Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:137

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận và thực trạng xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018 (CTGDPT 2018), luận văn đề xuất các biện pháp xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ nhằm góp phần nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THỊ THANH THÚY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƢƠNG Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THỊ THANH THÚY QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƢƠNG Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 8.140114 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN PHƢƠNG HUYỀN HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả của luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận văn Lê Thị Thanh Thúy i
LỜI CẢM ƠN Em xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Quốc gia và quý Thầy, Cô giáo, cán bộ, viên chức thuộc khoa Quản lí giáo dục - Đại học Giáo dục và các phòng chức năng của Đại học Quốc gia đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và quan tâm, tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Em xin gửi lời cảm ơn đến Quí vị lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ, Phòng Giáo dục thành phố Việt Trì, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên các trường Tiểu học của Thành phố Việt Trì đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong quá trình triển khai thực hiện các khảo sát cho luận văn. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Phương Huyền đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình thực hiện luận văn. Luận văn được hoàn thiện cũng nhờ sự giúp đỡ, động viên hỗ trợ về tinh thần, vật chất của những người thân, thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp, đồng môn. Em xin cảm ơn tất cả về sự giúp đỡ tận tình đó. Dù cố gắng, song luận văn chắc không tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được các ý kiến chỉ dẫn từ các Thầy Cô, Quí vị và các bạn. Hà Nội, ngày 29 tháng 7 năm 2020 Tác giả luận văn Lê Thị Thanh Thúy ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CB-GV Cán bộ - giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CLB Câu lạc bộ CNN Chuẩn nghề nghiệp CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông DH Dạy học GD& ĐT Giáo dục và Đào tạo GD Giáo dục GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm GVTH Giáo viên tiểu học HĐGD Hoạt động giáo dục HS Học sinh KHGD Kế hoạch giáo dục KT-XH Kinh tế - xã hội LLGD Lực lượng giáo dục LLXH Lực lượng xã hội NDGDĐP Nội dung giáo dục địa phương NT – GĐ – XH Nhà trường, gia đình, xã hội PP Phương pháp QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục TB Trung bình TBDH Thiết bị dạy học TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở XHH Xã hội hóa iii
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ................................................................................................................. i Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii Danh mục các chữ viết tắt ........................................................................................... iii Danh mục các bảng ..................................................................................................... ix Danh mục các biểu đồ ................................................................................................. xi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƢƠNG Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 .................. 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 7 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 7 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản trong đề tài.............................................................. 13 1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 13 1.2.2. Quản lý nhà trường ................................................................................. 14 1.2.3. Quan niệm xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở cấp tiểu học theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018 ....................................... 15 1.3. Hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học theo yêu cầu chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018..................................... 17 1.3.1. Xác định mục tiêu nội dung giáo dục địa phương .................................. 17 1.3.2. Thiết kế nội dung giáo dục địa phương .................................................. 18 1.3.3. Lựa chọn hình thức và phương pháp thực hiện nội dung giáo dục địa phương ......................................................................................................... 19 1.3.4. Kiểm tra, đánh giá nội dung giáo dục địa phương................................. 20 1.4. Quản lý xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học theo yêu cầu chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ............................................ 21 1.4.1. Phân cấp quản lý trong xây dựng nội dung giáo dục địa phương ......... 21 1.4.2. Phân tích yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018 và bối cảnh địa phương ................................................................................................ 23 iv
