luận văn:THỰC TRẠNG TIỀN LƯƠNG TIỀN THƯỞNG VỚI VẤN ĐỀ KÍCH THÍCH LAO ĐỘNG TRONG CÁC DOANH NGHIỆP HIỆN NAY

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:44

Thêm vào BST

Báo xấu

122
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

W.Petty là một trong những người sáng lập ra học thuyết kinh tế trường phái cổ điển ở Anh . Ông vừa là một đại địa chủ vừa là một nhà công nghiệp , là cha đẻ của khoa học thống kê , viết nhiều tác phẩm như “Số học chính trị “(1662) , “Bàn về tiền tệ “(1682

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:THỰC TRẠNG TIỀN LƯƠNG TIỀN THƯỞNG VỚI VẤN ĐỀ KÍCH THÍCH LAO ĐỘNG TRONG CÁC DOANH NGHIỆP HIỆN NAY

----- ----- ÁN T T NGHI P tài: “TH C TR NG TI N LƯƠNG TI N THƯ NG V I V N KÍCH THÍCH LAO NG TRONG CÁC DOANH NGHI P HI N NAY.” 2
3
M CL C CHƯƠNG I: M T S H C THUY T LÍ LU N V TI N C NG. ................. 6 1.William Petty (1632-1687) ...................................................................... 6 2. C C H C THUY T KINH T TR NG N NG................................... 6 3. Adam Smith (1723-1790) ....................................................................... 7 4. David Ricardo (1772-1823) .................................................................... 8 CHƯƠNG II: CƠ S LÝ LU N CHUNG V TI N CÔNG - THU NH P VÀ VI C T O NG L C CHO NGƯ I LAO NG. ..................................... 10 1. Khái ni m ti n lương: ........................................................................... 10 2. Các hình th c cơ b n c a ti n lương: .................................................... 10 3. Xu hư ng h th p ti n lương th c t trong ch nghĩa tư b n: ............... 11 4. B n ch t bóc l t c a nhà tư b n . .......................................................... 12 5. T i sao nhà tư b n bu c ph i chú tr ng n nhân cách sáng t o c a ngư i lao ng làm thuê ? .................................................................................. 14 6. Các hình th c bóc l t c a nhà tư b n .................................................... 15 7. Hi n tư ng ti n lương trong ch nghĩa tư b n....................................... 15 8. Các hình th c ti n lương và phân tích các hình th c ti n lương ............ 15 9. Tính quy lu t c a s v n ng ti n lương trong ch nghĩa tư b n. ........ 16 CHƯƠNG III: TH C TR NG TI N LƯƠNG TI N THƯ NG V I V N KÍCH THÍCH LAO NG TRONG CÁC DOANH NGHI P HI N NAY. ... 18 I.Tình hình th c hi n ti n lương ti n thư ng trong các doanh nghi p: ...... 18 4
II. ánh giá v ti n lương ,ti n thư ng trong các doanh nghi p hi n nay. . 24 CHƯƠNG IV: GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG TI N LƯƠNG, TI N THƯ NG. ....................................................................................................... 39 1.Gi i pháp trong ó có các doanh nghi p. ............................................... 39 2.Ki n ngh có gi i pháp có nhà nư c: ................................................. 40 3.Ki n ngh và gi i pháp i v i doanh nghi p ngoài qu c doanh và doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài: ............................................................. 41 K T LU N...................................................................................................... 43 Tài li u tham kh o............................................................................................ 44 5
