộ sự sống của con<br /> người và là tư liệu sản xuất chủ yếu của ngành nông nghiệp. Đặc điểm đất đai ảnh<br /> hưởng lớn đến quy mô, cơ cấu và phân phối của ngành nông nghiệp. Vai trò của đất<br /> <br /> Ế<br /> <br /> đai càng lớn hơn khi dân số ngày càng đông, nhu cầu dùng đất làm nơi cư trú, làm tư<br /> <br /> U<br /> <br /> liệu sản xuất… ngày càng tăng và nông nghiệp phát triển, trở thành ngành kinh tế chủ<br /> <br /> ́H<br /> <br /> đạo. Vì vậy phải nghiên cứu, tìm hiểu quy mô, đặc điểm đất đai để bố trí cơ cấu cây<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> trồng thích hợp nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp, nâng cao đời sống nhân dân.<br /> Nước ta có trên 32000km bờ biển[10], trải dài theo nó là một dải đồng bằng cát<br /> <br /> H<br /> <br /> phân cách có diện tích khá lớn. Diện tích lớn nhất của đồng bằng cát ven biển này<br /> <br /> IN<br /> <br /> tập trung ở trung bộ bắt đầu từ Nga Sơn (Thanh Hóa) cho đến các tỉnh Ninh Thuận,<br /> <br /> K<br /> <br /> Bình thuận. tuy có diện tích khá lớn nhưng đất cát là loại đất xấu nên khả năng phục<br /> vụ cho sản xuất nông nghiệp là khá hạn chế.<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> Huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh có khoảng 8845ha đất cát trong đó có 5793,7ha<br /> <br /> O<br /> <br /> đất cát ven biển với diện tích đưa vào sử dụng để sản xuất nông nghiệp là 3378,98<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> ha chiếm 16,32% tổng diện tich đất sản xuất nông nghiệp của huyện[13]. Do sản<br /> xuất kém vì thiếu nước tưới, đất nghèo kiệt, hiện tượng cát bay, cát lấn làm hạn chế<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> sự phát triển của cây trồng. Hơn thế nữa hiện nay việc thu hồi đất phục vụ cho công<br /> tác khai thác mỏ sắt Thạch Khê đã ảnh hưởng trực tiếp đến quỹ đất sản xuất nông<br /> nghiệp của 2/5 xã ven biển huyện Thạch Hà làm cho quỹ đất sản xuất nông nghiệp<br /> ở đây vốn đã không nhiều nay lại càng bị thu hẹp hơn. Trong khi đó nguồn thu nhập<br /> chính của người dân nơi đây ngoài đánh bắt hải sản thì còn phụ thuộc rất nhiều vào<br /> sản xuất nông nghiệp nên đời sống người dân ở đây gặp không ít khó khăn.<br /> Muốn nâng cao mức sống cho người dân cần áp dụng nhiều giải pháp như<br /> chuyển đổi và đa dạng hóa ngành nghề, chuyển đổi cây trồng vật nuôi…Để làm<br /> <br /> 1<br /> <br /> được việc đó thì vấn đề lựa chọn các mô hình sử dụng đất và cơ cấu cây trồng hợp<br /> lý nhằm tăng năng suất phát triển nông nghiệp bền vững trên đất cát ven biển, có<br /> những biện pháp hữu hiệu chống thoái hóa nâng cao độ phì của đất là rất cần thiết.<br /> Để có cơ sở đề xuất được những mô hình sản xuất nông nghiệp có hiệu quả với<br /> cơ cấu mùa vụ gieo trồng khoa học cần có những nghiên cứu theo chiều sâu trong<br /> đó hiệu quả sử dụng đất cát ven biển là vấn đề được quan tâm. Từ những lý do trên<br /> tôi đã chọn đề tài “Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở vùng cát ven<br /> <br /> Ế<br /> <br /> biển huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh” làm đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp<br /> <br /> U<br /> <br /> cao học của mình.<br /> <br /> ́H<br /> <br /> 2. Câu hỏi nghiên cứu<br /> <br /> Để định hướng cho phương pháp nghiên cứu đề tài của mình tôi đã đặt ra những<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> câu hỏi cho vấn đề mà mình nghiên cứu như sau:<br /> <br /> tỉnh Hà Tĩnh hiện nay như thế nào?<br /> <br /> H<br /> <br /> 1, Thực trạng sử dụng đất nông nghiệp ở vùng đất cát ven biển huyện Thạch Hà,<br /> <br /> IN<br /> <br /> 2, Các mô hình sản xuất nông nghiệp hiện nay đang áp dụng ở đây là gì?