1.4.3. Xây dựng phân phối chương trình, kế hoạch dạy học các môn học và lựa chọn các chủ đề/ nội dung giáo dục địa phương ................................... 26 1.4.4. Phân bổ các nguồn lực (đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị, tài chính, thời gian …)....................................................................................... 28 1.4.5. Tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương ở các nhà trường tiểu học............................................................................................................... 30 1.4.6. Giám sát, đánh giá nội dung giáo dục địa phương ở nhà trường tiểu học............................................................................................................... 32 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018 .......................................................................................... 35 1.5.1. Đặc điểm kinh tế, chính trị văn hóa xã hội tại địa phương .................... 35 1.5.2. Nguồn lực và vai trò của nhà trường ...................................................... 36 1.5.3. Năng lực của đội ngũ CBQL và giáo viên .............................................. 37 1.5.4. Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học ................................................... 37 1.5.5. Mức độ tự chủ của nhà trường trong xây dựng và tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương. ......................................................................... 39 Tiểu kết chƣơng 1 ..................................................................................................... 40 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƢƠNG Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 ................................ 41 2.1. Khái quát về tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục – đào tạo ở thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ ...................................................................................... 41 2.1.1. Khái quát về tự nhiên và kinh tế xã hội .................................................. 41 2.1.2. Tình hình phát triển Giáo dục và Đào tạo .............................................. 41 2.2. Mô tả quá trình khảo sát thực trạng ............................................................... 44 2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................... 44 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 44 2.2.3. Phương pháp khảo sát và cách xử lý số liệu........................................... 45 2.3. Thực trạng hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018.............................................. 46 v
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò, ý nghĩa quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 .................................................................. 46 2.3.2. Thực trạng mục tiêu bồi dưỡng nội dung GD địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 .................................................................. 47 2.3.3. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mục tiêu quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 .......................................................................................... 49 2.3.4. Thực trạng xây dựng nội dung GD địa phương cho các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ..................................................... 51 2.3.5. Thực trạng hình thức tổ chức nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 .................................................................. 54 2.3.6. Thực trạng phương pháp tổ chức thực hiện hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018............ 58 2.3.7. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ..................................................... 61 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng của các trƣờng tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018 ............................ 62 2.4.1. Thực trạng phân tích yêu cầu chương trình giáo dục địa phương theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ......................... 62 2.4.2. Thực trạng xây dựng phân phối chương trình dạy học các môn học và lựa chọn các chủ đề/ nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................................................... 65 vi
2.4.3. Thực trạng xây dựng kế hoạch giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ........................................................................... 66 2.4.4. Thực trạng tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 .................................................................. 69 2.4.5. Thực trạng chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ......................... 71 2.4.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ......................................... 73 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến tổ chức hoạt động giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018.............................................. 75 2.6. Đánh giá chung thực trạng công tác quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình GDPT năm 2018 .......... 77 2.6.1. Những kết quả đạt được của hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ......................................................................................................... 77 2.6.2. Những mặt còn tồn tại trong hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ......................................................................................................... 78 2.6.3. Những nguyên nhân của tồn tại, yếu kém ............................................... 80 Tiểu kết chƣơng 2 ..................................................................................................... 82 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƢƠNG Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 ............... 83 3.1. Định hƣớng và các nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................... 83 3.1.1. Định hướng đề xuất biện pháp ................................................................ 83 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương .......................................................................................... 84 vii