CHƯƠNG I: M TS H C THUY T LÍ LU N V TI N CÔNG. 1.William Petty (1632-1687) W.Petty là m t trong nh ng ngư i sáng l p ra h c thuy t kinh t trư ng phái c i n Anh . Ông v a là m t i a ch v a là m t nhà công nghi p , là cha c a khoa h c th ng kê , vi t nhi u tác ph m như “S h c chính tr “(1662) , “Bàn v ti n t “(1682) . Lý thuy t v ti n lương c a W.Petty ư c xây d ng trên cơ s lý thuy t giá tr -lao ng.Ông coi lao ng là hàng hoá, ti n lương là giá c t nhiên c a lao ng . Ông t nhi m v xác nh m c ti n lương . Theo ông , gi i h n cao nh t c a ti n lươnglà m c tư li u sinh ho t t i thi u nuôi s ng ngư i công nhân . N u lương cao thì công nhân thích u ng rư u , lư i lao ng ; còn lương th p thì công nhân tích c c lao ng và g n v i nhà tư b n hơn . W.Petty là ngư i u tiên t n n móng cho lý thuy t “qui lu t s t v ti n lương” Lý thuy t m c lương t i thi u ph n ánh trình phát tri n ban uc a CNTB .Lúc này s n xu t chưa phát tri n . bu c công nhân làm vi c , giai c p tư s n ph i d a vào nhà nư c duy trì m c lương th p . Tuy nhiên , t lý lu n ó ta th y công nhân ch ư c nh n t s n ph m lao ng c a mình nh ng tư li u sinh ho t t i thi u do h t o ra , ph n còn l i b nhà tư b n chi m o t . ó là m m m ng phân tích s bóc l t . 2. Các h c thuy t kinh t tr ng nông ng h quan i m “qui lu t s t v ti n lương” A.R.J.Turgot , m t b trư ng tài chính Pháp , cho r ng ti n lương c a công nhân ph i thu h p m c tư li u sinh ho t t i thi u. Nguyên nhân là do cung lao ng luôn l n hơn c u v lao ng . Vì v y công nhân c nh tranh v i nhau có vi c làm , nhà tư b n có i u ki n tr lương m c t i thi u . Vì tr lương m c t i thi u nên s n ph m lao ng c a công nhân nông nghi p b ng t ng c a ti n lương và s n ph m thu n tuý . ây , ti n lương công nhân là thu nh p theo lao ng ,còn s n ph m thu n tuý là thu nh p c a nhà tư b n , g i là l i nhu n . 6
3. Adam Smith (1723-1790) A.Smith là ngư i ã m ra giai o n phát tri n m i c a các h c thuy t kinh t , ông cũng là tác gi c a tác ph m n i ti ng “ Nghiên c u v b n ch t và nguyên nhân s giàu có c a các dân t c “ (1776) Vi c phân tích ti n lương c a A.Smith có nhi u i u quý giá . Theo ông , khi làm vi c b ng tư li u s n xu t và ru ng t c a mình , ngư i s n xu t nh n ư c toàn v n lao ng c a h . Song , khi s h u TBCN xu t hi n , ngư i công nhân tr thành lao ng làm thuê , thì ti n lương c a h không c n ph i là toàn b giá tr s n ph m lao ng s n ph m lao ng c a h s n xu t n a , mà ch là m t b ph n trong ó . Cơ sơ ti n lương là giá tr tư li u sinh ho t c n thi t nuôi s ng ngư i công nhân và con cái anh ta ư c ti p t c ưa ra thay th trên th trư ng lao ng . Ông nghiên c u m c bình thư ng c a ti n lương và ch ra gi i h n t i thi u c a nó . Theo ông , n u ti n lương th p hơn m c t i thi u này , là th m ho cho s t n t i c a dân t c . A.Smith ch ra các nhân t làm nh hư ng t i ti n lương .Trư c h t ông cho r ng ti n lương ph thu c trình phát tri n kinh t và ph n ánh trình phát tri n kinh t m i nư c . Ti n lương th p hơn m c t i thi u ch có nh ng nư c ang di n ra s suy thoái v kinh t . Ch ng h n , n lúc b y gi ti n lương th p hơn m c t i thi u , Trung Qu c lúc b y gi ti n lương ch cao hơn m c t i thi u không áng k , vì v y kinh t nh ng nư c này ang b ình tr .Còn các nư c mà ó n n kinh t phát tri n m nh thì ó ti n lương cao hơn m c t i thi u . Ph n l n hơn này do m c tiêu dùng , truy n th ng văn hoá , t p quán dân t c … quy nh . Do ó, ông cho r ng công oàn không có tác d ng trong vi c u tranh òi tăng ti n lương . M t c i m khác trong lý thuy t ti n lương c a A.Smith là ông nghiên c u ti n lương trong cơ ch th trư ng t do . Theo ông , có m t cơ ch chi ph i s ho t ng c a ti n lương ho t ng như sau : Tăng ti n lương d n n tăng t s sinh : tăng cung lao ng , tăng c nh tranh gi a công nhân bán lao ng . Gi m ti n lương d n n gi m t s sinh , 7
