intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

LUẬN VĂN THẠC SỸ: TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BT HÓA HỌC VÔ CƠ CÓ NHIỀU CÁCH GIẢI ĐỂ RÈN TƯ DUY VÀ TRÍ THÔNG MINH CHO HS Ở TRƯỜNG THPT

Chia sẻ: Nguyễn Văn Quang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:140

Thêm vào BST
Báo xấu
302
lượt xem 119
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhân loại đang bước vào thế kye XXI, thể kỷ trí thức, kỹ năng của con người được xem là yếu tố quết định sự phát triển cảu xã hội. TRong xã hội tương ai, nền giáo dục phải đào tạo được những con người có trí tuệ...Giáo dục là quá trình được tổ chức có ý thức, hướng tới mục đích khơi gợi hoặc biến đổi nhận thức, năng lực, tình cảm, thái độ của người dạy và người học theo hướng tích cực. Nghĩa là góp phần hoàn thiện nhân cách người học bằng những tác động có...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: LUẬN VĂN THẠC SỸ: TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BT HÓA HỌC VÔ CƠ CÓ NHIỀU CÁCH GIẢI ĐỂ RÈN TƯ DUY VÀ TRÍ THÔNG MINH CHO HS Ở TRƯỜNG THPT

  1. LUẬN VĂN THẠC SỸ TUYỂN CHỌN, XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BT HÓA HỌC VÔ CƠ CÓ NHIỀU CÁCH GIẢI ĐỂ RÈN TƯ DUY VÀ TRÍ THÔNG MINH CHO HS Ở TRƯỜNG THPT
  2. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n Lêi c¶m ¬n T«i xin tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy gi¸o PGS. TS NguyÔn Xu©n Tr-êng vÒ sù h-íng dÉn tËn t×nh trong suèt qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n: C¸c thÇy, c« gi¸o trong tæ bé m«n ph-¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cïng ban chñ nhiÖm Khoa Ho¸ Häc - Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi. Phßng Qu¶n lý khoa häc - Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi. §· t¹o ®iÒu kiÖn, gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Cuèi cïng t«i xin göi lêi biÕt ¬n s©u s¾c tíi bè, mÑ, c¸c anh chÞ em vµ c¸c b¹n bÌ ®ång nghiÖp ®· lu«n gióp ®ì, ®éng viªn t«i hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp. Hµ Néi, 2009 NguyÔn Th× Ng©n 1 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  3. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n Danh môc c¸c kÝ hiÖu, ch÷ viÕt t¾t Bµi to¸n hãa häc BTHH §èi chøng §C §iÒu kiÖn tiªu chuÈn §KTC Gi¸o viªn GV Häc sinh HS KiÓm tra KT Trung häc phæ th«ng THPT Trung häc c¬ së THCS Thùc nghiÖm TN 2 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  4. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n Môc lôc Trang PhÇn I Më ®Çu 6 I LÝ do chän ®Ò tµi 6 II LÞch sö nghiªn cøu 7 III Môc ®Ých nghiªn cøu 7 IV Kh¸ch thÓ vµ ®èi t-îng nghiªn cøu 7 V NhiÖm vô nghiªn cøu 8 VI Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 8 VII Gi¶ thuyÕt khoa häc 8 VIII §iÓm míi cña ®Ò tµi 9 PhÇn II Néi dung 10 Ch-¬ng 1 C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 10 I Ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc 10 hãa häc 1 Kh¸i niÖm nhËn thøc 10 a NhËn thøc c¶m tÝnh 10 b NhËn thøc lÝ tÝnh 10 2 Qu¸ tr×nh nhËn thøc 11 3 Sù ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh 11 II VÊn ®Ò ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy vµ rÌn trÝ th«ng minh 12 1 T- duy lµ g×? 12 2 Nh÷ng phÈm chÊt cña t- duy 13 3 RÌn luyÖn c¸c thao t¸c t- duy 13 a Ph©n tÝch vµ tæng hîp 14 b So s¸nh 14 c Trõu t-îng hãa vµ kh¸i qu¸t hãa 15 4 Nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña t- duy 15 a Kh¸i niÖm 15 3 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  5. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n b Ph¸n ®o¸n 16 c Suy lÝ 16 5 T- duy hãa häc 17 6 H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t- duy hãa häc cho häc sinh 18 7 TrÝ th«ng minh 19 a TrÝ th«ng minh lµ g×? 19 b Nh÷ng biÓu hiÖn cña trÝ th«ng minh 20 III Bµi tËp hãa häc 21 1 Kh¸i niÖm bµi tËp hãa häc 21 2 ý nghÜa, t¸c dông cña bµi tËp hãa häc 22 3 RÌn trÝ th«ng minh cho häc sinh th«ng qua bµi tËp hãa häc 23 IV T×nh h×nh sö dông bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy vµ rÌn trÝ th«ng minh cho häc sinh hiÖn 23 nay TiÓu kÕt ch-¬ng 1 24 Ch-¬ng 2 TuyÓn chän, x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi to¸n hãa häc v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i ®Ó rÌn t- duy vµ trÝ th«ng minh cho 25 häc sinh ë tr-êng THPT I Mét sè ph-¬ng ph¸p gi¶i to¸n hãa häc 25 1 Ph-¬ng ph¸p b¶o toµn khèi l-îng 25 2 Ph-¬ng ph¸p b¶o toµn ®iÖn tÝch 25 3 Ph-¬ng ph¸p b¶o toµn sè mol electron 25 4 Ph-¬ng ph¸p ®¹i sè – Ph-¬ng ph¸p ghÐp Èn 26 5 Ph-¬ng ph¸p trung b×nh 26 6 Ph-¬ng ph¸p t¨ng gi¶m khèi l-îng 26 7 Ph-¬ng ph¸p ®-êng chÐo 27 8 Mét sè ph-¬ng ph¸p kh¸c 27 a Ph-¬ng ph¸p quy ®æi 27 b Ph-¬ng ph¸p tù chän l-îng chÊt 28 4 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  6. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n c Ph-¬ng ph¸p biÖn luËn 28 II TuyÓn chän, x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi to¸n hãa häc 29 v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i III Mét sè bµi to¸n ¸p dông 98 TiÓu kÕt ch-¬ng 2 100 Ch-¬ng 3 Thùc nghiÖm s- ph¹m 102 I Môc ®Ých nhiÖm vô thùc nghiÖm s- ph¹m 102 II Néi dung thùc nghiÖm s- ph¹m 102 III Ph-¬ng ph¸p thùc nghiÖm s- ph¹m 103 1 KÕ ho¹ch thùc nghiÖm s- ph¹m 103 2 TiÕn hµnh thùc nghiÖm s- ph¹m 104 IV Xö lÝ sè liÖu thùc nghiÖm s- ph¹m 104 1 TÝnh c¸c tham sè ®Æc tr-ng 104 2 KÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m 105 3 Ph©n tÝch kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m 113 TiÓu kÕt ch-¬ng 3 115 PhÇn III KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 116 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 119 Phô lôc 121 5 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  7. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n PhÇn I: Më ®Çu I - Lý do chän ®Ò tµi Nh©n lo¹i ®ang b-íc vµo thÕ kû XXI, thÕ kû tri thøc, kü n¨ng cña con ng-êi ®-îc xem lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi. Trong x· héi t-¬ng lai, nÒn gi¸o dôc ph¶i ®µo t¹o ra nh÷ng con ng-êi cã trÝ tuÖ ph¸t triÓn th«ng minh vµ s¸ng t¹o. Muèn cã ®-îc ®iÒu nµy, ngay tõ b©y giê nhµ tr-êng phæ th«ng ph¶i trang bÞ ®Çy ®ñ cho HS hÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n, hiÖn ®¹i, phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam vµ n¨ng lùc t- duy s¸ng t¹o. ThÕ nh-ng, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng gi¸o dôc hiÖn nay cho thÊy chÊt l-îng n¾m v÷ng kiÕn thøc cña HS kh«ng cao, ®Æc biÖt viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh, n¨ng lùc t- duy, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ kh¶ n¨ng tù häc kh«ng ®-îc chó ý rÌn luyÖn ®óng møc. Tõ thùc tÕ ®ã, nhiÖm vô cÊp thiÕt ®Æt ra lµ ph¶i ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y häc, ¸p dông nh÷ng ph-¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn ®¹i ®Ó båi d-ìng cho HS n¨ng lùc t- duy s¸ng t¹o, n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. N©ng cao chÊt l-îng d¹y häc nãi chung vµ chÊt l-îng d¹y häc hãa häc nãi riªng lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch hiÖn nay cña c¸c tr-êng phæ th«ng. Trong d¹y häc hãa häc cã thÓ n©ng cao chÊt l-îng d¹y häc vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh b»ng nhiÒu biÖn ph¸p vµ nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau, mçi ph-¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng -u, nh-îc ®iÓm riªng, nªn ®ßi hái mçi chóng ta ph¶i biÕt lùa chän, phèi hîp c¸c ph-¬ng ph¸p mét c¸ch thÝch hîp ®Ó chóng bæ sung cho nhau nh»m gióp häc sinh ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng t- duy ®éc lËp, t- duy logic vµ t- duy s¸ng t¹o cña m×nh. Bµi tËp hãa häc lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã. Bµi tËp hãa häc gióp häc sinh ®µo s©u vµ më réng kiÕn thøc mét c¸ch sinh ®éng, phong phó, gióp cho gi¸o viªn cñng cè vµ hÖ thèng hãa kiÕn thøc mét c¸ch thuËn lîi, rÌn luyÖn ®-îc nhiÒu kÜ n¨ng cÇn thiÕt vÒ hãa häc gãp phÇn vµo viÖc gi¸o dôc kÜ thuËt tæng hîp cho häc sinh. Bµi tËp hãa häc gióp cho häc sinh ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc, rÌn trÝ th«ng minh. Mét bµi tËp cã nhiÒu c¸ch gi¶i, ngoµi c¸ch gi¶i th«ng th-êng, quen thuéc cßn 6 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  8. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n cã c¸ch gi¶i ®éc ®¸o, th«ng minh, s¸ng t¹o, ng¾n gän vµ chÝnh x¸c. ViÖc ®Ò xuÊt mét bµi tËp cã nhiÒu c¸ch gi¶i, yªu cÇu häc sinh t×m ®-îc lêi gi¶i hay, ng¾n gän, nhanh trªn c¬ së c¸c ph-¬ng ph¸p gi¶i to¸n, c¸c qui luËt chung cña hãa häc còng lµ mét biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ nh»m ph¸t triÓn t- duy vµ trÝ th«ng minh cho häc sinh. V× vËy viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: “TuyÓn chän, x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi to¸n hãa häc v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i ®Ó rÌn t- duy vµ trÝ th«ng minh cho häc sinh ë tr-êng Trung häc phæ th«ng” lµ cÇn thiÕt. II – LÞch sö nghiªn cøu ViÖc nghiªn cøu vÒ bµi tËp hãa häc tõ tr-íc ®Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ ngoµi n-íc nh- Apkin G.L, Xereda. I.P nghiªn cøu vÒ ph-¬ng ph¸p gi¶i to¸n. ë trong n-íc cã GS.TS NguyÔn Ngäc Quang nghiªn cøu lÝ luËn vÒ bµi to¸n; PGS. TS NguyÔn Xu©n Tr-êng, PGS.TS Lª Xu©n Träng, PGS.TS §µo H÷u Vinh, TS Cao Cù Gi¸c vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c quan t©m ®Õn néi dung vµ ph-¬ng ph¸p gi¶i to¸n ... Tuy nhiªn viÖc nghiªn cøu bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i cßn kh¸ míi mÎ chØ mét sè Ýt ng-êi nghiªn cøu nh-: PGS. TS NguyÔn Xu©n Tr-êng, TS Cao Cù Gi¸c, NguyÔn H÷u Thä, Vò Kh¾c Ngäc, Lª Ph¹m Thµnh . . . Xu h-íng hiÖn nay cña lÝ luËn d¹y häc lµ ®Æc biÖt chó trong ®Õn ho¹t ®éng t- duy vµ vai trß cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc, ®ßi hái häc sinh ph¶i lµm viÖc tÝch cùc, tù lùc. ViÖc gi¶i bµi to¸n hãa häc b»ng nhiÒu c¸ch ngoµi c¸ch gi¶i th«ng th-êng, ®· biÕt còng lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu kÝch thÝch häc sinh t×m tßi, lµm viÖc mét c¸ch tÝch cùc, chñ ®éng s¸ng t¹o. III - Môc ®Ých nghiªn cøu Th«ng qua bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy logic, t- duy s¸ng t¹o vµ trÝ th«ng minh cho häc sinh. IV - Kh¸ch thÓ vµ ®èi t-îng nghiªn cøu 1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu: Qu¸ tr×nh d¹y häc hãa häc ë tr-êng trung häc phæ th«ng. 2. §èi t-îng nghiªn cøu: HÖ thèng bµi to¸n hãa häc v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i. 7 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  9. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n V - NhiÖm vô nghiªn cøu §Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých cña ®Ò tµi t«i ®· x¸c ®Þnh c¸c nhiÖm vô chÝnh sau ®©y: 1. Nghiªn cøu c¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi. - C¬ së lÝ luËn vÒ nhËn thøc vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc. - C¬ së lÝ luËn vÒ t- duy vµ qu¸ tr×nh t- duy. - ý nghÜa, t¸c dông cña bµi tËp hãa häc. - RÌn trÝ th«ng minh cho häc sinh cho häc sinh th«ng qua d¹y häc m«n hãa häc ë THPT. 2. TuyÓn chän, x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i. 3. Nghiªn cøu vµ ®-a ra mét sè ý kiÕn vÒ ph-¬ng ph¸p sö dông bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i ë tr-êng THPT. 4. Thùc nghiÖm s- ph¹m: KiÓm nghiÖm gi¸ trÞ cña hÖ thèng bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i ë tr-êng THPT vµ hiÖu qu¶ cña c¸c ®Ò xuÊt vÒ ph-¬ng ph¸p sö dông chóng. VI - Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu Sö dông phèi hîp c¸c ph-¬ng ph¸p sau: 1. Nhãm c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ thuyÕt - Ph-¬ng ph¸p thu thËp c¸c nguån tµi liÖu lÝ luËn. - Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp c¸c nguån tµi liÖu ®· thu thËp. 2. Nhãm ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn Ph-¬ng ph¸p thùc nghiÖm s- ph¹m: §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ hÖ thèng bµi to¸n hãa häc cã nhiÒu c¸ch gi¶i vµ ph-¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng bµi to¸n ®ã trong viÖc rÌn t- duy vµ trÝ th«ng minh cho häc sinh ë tr-êng trung häc phæ th«ng. 3. Ph-¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc: Xö lÝ ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m. VII - Gi¶ thuyÕt khoa häc NÕu cã hÖ thèng bµi to¸n hãa häc v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn vµ kh¶ n¨ng tù häc, tù t×m tßi cña häc sinh sÏ gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc t- duy s¸ng t¹o cña häc sinh. 8 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  10. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n VIII - §iÓm míi cña ®Ò tµi 1. TuyÓn chän, x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi to¸n ho¸ häc v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i ®a d¹ng phong phó ®Ó rÌn t- duy vµ trÝ th«ng minh cho häc sinh ë tr-êng THPT. 2. §-a ra mét sè ý kiÕn vÒ ph-¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng bµi to¸n hãa häc v« c¬ cã nhiÒu c¸ch gi¶i nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy vµ rÌn trÝ th«ng minh cho häc sinh ë tr-êng trung häc phæ th«ng. 9 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  11. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n PhÇn II: Néi dung Ch-¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi I - Ho¹t ®éng nhËn thøc cña Häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc ho¸ häc 1. Kh¸i niÖm nhËn thøc [18], [22] NhËn thøc lµ mét trong ba mÆt cña ®êi sèng t©m lÝ con ng-êi (nhËn thøc, t×nh c¶m, ý chÝ), lµ tiÒn ®Ò cña hai mÆt kia ®ång thêi cã quan hÖ chÆt chÏ víi ch óng vµ víi c¸c hiÖn t-îng t©m lÝ kh¸c. Ho¹t ®éng nhËn thøc bao gåm nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau, cã thÓ chia ho¹t ®éng nµy gåm hai giai ®o¹n lín: nhËn thøc c¶m tÝnh (gåm c¶m gi¸c, tri gi¸c) vµ nhËn thøc lÝ tÝnh (gåm t- duy, t-ëng t-îng). Ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y vµ häc ho¸ häc còng n»m trong quy luËt chung Êy. a. NhËn thøc c¶m tÝnh NhËn thøc c¶m tÝnh lµ sù ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh bªn ngoµi cña sù vËt vµ hiÖn t-îng th«ng qua sù tri gi¸c cña c¸c gi¸c quan. C¶m gi¸c lµ h×nh thøc khëi ®Çu trong ho¹t ®éng nhËn thøc, nã chØ ph¶n ¸nh tõng thuéc tÝnh riªng lÎ cña sù vËt, hiÖn t-îng. Tri gi¸c ®-îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së nh÷ng c¶m gi¸c, nh-ng tri gi¸c kh«ng ph¶i lµ nh÷ng phÐp céng ®¬n gi¶n cña c¶m gi¸c, tri gi¸c ph¶n ¸nh sù vËt, hiÖn t-îng mét c¸ch trän vÑn vµ theo mét cÊu tróc nhÊt ®Þnh. Sù nhËn thøc c¶m tÝnh ®-îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc tri gi¸c cao, cã tÝnh chñ ®éng tÝch cùc, cã môc ®Ých lµ sù quan s¸t. b. NhËn thøc lÝ tÝnh T-ëng t-îng lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÒu ch-a tõng cã trong kinh nghiÖm cña c¸ nh©n b»ng c¸ch x©y dùng nh÷ng h×nh ¶nh míi trªn c¬ së nh÷ng biÓu t-îng ®· cã. T- duy lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ bªn trong cã tÝnh quy luËt cña sù vËt, hiÖn t-îng trong hiÖn thùc kh¸ch quan mµ tr-íc ®ã ta ch-a biÕt. 10 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  12. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt cða t­ duy l¯ tÝnh ‚cã vÊn ®Ò‛. T­ duy chØ xuÊt hiÖn khi con ng­êi gÆp v¯ nhËn thøc ®­îc t×nh huèng ‚cã vÊn ®Ò‛. Tøc lµ t×nh huèng chøa ®ùng mét môc ®Ých, mét vÊn ®Ò míi mµ nh÷ng hiÓu biÕt cò, hµnh ®éng cò tuy cßn cÇn thiÕt nh-ng kh«ng ®ñ søc gi¶i quyÕt. Vµ muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò míi ®ã, con ng-êi ph¶i t- duy. 2. Qu¸ tr×nh nhËn thøc Qu¸ tr×nh nhËn thøc liªn quan chÆt chÏ víi t- duy, n¨ng lùc nhËn thøc ®-îc x¸c ®Þnh lµ n¨ng lùc trÝ tuÖ cña con ng-êi. Nã ®-îc biÓu hiÖn d-íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. C¸c nhµ t©m lÝ häc xem trÝ tuÖ lµ sù nhËn thøc cña con ng-êi bao gåm nhiÒu n¨ng lùc riªng rÏ vµ ®-îc x¸c ®Þnh th«ng qua chØ sè I.Q N¨ng lùc nhËn thøc ®-îc biÓu hiÖn ë nhiÒu mÆt cô thÓ lµ: - MÆt nhËn thøc: Nh- nhanh biÕt, nhanh hiÓu, nhanh nhÑ, biÕt suy xÐt vµ t×m ra c¸c quy luËt trong c¸c hiÖn t-îng mét c¸c nhanh chãng. - VÒ kh¶ n¨ng t-ëng t-îng: ãc t-ëng t-îng phong phó, h×nh dung ra ®-îc nh÷ng h×nh ¶nh vµ néi dung theo ®óng ®iÒu ng-êi kh¸c m« t¶. - Qua hµnh ®éng: Sù nhanh trÝ, th¸o v¸t, linh ho¹t, s¸ng t¹o. - Qua phÈm chÊt: ãc tß mß, lßng say mª, høng thó lµm viÖc. 3. Sù ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho häc sinh ViÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc thùc chÊt lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc suy nghÜ linh ho¹t, s¸ng t¹o mµ b-íc ®Çu lµ gi¶i c¸c bµi to¸n nhËn thøc, vËn dông vµo bµi to¸n thùc tiÔn, trong hµnh ®éng mét c¸ch chñ ®éng vµ ®éc lËp ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc ®-îc thùc hiÖn th-êng xuyªn, liªn tôc, cã hÖ thèng, ®iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi HS. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc ®-îc thùc hiÖn tõ viÖc rÌn luyÖn n¨ng lùc quan s¸t, ph¸t triÓn trÝ nhí vµ t-ëng t-îng, trau råi ng«n ng÷, n¾m v÷ng kiÕn thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o, ph-¬ng ph¸p nhËn thøc vµ phÈm chÊt nh©n c¸ch. Nh÷ng yÕu tè nµy ¶nh h-ëng ®Õn n¨ng lùc nhËn thøc. §Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc cho HS cÇn ®¶m b¶o c¸c yªu tè sau: - Vèn di chuyÒn vÒ t- chÊt tèi thiÓu cho HS. 11 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  13. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n - Vèn kiÕn thøc tÝch luü ph¶i ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng. - Ph-¬ng ph¸p d¹y vµ ph-¬ng ph¸p häc ph¶i thùc sù khoa häc. - Chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm løa tuæi vµ sù ®¶m b¶o vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc häc tËp ta cÇn chó ý ®Õn c¸c h-íng c¬ b¶n sau: - Sö dông ph-¬ng ph¸p d¹y häc mang tÝnh chÊt nghiªn cøu, kÝch thÝch ®-îc ho¹t ®éng nhËn thøc, rÌn luyÖn t- duy ®éc lËp s¸ng t¹o. - H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë HS n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t¨ng c-êng tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng. Ng-êi gi¸o viªn cÇn d¹y cho HS biÕt c¸ch lËp kÕ ho¹ch lµm viÖc, ph©n tÝch c¸c yªu cÇu cña nhiÖm vô häc tËp vµ ®Ò ra c¸c ph-¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mét c¸c hîp lÝ, s¸ng t¹o. - CÇn chó ý tæ chøc c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ trong d¹y häc. Trong c¸c ho¹t ®éng nµy mçi HS thÓ hiÖn c¸ch nh×n nhËn, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña m×nh vµ nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ®-îc c¸ch gi¶i quyÕt cña b¹n. §iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy sù më réng vµ ph¸t triÓn t- duy, c¸c quan hÖ x· héi, t×nh b¹n bÌ, tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi tËp thÓ. Nh- vËy n¨ng lùc nhËn thøc liªn quan trùc tiÕp víi t- duy. N¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc trÝ tuÖ ®-îc ph¸t triÓn khi t- duy ph¸t triÓn. II - VÊn ®Ò ph¸t triÓn n¨ng lùc t- duy vµ rÌn trÝ th«ng minh 1. T- duy lµ g× ? L.N. T«nxt«i ®· viÕt: "KiÕn thøc chØ thùc sù lµ kiÕn thøc khi nµo nã lµ thµnh qu¶ nh÷ng cè g¾ng cña t- duy chø kh«ng ph¶i cña trÝ nhí". Nh- vËy, HS chØ thùc sù lÜnh héi ®-îc tri thøc chØ khi hä thùc sù t- duy. [10] Theo M.N. Sac®ac«p: "T- duy lµ sù nhËn thøc kh¸i qu¸t gi¸n tiÕp c¸c sù vËt vµ hiÖn t-îng cña hiÖn thùc trong nh÷ng dÊu hiÖu, nh÷ng thuéc tÝnh chung vµ b¶n chÊt cña chóng. T- duy còng lµ sù nhËn thøc s¸ng t¹o nh÷ng sù vËt, hiÖn t-îng míi, riªng rÏ cña hiÖn thùc trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc kh¸i qu¸t hãa ®· thu nhËn ®-îc. [22] Hay: T- duy lµ mét qu¸ tr×nh t©m lÝ mµ nhê ®ã con ng-êi ph¶n ¸nh ®-îc c¸i ®èi t-îng vµ hiÖn t-îng cña hiÖn thùc th«ng qua nh÷ng dÊu hiÖu b¶n chÊt cña 12 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  14. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n chóng, ®ång thêi con ng-êi v¹ch ra ®-îc nh÷ng mèi quan hÖ kh¸c nhau trong mçi ®èi t-îng, hiÖn t-îng vµ gi÷a c¸c ®èi t-îng, hiÖn t-îng víi nhau". [14] 2. Nh÷ng phÈm chÊt cña t- duy [18] Nh÷ng phÈm chÊt c¬ b¶n cña t- duy lµ: - TÝnh ®Þnh h-íng: thÓ hiÖn ë ý thøc nhanh chãng vµ chÝnh x¸c ®èi t-îng cÇn lÜnh héi, môc ®Ých ph¶i ®¹t vµ nh÷ng con ®-êng tèi -u ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých Êy. - BÒ réng: thÓ hiÖn ë chç cã kh¶ n¨ng vËn dông nghiªn cøu c¸c ®èi t-îng kh¸c. - §é s©u: thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng n¾m v÷ng ngµy cµng s©u s¾c h¬n b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn t-îng. - TÝnh linh ho¹t: thÓ hiÖn ë sù nh¹y bÐn trong viÖc vËn dông nh÷ng tri thøc vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng vµo c¸c t×nh huèng kh¸c nhau mét c¸ch s¸ng t¹o. - TÝnh mÒm dÎo: thÓ hiÖn ë ho¹t ®éng t- duy ®-îc tiÕn hµnh theo h-íng xu«i vµ ng-îc chiÒu. - TÝnh ®éc lËp: thÓ hiÖn ë chç tù m×nh ph¸t hiÖn ®-îc vÊn ®Ò, ®Ò xuÊt ®-îc c¸ch gi¶i quyÕt vµ tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - TÝnh kh¸i qu¸t: thÓ hiÖn ë chç khi gi¶i quyÕt mçi lo¹i nhiÖm vô sÏ ®-a ra m« h×nh kh¸i qu¸t. Tõ m« h×nh kh¸i qu¸t nµy cã thÓ vËn dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô cïng lo¹i. 3. RÌn luyÖn c¸c thao t¸c t- duy [7], [22] Cã n¨ng lùc quan s¸t tèt, ghi nhËn ®-îc chÝnh x¸c sù biÕn ®æi cña sù vËt, hiÖn t-îng nh-ng kh«ng biÕt x©u chuçi c¸c hiÖn t-îng ®ã l¹i víi nhau vµ ®-a ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt còng nh- thÓ hiÖn quan ®iÓm c¸ nh©n th× ch-a ®ñ mµ cÇn ph¶i cã t- duy. V× kh«ng cã t- duy th× kh«ng cã sù tiÕp thu, kh«ng cã sù vËn dông tri thøc, HS kh«ng häc tËp ®-îc. Do ®ã, ph¸t triÓn t- duy ®ång nghÜa víi viÖc rÌn luyÖn c¸c thao t¸c t- duy lµ ®iÒu v« cïng quan träng vµ cÇn thiÕt. D¹y vµ häc ho¸ häc cã nhiÒu c¬ héi ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã. 13 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  15. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n a. Ph©n tÝch vµ tæng hîp * Ph©n tÝch: lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó ph©n tÝch ®èi t-îng nhËn thøc thµnh nh÷ng ‚bé phËn‛, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ v¯ quan hÖ gi÷a chóng ®Ó nhËn thøc ®èi t-îng s©u s¾c h¬n, trän vÑn h¬n. * Tæng hîp: l¯ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó hîp nhÊt c¸c ‚bé phËn‛, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng thµnh phÇn ®· ®-îc t¸ch ra nhê ph©n tÝch thµnh mét chØnh thÓ. VÝ dô: khi d¹y bµi vÒ chÊt (sau lÝ thuyÕt chñ ®¹o), ®Ó hiÓu s©u s¾c vÒ tÝnh chÊt cña mét chÊt bÊt kú, cÇn h-íng dÉn HS viÕt vµ ph©n tÝch c«ng thøc cÊu t¹o cña chÊt ®ã råi rót ra c¸c kÕt luËn cÇn thiÕt (tæng hîp). Cô thÓ ®èi víi bµi axit nitric: O +1 +5 HON HNO3 võa cã tÝnh axit,  v õa cã tÝnh oxi ho¸ m¹nh  O ThÓ hiÖn tÝnh axit ThÓ hiÖn tÝnh oxi ho¸ m¹nh  Sau ®ã, h-íng häc sinh v¯o t×nh huèng ‚cã vÊn ®Ò‛ ion NO3 trong m«i tr-êng axit (tæng hîp). Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng, ph©n tÝch vµ tæng hîp cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, bæ sung cho nhau t¹o thµnh mét thÓ thèng nhÊt kh«ng t¸ch rêi. Ph©n tÝch lµ c¬ së cña tæng hîp, tæng hîp diÔn ra trªn c¬ së ph©n tÝch. b. So s¸nh So s¸nh lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó x¸c ®Þnh sù gièng nhau hay kh¸c nhau, sù ®ång nhÊt hay kh«ng ®ång nhÊt, sù b»ng nhau hay kh«ng b»ng nhau gi÷a c¸c ®èi t-îng nhËn thøc. Trong d¹y häc ho¸ häc th-êng dïng hai lo¹i so s¸nh lµ: so s¸nh tuÇn tù vµ so s¸nh ®èi chiÕu. So s¸nh tuÇn tù: lµ sù so s¸nh trong ®ã nghiªn cøu xong tõng ®èi t-îng nhËn thøc råi so s¸nh chóng víi nhau. VÝ dô: sau khi nghiªn cøu axit HNO3, yªu cÇu häc sinh so s¸nh tÝnh chÊt cña hai axit H2SO4 vµ HNO3. 14 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  16. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n So s¸nh ®èi chiÕu: nghiªn cøu hai ®èi t-îng cïng mét lóc hoÆc khi nghiªn cøu ®èi t-îng thø hai ng-êi ta ph©n tÝch thµnh tõng bé phËn råi ®èi chiÕu víi tõng bé phËn cña ®èi t-îng thø nhÊt. VÝ dô: so s¸nh tÝnh chÊt cña oxi vµ c¸c nguyªn tè kh¸c trong nhãm, gi¸o viªn h-íng dÉn häc sinh c¨n cø vµo cÊu h×nh electron líp ngoµi cïng ®Ó so s¸nh. Nh- thÕ cã thÓ thÊy r»ng, so s¸nh cã quan hÖ chÆt chÏ víi ph©n tÝch vµ tæng hîp. c. Trõu t-îng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸ Trõu t-îng ho¸ lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó g¹t bá nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ, quan hÖ thø yÕu, kh«ng cÇn thiÕt vÒ ph-¬ng diÖn nµo ®ã vµ chØ gi÷ l¹i nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó t- duy. Kh¸i qu¸t ho¸ lµ qu¸ tr×nh dïng trÝ ãc ®Ó bao qu¸t nhiÒu ®èi t-îng kh¸c nhau thµnh mét nhãm, mét lo¹i theo nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng thuéc tÝnh chung nµy bao gåm hai lo¹i: nh÷ng thuéc tÝnh gièng nhau vµ nh÷ng thuéc tÝnh b¶n chÊt. VÝ dô: ph©n lo¹i ph°n øng ho¸ häc theo tiªu chÝ ‚cã sù thay ®æi sè oxi ho¸‛ (kh¸i qu¸t ho¸), cÇn h-íng dÉn HS g¹t bá (trõu t-îng ho¸) c¸c dÊu hiÖu kh«ng b¶n chÊt nh-: sè chÊt tham gia ph¶n øng, sè chÊt t¹o thµnh, cã sù cho – nhËn proton... Qua ®ã ®Ó thÊy r»ng, trõu t-îng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, chi phèi vµ bæ sung cho nhau, gièng nh- mèi quan hÖ gi÷a ph©n tÝch vµ tæng hîp nh-ng ë møc ®é cao h¬n. 4. Nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña t- duy [18], [22] a. Kh¸i niÖm Kh¸i niÖm ph¶n ¸nh nh÷ng thuéc tÝnh chung, b¶n chÊt cña sù vËt - hiÖn t-îng, qu¸ tr×nh hiÖn thùc. Lµ kÕt qu¶ cña sù tæng hîp, kh¸i qu¸t biÖn chøng c¸c tµi liÖu kinh nghiÖm, c¸c kh¸i niÖm ®-îc h×nh thµnh tõ trong qu¸ tr×nh l©u dµi cña con ng-êi nhËn thøc thÕ giíi vµ c¶i t¹o thÕ giíi. Kh¸i niÖm nµo còng cã néi hµm vµ ngo¹i diªn. Néi hµm lµ nh÷ng thuéc tÝnh chung, b¶n chÊt, ®Æc tr-ng cho c¸c sù vËt, hiÖn t-îng, qu¸ tr×nh mµ kh¸i niÖm ph¶n 15 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  17. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n ¸nh. Ngo¹i diªn lµ toµn bé nh÷ng sù vËt hay hiÖn t-îng cã chung c¸i thuéc tÝnh b¶n chÊt lµm thµnh néi hµm kh¸i niÖm. VÝ dô: ‚axit l¯ chÊt cã kh° n¨ng cho proton‛ th× HCO3 , NH ... lµ ngo¹i diªn  4 cða kh¸i niÖm ‚axit‛. b. Ph¸n ®o¸n Ph¸n ®o¸n ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù vËt – hiÖn t-îng vµ qu¸ tr×nh hiÖn thùc. Trong ph¸n ®o¸n bao giê còng thÓ hiÖn mét ý nghÜa nh»m kh¼ng ®Þnh hay phñ ®Þnh hiÖn thùc. Ph¸n ®o¸n cã tÝnh ®óng hoÆc sai tuú thuéc vµo ®iÒu kh¼ng ®Þnh hay phñ ®Þnh cã thùc hay kh«ng cã thùc ë ®èi t-îng ®-îc ph¸n ®o¸n. NÕu kh¸i niÖm ®-îc biÓu diÔn b»ng mét tõ hay mét côm tõ riªng biÖt th× ph¸n ®o¸n ®-îc biÓu diÔn d-íi d¹ng mét mÖnh ®Ò, gåm ba phÇn: chñ tõ (kh¸i niÖm vÒ ®èi t-îng nhËn thøc); t©n tõ (kh¸i niÖm vÒ ®Æc tÝnh cña chñ tõ); hÖ tõ (ph¶n ¸nh mèi liªn hÖ gi÷a chñ tõ vµ t©n tõ). c. Suy lÝ Suy lÝ lµ h×nh thøc suy nghÜ liªn hÖ c¸c ph¸n ®o¸n l¹i víi nhau ®Ó t¹o thµnh mét ph¸n ®o¸n míi. Nh×n chung, suy lÝ gåm hai bé phËn: c¸c ph¸n ®o¸n cã tr-íc (gäi lµ tiÒn ®Ò) vµ c¸c ph¸n ®o¸n cã sau (gäi lµ kÕt luËn). Suy lÝ ®-îc chia thµnh ba lo¹i: suy lÝ diÔn dÞch, suy lÝ quy n¹p vµ lo¹i suy. * Suy lÝ diÔn dÞch: lµ suy lý ®i tõ nguyªn lý chung, phæ biÕn ®Õn tr-êng hîp riªng lÎ, c¸ biÖt. * Suy lÝ quy n¹p: lµ suy lÝ ng-îc l¹i cña suy lÝ diÔn dÞch (nh-ng hai lo¹i suy lÝ nµy g¾n bã mËt thiÕt víi nhau). * Lo¹i suy: lµ suy lÝ ®i tõ mét sè thuéc tÝnh gièng nhau cña hai ®èi t-îng ®Ó rót ra kÕt luËn vÒ nh÷ng thuéc tÝnh gièng nhau kh¸c cña hai ®èi t-îng ®ã. VÝ dô: trong ch-¬ng halogen, häc sinh chØ cÇn nghiªn cøu kü vÒ clo, cßn c¸c halogen kh¸c häc sinh biÕt nhê phÐp lo¹i suy. 5. T- duy ho¸ häc [19] 16 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  18. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n Trªn c¬ së c¸c phÈm chÊt, thao t¸c t- duy nãi chung, mçi m«n khoa häc l¹i cã nh÷ng nÐt ®Æc tr-ng riªng cña ho¹t ®éng t- duy, ph¶n ¸nh nÐt ®Æc thï cña ph-¬ng ph¸p nhËn thøc m«n khoa häc ®ã. VÝ dô: Víi t- duy to¸n häc th× A + B = C + D  A – C = B – D Víi t- duy ho¸ häc th× kh¸c, t- duy ho¸ häc ®-îc ®Æc tr-ng bëi ph-¬ng ph¸p nhËn thøc ho¸ häc nghiªn cøu c¸c chÊt, qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸c chÊt vµ qui luËt chi phèi qu¸ tr×nh biÕn ®æi nµy. (A + B) kh«ng ph¶i lµ phÐp céng thuÇn tuý cña to¸n häc mµ lµ x¶y ra sù biÕn ®æi néi t¹i cña c¸c chÊt t¹o thµnh chÊt míi theo nguyªn lÝ, qui luËt, nh÷ng mèi quan hÖ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng cña ho¸ häc. Trªn c¬ së cña sù t-¬ng t¸c gi÷a c¸c tiÓu ph©n v« cïng nhá, th«ng qua c¸c bµi tËp, c¸c vÊn ®Ò cña ho¸ häc mµ t¹o nªn thao t¸c t- duy vµ ph-¬ng ph¸p suy luËn logic, t- duy ®éc lËp, s¸ng t¹o. Víi ho¸ häc th× cã thÓ lµ : A + B C+D A + BE A + B G + H + K C¬ së cña t- duy ho¸ häc lµ sù liªn hÖ qu¸ tr×nh ph¶n øng víi sù t-¬ng t¸c gi÷a c¸c tiÓu ph©n cña thÕ giíi vi m«, mèi liªn hÖ gi÷a ®Æc ®iÓm cÊu t¹o chÊt víi tÝnh chÊt cña chÊt, c¸c qui luËt biÕn ®æi gi÷a c¸c lo¹i chÊt vµ mèi liªn hÖ gi÷a chóng. §Æc ®iÓm cña t- duy ho¸ häc lµ sù phèi hîp chÆt chÏ, thèng nhÊt gi÷a sù biÕn ®æi bªn trong vµ c¸c dÊu hiÖu bªn ngoµi. Båi d-ìng n¨ng lùc vµ ph-¬ng ph¸p t- duy ho¸ häc cho HS lµ båi d-ìng cho HS biÕt vËn dông thµnh th¹o c¸c ph-¬ng ph¸p t- duy vµ ph-¬ng ph¸p nhËn thøc, dùa vµo sè liÖu quan s¸t ®-îc mµ ph¸n ®o¸n vÒ tÝnh chÊt vµ sù biÕn ®æi c¸c chÊt cña qu¸ tr×nh. Qu¸ tr×nh t- duy ho¸ häc ®-îc b¾t ®Çu tõ sù quan s¸t c¸c hiÖn t-îng ho¸ häc, ph©n tÝch c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh biÕn ®æi ®Ó t×m ra c¸c mèi liªn hÖ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh, ®Þnh l-îng, quan hÖ nh©n qu¶ cña c¸c hiÖn t-îng vµ qu¸ tr×nh ho¸ häc ®Ó x©y 17 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  19. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n dùng nªn c¸c c¬ së lÝ thuyÕt, quy luËt, ®Þnh luËt m« t¶ b»ng ng«n ng÷ ho¸ häc råi trë l¹i nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cña thùc tiÔn. 6. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t- duy ho¸ häc cho häc sinh [19] ViÖc ph¸t triÓn t- duy ho¸ häc cho HS tr-íc hÕt lµ gióp HS n¾m v÷ng kiÕn thøc ho¸ häc c¬ b¶n, biÕt vËn dông kiÕn thøc vµo viÖc gi¶i bµi tËp vµ thùc hµnh. Qua ®ã mµ kiÕn thøc HS thu nhËn ®-îc trë nªn v÷ng ch¾c vµ sinh ®éng h¬n. HS chØ thùc sù lÜnh héi ®-îc tri thøc khi t- duy cña hä ph¸t triÓn vµ nhê sù h-íng dÉn cña gi¸o viªn mµ HS biÕt ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t tµi liÖu cã néi dung, sù kiÖn cô thÓ vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt. T- duy cµng ph¸t triÓn th× cã nhiÒu kh¶ n¨ng lÜnh héi tri thøc mét c¸ch nhanh nh¹y, s©u s¾c vµ kh¶ n¨ng vËn dông tri thøc cµng linh ho¹t vµ cã hiÖu qu¶. Nh- vËy sù ph¸t triÓn t- duy cña HS ®-îc diÔn ra trong qu¸ tr×nh tiÕp thu vµ vËn dông tri thøc, khi t- duy ph¸t triÓn sÏ t¹o ra mét kü n¨ng vµ thãi quen lµm viÖc cã suy nghÜ cã ph-¬ng ph¸p, chuÈn bÞ tiÒm lùc l©u dµi cho häc sinh ho¹t ®éng s¸ng t¹o sau nµy. Do ®ã, trong ho¹t ®éng gi¸o dôc cÇn ph¶i tËp luyÖn cho HS ho¹t ®éng t- duy s¸ng t¹o qua c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh d¹y häc. Tõ ho¹t ®éng d¹y häc trªn líp, th«ng qua hÖ thèng c©u hái, bµi tËp mµ GV ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò häc tËp ®-îc ®-a ra. HS tham gia vµo ho¹t ®éng nµy mét c¸ch tÝch cùc sÏ n¾m ®-îc c¶ kiÕn thøc vµ ph-¬ng ph¸p nhËn thøc, ®ång thêi c¸c thao t¸c t- duy còng ®-îc rÌn luyÖn. Trong häc tËp ho¸ häc, ho¹t ®éng gi¶i bµi tËp ho¸ häc lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu ®Ó ph¸t triÓn t- duy. V× GV cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó HS tham gia th-êng xuyªn, tÝch cùc vµo ho¹t ®éng nµy. Qua ®ã mµ n¨ng lùc trÝ tuÖ ®-îc ph¸t triÓn, HS sÏ cã ®-îc nh÷ng s¶n phÈm t- duy míi. Cã thÓ ®¸nh gi¸ t- duy ph¸t triÓn b»ng c¸c dÊu hiÖu sau ®©y: - Cã kh¶ n¨ng vËn dông c¸c tri thøc vµ kü n¨ng vµo t×nh huèng míi. Trong qu¸ tr×nh häc tËp, HS cã nhiÖm vô lµ ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ßi hái ph¶i liªn t-ëng ®Õn nh÷ng kiÕn thøc ®· häc. NÕu HS ®éc lËp vËn dông tri thøc vµo t×nh huèng míi th× chøng tá ®· cã biÓu hiÖn t- duy ph¸t triÓn. 18 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
  20. LuËn V¨n Th¹c SÜ NguyÔn Th× Ng©n - T¸i hiÖn nhanh chãng kiÕn thøc, c¸c mèi quan hÖ cÇn thiÕt ®Ó gi¶i mét bµi to¸n nµo ®ã. ThiÕt lËp nhanh chãng c¸c mèi quan hÖ b¶n chÊt gi÷a c¸c sù vËt vµ hiÖn t-îng. - Cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn c¸i chung cña c¸c hiÖn t-îng kh¸c nhau, sù kh¸c nhau gi÷a c¸c hiÖn t-îng t-¬ng tù. - Cã n¨ng lùc ¸p dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ. §©y lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña sù ph¸t triÓn t- duy. §Ó cã thÓ gi¶i quyÕt tèt bµi to¸n thùc tÕ ®ßi hái HS ph¶i cã ®Þnh h-íng tèt, biÕt ph©n tÝch, suy ®o¸n vµ vËn dông c¸c thao th¸c t- duy ®Ó t×m c¸ch ¸p dông mét c¸ch thÝch hîp, cuèi cïng lµ tæ chøc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Nh- vËy ho¹t ®éng gi¶i bµi tËp ho¸ häc rÌn luyÖn cho HS n¨ng lùc ph¸t hiÖn vÊn ®Ò míi, t×m ra h-íng ®i míi. Th«ng qua ho¹t ®éng gi¶i bµi tËp ho¸ häc mµ c¸c thao t¸c t- duy nh-: ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh, kh¸i qu¸t ho¸… th-êng xuyªn ®-îc rÌn luyÖn. N¨ng lùc quan s¸t, trÝ nhí, ãc t-ëng t-îng, n¨ng lùc ®éc lËp suy nghÜ cña HS kh«ng ngõng ®-îc n©ng cao. HS biÕt ®¸nh gi¸, nhËn xÐt ®óng vµ cuèi cïng t- duy ®-îc rÌn luyÖn, ph¸t triÓn th-êng xuyªn. §Ó thùc hiÖn ®-îc nhiÖm vô ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc t- duy qua ho¹t ®éng gi¶i bµi tËp ho¸ häc gi¸o viªn cÇn ý thøc ®-îc ®©y chÝnh lµ ph-¬ng tiÖn hiÖu nghiÖm ®Ó rÌn luyÖn, ph¸t triÓn t- duy cho HS. V× vËy cÇn chän läc c¸c bµi tËp tiªu biÓu vµ th«ng qua qu¸ tr×nh gi¶i ®Ó h-íng dÉn HS t- duy, sö dông c¸c thao t¸c t- duy trong viÖc vËn dông kiÕn thøc ho¸ häc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu cña bµi to¸n. H¬n n÷a viÖc gi¶i bµi tËp ph¶i ®-îc tiÕn hµnh th-êng xuyªn, liªn tôc ®Ó t- duy trë nªn nh¹y bÐn. 7. TrÝ th«ng minh a. TrÝ th«ng minh lµ g× ? Lµ tæng hîp c¸c n¨ng lùc cña trÝ tuÖ cña con ng-êi (quan s¸t, ghi nhí, t-ëng t-îng, t- duy) mµ ®Æc tr-ng c¬ b¶n nhÊt lµ t- duy ®éc lËp vµ s¸ng t¹o nh»m øng phã víi t×nh huèng míi. Cßn theo t¸c gi¶ NguyÔn Xu©n Tr-êng (§¹i häc S- Ph¹m Hµ Néi) th× "th«ng minh lµ nhanh nh¹y nhËn ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c sù vËt hiÖn t-îng vµ biÕt vËn dông mèi quan hÖ ®ã theo h-íng cã lîi nhÊt ®Ó ®¹t môc tiªu". [13] TrÝ th«ng minh cã liªn quan ®Õn c¸c chøc n¨ng t©m lÝ sau: 19 Tr-êng §¹i Häc S- Ph¹m Hµ Néi Khoa Hãa Häc
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2078 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2