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phƣơng ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018..................................... 85 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho các nhà quản lý, giáo viên và các lực lượng giáo dục khác tham gia xây dựng, biên soạn, thẩm định, giảng dạy nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học thành phố Việt Trì .............................................................................................. 85 3.2.2. Tiếp tục nghiên cứu để gia tăng quyền tự chủ cho các tổ chuyên môn của các trường tiểu học trong xây dựng và triển khai kế hoạch thực hiện hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ................................. 89 3.2.3. Đổi mới công tác giám sát, kiểm tra, đánh giá hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương theo hướng tư vấn, hỗ trợ để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường tiểu học ....................................... 92 3.2.4. Tiếp tục huy động các lực lượng xã hội cùng tham gia xây dựng và tổ chức thực hiện nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học thành phố Việt Trì .............................................................................................. 96 3.2.5. Đầu tư và sử dụng hợp lý cơ sở vật chất kỹ thuật, tài chính và các điều kiện đảm bảo để thực hiện tốt hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương trong Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường tiểu học .................................................................................................. 99 3.3. Đánh giá mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp ........................... 101 3.3.1. Khái quát về khảo sát đánh giá ............................................................. 101 3.3.2. Kết quả khảo sát .................................................................................... 102 Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................... 106 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 110 PHỤ LỤC viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tổng số lãnh đạo quản lý và giáo viên, học sinh tiểu học từ 2015 đến 2020 ................................................................................ 42 Bảng 2.2. Tổng số trường tiểu học tính theo năm học ................................... 42 Bảng 2.3. Về cán bộ quản lý .......................................................................... 42 Bảng 2.4. Về đội ngũ giáo viên ...................................................................... 42 Bảng 2.5. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên các trường tiểu học thành phố Việt Trì về vai trò, ý nghĩa quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ......................................................................... 46 Bảng 2.6. Thực trạng thực hiện mục tiêu bồi dưỡng GD địa phương cho giáo viên Tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018.............................................................................. 48 Bảng 2.7. Nhận thức của cán bộ - giáo viên về mục tiêu quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ............................................. 49 Bảng 2.8. Thực trạng thực hiện nội dung chương trình giáo dục địa phương ở cấp tiểu học thành phố Việt Trì ........................................................ 52 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá hình thức tổ chức nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho học sinh các trường tiểu học thành phố Việt Trì ...................... 55 Bảng 2.10. Thực trạng phương pháp tổ chức thực hiện hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương của học sinh .......................... 58 Bảng 2.11. Kết quả đánh giá thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục địa phương của các trường tiểu học thành phố Việt Trì theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ........ 61 Bảng 2.12. Tỉ lệ các kiến thức, kĩ năng, năng lực và phẩm chất ở học sinh sẽ được hình thành ......................................................................... 62 Bảng 2.13. Lợi ích của việc tổ chức dạy học các chủ đề giáo dục địa phương tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình GDPT năm 2018 ......... 63 Bảng 2.14. Lợi ích của việc tổ chức dạy học các chủ đề giáo dục địa phương cho học sinh hợp tác tự khảo sát, tìm hiểu thực tiễn; hoàn thành sản phẩm học tập và báo cáo trước lớp........................ 64 ix
Bảng 2.15. Thực trạng xây dựng kế hoạch thực hiện hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương của CB GV .................................... 66 Bảng 2.16. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ....................................................................... 69 Bảng 2.17. Đánh giá của CBQL và GV về hoạt động chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục địa phương cho học sinh tiểu học thành phố Việt Trì .......................................................................... 71 Bảng 2.18. Thực trạng việc thực hiện công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục địa phương cho học sinh tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 ....................... 74 Bảng 2.19. Đánh giá của CB GV về các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động giáo dục địa phương cho học sinh tiểu học thành phố Việt Trì .......................................................................... 76 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .....................................................................102 x
