Luận văn Thạc sỹ Khoa học kinh tế: Việc làm và thu nhập của người nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế

PHẦN MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Bước vào thế kỷ XXI, bối cảnh trong nước và quốc tế tiếp tục có những thay<br /> đổi nhanh chóng. Đảng ta đề ra mục tiêu: “Phấn đấu trong giai đoạn 2001-2010<br /> đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và<br /> tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng đến năm 2020, nước ta cơ bản trở thành một<br /> <br /> Ế<br /> <br /> nước công nghiệp theo hướng hiện đại” [4].<br /> <br /> U<br /> <br /> Trong xu thế phát triển đất nước theo hướng CNH, HĐH và đô thị hóa, tất yếu<br /> <br /> ́H<br /> <br /> sẽ dẫn đến tình trạng đất nông nghiệp bị thu hồi để phục vụ phát triển kinh tế xã hội.<br /> Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến việc làm và thu nhập của người nông dân. Nhận<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> thức được điều đó, Đảng ta chủ trương: "Đẩy mạnh hơn nữa công nghiệp hóa, hiện<br /> đại hóa nông nghiệp và nông thôn, giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông<br /> <br /> H<br /> <br /> thôn và nông dân. Phát triển toàn diện nông nghiệp, chuyển dịch mạnh cơ cấu nông<br /> <br /> IN<br /> <br /> nghiệp và kinh tế nông thôn theo hướng tạo ra giá trị gia tăng ngày càng cao, gắn<br /> <br /> K<br /> <br /> với công nghiệp chế biến và thị trường;... Chú trọng dạy nghề, giải quyết việc làm<br /> cho nông dân, trước hết ở các vùng sử dụng đất nông nghiệp để xây dựng các cơ sở<br /> <br /> O<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> công nghiệp, dịch vụ, giao thông, các khu đô thị mới. Chuyển dịch cơ cấu lao động ở<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> nông thôn theo hướng giảm nhanh tỷ trọng lao động làm nông nghiệp, tăng tỷ trọng<br /> lao động làm công nghiệp và dịch vụ. Tạo điều kiện để lao động nông thôn có việc<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> làm trong và ngoài khu vực nông thôn, kể cả ở nước ngoài" [5].<br /> Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước ta từ trung ương đến địa phương đã<br /> <br /> có nhiều cố gắng trong việc giải quyết vấn đề việc làm, ổn định và từng bước nâng<br /> cao đời sống cho người dân sau thu hồi đất. Tuy nhiên, những kết quả đạt được<br /> chưa cao, nhiều vấn đề kinh tế xã hội bức xúc tiếp tục nảy sinh. Tình trạng thất<br /> nghiệp, thiếu việc làm, không chuyển đổi được nghề nghiệp, đời sống khó khăn của<br /> một bộ phận dân cư bị thu hồi đất vẫn diễn biến phức tạp. Điều đó đòi hỏi cần có<br /> một hệ thống chính sách đồng bộ để vừa thúc đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế xã hội của đất nước, vừa bảo đảm được lợi ích của người dân sau thu hồi đất.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Thị xã Hương Trà nằm cách trung tâm thành phố Huế 17km về phía Bắc, là<br /> một đô thị vệ tinh của thành phố Huế, có cụm công nghiệp Tứ Hạ, khu công nghiệp<br /> Tứ Hạ - Hương Văn... và nhiều công trình khác đã, đang được quy hoạch và xây<br /> dựng. Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa đã dẫn đến một lượng lớn diện tích<br /> đất nông nghiệp của thị xã bị thu hồi. Người nông dân phải đối mặt với khó khăn<br /> khi mất đi tư liệu sản xuất chủ yếu là đất đai. Việc làm và thu nhập là hai vấn đề lớn<br /> chịu sự tác động mạnh mẽ nhất đối với họ sau khi thu hồi đất.<br /> <br /> Ế<br /> <br /> Nhằm đánh giá đúng thực trạng việc làm, thu nhập và đời sống của người<br /> <br /> U<br /> <br /> nông dân sau thu hồi đất, đề xuất phương hướng giải quyết làm cơ sở cho việc tiếp<br /> <br /> ́H<br /> <br /> tục đổi mới chính sách trong quá trình đô thị hóa, tác giả đã lựa chọn vấn đề nghiên<br /> cứu: “Việc làm và thu nhập của người nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận văn Thạc sĩ kinh tế, chuyên ngành Kinh tế<br /> 2. Tình hình nghiên cứu đề tài<br /> <br /> H<br /> <br /> nông nghiệp.