Luận văn : Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá CBQL trường TH huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Do Manh Ha | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:159

Thêm vào BST

Báo xấu

114
lượt xem 33
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong xu thế toàn cầu hóa kinh tế, Việt Nam đã và đang bước vào hội nhập với khu vực và quốc tế. Trong bối cảnh đó, nền giáo dục Việt Nam cần đẩy nhanh tiến trình đổi mới để rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giáo dục trong tương quan so sánh với các nước trong khu vực và thế giới. Các thành tựu nghiên cứu giáo dục đã thừa nhận quản lí giáo dục là nhân tố then chốt đảm bảo sự thành công của phát triển giáo dục....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn : Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá CBQL trường TH huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC ..... KHOA .... ĐỀ TÀI: X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An 0
X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An”. B¶ng Ký hiÖu viÕt t¾t BCHTW Ban chÊp hµnh Trung ¬ng BTVH Bæ tóc v¨n ho¸ CB-GV-CNV C¸n bé - Gi¸o viªn - C«ng nh©n viªn CBL§ CBL§ CBQL C¸n bé qu¶n lý CBQLGD C¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc C§SP Cao ®¼ng s ph¹m CNH- H§H C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ CNTT C«ng nghÖ th«ng tin CSVC C¬ së vËt chÊt §H §¹i häc §HSP §¹i häc s ph¹m §N §éi ngò GD-§T (GD&§T) Gi¸o dôc vµ §µo t¹o GDTH Gi¸o dôc tiÓu häc GDTX Gi¸o dôc thêng xuyªn GV Gi¸o viªn GVTH Gi¸o viªn tiÓu häc HS Häc sinh HSTH Häc sinh tiÓu häc HTCTTH Hoµn thµnh ch¬ng tr×nh tiÓu häc KT-XH Kinh tÕ - x· héi NG&CBQLGD Nhµ gi¸o vµ c¸n bé qu¶n lÝ gi¸o dôc NQ NghÞ quyÕt NXB Nhµ xuÊt b¶n PCGDTH §§T Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc ®óng ®é tuæi QL Qu¶n lÝ QLGD Qu¶n lý gi¸o dôc QLNT Qu¶n lÝ nhµ trêng TBDH ThiÕt bÞ d¹y häc TH TiÓu häc THCS Trung häc c¬ së 1
TH§§ Thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô häc sinh THK0§§ Thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô häc sinh THPT Trung häc phæ th«ng UBND Uû ban nh©n d©n XHCN X· héi chñ nghÜa Mục lục Néi dung gåm cã 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. Ch¬ng 3: X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. 1. LÝ do chän ®Ò tµi Trong xu thÕ toµn cÇu hãa kinh tÕ, ViÖt Nam ®· vµ ®ang bíc vµo héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam cÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh ®æi míi ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi¸o dôc trong t¬ng quan so s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi. C¸c thµnh tùu nghiªn cøu gi¸o dôc ®· thõa nhËn qu¶n lÝ gi¸o dôc lµ nh©n tè then chèt ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña ph¸t triÓn gi¸o dôc. V× th«ng qua qu¶n lÝ gi¸o dôc mµ viÖc thùc hiÖn môc tiªu ®µo t¹o, c¸c chñ tr¬ng chÝnh s¸ch gi¸o dôc quèc gia, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t cho gi¸o dôc, n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc..v.v. míi ®îc triÓn khai vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. Nh÷ng tÇm nh×n míi vÒ hÖ thèng gi¸o dôc trong 2
mét x· héi häc tËp, nh÷ng c¸ch tiÕp cËn hiÖn ®¹i vÒ qu¶n lÝ gi¸o dôc, nh÷ng thµnh tùu kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®îc sö dông trong qu¶n lÝ gi¸o dôc, vÊn ®Ò qu¶n lÝ vµ x©y dùng x· héi häc tËp më... ®ang ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ vµ t¹o nªn nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ cho diÖn m¹o gi¸o dôc thÕ giíi. Bèi c¶nh ®ã ®ang t¹o thêi c¬ cho gi¸o dôc nãi chung, qu¶n lÝ gi¸o dôc nãi riªng tiÕp thu thµnh tùu vµ kinh nghiÖm tiªn tiÕn cña thÕ giíi trong viÖc ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé qu¶n lÝ gi¸o dôc còng nh nghiªn cøu khoa häc qu¶n lÝ gi¸o dôc hiÖn nay ë ViÖt Nam. NghÞ quyÕt Trung ¬ng 2 (kho¸ VIII) ®· ®Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong thêi k× CNH, H§H ®Êt níc. Trong ®ã vÊn ®Ò “§æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ, båi dìng c¸n bé, s¾p xÕp chÊn chØnh, n©ng cao n¨ng lùc cña bé m¸y qu¶n lÝ gi¸o dôc - ®µo t¹o” [3,44] ®îc xem lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m, bøc xóc. NghÞ quyÕt Trung ¬ng 3 (kho¸ VIII) kh¼ng ®Þnh: “C¸n bé lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c¸ch m¹ng, g¾n liÒn víi vËn mÖnh cña §¶ng, cña ®Êt níc, cña chÕ ®é” [4,12]. NghÞ quyÕt 40 cña Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng còng ®· nªu râ: “Môc tiªu x©y dùng ®éi