gi m cung lao ng , tăng c nh tranh gi a các nhà tư b n mua lao ng nên làm cho ti n lương tăng lên . A.Smith là ngư i ng h tr ti n lương cao . Theo ông , ti n lương cao s t o kh năng tăng trư ng kinh t và m c ti n lương cao tương i là nhân t kích thích công nhân tăng năng su t lao ng . i u ó t o ra i u ki n tăng tích lu tư b n và tăng nhu c u v lao ng. Ông phê phán quan i m cho r ng ti n lương cao làm cho công nhân lư i bi ng và không khuy n khích lao ng . Ông v ch rõ r ng , nhà tư b n không s gì vi c tr lương cao cho công nhân , vì cơ ch c a th trư ng lao ng s i u ch nh m c ti n lương thích ng . Tuy nhiên trong lý thuy t ti n lương c a A.Smith cũng như các nhà kinh t h c tư s n trư c và sau u cho r ng ti n lương là giá c c a lao ng . 4. David Ricardo (1772-1823) D.Ricardo nghiên c u trong nhi u lĩnh v c như toán h c , hoá h c ,lý h c , là m t trong nh ng ngư i sáng l p ra ngành a ch t , tuy v y s trư ng c a ông là kinh t chính tr h c . Ông là tác gi c a các tác ph m n i ti ng như “Nh ng nguyên lý cơ b n c a chính sách kinh t và thu khoá “ , “Nh ng nguyên lý c a kinh t chính tr h c “ V ti n lương , D.Ricardo coi lao ng là hàng hoá . Ti n lương hay giá c th trư ng c a lao ng ư c xác ính trên cơ sơ giá c t nhiên và xoay quanh nó . Giá c t nhiên c a hàng hoá lao ng là giá tr nh ng tư li u sinh ho t nuôi s ng ngư i công nhân và gia ình anh ta . Ông ã ch ra c u thành tư li u sinh ho t cho ngư i công nhân ph thu c y u t l ch s , truy n th ng dân t c , song ông l i ch trương nh ng tư li u sinh ho t ó ch m c t i thi u . Nói m t cách khác ông ng h “lý thuy t quy lu t s t v ti n lương “ Ông gi i thích r ng , ti n lương ph i m c t i thi u , ó là quy lu t chung t nhiên cho m i xã h i . Ch trong i u ki n c bi t thu n l i , kh năng tăng năng l c s n xu t m i vư t kh năng tăng dân s . Khi ó , cơ ch i u ti t t phát s ho t ng . i u ó s kìm hãm t c tăng dân s . Ông ng h vi c nhà nư c không can thi p vào ho t ng c a th trư ng lao ng , phê phán s 8
giúp i v i ngư i nghèo , vì theo ông làm như v y s ngăn c n ho t ng c a t nhiên . 9
CHƯƠNG II CƠ S LÝ LU N CHUNG V TI N CÔNG - THU NH P VÀ VI C T O NG L C CHO NGƯ I LAO NG. 1. Khái ni m ti n lương: Ti n lương chính là giá c c a hàng hoá SL , là s tr công cho th i gian lao ng c n thi t c a công nhân. 2. Các hình th c cơ b n c a ti n lương: Nhìn b ngoài, dư ng như toàn b lao ng mà công nhân ã hao phí ư c nhà tư b n tr công y , xã h i tư b n dư ng như là m t xã h i công b ng không ai bóc l t ai. Th c ra, ti n lương không ph i là giá tr c a lao ng hay gí c c a lao ng. Lao ng t o ra gí tr hàng hoá, nhưng b n thân nó không ph i là hàng hoá và không có giá tr . Cái mà nhà tư b n mua c a công nhân không ph i là lao ng mà là s c lao ng, ti n lương không ph i là giá tr hay giá c c a lao ng mà chính là giá tr c a hàng hóa s c lao ng. Dư i ch tư b n ch nghĩa, ti n lương ư c tr dư i hai hình th c: ti n lương tính theo th i gian và ti n lương tính theo s n ph m. a. Ti n lương tính theo th i gian là hình th c ti n lương mà s lư ng c a nó t l thu n v i th i gian làm vi c c a ngư i lao ng nh ng công vi c không tính ư c b ng s n ph m. Th i gian làm vi c có th tính theo gi , ngày, tu n, tháng.. nhưng thư ng tính b ng ơn giá gi . V i hình th c này khi tr lương theo ngày, tu n, tháng, …nhà tư b n có th kéo dài ngày lao ng, tăng cư ng lao ng, nhà tư b n có th linh ho t áp d ng lư ng gi khi có ít vi c làm, lư ng ngày tu n, tháng khi có nhi u vi c làm khi k thu t th công và th i nay khi chuy n sang t ng hoá, lương theo th i gian là ch y u. 10