<br /> <br /> IN<br /> <br /> Cho đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đề cập đến vấn đề<br /> <br /> K<br /> <br /> việc làm và thu nhập của người nông dân sau thu hồi đất để xây dựng các khu công<br /> nghiệp, khu đô thị và xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, trong đó đáng chú ý<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> là một số công trình sau đây:<br /> <br /> O<br /> <br /> - Thu nhập, đời sống, việc làm của người có đất bị thu hồi để xây dựng các<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> khu công nghiệp, khu đô thị, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, các công trình<br /> công cộng phục vụ lợi ích quốc gia, của tác giả Lê Du Phong (2007), Nhà xuất bản<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> chính trị quốc gia. Nghiên cứu này được thực hiện tại 8 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải<br /> Phòng, Bắc Ninh, Hà Tây, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương và Cần Thơ.<br /> - Về chính sách giải quyết việc làm ở Việt Nam, của hai tác giả Nguyễn Hữu<br /> <br /> Dũng và Trần Hữu Trung (1997); nghiên cứu đã đề cập đến chính sách giải quyết<br /> việc làm của nước ta trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.<br /> - Đời sống và việc làm của người nông dân những vùng bị thu hồi đất, của hai<br /> tác giả Trung Chính và Trần Khâm, báo Nhân Dân các ngày 10, 11, 12 tháng 5/2005.<br /> - Lao động và việc làm của nông dân bị thu hồi đất sản xuất tại huyện Tiên<br /> Phong - tỉnh Bắc Ninh, của hai tác giả Nguyễn Phúc Thọ, Trần Tất Nhật - Tạp chí Nông<br /> <br /> 2<br /> <br /> nghiệp và Phát triển nông thôn, số 5/2007. Tác giả đề cập tác động của thu hồi đất đến<br /> lao động, việc làm của của nông dân, đề xuất những giải pháp giải quyết việc làm, nâng<br /> cao thu nhập cho nông dân bị thu hồi đất ở huyện Tiên Phong - tỉnh Bắc Ninh.<br /> - Việc làm cho người lao động trong quá trình chuyển đổi mục đích sử dụng<br /> đất, của tác giả Nguyễn Tiệp - Tạp chí Cộng sản, số 7/2008.<br /> - Thực trạng thu nhập, đời sống và việc làm của người dân có đất bị thu hồi,<br /> của TS.Nguyễn Hữu Dũng, Chuyên đề nghiên cứu.<br /> <br /> Ế<br /> <br /> - Việc làm cho người nông dân hết đất sản xuất, quy hoạch lại nguồn lao<br /> <br /> U<br /> <br /> động, của Nguyễn Văn Nam, Thời báo Kinh tế Việt Nam 19/8/2005.<br /> <br /> ́H<br /> <br /> - Việc làm cho người nông dân khi thu hồi đất, của Nguyễn Thị Hải Vân, Thời<br /> báo Kinh tế Việt Nam 13/7/2005.<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> - Việc làm và thu nhập của người nông dân sau thu hồi đất nông nghiệp trong<br /> quá trình đô thị hóa ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận văn Thạc sỹ<br /> <br /> H<br /> <br /> kinh tế của Phạm Thái Anh Thư, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế.<br /> <br /> IN<br /> <br /> Ngoài ra, có rất nhiều nghiên cứu của các sinh viên, học viên cao học khác về<br /> <br /> K<br /> <br /> vấn đề việc làm, giải quyết việc làm cho lao động có đất bị thu hồi... Nhìn chung, các<br /> công trình và bài viết trên có những cách tiếp cận khác nhau hoặc trực tiếp, hoặc gián<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> tiếp vấn đề giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho người nông dân sau thu hồi<br /> <br /> O<br /> <br /> đất ở một số tỉnh, thành phố trong cả nước trong những năm gần đây. Tuy nhiên, cho<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu vấn đề việc làm và thu nhập của người<br /> nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế dưới góc độ mà đề<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> tài chọn. Đề tài tác giả lựa chọn để nghiên cứu có sự kế thừa những kết quả của các<br /> tác giả đi trước, nhưng không trùng lặp với các công trình và bài viết đã công bố.<br /> 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài<br /> 3.1. Mục tiêu<br /> Đánh giá thực trạng việc làm và thu nhập của người nông dân sau thu hồi đất<br /> ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ đó đề xuất phương hướng và các giải<br /> pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người nông dân sau<br /> thu hồi đất trong thời gian tới.<br /> 3.2. Nhiệm vụ<br /> <br /> 3<br /> <br /> - Hệ thống hoá các vấn đề lý luận và thực tiễn về việc làm và thu nhập của<br /> người nông dân sau thu hồi đất trong quá trình CNH, HĐH.<br /> - Khảo sát, đánh giá sự thay đổi về việc làm và thu nhập của người nông dân ở<br /> thị xã Hương Trà trước và sau khi thu hồi đất phục vụ quá trình đô thị hóa trong thời<br /> gian qua; chỉ ra những thành tựu, hạn chế, nguyên nhân của vấn đề này.