ngò nhµ gi¸o vµ CBQLGD ®îc chuÈn ho¸ ®¶m b¶o chÊt lîng, ®ång bé vÒ c¬ cÊu, ®Æc biÖt n©ng cao b¶n lÜnh chÝnh trÞ, phÈm chÊt lèi sèng, l¬ng t©m, tay nghÒ cña nhµ gi¸o; th«ng qua viÖc qu¶n lÝ, ph¸t triÓn ®óng ®Þnh híng vµ cã hiÖu qu¶ sù nghiÖp gi¸o dôc ®Ó n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ®ßi hái ngµy cµng cao cña sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc”[1,2]. Trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, tiÓu häc lµ bËc häc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. Nã lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó n©ng cao d©n trÝ, lµ c¬ së ban ®Çu hÕt søc quan träng cho viÖc ®µo t¹o trÎ em trë thµnh nh÷ng ngêi c«ng d©n tèt cho ®Êt níc. Søc m¹nh cña mét quèc gia, mét d©n téc lµ ë tr×nh ®é d©n trÝ. Thùc tÕ ®· chøng minh, nÕu thiÕu hôt nh÷ng kiÕn thøc tèi thiÓu vÒ v¨n ho¸, ngêi lao ®éng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong cuéc sèng, ®Æc biÖt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh hiÖn nay. 3
Nhîc ®iÓm(tån t¹i) cña CBQLGD hiÖn nay lµ thiÕu trÝ thøc vÒ QLGD, QLNT. Sù thiÕu hôt vÒ tri thøc vµ ph¬ng ph¸p l·nh ®¹o cña §NQL ®ang ®îc sù quan t©m chung cña l·nh ®¹o §¶ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp. V× vËy viÖc n©ng cao chÊt lîng §NCBQL trêng TH nãi riªng vµ cña CBQLGD nãi chung lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt, cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ cã hÖ thèng. Quúnh Lu lµ mét huyÖn ®ång b»ng cña tØnh NghÖ An, cã 61 trêng tiÓu häc víi 151 CBQL trêng häc vµ 1434 gi¸o viªn tiÓu häc. §Ó ®éi ngò CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu ®¸p øng víi yªu cÇu cña gi¸o dôc trong giai ®o¹n míi, ®éi ngò CBQL trêng TH cÇn ®îc chuÈn ho¸. Cã nghÜa lµ cÇn x©y dùng mét bé tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ®Ó tõ “chiÕc g¬ng soi” Êy mçi mét ngêi CBQL trêng häc cã thÓ tù xem xÐt b¶n th©n m×nh vµ x¸c ®Þnh con ®êng tù phÊn ®Êu, tù rÌn luyÖn; c¸c cÊp qu¶n lÝ cã kÕ ho¹ch båi dìng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chung cña x· héi. ChuÈn ho¸ hiÖn ®ang lµ mét xu thÕ cña thêi ®¹i, mét nÐt ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ tri thøc. X©y dùng ChuÈn CBQL vµ ®¸nh gi¸ CBQL trêng häc theo ChuÈn ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò nhµ gi¸o, CBQLGD vµ “chÊn hng” nÒn gi¸o dôc níc nhµ. §©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ, cha ®îc nghiªn cøu. V× thÕ chóng t«i chän ®Ò tµi X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An . 2. Môc ®Ých nghiªn cøu: Th«ng qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng §N(kh«ng ®îc viÕt t¾t) CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. 3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu: 4
Kh¸ch thÓ: Qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ c¸n bé QLGD trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. §èi tîng: Néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An trong giai ®o¹n hiÖn nay. 4. NhiÖm vô nghiªn cøu: 4.1. X¸c ®Þnh c¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. 4.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. 4.3. §Ò xuÊt néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. 5. Gi¶ thuyÕt khoa häc: Néi dung, quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®îc x©y dùng sÏ t¹o c¬ së cho qu¸ tr×nh n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò CBQL trêng TH ë huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. 6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: 6.1. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn: nghiªn cøu c¸c v¨n kiÖn, v¨n b¶n, tµi liÖu vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi. 6.2. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn: quan s¸t, ®iÒu tra, pháng vÊn, trao ®æi, tham kh¶o ý kiÕn chuyªn gia,... 6.3. Ph¬ng ph¸p thèng kª, kh¶o s¸t thùc tÕ... 7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu: ChØ kh¶o s¸t trªn ®Þa bµn huyÖn Quúnh Lu. §Ò tµi kh¶o s¸t vµ lÊy sè liÖu t¹i Phßng Gi¸o dôc & §µo t¹o huyÖn Quúnh Lu, tõ c¸c CBQL trêng TH (bao gåm HiÖu trëng, Phã HiÖu trëng) vµ c¸c GVTH thuéc ®Þa bµn c¸c vïng miÒn huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. 5