b. Ti n lương tính theo s n ph m là hình th c ti n lương mà s lư ng c a nó t l thu t v i s lư ng và ch t lư ng s n ph m s n xu t ra. ơn giá tính lư ng là s lư ng và ch t lư ng s n ph m. V i hình th c này: ch tư b n ti t ki m chi phí tr lương cho h th ng b máy c công. Ngư i công nhân vì l i ích c a mình mà c i ti n k thu t, tăng cư ng lao ng, nâng cao tay ngh làm cho năng su t lao ng tăng, khi năng su t lao ng tăng t ng ngư i thì ngư i ó có l i nhưng khi m i ngư i ganh ua ưa năng su t ó lên là năng su t lao ng trung bình c a công nhân càng làm nhi u thì ti n lương càng ít i. Khi k thu t cơ khí thì lương theo s n ph m là ch y u. Trong th c t ti n lương trong ch nghĩa tư b n thư ng th p hơn giá tr s c lao ng m c dù nhà tư b n v n có tính toán cho ngư i công nhân ti n lương tính theo th i gian và ti n lương tính theo s n ph m, giá tr s c lao ng c a ngư i công nhân b lao ng nh m t o ra s n ph m l n nhưng ti n lương thư ng th p hơn. Ti n lương ư c s d ng s n xu t và tái s n xu t s c lao ng do ó ti n lương danh nghĩa ph i ư c chuy n hoá thành ti n lương th c t . 3. Xu hư ng h th p ti n lương th c t trong ch nghĩa tư b n: a. Ti n lương danh nghĩa: là s ti n mà ngư i công nhân nh n ư c sau khi ã làm vi c cho ch tư b n. Nó không nói lên s c mua c a s ti n y. b. Ti n lương th c t : là ti n lương bi u hi n b ng s lư ng tư li u sinh ho t. Nó v ch rõ s lư ng và ch t lư ngtư li u sinh ho t mà ngư i công nhân có th mua s m ư c b ng s ti n nh n ư c. Dư i ch tư b n, ti n lương th c t có khuynh hư ng ngày càng h th p. Chúng ta bi t r ng ti n lương là giá c c a s c lao ng. Giá c c a s c lao ng thư ng là th p hơn giá tr c a nó. Ngày nay, trư c c nh th t nghi p y r y, giai câp tư b n càng có i u ki n dìm giá c s c lao ng xu ng m c r t th p. Ti n lương th c t càng ngày càng không m b o n i toàn b chi tiêu c a 11
gia ình công nhân. Pháp, theo các bác sĩ chu n oán thì 45% các trư ng h p ch t chóc c a nh ng ngư i già trên 65 tu i là do "thi u ăn" . i u ó có nghĩa là: ngay gi a th k 20 này, m t nư c văn minh như nư c Pháp, g n m t n a các c già b ch t vì ói khát. Tình hình y nói lên m c ti n lương th c t c a công nhân th p n m c nào. Cu c chi n tranh th gi i th hai ã làm cho ti n lương nhi u nư c như Tây - c, Nh t, Pháp s t xu ng r t nhi u. Sau chi n tranh, do u tranh lâu dài, giai c p công nhân có t ư c m t s th ng l i nào ó, nhưng nhìn chung ti n lương th c t v n chưa t t i m c trư c chi n tranh. Ch ng h n Pháp, ti n lương gi c a công nhân luy n kim Pari ch còn b ng 50%, c a công nhân i n khí ch còn b ng 57% so v i m c trư c chi n tranh. N u năm 1937 , ngư i công nhân Pháp ph i làm vi c 40 gi 1 tu n, thì năm 1957 , anh ph i làm vi c 50 gi , có khi 60 ho c 70h 1 tu n m i nh n ư c m t s ti n lương có s c mua như cũ , s c mua c a ti n lương gi c a công nhân Pháp tháng 7/1960 còn gi m i 6,5% so v i tháng 7/1957. Theo các th ng kê c a M thì có 5 tri u nhi ng M không ư c i h c, nghĩa là 1/5 s nhi ng n tu i i h c mà ph i ch u mù ch . Cũng theo s li u do các nhà ch c trách công b M , Anh, Pháp, Tây - c, ý thì 60 năm l i ây, m c tiêu dùng bình quân u ngư i nh ng nư c ó v th c ph m ch y u , dày dép và qu n áo u gi m sút so v i trư c, nghãi là gi m sút so v i th k th 19. T t nhiên m c tiêu dùng bình quân u ngư i c a dân cư nói ây chưa ph i là m c tiêu dùng bình quân u ngư i c a nh ng ngư i vô s n. Qua nh ng tài li u trên, ta th y m c ti n lương th c t c a nh ng ngư i lao ng các nư c tư b n b h th p như th nào. 4. B n ch t bóc l t c a nhà tư b n . Trong quá trình s n xu t hàng hoá tư b n ch nghĩa, b ng lao ng c th c a mình, công nhân s d ng nh ng tư li u s n xu t và chuy n giá tr c a 12