<br /> - Đề xuất phương hướng và các giải pháp chủ yếu để giải quyết việc làm, nâng<br /> cao thu nhập và đời sống cho người nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương Trà<br /> <br /> Ế<br /> <br /> trong những năm tới.<br /> <br /> U<br /> <br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài<br /> <br /> ́H<br /> <br /> 4.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Đề tài tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng về việc làm, thu nhập của<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> những người nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> Tuy nhiên, đây là vấn đề lớn, phức tạp và khá mới, trong khi thời gian có hạn<br /> <br /> H<br /> <br /> nên tác giả chỉ mới chỉ tập trung nghiên cứu một số vùng có diện tích đất nông nghiệp<br /> <br /> IN<br /> <br /> bị thu hồi lớn, tập trung ở vùng trung tâm thị xã Hương Trà và ven thành phố Huế,<br /> <br /> K<br /> <br /> tỉnh Thừa Thiên Huế. Việc lựa chọn này mang tính đại diện chứ chưa thể tổng hợp<br /> một cách đầy đủ toàn diện vấn đề này trên toàn địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> 4.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> O<br /> <br /> Như trên đã đề cập, đây là vấn đề lớn, phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực<br /> <br /> như sau:<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> kinh tế - xã hội trên phạm vi toàn thị xã. Vì vậy, đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> - Về không gian Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng việc làm và thu nhập<br /> <br /> của người nông dân sau thu hồi đất trên địa bàn các phường: Tứ Hạ, Hương An, Hương<br /> Văn, Hương Xuân và xã Hương Thọ, những địa phương có diện tích đất thu hồi lớn để<br /> xây dựng các công trình phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của thị xã Hương Trà.<br /> - Về thời gian Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng việc làm và thu nhập của<br /> người nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương Trà trong 3 năm 2009-2011 và đề xuất<br /> giải pháp giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người nông dân sau thu hồi đất<br /> trên địa bàn thị xã Hương Trà trong thời kỳ 2011-2015, đặt trong tầm nhìn đến năm<br /> 2020.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> Để phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên<br /> cứu sau:<br /> - Phương pháp thống kê kinh tế;<br /> - Phương pháp phân tích tổng hợp và dự báo kinh tế;<br /> - Phương pháp thu thập và xử lý số liệu;<br /> - Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo...<br /> <br /> Ế<br /> <br /> Tất cả các phương pháp trên được dựa trên phương pháp luận duy vật biện<br /> <br /> U<br /> <br /> chứng làm nền tảng.<br /> <br /> ́H<br /> <br /> 6. Những đóng góp mới về khoa học của đề tài<br /> <br /> - Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn của vấn đề việc làm và thu nhập của người<br /> <br /> TÊ<br /> <br /> nông dân sau thu hồi đất trong quá trình đô thị hóa.<br /> <br /> - Phân tích, đánh giá thực trạng việc làm và thu nhập của người nông dân sau<br /> <br /> H<br /> <br /> thu hồi đất trên địa bàn thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế từ năm 2009 đến nay.<br /> <br /> IN<br /> <br /> - Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm giải quyết việc làm, nâng cao thu<br /> <br /> K<br /> <br /> nhập cho người nông dân sau thu hồi đất trên địa bàn thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa<br /> Thiên Huế.<br /> <br /> ̣C<br /> <br /> 7. Kết cấu của luận văn<br /> <br /> O<br /> <br /> Ngoài phần mở đầu, phụ lục, đề tài gồm các phần lớn sau đây:<br /> <br /> ̣I H<br /> <br /> - Chương 1: Cơ sở khoa học của việc làm và thu nhập của người nông dân sau<br /> thu hồi đất.<br /> <br /> Đ<br /> A<br /> <br /> - Chương 2: Thực trạng việc làm và thu nhập của người nông dân sau thu hồi<br /> <br /> đất ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> - Chương 3: Phương hướng, giải pháp giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập<br /> <br /> của người nông dân sau thu hồi đất ở thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> - Kết luận và kiến nghị<br /> <br /> 5<br /> <br />