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Thực trạng thực hiện nội dung chương trình giáo dục địa phương ở cấp tiểu học thành phố Việt Trì ........................................................ 53 Biểu đồ 2.2. Tỉ lệ các kiến thức, kĩ năng, năng lực và phẩm chất ở học sinh sẽ được hình thành.................................................................................... 63 Biểu đồ 2.3. Lợi ích của việc tổ chức dạy học các chủ đề giáo dục địa phương tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình GDPT năm 2018 .......... 64 Biểu đồ 2.4. Lợi ích của việc tổ chức dạy học các chủ đề giáo dục địa phương cho học sinh hợp tác tự khảo sát, tìm hiểu thực tiễn; hoàn thành sản phẩm học tập và báo cáo trước lớp ............................................... 65 Biểu đồ 2.5. Đánh giá của CB GV về các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức hoạt động giáo dục địa phương cho học sinh tiểu học thành phố Việt Trì ................................................................................................. 76 xi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế", cùng với yêu cầu Nghị quyết 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội về việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, trong Nghị quyết chỉ rõ: “Chương trình giáo dục phổ thông mới cần thống nhất nhưng mềm dẻo, linh hoạt, gắn kết với thực tiễn”; trên cơ sở đó, ngày 26 tháng 12 năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ban hành chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT 2018) được thực hiện theo lộ trình bắt đầu từ học 2020 - 2021 đối với lớp 1, sau đó thực hiện tại các lớp trong một cấp học và từng cấp học tiếp theo, kết thúc vào năm học 2024 - 2025 đối với lớp 5, lớp 9 và lớp 12. Tại Thông tư này Chương trình giáo dục phổ thông quy định nội dung giáo dục địa phương là một trong các môn học, hoạt động giáo dục bắt buộc; đây là nội dung được xác định rõ là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lí, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp,... của địa phương để bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc, có vị trí tương đương các môn học, nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về địa phương, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để vào thực tiễn của quê hương. Ở cấp tiểu học (TH), nội dung giáo dục địa phương được tích hợp trong Hoạt động trải nghiệm và sử dụng linh hoạt trong dạy học các môn học ở từng lớp gắn với điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của địa phương, đất nước; các hoạt động giáo dục tư tưởng chính trị, từ thiện vì cộng đồng tại địa phương. Nội dung giáo dục địa phương giúp học sinh hiểu biết, phân tích, đánh giá, nhận định được đặc điểm lịch sử, kinh tế - xã hội, văn hóa, môi trường, định hướng nghề nghiệp; mục đích nhằm giúp học sinh hiểu, vận dụng kiến thức vào thực tế, phát triển năng lực và phẩm chất, nâng cao ý thức, bồi dưỡng tình yêu quê hương, có trách nhiệm với cộng đồng, biết trân trọng, giữ gìn và phát huy văn hóa truyền 1
thống quê hương. Vì thế, nội dung giáo dục địa phương có vai trò quan trọng góp phần phát triển toàn diện năng lực của học sinh đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản giáo dục đào tạo. Đối với tỉnh Phú Thọ, Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành Chỉ thị số 09/CT- UBND ngày 08/8/2018 về đẩy mạnh chuẩn bị điều kiện thực hiện chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới, trong đó nhấn mạnh ngành Giáo dục cần chuẩn bị kỹ việc biên soạn nội dung giáo dục địa phương phục vụ việc dạy và học, tổ chức các hoạt động giáo dục đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Việc triển khai thực hiện nội dung Chương trình Giáo dục địa phương theo chương trình hiện hành của tỉnh Phú Thọ, trong những năm gần đây, trên cơ sở các văn bản chỉ đạo của các cấp quản lý, Sở Giáo dục và Đào tạo đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các nhà trường tự biên soạn tài liệu, dạy lồng ghép tích hợp vào một số môn học hoặc hoạt động ngoại khóa, đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động tích cực, chủ động lĩnh hội kiến thức và phát triển năng lực, bước đầu đã thu được một số kết quả tích cực. Tuy nhiên, so với yêu cầu thực tế việc triển khai nội dung giáo dục địa phương tại các trường phổ thông trong tỉnh, nhất là ở cấp tiểu học còn nhiều hạn chế và bất cập. Đối với các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, việc lồng ghép nội dung giáo dục địa phương vào các hoạt động giảng dạy, giáo dục đã và đang triển khai nhằm có sự chuẩn bị tốt nhất cho thực hiện chương trình. Tuy nhiên, vì là nội dung khá mới mẻ do đó vẫn còn nhiều hạn chế. Để triển khai nội dung giáo dục địa phương một cách đồng bộ, khoa học, hệ thống theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 trong các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, cần có các giải pháp khoa học, hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học toàn thành phố, góp phần hình thành phẩm chất năng lực cho học sinh và bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương Đất Tổ. Để đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình GDPT 2018, khắc phục được những hạn chế nêu trên, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung, 2