chúng vào hàng hoá và b ng lao ng trìu tư ng công nhân t o ra giá tr m i l n hơn giá tr s c lao ng ph n l n ó là giá tr th ng dư. Trong quá trình s n xu t, b ng lao ng c th , công nhân s d ng máy móc chuy n m t kg bông thành m t kg s i, b ng lao ng trìu tư ng, công nhân t o ra giá tr m i nh p vào s i. Gi nh ngày làm vi c c a công nhân có th kéo dài 5 gi n 10 gi , mà ch trong 5 gi công nhân ã chuy n xong 1kg bông thành 1kg s i, thì giá tr 1kg s i ư c tính là: -Giá tr 1kg bông chuy n vào : 20.000 ơn v - Hao mòn máy móc : 3000 ơn v - Giá tr m i t o ra (trong 5 gi lao ng) B ng giá tr s c lao ng : 5000 ơn v T ng c ng : 28.000 ơn v N u quá trình lao ng ng ng ây thì nhà tư b n ch ng thu ư c m t tý giá tr th ng dư nào, nhưng nhà tư b n ã mua s c lao ng, trong 1 ngày v i 10 gi ch không ph i 5 gi . Trong 5 gi lao ng ti p theo, nhà tư b n không ph i tr công n a mà ch c n ưa thêm 20.000 ơn v mua 1kg bông và 3000 ơn v hao mòn máy móc, nhưng s có thêm 1kg s i. T ng s ti n nhà tư b n chi ra có ư c 2 kg s i s là: Ti n mua bông : 20.000 x 2 = 40.000 ơn v Hao mòn máy móc (máy ch y 10 gi ) : 3000 x2= 6000 ơn v Ti n công nhân s n xu t c ngày (trong 10 gi , nhưng v n tính theo giá tr s c lao ng) = 5000 ơn v T ng c ng : 51.000 ơn v Giá tr s i nhà tư b n thu ư c : 2 x 28.000 = 56.000 ơn v Như v y nhà tư b n thu ư c lư ng giá tr th ng dư: 56.000 - 51.000 = 5000 ơn v T ví d trên ta th y m c dù nhà tư b n thuê công nhân, tr lương giá tr s c lao ng thì công nhân v n b bóc l t ph n dôi ra ó là giá tr m i do lao ng c a ngư i công nhân t o ra ngoài giá tr s c lao ng, là k t qu lao ng 13
không công c a công nhân cho nhà tư b n. Cmác vi t " Bí quy t c a s tăng thêm giá tr c a tư b n quy l i là ch tư b n chi ph i ư c m t s lư ng lao ng không công nh t nh c a ngư i khác". B n ch t bóc l t c a ch nghĩa tư b n là ó. S dĩ nhà tư b n chi ph i ư c s lao ng không công y vì nhà tư b n là ngư i chi m h u tư li u s n xu t. Do i u ki n này mà n n s n xu t tr thành n n s n xu t TBCN ch ngư i bóc l t ngư i ch t n t i trong nh ng i u ki n kinh t nh t nh. Trong xã h i tư b n hi n nay, m c dù có nh ng bi n i nh t nh trong hình th c s h u, qu n lý và phân ph i, nhưng s th ng tr c a ch chi m h u tư nhân tư b f n ch nghĩa v n t n t i nguyên v n. Nhà nư c tư s n hi n i, tuy có tăng cư ng ho t ng i u ti t, can thi p vào i s ng kinh t và xã h i, nhưng v cơ b n ó v n là b máy s ng kinh t và xã h i, nh ng v cơ b n v n là b máy th ng tr c a giai c p tư s n. Do s phát tri n l ch s văn minh và do u tranh giai c p c a công nhân mà m t b ph n không nh c a công nhân các nư c tư b n phát tri n có m c s ng tương i sung túc, nhưng v cơ b n, h v n ph i bán s c lao ng và v n b nhà tư s n bóc l t giá tr th ng dư, ngày nay s ti n b c a khoa h c và công ngh ã ưa n s bi n i sâu s c các y u t s n xu t và banr thân quá trình s n xu t làm cho vi c s n xu t giá tr th ng dư có nh ng c i m m i. Do máy móc hi n i, công ngh tiên ti n ư c s d ng r ng rãi nên kh i lư ng giá tr th ng dư ư c tái t o ra ch y u do tăng năng su t lao ng, máy móc hi n i nên chi phí lao ng quá kh trong m t ơn v s n ph m cùng gi m xu ng m t cách tuy t i. 5. T i sao nhà tư b n bu c ph i chú tr ng n nhân cách sáng t o c a ngư i lao ng làm thuê ? Ngày nay cơ c u lao ng xã h i các nư c tư b n công nghi p phát tri n có s bi n i l n. Do chuy n sang cơ s công ngh m i, phát tri n s n xu t 14