8. CÊu tróc luËn v¨n: Ngoµi phÇn Më ®Çu, phÇn KÕt luËn vµ KiÕn nghÞ, Phô lôc vµ c¸c Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phÇn Néi dung gåm cã 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. Ch¬ng 3: X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. PHÇN NéI DUNG CH¦¥NG 1: C¥ Së LÝ LUËN CñA VÊN §Ò NGHI£N CøU 1.1. LÞCH Sö VÊN §Ò NGHI£N CøU Ho¹t ®éng qu¶n lý b¾t nguån tõ sù ph©n c«ng, hîp t¸c lao ®éng. ChÝnh sù ph©n c«ng, hîp t¸c lao ®éng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n, n¨ng suÊt cao h¬n trong c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã sù chØ huy phèi hîp ®iÒu hµnh, kiÓm tra, chØnh lý... ph¶i cã ngêi ®øng ®Çu. §©y lµ ho¹t ®éng gióp ngêi thñ trëng phèi hîp nç lùc cña c¸c thµnh viªn trong nhãm, trong céng ®ång, trong tæ chøc ®¹t môc tiªu ®Ò ra. 6
Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ cã c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ qu¶n lÝ gi¸o dôc nh: “Nh÷ng vÊn ®Ò qu¶n lÝ trêng häc” (P.V Zimin, M.I K«®acèp, N.I Xaxª®«t«p), “C¬ së lÝ luËn cña khoa häc QLGD” (M.I.K«®akèp), “Qu¶n lÝ gi¸o dôc quèc d©n trªn ®Þa bµn cÊp huyÖn” (M.I K«®acèp, M.L Portnèp, P.V Khu®«mixki); ë ViÖt Nam, tõ n¨m 1990 trë vÒ tríc ®· cã mét sè c«ng tr×nh, bµi viÕt cña nhiÒu t¸c gi¶ bµn vÒ lý luËn qu¶n lý trêng häc vµ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ trêng nh c¸c t¸c gi¶: NguyÔn Ngäc Quang, Hµ SÜ Hå vµ c¸c bµi gi¶ng vÒ QLGD (Trêng CBQLGD Trung ¬ng I)... §Õn nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90 ®Õn nay ®· xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cã gi¸ trÞ, ®¸ng lu ý ®ã lµ: “Gi¸o tr×nh khoa häc qu¶n lý” cña PTS Ph¹m Träng M¹nh (NXB §HQG Hµ Néi n¨m 2001); "Khoa häc tæ chøc vµ qu¶n lý mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn" cña Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc tæ chøc qu¶n lý (NXB thèng kª Hµ Néi n¨m 1999); "T©m lý x· héi trong qu¶n lý" cña Ng« C«ng Hoµn (NXB §HQG Hµ Néi n¨m 2002); “TËp bµi gi¶ng lý luËn ®¹i c¬ng vÒ qu¶n lý” cña TiÕn sÜ NguyÔn Quèc ChÝ vµ PGS TS NguyÔn ThÞ MÜ Léc (Hµ Néi 1998); “TËp bµi gi¶ng líp CBQL phßng GD - §T” cña Trêng CBQL gi¸o dôc vµ ®µo t¹o (Hµ Néi 2000);… Trong c«ng t¸c c¸n bé vµ ®¸nh gi¸ c¸n bé cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nh: "C«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh vµ s ph¹m cña trêng tiÓu häc" cña Jean ValÐrien do Trêng CBQLGD&§T Hµ néi xuÊt b¶n n¨m 1997; “Bé c«ng cô ®¸nh gi¸ hiÖu trëng tiÓu häc” cña Trêng Alabama (V¬ng quèc Anh); “Qu¶n lÝ gi¸o dôc tiÓu häc theo ®Þnh híng CNH, H§H” cña TS. Hoµng Minh Thao vµ PGS.TS. Hµ ThÕ TruyÒn (NXBGD, HN n¨m 2003)... Bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c bµi viÕt nh: "VÊn ®Ò kinh tÕ thÞ trêng, qu¶n lÝ Nhµ níc vµ quyÒn tù chñ c¸c trêng häc" cña TrÇn ThÞ BÝch LiÔu - ViÖn KHGD ®¨ng trªn t¹p chÝ GD sè 43 th¸ng 11/2002; "§æi míi QLGD lµ kh©u ®ét ph¸" cña t¸c gi¶ QuÕ H¬ng, ®¨ng trªn b¸o Gi¸o dôc & Thêi ®¹i ngµy 01/12/2002; "CBQLGD&§T tríc yªu cÇu cña sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc" cña cè Thø trëng Bé Gi¸o dôc & §µo t¹o Lª Vò Hïng ®¨ng trªn t¹p chÝ sè 60 th¸ng 6/ 2003; “§¸nh gi¸ 7
ngêi hiÖu trëng nhµ trêng phæ th«ng theo híng chuÈn ho¸” cña TS. §Æng Xu©n H¶i ®¨ng trªn T¹p chÝ Gi¸o dôc sè 119, th¸ng 8 n¨m 2005; “X©y dùng quy tr×nh ®¸nh gi¸ GVTH theo ChuÈn nghÒ nghiÖp” cña t¸c gi¶ Vâ ThÞ H¶i YÕn (LuËn v¨n th¹c sÜ chuyªn ngµnh QLGD, Vinh 2005); “X©y dùng ®éi ngò l·nh ®¹o, qu¶n lý nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc” cña t¸c gi¶ Chu V¨n Kh¸nh ®¨ng trªn B¸o ®iÖn tö §¶ng Céng S¶n ngµy 07/05/2007, tµi liÖu Héi th¶o cña Dù ¸n Ph¸t triÓn qu¶n lÝ gi¸o dôc SREM do Céng ®ång Ch©u ¢u tµi trî,... §©y lµ nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu hÕt søc c«ng phu, cã tÝnh lÝ luËn vµ thùc tiÔn cao, ®· ®ãng gãp vµo viÖc nghiªn cøu n©ng cao chÊt lîng QLGD. Ngµy nay trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt níc, vÊn ®Ò qu¶n lý nãi chung vµ qu¶n lý gi¸o dôc nãi riªng lµ chñ ®Ò thu hót sù quan t©m cña ®«ng ®¶o c¸c nhµ l·nh ®¹o, nhµ nghiªn cøu khoa häc, nhµ qu¶n lý thùc tiÔn. 1.2. c¸n bé qu¶n lÝ trêng tiÓu häc 1.2.1. Qu¶n lÝ nhµ trêng tiÓu häc 1.2.1.1. Kh¸i niÖm qu¶n lÝ: 1.2.1.1.1. Qu¶n lÝ: Qu¶n lÝ lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng x· héi quan träng cña con ngêi trong céng ®ång, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ tæ chøc hoÆc x· héi ®Æt ra. Qu¶n lÝ thÓ hiÖn viÖc tæ chøc, ®iÒu hµnh tËp hîp ngêi, c«ng cô, ph¬ng tiÖn tµi chÝnh, ®Ó kÕt hîp c¸c yÕu tè ®ã víi nhau nh»m ®¹t ®îc môc tiªu ®Þnh tríc. Chñ thÓ muèn kÕt hîp ®îc ®èi tîng theo mét ®Þnh híng qu¶n lÝ ®Æt ra ph¶i t¹o dùng ®îc “quyÒn uy” buéc ®èi tîng ph¶i tu©n thñ. 8