nội dung giáo dục địa phương nói riêng, chúng tôi lựa chọn đề tài “Quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018”. Việc đề xuất các giải pháp triển khai nội dung giáo dục địa phương cấp tiểu học tỉnh Phú Thọ trong chương trình GDPT 2018 là hết sức cần thiết, góp phần tổ chức các hoạt động giáo dục trong các cơ sở giáo dục tiểu học của tỉnh Phú Thọ, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018 (CTGDPT 2018), luận văn đề xuất các biện pháp xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ nhằm góp phần nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo định hướng CTGDPT 2018. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018. 4. Câu hỏi nghiên cứu Thực hiện nội dung giáo dục địa phương là một trong những điểm mới của chương trình giáo dục phổ thông 2018 để chuẩn bị cho triển khai nội dung này theo kế hoạch cần có những biện pháp quản lý nào để hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ đảm bảo đúng yêu cầu theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018? 3
5. Giả thuyết khoa học Xây dựng nội dung giáo dục địa phương là một trong những yêu cầu mới của chương trình giáo dục phổ thông 2018 mà các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ đang triển khai thực hiện. Tuy nhiên trong giai đoạn ban đầu như hiện nay, việc quản lý hoạt động này vẫn còn nhiều lúng túng và hạn chế. Nếu hê thống hóa đươc cơ sở lý luân, nghiên cứu, phân tích làm rõ những yêu cầu xây dựng nội dung giáo dục địa phương cùng với đánh giá thưc trạng quản lý xây dựng nội dung giáo dục địa phương tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì tỉnh Phú Thọ thì sẽ đề xuất được các biện pháp quản lý xây dựng nội dung giáo dục địa phương theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018? 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. - Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Luận văn tập trung nghiên cứu về thực trạng quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. - Thời gian: Từ 2018 đến năm học 2019 - 2020. - Địa bàn: Tiến hành khảo sát 05 trường thuộc khu vực phía Bắc thành phố Việt Trì: gồm trường Tiểu học Gia Cẩm; TH Tân Dân, TH Đinh Tiên Hoàng, TH Dữu Lâu, TH Vân Phú. - Đối tượng khảo sát: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng và Tổ Trưởng chuyên môn, giáo viên một số trường TH, cùng một số các cán bộ, chuyên viên phòng Giáo 4
dục và chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực này của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ và phòng Giáo dục của thành phố Việt Trì. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu l luận Nghiên cứu các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của Nhà nước, của ngành và một số tài liệu khoa học có liên quan đến những vấn đề nghiên cứu. Phân tích, khái quát hóa, so sánh, tổng hợp các thông tin, tư liệu có liên quan đến đề tài để làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực ti n Phương pháp quan sát, phỏng vấn, khảo sát bằng phiếu hỏi nhằm thu thập thông tin về thực trạng quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. 8.3. Phương pháp bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu điều tra, định lượng, so sánh, phân tích kết quả khảo sát từng nội dung nghiên cứu làm căn cứ đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. 9. Những đóng góp của đề tài 9.1. Về mặt l luận Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. 9.2. Về mặt thực ti n - Làm rõ thực trạng, phát hiện ra những hạn chế và phân tích nguyên nhân của những hạn chế trong việc quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018 làm căn cứ đề xuất các biện pháp. - Đề xuất được những biện pháp quản lý có tính thực tiễn và khả thi nhằm nâng cao chất lượng hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các 5
trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục; luận văn được trình bày trong 3 chương, 14 tiết. Chƣơng 1: Cơ sở lí luận về quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 Chƣơng 2: Thực trạng quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 Chƣơng 3: Biện pháp quản lí hoạt động xây dựng nội dung giáo dục địa phương ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. 6
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƢƠNG Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Tư tưởng giáo dục về học qua trải nghiệm thực tế và giáo dục địa phương (experiential education) đã xuất hiện sơ khai từ thời cổ đại, song nó chỉ thực sự phát triển và trở thành một tư tưởng giáo dục chính thống và phát triển thành học thuyết khi có những công trình nghiên cứu của các nhà tâm lí học, giáo dục học nổi tiếng trên thế giới. Trong quá trình phát triển của khoa học GD, hoạt động dạy và học được nghiên cứu một cách có hệ thống từ thế kỷ XVI, thời J.A.Cômenxki (1592-1670) tới nay; nhưng hoạt động trải nghiệm thực tế và giáo dục địa phương hầu hết chưa được sự quan tâm của các nhà khoa học. Tuy nhiên, trong lịch sử khoa học giáo dục, cũng có những tư tưởng nghiên cứu đề cập tới vấn đề này. Rabơle (1494-1553) là một trong những đại biểu tiêu biểu của chủ nghĩa nhân đạo Pháp và tư tưởng GD của thời kỳ văn hóa Phục hưng. Ông cho rằng việc GD cho học sinh phải bao hàm tổng thể các nội dung: “Trí dục, đạo đức, thể chất và thẩm mỹ và phải có nhiều sáng kiến để tổ chức ra các hình thức giáo dục đặc biệt như ngoài việc học ở trên lớp và ở nhà, còn khuyến khích có nhiều các buổi tham quan tới xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc và giao lưu với các nhà văn, các nghệ sĩ, đặc biệt là mỗi tháng một lần thầy và trò về sống ở vùng nông thôn một ngày để tìm hiểu về thực tiễn cuộc sống đang diễn ra” [26]. Từ cuối thế kỉ XIX, xuất hiện mô hình dạy học trải nghiệm đầu tiên trên thế giới là mô hình về nghiên cứu ứng dụng và đào tạo thực nghiệm của nhà tâm lí học Kurt Lewin. Lewin đã luôn nhấn mạnh tới sự kết hợp chặt chẽ giữa lí thuyết và thực 7