theo chi u sâu, lao ng ph c t p tăng lên và thay th lao ng gi n ơn. có l i cho mình các nhà tư b n bu c ph i chú tr ng n nhân cách sáng t o c a ngư i lao ng làm thuê, i u ó nói lên r ng lao ng trí óc, lao ng có trình k thu t ngày càng cao có vai trò quy t nh trong vi c s n xu t giá tr th ng dư và chính t ng l p công nhân này có s c s ng tương i sung túc, h cũng em l i t su t giá tr th ng dư tăng lên cho các nhà tư b n. 6. Các hình th c bóc l t c a nhà tư b n S bóc l t c a các nư c tư b n phát tri n ngày càng m r ng ra ph m vi qu c t dư i nhi u hình th c. Xu t kh u tư b n và hàng hoá, trao i không ngang giá..s bòn rút siêu l i nhu n t các nư c kém phát tri n mà các nư c TBCN hi n i giành ư c trong m y ch c năm qua ã tăng lên g p nhi u l n. S cách bi t gi a nh ng nư c giàu và nh ng nư c nghèo ngày càng tăng và ang tr thành m t mâu thu n n i b t trong th i i hi n nay. S bòn rút ch t xám s hu ho i môi sinh và phá hu nh ng c i r i s ng văn hoá xã h i mà các nư c tư b n phát tri n gây ra cho các nư c l c h u, ch m phát tri n. 7. Hi n tư ng ti n lương trong ch nghĩa tư b n Hi n tư ng ti n lương trong CNTB thư ng th p hơn giá tr s c lao ng, trư c tiên ta ph i hi u r ng ti n lương là bi u hi n b ng ti n c a giá tr hàng hoá s c lao ng, là giá c c a hàng hoá s c lao ng. Nhưng trong xã h i tư b n, ti n lương l i th hi n ra như là giá c c a lao ng. Vì nhà tư b n tr ti n công cho công nhân sau khi công nhân ã hao phí s c lao ng s n xu t ra hàng hoá, ti n công ư c tr theo th i gian lao ng ho c theo s lư ng tr theo th i gian lao ng ho c theo s lư ng hàng hoá ã s n xu t ư c 8. Các hình th c ti n lương và phân tích các hình th c ti n lương Nhìn b ngoài, dư ng như toàn b lao ng mà công nhân ã hao phí ư c nhà tư b n tr công y , xã h i tư b n dư ng như là m t xã h i công b ng, 15
không ai bóc l t ai. Th c ra ti n lương không ph i là giá tr , c a lao ng hay giá c c a lao ng. Lao ng t o ra giá tr hàng hoá, nhưng b n thân nó không ph i là hàng hoá và không có giá tr . Cái mà nhà tư b n mua c a công nhân không ph i là lao ng mà là s c lao ng, ti n lương không ph i là giá tr hay giá c c a lao ng, mà ch là giá tr hay giá c lao ng. Dư i ch TBCN, ti n lương thư ng ư c tr dư i hai hình th c : ti n lương tính theo th i gian và ti n lương tính theo s n ph m. Ti n lương tính theo th i gian là hình th c ti n lương mà s lư ng c a nó ít hay nhi u tuỳ theo th i gian lao ng c a công nhân dài hay ng n (gi , ngày, tu n, tháng…) s c lao ng làm thuê ó là nh ng ngư i công nhân h là nh ng ngư i t do s h u năng l c lao ng c a mình, có th bán s c lao ng cho ngư i c n mua trong quan h bình ng v i nhau v m t pháp lý, khi bán s c lao ng, ngư i lao ng v n s h u s c lao ng c a mình. Ti n công tính theo s n ph m là hình th c ti n công mà s lư ng c a nó ph thu c vào s lư ng s n ph m ã làm ra, ho c s lư ng công vi c ã hoàn thành trong m t th i gian nh t nh, trong th c t ti n lương trong CNTB thư ng th p hơn giá tr s c lao ng m c dù nhà tư b n v n có tính toán cho ngư i công nhân ti n lương tính theo th i gian và ti n lương tính theo s n ph m, giá tr s c lao ng c a ngư i công nhân b ra lao ng nh m t o ra s n ph m l n nhưng ti n lương thư ng th p hơn. Ti n lương ư c s d ng s n xu t và tái s n xu t s c lao ng do ó ti n lương danh nghĩa ph i ư c chuy n hoá thành ti n lương th c t . 