Qu¶n lÝ nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ lo¹i h×nh qu¶n lÝ ®Æc biÖt ph¸t sinh tõ tÝnh chÊt x· héi ho¸ lao ®éng. Max viÕt: “TÊt c¶ mäi lao ®éng x· héi trùc tiÕp hay lao ®éng chung nµo tiÕn hµnh trªn quy m« t¬ng ®èi lín, th× Ýt nhiÒu còng ®Òu cÇn ®Õn mét sù chØ ®¹o ®iÒu hoµ nh÷ng ho¹t ®éng c¸ nh©n vµ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng chung ph¸t sinh tõ sù vËn ®éng cña toµn bé c¬ thÓ kh¸c víi sù vËn ®éng cña nh÷ng khÝ quan ®éc lËp cña nã. Mét nghÖ sÜ vÜ cÇm th× tù m×nh ®iÒu khiÓn lÊy m×nh, cßn mét dµn nh¹c th× cÇn ph¶i cã nh¹c trëng” [18,480]. C¸c nhµ lÝ luËn quèc tÕ nh: Frederich Wiliam Taylor (1856 - 1915), Mü; Henry Fayol (1841 - 1925), Ph¸p; Max Weber (1864 - 1920), §øc ®Òu kh¼ng ®Þnh: Qu¶n lÝ lµ khoa häc vµ ®ång thêi lµ nghÖ thuËt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi. §· cã nhiÒu c¸ch hiÓu, ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ qu¶n lÝ, theo t¸c gi¶ NguyÔn Quèc ChÝ vµ NguyÔn ThÞ MÜ Léc: “Ho¹t ®éng qu¶n lÝ lµ t¸c ®éng cã ®Þnh híng, cã chñ ®Ých cña chñ thÓ qu¶n lÝ (ngêi qu¶n lÝ) ®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lÝ (ngêi bÞ qu¶n lÝ) trong mét tæ chøc nh»m lµm cho tæ chøc vËn hµnh vµ ®¹t ®îc môc ®Ých cña tæ chøc”[34,16]. Theo PGS-TS §Æng Quèc B¶o: “Qu¶n lÝ lµ mét qu¸ tr×nh g©y t¸c ®éng ¶nh hëng cña chñ thÓ qu¶n lÝ ®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m ®¹t ®îc môc tiªu chung”[21,176]. VÒ néi dung thuËt ng÷ “qu¶n lÝ” cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh«ng h¼n nh nhau. Trong gi¸o tr×nh: Khoa häc qu¶n lÝ (tËp 1, NXB Khoa häc KÜ thuËt, Hµ Néi, 1999) ®· ghi râ: “Qu¶n lÝ lµ c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¶m b¶o sù hoµn thµnh c«ng viÖc qua nh÷ng nç lùc cña ngêi kh¸c. Qu¶n lÝ lµ c«ng t¸c phèi hîp cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi céng sù kh¸c cïng chung mét tæ chøc. Qu¶n lÝ lµ mét ho¹t ®éng thiÕt yÕu ®¶m b¶o phèi hîp nh÷ng nç lùc c¸ nh©n nh»m ®¹t ®îc c¸c môc ®Ých cña nhãm. 9
Qu¶n lÝ lµ sù cã tr¸ch nhiÖm vÒ mét vÊn ®Ò g× ®ã ” Cã t¸c gi¶ l¹i quan niÖm: Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng võa cã tÝnh khoa häc, võa cã tÝnh nghÖ thuËt vµo hÖ thèng con ngêi, nh»m ®¹t c¸c môc tiªu KT-XH. Qu¶n lÝ lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng cã ®Þnh híng, cã tæ chøc dùa trªn c¸c th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng cña ®èi tîng vµ m«i trêng nh»m gi÷ cho sù vËn hµnh cña ®èi tîng ®îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn tíi môc tiªu ®· ®Þnh. Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng cã ý thøc, hîp quy luËt cña chñ thÓ qu¶n lÝ ®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m ®¹t tíi môc tiªu ®Ò ra. Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc, cã híng ®Ých cña chñ thÓ qu¶n lÝ lªn ®èi tîng qu¶n lÝ vµ kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng, c¸c c¬ héi cña tæ chøc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Æt ra trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña m«i trêng. Qua nh÷ng ®Þnh nghÜa trªn ta thÊy râ kh¸i niÖm qu¶n lÝ cã nh÷ng nÐt ®Æc trng c¬ b¶n sau: Thø nhÊt: Qu¶n lÝ lµ sù lùa chän c¸c t¸c ®éng cã chñ ®Ých. Bëi v× bé phËn qu¶n lÝ cã thÓ cã nhiÒu hÖ thèng t¸c ®éng kh¸c nhau vµo ®èi tîng, trong sè nh÷ng t¸c ®éng ®ã, ngêi qu¶n lÝ tuú theo chñ ®Ých, sù ph¸n ®o¸n dù b¸o cña m×nh mµ chän mét kh¶ n¨ng mµ m×nh cho lµ triÓn väng nhÊt. Thø hai: Qu¶n lÝ lµ sù s¾p xÕp hîp lÝ cña c¸c t¸c ®éng ®· chän. Bëi v× muèn cho viÖc lùa chän c¸c t¸c ®éng trªn ®a ®Õn kÕt qu¶ mong muèn, cÇn s¾p xÕp vµ thÓ hiÖn hîp lÝ c¸c t¸c ®éng. Thø ba: Qu¶n lý lµ viÖc ph¸t huy nh©n tè con ngêi trong tæ chøc. Trong c¸c ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh, sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®èi tîng qu¶n lÝ mang tÝnh “bÊt ®Þnh” mµ ngêi qu¶n lÝ kh«ng thÓ dù ®o¸n mét c¸ch ch¾c ch¾n, chÝnh x¸c kh¶ n¨ng nµo sÏ x¶y ra. T¸c ®éng qu¶n lÝ cã chñ ®Ých, ®îc s¾p xÕp hîp lÝ sÏ cã t¸c dông cho ngêi qu¶n lÝ thÊy ®îc “quü ®¹o” mµ ®èi tîng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn (nh vËy ®èi víi ngêi 10