<br /> <br /> K<br /> <br /> 3, Hiệu quả của những mô hình sản xuất ở đây ra sao?<br /> 4, Để nâng cao hiệu quả sử dụng đất ở đây cần có những giải pháp gì?<br /> <br /> O<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> 3. Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> a, Mục tiêu chung<br /> <br /> Hình thành cơ sở khoa học để phát triển nông nghiệp một cách hiệu quả trên cơ<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> sở lựa chọn các loại hình sử dụng đất trồng cây hàng năm đạt hiệu quả cao ở vùng<br /> đất cát ven biển. Sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên nhằm nâng cao thu nhập, cải<br /> thiện đời sống cho người dân và cảnh quan môi trường.<br /> b, Mục tiêu cụ thể<br /> - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả sử dụng đất nói chung<br /> và đất cát ven biển nói riêng.<br /> - Điều tra, đánh giá thực trạng sản xuất nông nghiệp ở vùng đất cát ven biển<br /> huyện Thạch Hà.<br /> <br /> 2<br /> <br /> - Điều tra, đánh giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất, các công thức<br /> luân canh cây hàng năm, lâu năm tiêu biểu làm cơ sở khoa học để xây dựng các mô<br /> hình sử dụng đất có hiệu quả về kinh tế và bền vững về môi trường.<br /> - Có cái nhìn cụ thể hơn về giá trị kinh tế của đất cát ven biển Thạch Hà khi sử<br /> dụng chúng vào mục đích sản xuất nông nghiệp.<br /> - Đưa ra một số giải pháp nhằm khai thác, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất<br /> cát ven biển.<br /> <br /> Ế<br /> <br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> U<br /> <br /> a, Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> ́H<br /> <br /> - Hệ thống sử dụng đất nông nghiệp<br /> <br /> - Hộ nông dân sản xuất nông nghiệp trên vùng đất cát ven biển huyện Thạch Hà<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> b, Phạm vi nghiên cứu<br /> - Về không gian<br /> <br /> H<br /> <br /> + Theo địa giới hành chính các xã ven biển huyện Thạch Hà trong đó lấy 2 xã<br /> <br /> IN<br /> <br /> là Thạch Hải, Thạch Lạc, làm cơ sở đại diện để thực hiện phỏng vấn điều tra.<br /> <br /> K<br /> <br /> - Về thời gian<br /> <br /> + Số liệu thứ cấp: Thu thập số liệu liên quan trong giai đoạn 2008 – 2010<br /> <br /> O<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> + Số liệu sơ cấp: Điều tra 90 hộ thuộc xã Thạch Lạc và xã Thạch Hải về tình<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> hình sản xuất nông nghiệp trong năm 2009 và 2010.<br /> 5. Hạn chế của đề tài<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> Vùng đất cát ven biển của huyện Thạch Hà có những đặc trưng rất khác biệt<br /> <br /> với các loại đất khác của huyện, có những xã trong địa giới hành chính của mình<br /> vừa có đất cát ven biển vừa có đất cát pha, đất thịt... nên trong quá trình thu thập số<br /> liệu để tiến hành nghiên cứu đề tài gặp không ít khó khăn. Trên vùng cát ven biển<br /> chủ yếu canh tác cây hàng năm với các cây trồng rất hạn chế do canh tác phụ thuộc<br /> nhiều vào điều kiện tự nhiên, có những thửa đất không có các CTLC rõ ràng và cố<br /> định nên trong quá trình phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá trị thu nhập hỗn<br /> hợp của các CTLC chúng tôi chỉ đi sâu nghiên cứu những CTLC điển hình. Do thời<br /> <br /> 3<br /> <br /> gian hạn chế nên việc điều tra thu thập số liệu không được nhiều vì thế chúng tôi chỉ<br /> đi sâu nghiên cứu đánh giá hiệu quả kinh tế của các loại cây trồng hàng năm còn<br /> những cây trồng lâu năm và hiệu quả kinh tế rừng mà chủ yếu là rừng phòng hộ thì<br /> chúng tôi chỉ phân tích qua các bảng số liệu sơ cấp do các phòng ban cung cấp. Dân<br /> số vùng cát ven biển huyện Thạch Hà có đời sống vật chất còn thiếu thốn nên đầu tư<br /> để phát triển sản xuất hạn