9. Tính quy lu t c a s v n ng ti n lương trong ch nghĩa tư b n. CMác ã ch rõ tính quy lu t c a s v n ng ti n lương trong ch nghĩa tư b n như sau: Trong quá trình phát tri n c a ch nghĩa tư b n, ti n lương danh nghĩa có xu hư ng tăng lên, nhưng m c tăng c a nó nhi u khi không theo k p v i m c 16
tăng giá c tư li u tiêu dùng và d ch v , khi ó ti n công th c t c a giá c p công nhân có xu hư ng h th p. S h th p c a ti n lương th c t di n ra như m t xu hư ng vì s h th p ti n lương ã b nhi u nhân t ch ng l i ó là : các cu c u tranh c a giai c p công nhân òi tăng lương, trong i u ki n khoa h c công ngh và do ó nhu c u v s c lao ng có ch t lư ng cao s d ng k thu t ph c t p ngày càng tăng, ã bu c giai c p tư s n ph i c i ti n t ch c lao ng cũng như kích thích ngư i lao ng, b ng l i ích v t ch t. ó cũng là m t y u t ã c n tr xu hư ng h th p ti n công. Sau chi n tranh th gi i th hai, trong i u ki n cu c cách m ng khoa h c k thu t m i phát tri n như vũ bão và mâu thu n c a xã h i tư b n cũng gay g t hơn do phong trào u tranh r t m nh c a công nhân và lao ng t ng nư c tư b n và trên ph m vi th gi i do nh hư ng c a Liên Xô và các nư c xã h i ch nghĩa, giai c p tư b n ã dùng m i bi n pháp c i lương làm hoà hoãn mâu thu n xã h i, m i quan h gi a lao ng làm thuê và tư b n u có nh ng bi n d ng, v s n xu t và qu n lý kinh doanh dùng bi n pháp ngư i s n xu t tr c ti p tham gia qu n lý và rút ng n th i gian lao ng c a công nhân. Hình th c hi n i c a ch bóc l t TBCN m t t m áo m i dư ng như giai c p công nhân ngày nay không còn b bóc l t n a, và ch nghĩa tư b n ngày nay dư ng như ã có s thay i v ch t, th c ra t t c nh ng th o n ó không th làm thay i b n ch t c a n n th ng tr c a tư b n c quy n ương i, không th thay i ư c a v c a ngư i công nhân làm thuê, không che gi u ư c vi c nâng cao m c bóc l t c a ch nghĩa tư b n trong giai o n hi n nay. 17
CHƯƠNG III TH C TR NG TI N LƯƠNG TI N THƯ NG V I V N KÍCH THÍCH LAO NG TRONG CÁC DOANH NGHI P HI N NAY. I.Tình hình th c hi n ti n lương ti n thư ng trong các doanh nghi p: 1.Trong các doanh nghi p nhà nư c: Hi n nay có kho ng trên 5.900 doanh nghi p nhà nư c v i t ng s lao ông kho ng trên 1.8 tri u lao ng (1).Tuỳ theo i u ki n c th c a doanh nghi p mà các doanh nghi p th c hi n m t s hình th c tr lương sau: Vt ♦Cách 1: Ti =-----------------* n *h . ∑n*h Trong ó : Ti: Ti n lương nh n ư c c a ngư i th i. ni: Ngày công th c t c a ngư i th i. m: S ngư i c a b ph n lương th i gian. Vt: Qu lương tương ng c a b ph n làm theo th i gian. Th m chí m t s còn ưa ra các hình th c tr lương tương t nhưng ơn gi n hơn: VD: công ty gi y thăng long Ti= G*n*h. G: ơn giá/ngày lương . n : S ngày làm vi c trong m t tháng. h : H s c a ngư i công nhân i . H s này th hi n vai trò v trí c a ngư i th i trong nhóm. ♦Cách 2: 18