qu¶n lÝ, tÝnh “bÊt ®Þnh” cña ®èi tîng gi¶m) v× vËy qu¶n lÝ lµ gi¶m bít tÝnh bÊt ®Þnh, t¨ng tÝnh tæ chøc cña ®èi tîng. HiÖn nay, qu¶n lÝ thêng ®îc ®Þnh nghÜa râ h¬n: qu¶n lÝ lµ qu¸ tr×nh ®¹t ®Õn môc tiªu cña tæ chøc b»ng c¸ch vËn dông c¸c ho¹t ®éng (chøc n¨ng) kÕ ho¹ch ho¸, tæ chøc, chØ ®¹o (l·nh ®¹o) vµ kiÓm tra. Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng liªn tôc cã tæ chøc, cã ®Þnh híng cña chñ thÓ (ngêi qu¶n lÝ, tæ chøc qu¶n lÝ) lªn kh¸ch thÓ (®èi tîng qu¶n lÝ) vÒ mÆt chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi, kinh tÕ… b»ng mét hÖ thèng luËt lÖ, c¸c chÝnh s¸ch, c¸c nguyªn t¾c, c¸c ph¬ng ph¸p vµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m t¹o ra m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ®èi tîng. §èi tîng qu¶n lÝ cã thÓ trªn quy m« toµn cÇu, khu vùc, quèc gia, ngµnh, ®¬n vÞ, cã thÓ lµ mét con ngêi cô thÓ, sù vËt cô thÓ. Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë trªn chóng ta cã thÓ hiÓu: Qu¶n lý lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng cã ®Þnh híng (cã chñ ®Ých), cã tæ chøc, lùa chän trong sè c¸c t¸c ®éng cã thÓ cã, dùa trªn c¸c th«ng tin vÒ c¸c t×nh tr¹ng cña ®èi tîng vµ m«i trêng, nh»m gi÷ v÷ng cho sù vËn hµnh cña ®èi tîng ®îc æn ®Þnh vµ lµm cho nã ph¸t triÓn tíi môc ®Ých ®· ®Þnh. 1.2.1.1.2. Chøc n¨ng qu¶n lÝ: Chøc n¨ng qu¶n lÝ lµ néi dung c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, lµ nhiÖm vô kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña chñ thÓ qu¶n lÝ. Lao ®éng qu¶n lÝ lµ mét d¹ng lao ®éng ®Æc biÖt, g¾n víi qu¸ tr×nh lao ®éng tËp thÓ vµ kÕt qu¶ cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nhng lao ®éng qu¶n lÝ l¹i cã sù ph©n chia thµnh mét hÖ thèng c¸c kh©u hay d¹ng ho¹t ®éng x¸c ®Þnh nhê ®ã chñ thÓ qu¶n lÝ t¸c ®éng vµo ®èi tîng qu¶n lÝ nh»m thùc hiÖn mét môc tiªu x¸c ®Þnh. Theo t¸c gi¶ NguyÔn Ngäc Quang: “Chøc n¨ng qu¶n lÝ lµ d¹ng ho¹t ®éng qu¶n lÝ, th«ng qua ®ã chñ thÓ t¸c ®éng vµo kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m thùc hiÖn mét môc tiªu nhÊt ®Þnh” [32,58]. Nh vËy kh¸i niÖm chøc n¨ng qu¶n lÝ g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn vµ sù tiÕn bé cña ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng. Qu¸ tr×nh t¹o ra mét s¶n phÈm ph¶i tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n, mçi c«ng ®o¹n ngêi lao ®éng ph¶i 11
thùc hiÖn mét nhiÖm vô hay mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Tõ chøc n¨ng ®ã cña kh¸ch thÓ qu¶n lÝ (ngêi lao ®éng) lµm xuÊt hiÖn mét c¸ch kh¸ch quan d¹ng ho¹t ®éng qu¶n lÝ chuyªn biÖt nhÊt ®Þnh, t¬ng øng víi chñ thÓ qu¶n lÝ, gäi lµ chøc n¨ng qu¶n lÝ. “Tæ hîp tÊt c¶c c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ t¹o nªn néi dung cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, néi dung lao ®éng cña ®éi ngò CBQL lµ c¬ së ®Ó ph©n c«ng lao ®éng qu¶n lÝ gi÷a nh÷ng ngêi CBQL vµ lµm nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn cÊu tróc tæ chøc cña sù qu¶n lÝ” [31,58]. TÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ g¾n bã qua l¹i vµ quy ®Þnh lÉn nhau. Chóng ph¶n ¸nh logic bªn trong sù ph¸t triÓn cña hÖ bÞ qu¶n lÝ. ViÖc ph©n chia chøc n¨ng qu¶n lÝ b¾t nguån tõ sù ph©n c«ng vµ chuyªn m«n ho¸ lao ®éng qu¶n lÝ. Khi ph©n tÝch cô thÓ, ta thÊy qu¶n lÝ gåm bèn chøc n¨ng c¬ b¶n ®ã lµ: kÕ ho¹ch ho¸, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra. - KÕ ho¹ch ho¸ lµ giai ®o¹n quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, víi chøc n¨ng c¬ b¶n lµ: C¨n cø vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tæ chøc, c¨n cø vµo mäi tiÒm n¨ng ®· cã vµ sÏ cã, dù b¸o tr¹ng th¸i kÕt thóc cña tæ chøc (vµ nh÷ng tr¹ng th¸i trung gian) v¹ch râ hÖ thèng môc tiªu, néi dung ho¹t ®éng vµ c¸c biÖp ph¸p lín, nhá nh»m ®a tæ chøc ®¹t ®îc môc tiªu ®· ®Ò ra. KÕt qu¶ cña c¸c giai ®o¹n nµy lµ b¶n kÕ ho¹ch ®îc thùc hiÖn trong kho¶ng thêi gian ®· ®Þnh cña tæ chøc. vµ néi dung c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ sÏ lµ thùc hiÖn b¶n kÕ ho¹ch nµy. Nh vËy, chóng ta thÊy cã ba néi dung chñ yÕu cña chøc n¨ng kÕ ho¹ch ho¸: + X¸c ®Þnh, h×nh thµnh môc tiªu (ph¬ng híng) ®èi víi tæ chøc. + X¸c ®Þnh vµ ®¶m b¶o (cã tÝnh ch¾c ch¾n, cã tÝnh cam kÕt) vÒ c¸c nguån lùc cña tæ chøc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy. + QuyÕt ®Þnh xem nh÷ng ho¹t ®éng nµo lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®ã. - Tæ chøc lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh nªn cÊu tróc c¸c quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn, gi÷a c¸c bé phËn trong mét tæ chøc, nh»m lµm cho thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c kÕ ho¹ch vµ ®¹t ®îc môc tiªu tæng thÓ cña tæ chøc. 12