chế, kỹ thuật canh tác chưa cao và hầu hết canh tác theo<br /> <br /> Ế<br /> <br /> kiểu nương rẫy không ổn định nên việc nghiên cứu hiệu quả kinh tế sử dụng đất gặp<br /> <br /> U<br /> <br /> rất nhiều khó khăn, trong đó một khó khăn lớn nhất là thời vụ canh tác và việc đầu<br /> <br /> ́H<br /> <br /> tư phụ thuộc hoàn toàn vào chế độ mưa và cả việc chọn lựa cơ cấu cây trồng của<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> nông hộ, hơn nữa các nghiên cứu trong thời gian qua về việc sử dụng đất và phát<br /> triển sản xuất nông nghiệp ở vùng cát ven biển còn tản mạn, chưa hệ thống. Kiểu<br /> <br /> H<br /> <br /> canh tác nương rẫy không ổn định làm cho việc thu thập số liệu gặp rất nhiều khó<br /> <br /> IN<br /> <br /> khăn, định mức đầu tư cho các loại cây trồng và công thức luân canh phụ thuộc vào<br /> <br /> K<br /> <br /> thời gian và lượng mưa trong năm. Các thửa đất áp dụng các công thức luân canh<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> như nhau nhưng cho năng suất khác nhau khá lớn do chịu ảnh hưởng của các yếu tố<br /> <br /> O<br /> <br /> như địa hình, hướng gió, đai rừng phòng hộ, tuy nhiên các yếu tố này rất khó ước<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> lượng và thực tế nghiên cứu chưa thể ước lượng được các vấn đề này.<br /> 6. Cấu trúc luận văn<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> Cấu trúc luận văn gồm có ba chương:<br /> + Chương 1: Lý luận và thực tiễn về vấn đề nghiên cứu<br /> + Chương 2: Đặc điểm địa bàn nghiên cứu<br /> + Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> <br /> 4<br /> <br /> PHẦN II<br /> NỘI DUNG NGHIÊN CỨU<br /> CHƯƠNG 1<br /> CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU<br /> 1.1 LÝ LUẬN VỀ ĐẤT ĐAI<br /> 1.1.1. Khái niệm về đất<br /> <br /> Ế<br /> <br /> Năm 1886 Doccu Raiep (người Nga) đưa ra một định nghĩa tương đối hoàn<br /> <br /> U<br /> <br /> chỉnh về đất: “Đất là một thể tự nhiên được hình thành do tác động tổng hợp gồm<br /> <br /> ́H<br /> <br /> các yếu tố: khí hậu, sinh vật, đá mẹ, tuổi địa phương”. Theo William, khi định nghĩa<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> về đất thì ông đi sâu vào đất trồng hơn và ông cho rằng: đất là lớp mặt tơi xốp của<br /> địa cầu có khả năng sản xuất ra sản phẩm cây trồng. Còn theo Luật đất đai của<br /> <br /> H<br /> <br /> Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì: “Đất đai là tài nguyên vô cùng quý<br /> <br /> IN<br /> <br /> giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường<br /> <br /> hội, an ninh quốc phòng”.<br /> <br /> K<br /> <br /> sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, xã<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> K.Mark viết về đất: ”Đất là tài sản mãi mãi với loài người, là điều kiện cần để<br /> <br /> O<br /> <br /> sinh tồn, là điều kiện không thể thiếu được để sản xuất, là tư liệu sản xuất cơ bản<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> trong nông lâm nghiệp”.<br /> <br /> Theo Docuchaev: "Đất là một thể tự nhiên độc lập cũng giống như khoáng vật,<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> thực vật, động vật, đất không ngừng thay đổi theo thời gian và không gian”.<br /> Đất hay "lớp phủ thổ nhưỡng" là phần trên cùng của vỏ phong hoá của trái đất,<br /> <br /> là thể tự nhiên đặc biệt được hình thành do tác động tổng hợp của năm yếu tố: sinh<br /> vật, khí hậu, đá mẹ, địa hình và thời gian (tuổi tương đối). Nếu là đất đã sử dụng thì<br /> sự tác động của con người là yếu tố hình thành đất thứ 6. Giống như vật thể sống<br /> khác, đất cũng có quá trình phát sinh, phát triển và thoái hoá vì các hoạt động về vật<br /> lý, hoá học và sinh học luôn xảy ra trong nó.<br /> <br /> 5<br /> <br />