Ti = Tcb + Tcv. Tcb: Ti n lương theo c p b c c a ngư i i. Tcv: Ti n lương theo công vi c ư c giao g v i m c hoàn thành công vi c và s ngày công th c t c a ngư i i. Tcb = ni*hi. ni: S ngày làm vi c th c t . hi: M c lương ngày theo h s c a ngư i i. Tcv = G*ni*hi. Tcv: M c lương theo công vi c. G: ơn giá bình quân c a m i ngư i. ni : S ngày làm vi c th c t c a m i ngư i . hi : H s ti n lương tương ng v i công vi c ư c giao, m c ph c t p và m c hoàn thành công vi c. - i v i b ph n làm lương khoán, lương s n pghâmr t p th thì có th tr lương theo cách sau: M t s b ph n công nhân lâu năm ã có c p b c thâm niên công tác thì tr theo h s m c lương quy nh ngh nh 26/ CP và h s m c óng góp : Vsp Ti = ------------------- *ni* ti *hi. ∑ * nj *tj *hj Trong ó: Ti: Ti n lương c a ngư i th i. Vsp:Lư ng s n ph m c a nhóm. ni:S ngày công c a ngư i th i. ti:H s m c lương x p theo c p b c. 19
hi:H s m c óng góp hoàn thành công vi c. M t s b ph n công nhân m i vào theo h p ng, chưa có thâm niên công tác thì ti n lương ư c tính như sau: Vsp Ti = ----------------------- *di *ni. ∑ * dj *nj Hay : Ti = G *di *ni. Trong ó: Ti : Ti n lương c a ngư i th i. G : ơn giá ti n lương c a m t ngư i làm vi c trung bình. di : i m ánh giá m c óng góp c a ngư i th i. ni : S ngày công th c t c a ngư i th i. M t s b ph n tr lương s n ph m tr c ti p cá nhân, nên cơ s xác nh ư c m c lao ng.Doanh nghi p ti n hành xác nh c a giá ti n lương cho t ng chi ti t c a b ph n mà công nhân th c hi n. TLi = Gi * SLi: TLi: Ti n lương c a công nhâni . DDG : ơn giá chi tieưét mà ngư i i th c hi n. SL : S s n lư ng mà ngư i i làm ư c. ngoài ra trong th c t doanh nghi p còn hình thành qu ti n thư ng , qu này ph thu c r t l n vào ho t ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.Hành năm doanh nghi p i u ch nh m t t l % laĩ nh t nh các qu tièn thư ng thư ng cho nhân viên. 2. Trong các doanh nghi p ngoài qu c doanh và doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài. a.Trong doanh nghi p ngoài qu c doanh : 20
Hi n nay nư c ta có m t h th ng s các doanh nghi p ngoài qu c doanh như : Doanh nghi p tư nhân công ty trách nhi m h u h n , công ty c ph n ngoài ra còn có các t h p s n xu t xí nghi p...Vi c chi tr lương cho ngươì lao ng trong khu v c này ư c ti n hành tùy thu c vào quy mô tình hình s n xu t kinh doanh c a t ng doanh nghi p . Nhưng nhìn chung chia thành hai c p sau: i v i doanh nghi p quy mô l n nhu m t s công ty trách nhi m h u h n m t s công ty c ph n và doanh nhgiêpj tư nhân thì các hình th c ti n lương ti n thư ng dư c áp d ng gi ng như các doanh nghi p nhà nư c.T c là doanh nghi p có h th ng t ch c thang b ng lương ngh ch lương . ng th i i v i công nhân s n xu t doanh nghi p cũng áp dung ch tr lương c p b c và hình th c tr lương theo s n ph m. i v i các doanh nghi p có quy mô nh như cơ s s n xu t , h gia ình kinh doanh thì vi c th c hi n tr lương , tr thư ng còn ơn gi n th công. Vi c th c hi n ti n lương ch y u d u vào hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p và s th a thu n gi a ngư i s d ng lao ng và ngư i lao ng . Vi c tr lương , tr thư ng cho ngư i lao ng khu v c kinh t này d a trên nguyên tăc t i a l i ích và gi m thi u chi phí. Các doanh nghi p tư nhân hi n nay tham gia h u h t các ngành kinh t c a n n kinh t qu c dân, c bi t nh ng ngành phân ph i s n ph m và s n xu t th công , nh ng ngành này yêu c u v n nh , có s linh ho t trong ho t ng kinh doanh. Ti n lương trong khu v c nyaỳ ch u nh hư ng c a cung c u s c lao ng. N u cung trên th trươpngf l n hơn c u d n n ti n lương c a ngưoì lao ng th p và ngư c l i . C th là trên th trư ng s c lao ng Vi t nam thì cung lao ng l n hơn c u r t nhi u . i u này làm cho ti n lương khu v c tư nhân quá th p không kích thích ư c ngư i lao ng. Theo s li u i u tra c a vi n nghiên c u KH và các v n xã h i iv i doanh nghi p ngoài qu c doanh cho th y : 21