Nh vËy tæ chøc lµ sù s¾p ®Æt mét c¸ch khoa häc nh÷ng yÕu tè, nh÷ng d¹ng ho¹t ®éng cña tËp thÓ ngêi lao ®éng thµnh mét hÖ toµn vÑn, ®ång thêi ®¶m b¶o sù phèi hîp c¸c t¸c ®éng bé phËn l¹i víi nhau t¹o nªn mét t¸c ®éng tÝch hîp mµ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng tÝch hîp nµy lín h¬n tæng hiÖu qu¶ cña c¸c t¸c ®éng bé phËn. Tæ chøc chÝnh lµ nh©n tè sinh ra hÖ toµn vÑn, biÕn mét tËp hîp c¸c thµnh tè rêi r¹c thµnh mét hÖ toµn vÑn. Nhê viÖc tæ chøc cã hiÖu qu¶, ngêi qu¶n lÝ cã thÓ phèi hîp, ®iÒu phèi tèt h¬n c¸c nguån vËt lùc vµ nh©n lùc. Thµnh tùu cña mét tæ chøc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo n¨ng lùc cña ngêi qu¶n lÝ sö dông c¸c nguån lùc nµy sao cho hiÖu qu¶. - ChØ ®¹o lµ huy ®éng lùc lîng vµo viÖc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch, lµ ®iÒu hµnh mäi viÖc nh»m ®¶m b¶o cho tæ chøc vËn hµnh thuËn lîi. ChØ ®¹o biÕn môc tiªu dù kiÕn thµnh kÕt qu¶, kÕ ho¹ch thùc hiÖn. Trªn thùc tÕ, chØ ®¹o lµ tæ chøc mét c¸ch khoa häc cña mét tËp thÓ ngêi còng nh tõng ngêi, chØ ®¹o bao hµm viÖc liªn kÕt, liªn hÖ víi ngêi kh¸c vµ ®éng viªn hä hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cña tæ chøc. HiÓn nhiªn viÖc chØ ®¹o kh«ng chØ b¾t ®Çu sau khi lËp kÕ ho¹ch vµ thiÕt kÕ bé m¸y hoµn tÊt, mµ nã thÊm vµo, ¶nh hëng quyÕt ®Þnh tíi hai chøc n¨ng kia. - KiÓm tra lµ mét chøc n¨ng qu¶n lÝ, th«ng qua ®ã mét c¸ nh©n, mét nhãm hoÆc mét tæ chøc theo dâi, gi¸m s¸t c¸c thµnh qu¶ ho¹t ®éng vµ tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng s÷a ch÷a, uèn n¾n nÕu cÇn thiÕt. Mét kÕt qu¶ ho¹t ®éng ph¶i phï hîp víi nh÷ng chi phÝ bá ra, nÕu kh«ng t¬ng xøng th× ph¶i th× ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu chØnh, uèn n¾n. §ã còng lµ qu¸ tr×nh tù ®iÒu chØnh, diÔn ra cã tÝnh chu k× nh sau: + Ngêi qu¶n lÝ ®Æt ra nh÷ng chuÈn mùc thµnh ®¹t cña ho¹t ®éng. + Ngêi qu¶n lÝ ®èi chiÕu, ®o lêng kÕt qu¶, sù thµnh ®¹t so víi chuÈn mùc ®Æt ra. + Ngêi qu¶n lÝ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh nh÷ng sai lÖch. + Ngêi qu¶n lÝ hiÖu chØnh, söa l¹i chuÈn mùc nÕu cÇn [30,4]. Trªn ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i qu¸t vÒ c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n lÝ. C¸c chøc n¨ng trªn ph¸t sinh nh mét sù tÊt yÕu, tõ sù kh¸c nhau 13
gi÷a qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®èi tîng víi nh÷ng vËn ®éng c¸ nh©n cña nh÷ng phÇn tö ®éc lËp t¹o nªn ®èi tîng ®ã. Ngoµi c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n kÕ ho¹ch, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra, cßn cã thªm hai vÊn ®Ò quan träng lµ th«ng tin qu¶n lÝ vµ quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ. Th«ng tin qu¶n lÝ lµ d÷ liÖu (t×nh h×nh) vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®· ®îc xö lÝ gióp cho ngêi qu¶n lÝ hiÓu ®óng vÒ ®èi tîng qu¶n lÝ mµ hä ®ang quan t©m ®Ó phôc vô cho viÖc ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ. Do ®ã th«ng tin qu¶n lÝ kh«ng nh÷ng lµ tiÒn ®Ò cña qu¶n lÝ mµ cßn lµ huyÕt m¹ch quan träng ®Ó duy tr× (nu«i dìng) qu¸ tr×nh qu¶n lÝ. Th«ng tin qu¶n lÝ lµ c¬ së ®Ó ngêi qu¶n lÝ ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶. QuyÕt ®Þnh qu¶n lÝ lµ s¶n phÈm cña ngêi qu¶n lÝ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ. Nh vËy, qu¸ tr×nh qu¶n lÝ cã thÓ hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ gåm 6 thµnh tè trong ®ã cã bèn chøc n¨ng c¬ b¶n (kÕ ho¹ch, tæ chøc, chØ ®¹o, kiÓm tra) vµ hai vÊn ®Ò quan träng (th«ng tin qu¶n lÝ vµ quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ). Theo h×nh thøc, qu¸ tr×nh qu¶n lÝ ®îc diÔn ra theo tuÇn tù tõ chøc n¨ng kÕ ho¹ch ®Õn chøc n¨ng tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra. Song trong thùc tÕ c¸c chøc n¨ng nµy ®an xen, hç trî lÉn nhau trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. ChÊt xóc t¸c vµ liªn kÕt gi÷a c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n nµy lµ th«ng tin qu¶n lÝ vµ c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n lÝ t¹o thµnh qu¸ tr×nh qu¶n lÝ vµ chu tr×nh qu¶n lÝ. H×nh 1: C¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ vµ qu¸ tr×nh qu¶n lÝ KÕ ho¹ch ho¸ Th«ng tin KiÓm tra qu¶n lÝ Tæ chøc BiÓu thÞ mèi liªn hÖ vµ t¸c ®éng trùc tiÕp. BiÓu thÞ mèi liªn hÖ ngîc hoÆc th«ng tin chØ ®¹o ph¶n håi trong qu¸ tr×nh qu¶n lÝ. Bá 14
1.2.1.2. Qu¶n lÝ gi¸o dôc vµ qu¶n lÝ nhµ trêng: 1.2.1.2.1. Qu¶n lÝ gi¸o dôc: Theo t¸c gi¶ TrÇn Ngäc Quang: “Qu¶n lÝ gi¸o dôc lµ hÖ thèng t¸c ®éng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch, hîp quy luËt cña chñ thÓ qu¶n lÝ (hÖ gi¸o dôc) nh»m lµm cho hÖ vËn hµnh theo ®êng lèi vµ nguyªn lÝ gi¸o dôc cña §¶ng, thùc hiÖn ®îc tÝnh chÊt cña nhµ trêng XHCN ViÖt Nam mµ tiªu ®iÓm lµ héi tô cña qu¸ tr×nh d¹y häc – gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ, ®a hÖ gi¸o dôc tíi môc tiªu dù kiÕn, tiÕn lªn tr¹ng th¸i míi vÒ chÊt” [32,35]. T¸c gi¶ §ç Hoµng Toµn cho r»ng: “Qu¶n lÝ gi¸o dôc lµ tËp hîp nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc, ph¬ng ph¸p gi¸o dôc, kÕ ho¹ch ho¸, tµi chÝnh, cung tiªu… nh»m b¶o ®¶m sù vËn hµnh b×nh thêng cña c¸c c¬ quan trong hÖ thèng gi¸o dôc, ®¶m b¶o sù tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ më réng hÖ thèng c¶ vÒ mÆt sè lîng còng nh chÊt lîng” [22,29]. Tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn ®©y ta thÊy: b¶n chÊt cña ho¹t ®éng qu¶n lÝ gi¸o dôc lµ qu¶n lÝ hÖ thèng gi¸o dôc, lµ sù t¸c ®éng cã môc ®Ých cã hÖ thèng, cã kÕ ho¹ch, cã ý thøc cña chñ thÓ qu¶n lÝ lªn ®èi tîng qu¶n lÝ theo nh÷ng quy luËt kh¸ch quan nh»m ®a ho¹t ®éng s ph¹m cña hÖ thèng gi¸o dôc ®¹t tíi kÕt qu¶ mong muèn. 1.2.1.2.2. Qu¶n lÝ nhµ trêng: Trêng häc lµ tæ chøc gi¸o dôc c¬ së mang tÝnh nhµ níc - x· héi lµ n¬i trùc tiÕp lµm c«ng t¸c ®µo t¹o, gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. Nã lµ tÕ bµo c¬ së, chñ chèt cña bÊt cø hÖ thèng gi¸o dôc ë cÊp nµo (tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng). “Trêng häc lµ thµnh tè kh¸ch thÓ c¬ b¶n cña tÊt c¶ c¸c cÊp qu¶n lÝ gi¸o dôc, võa lµ hÖ thèng ®éc lËp tù qu¶n cña x· héi. Do ®ã qu¶n lÝ nhµ trêng nhÊt thiÕt ph¶i võa cã tÝnh nhµ níc võa cã tÝnh x· héi (nhµ níc vµ x· héi céng ®ång vµ hîp t¸c trong viÖc qu¶n lÝ nhµ trêng” [32,33]. VÒ qu¶n lÝ nhµ trêng, GS Ph¹m Minh H¹c ®· ®a ra ®Þnh nghÜa: “Qu¶n lÝ nhµ trêng lµ thùc hiÖn ®êng lèi gi¸o dôc cña §¶ng trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh, tøc lµ ®a nhµ trêng vËn hµnh theo 15
nguyªn lÝ gi¸o dôc, ®Ó tiÕn tíi môc tiªu gi¸o dôc, môc tiªu ®µo t¹o ®èi víi ngµnh gi¸o dôc,víi thÕ hÖ trÎ vµ tõng häc sinh” [35,29]. Trªn c¬ së quan niÖm qu¶n lÝ trêng häc ta thÊy: qu¶n lÝ trêng phæ th«ng lµ tËp hîp nh÷ng t¸c ®éng tèi u cña chñ thÓ qu¶n lÝ ®Õn tËp thÓ gi¸o viªn, häc sinh vµ c¸c bé phËn kh¸c. Nh»m tËn dông c¸c nguån dù tr÷ do Nhµ níc ®Çu t còng nh do c¸c lùc lîng x· héi ®ãng gãp, hoÆc vèn tù cã cña nhµ trêng, híng vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña nhµ trêng mµ tiªu ®iÓm héi tô lµ qu¸ tr×nh ®µo t¹o, gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ. TÊt c¶ nh»m thùc hiÖn cã chÊt lîng môc tiªu vµ kÕ ho¹ch ®µo t¹o, ®a nhµ trêng tiÕn lªn tr¹ng th¸i míi. Cèt lâi cña qu¶n lÝ nhµ trêng lµ qu¶n lÝ qu¸ tr×nh d¹y häc vµ gi¸o dôc. B¶n chÊt qu¸ tr×nh d¹y häc quyÕt ®Þnh tÝnh ®Æc thï cña qu¶n lÝ nhµ trêng. D¹y häc vµ gi¸o dôc trong sù thèng nhÊt lµ trung t©m cña nhµ trêng. Mçi ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña nhµ trêng ®Òu híng vµo ®ã. Nh vËy, qu¶n lÝ nhµ trêng thùc chÊt lµ qu¶n lÝ qu¸ tr×nh lao ®éng s ph¹m cña thÇy, ho¹t ®éng häc tËp vµ tù gi¸o dôc cña trß diÔn ra chñ yÕu trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Tuy nhiªn, do tÝnh chÊt qu¶n lÝ nhµ trêng võa mang tÝnh Nhµ níc, võa mang tÝnh x· héi nªn trong qu¶n lÝ nhµ trêng cßn bao hµm qu¶n lÝ ®éi ngò, CSVC, tµi chÝnh, hµnh chÝnh- qu¶n trÞ vµ qu¶n lÝ c¸c ho¹t ®éng phèi kÕt hîp víi c¸c lùc lîng x· héi ®Ó thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc. 1.2.1.3. Qu¶n lÝ nhµ trêng tiÓu häc: “Trêng tiÓu häc lµ c¬ së gi¸o dôc phæ th«ng cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã tµi kho¶n vµ con dÊu riªng”[8,1]. Trêng tiÓu häc võa lµ mét thiÕt chÕ x· héi trong qu¶n lý qu¸ tr×nh ®µo t¹o trung t©m, võa lµ mét bé phËn cña céng ®ång trong guång m¸y gi¸o dôc quèc d©n. Ho¹t ®éng qu¶n lý cña trêng tiÓu häc thÓ hiÖn ®Çy 16
®ñ b¶n chÊt cña ho¹t ®éng qu¶n lý, mang tÝnh x· héi, tÝnh khoa häc, tÝnh kü thuËt vµ nghÖ thuËt cña ho¹t ®éng qu¶n lý. Qu¶n lý trêng häc nãi chung vµ qu¶n lý trêng tiÓu häc nãi riªng lµ tæ chøc, chØ ®¹o vµ ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña thÇy vµ ho¹t ®éng häc tËp cña trß, ®ång thêi qu¶n lý nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt vµ c«ng viÖc phôc vô cho d¹y vµ häc nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých cña GD - §T. “Qu¶n lÝ nhµ trêng nãi chung vµ qu¶n lÝ trêng tiÓu häc nãi riªng thêng chÞu ¶nh hëng bëi hai lo¹i t¸c ®éng: * T¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lÝ bªn trªn vµ bªn ngoµi nhµ trêng: Qu¶n lÝ nhµ trêng tiÓu häc lµ nh÷ng t¸c ®éng qu¶n lÝ cña c¸c c¬ quan gi¸o dôc cÊp trªn nh»m híng dÉn vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng gi¶ng d¹y, häc tËp, gi¸o dôc cña nhµ trêng. Qu¶n lÝ nhµ trêng tiÓu häc còng gåm nh÷ng chØ dÉn, quyÕt ®Þnh cña c¸c thùc thÓ bªn ngoµi nhµ trêng nhng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhµ trêng nh céng ®ång ®îc ®¹i diÖn dêi h×nh thøc héi ®ång gi¸o dôc nh»m ®Þnh híng sù ph¸t triÓn cña nhµ trêng vµ hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thùc hiÖn ph¬ng híng ph¸t triÓn ®ã. Mçi trêng tiÓu häc chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp vÒ chuyªn m«n, hµnh chÝnh cña Phßng GD - §T vµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc ë ®Þa ph¬ng n¬i trêng ®ãng. * T¸c ®éng cña nh÷ng chñ thÓ bªn trong nhµ trêng: Qu¶n lý ë trêng tiÓu häc do chñ thÓ qu¶n lÝ bªn trong nhµ trêng bao gåm c¸c ho¹t ®éng: - Qu¶n lÝ c¸n bé, gi¸o viªn; - Qu¶n lÝ häc sinh; - Qu¶n lý qu¸ tr×nh d¹y häc -gi¸o dôc; - Qu¶n lý CSVC, trang TBDH; - Qu¶n lý c«ng t¸c hµnh chÝnh; - Qu¶n lÝ tµi chÝnh; 17
- Qu¶n lý c¸c mèi quan hÖ gi÷a nhµ trêng víi céng ®ång” [26,9]. NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña trêng tiÓu häc ®îc ghi râ trong §iÒu lÖ trêng tiÓu häc ®îc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 51/Q§-BGD§T ngµy 31/08/2007 cña Bé trëng Bé GD&§T: “1. Tæ chøc gi¶ng d¹y, häc tËp vµ ho¹t ®éng gi¸o dôc ®¹t chÊt lîng theo môc tiªu, ch¬ng tr×nh gi¸o dôc tiÓu häc do Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ban hµnh. 2. Huy ®éng trÎ em ®i häc ®óng ®é tuæi, vËn ®éng trÎ em tµn tËt, khuyÕt tËt, trÎ em ®· bá häc ®Õn trêng, thùc hiÖn kÕ ho¹ch phæ cËp gi¸o dôc vµ chèng mï ch÷ trong céng ®ång. NhËn b¶o trî vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc cña c¸c c¬ së gi¸o dôc kh¸c thùc hiÖn ch¬ng tr×nh gi¸o dôc tiÓu häc theo sù ph©n c«ng cña cÊp cã thÈm quyÒn. Tæ chøc kiÓm tra vµ c«ng nhËn hoµn thµnh ch¬ng tr×nh tiÓu häc cña häc sinh trong nhµ trêng vµ trÎ em trong ®Þa bµn qu¶n lý cña trêng. 3. Qu¶n lý c¸n bé, gi¸o viªn, nh©n viªn vµ häc sinh. 4. Qu¶n lý, sö dông ®Êt ®ai, c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ vµ tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 5. Phèi hîp víi gia ®×nh, c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong céng ®ång thùc hiÖn ho¹t ®éng gi¸o dôc. 6. Tæ chøc cho c¸n bé qu¶n lý, gi¸o viªn, nh©n viªn vµ häc sinh tham gia c¸c ho¹t ®éng x· héi trong céng ®ång. 7. Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt” [8,1]. Trong c¸c trêng tiÓu häc hiÖn nay c¬ cÊu bé m¸y qu¶n lý vµ c¸c mèi quan hÖ, phèi hîp c¸c lùc lîng trong qu¶n lý bao gåm: + HiÖu trëng vµ Phã HiÖu trëng do Nhµ níc bæ nhiÖm chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña nhµ trêng. HiÖu trëng ®îc bæ nhiÖm theo ®Þnh kú, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña nhµ trêng theo chÕ ®é thñ trëng. + Héi ®ång trêng ®èi víi trêng c«ng lËp, Héi ®ång qu¶n trÞ ®èi víi trêng t thôc ®îc gäi chung lµ Héi ®ång trêng. Héi ®ång trêng 18
lµ tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm quyÕt ®Þnh vÒ ph¬ng híng ho¹t ®éng cña nhµ trêng, huy ®éng vµ gi¸m s¸t viÖc sö dông c¸c nguån lùc dµnh cho nhµ trêng, g¾n nhµ trêng víi céng ®ång vµ x· héi, b¶o ®¶m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc. Héi ®ång trêng tiÓu häc c«ng lËp gåm: ®¹i diÖn tæ chøc §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Ban gi¸m hiÖu (gåm HiÖu trëng vµ Phã HiÖu trëng), ®¹i diÖn C«ng ®oµn, ®¹i diÖn §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh, Tæng phô tr¸ch §éi, ®¹i diÖn c¸c tæ chuyªn m«n, ®¹i diÖn tæ v¨n phßng; + Tæ chøc §¶ng trong nhµ trêng tiÓu häc l·nh ®¹o nhµ trêng vµ ho¹t ®éng trong khu«n khæ HiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ §iÒu lÖ §¶ng. + C«ng ®oµn gi¸o dôc, §oµn TNCS Hå ChÝ Minh vµ c¸c tæ chøc x· héi kh¸c ho¹t ®éng trong trêng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ cña mçi tæ chøc gióp nhµ trêng thùc hiÖn môc tiªu, nguyªn lý gi¸o dôc. + Mçi trêng tiÓu häc cã mét gi¸o viªn Tæng phô tr¸ch §éi TNTP Hå ChÝ Minh vµ Sao Nhi ®ång Hå ChÝ Minh, cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi nhµ trêng tæ chøc vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña §éi vµ c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp. Sù phèi hîp gi÷a chÝnh quyÒn vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong nhµ trêng t¹o nªn mét søc m¹nh tæng hîp trong viÖc qu¶n lý trêng häc. 1.2.2. C¸n bé qu¶n lÝ trêng tiÓu häc 1.2.2.1. Kh¸i niÖm c¸n bé, c¸n bé l·nh ®¹o, c¸n bé qu¶n lÝ: ë níc ta theo c¸ch hiÓu th«ng thêng, c¸n bé ®îc coi lµ tÊt c¶ nh÷ng ngêi tho¸t li, lµm viÖc trong bé m¸y chÝnh quyÒn, §¶ng, ®oµn thÓ, qu©n ®éi. Trong quan niÖm hµnh chÝnh, c¸n bé ®îc coi lµ nh÷ng ngêi cã møc l¬ng c¸n sù (cò) trë lªn ®Ó ph©n biÖt víi nh©n viªn cã møc l¬ng thÊp h¬n c¸n sù 1. Nãi ®Õn “c¸n bé” Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt ®Þnh nghÜa: “C¸n bé lµ ngêi lµm c«ng t¸c nghiÖp vô chuyªn m«n trong c¬ quan Nhµ níc” [45,109]. 19