Mật độ xương ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của nghiên cứu này là đánh giá mật độ xương (MĐX) trên 80 bệnh nhân (BN) thoái hóa khớp gối (THKG) điều trị tại Bệnh viện 103 bằng phương pháp hấp thụ tia X năng lượng kép (DEXA) tại vùng cổ xương đùi, tam giác Ward, mấu chuyển lớn và các đốt sống thắt lưng từ L1 dến L4.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mật độ xương ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 MẬT ĐỘ XƢƠNG Ở BỆNH NHÂN THOÁI HÓA KHỚP GỐI Nguyễn Ngọc Châu*; Đoàn Văn Đệ* TÓM TẮT Đánh giá mật độ xƣơng (MĐX) trên 80 bệnh nhân (BN) thoái hóa khớp gối (THKG) điều trị tại Bệnh viện 103 bằng phƣơng pháp hấp thụ tia X năng lƣợng kép (DEXA) tại vùng cổ xƣơng đùi, tam giác Ward, mấu chuyển lớn và các đốt sống thắt lƣng từ L1 dến L4. Kết quả cho thấy BN THKG giảm MĐX so với nhóm chứng; tỷ lệ BN giảm MĐX và loãng xƣơng cao hơn so với nhóm chứng. * Từ khóa: Mật độ xƣơng; Thoái hóa khớp. BONE MINERAL dENSITY OF PATIENTS WITH KNEE OSTEOARTHIRIS Summary Bone mineral density (BMD) was evaluated on 80 patients with knee osteoarthritis (OA) at 103 Hospital and measured by using dual-energy X-ray absortiometry (DEXA) at the femoral neck, Ward's triangle and lumbar spine form L1 to L4. The results showed that: - BMD decreased in OA patients. - Higher percentage was found in OA patients with osteopenia and osteoporosis * Key word: Bone mineral density; Osteoarthritis. ĐẶT VẤN ĐỀ Thoái hóa khớp và loãng xƣơng là những bệnh thƣờng gặp cùng với sự tăng của tuổi tác, làm tăng đáng kể tỷ lệ bệnh tật trong cộng đồng. Xét về phƣơng diện bệnh học, loãng xƣơng là bệnh lý tại tổ chức xƣơng, trong khi đó thoái hóa khớp là bệnh lý của tổ chức sụn. Nhiều nghiên cứu trƣớc đây cho thấy tỷ lệ mắc hai bệnh này trên cùng một BN không nhiều. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho kết quả trái ngƣợc. Vì vậy, giả thuyết đặt ra là 1 BN mắc cùng 2 bệnh một cách ngẫu nhiên hay có mối liên quan với nhau. Nghiên cứu của Sowers và CS cho thấy mối liên quan giữa khối lƣợng xƣơng và thoái hóa khớp bàn tay. Nghiên cứu này đƣợc thực hiện vào năm 1965 và 1985. Đánh giá khối lƣợng xƣơng thông qua độ dày có vỏ xƣơng và vùng tủy xƣơng dựa trên hình ảnh X quang và xác định thoái hóa khớp dựa vào dấu hiệu tổn thƣơng khớp trên phim X quang. Kết quả cho thấy khối lƣợng vỏ xƣơng tăng lên ở BN có thoái hóa khớp bàn tay [9]. * Bệnh viện 103 Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Ngọc Châu (chau70@gmail.com) Ngày nhận bài: 31/7/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 5/9/2013 Ngày bài báo được đăng: 1/10/2013 89 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 Một số nghiên cứu khác đã chứng minh thoái hóa khớp và loãng xƣơng có mối liên quan thuận. Nghiên cứu về tần suất xuất hiện loãng xƣơng hoặc giảm MĐX ở những ngƣời thoái hóa khớp tƣơng đối cao, 23 - 25% đối với loãng xƣơng [4, 8] và tỷ lệ giảm mất độ xƣơng lên đến 43% [8]. Gần đây nhất, nghiên cứu của Kim và CS tiến hành ở nhóm ngƣời Úc gốc Canada cho thấy MĐX ở cổ, bàn tay thấp hơn có ý nghĩa thống kê ở những BN bị thoái hóa khớp bàn tay so với ngƣời không bị thoái hóa khớp [7]. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm: Đánh giá thay đổi MĐX ở những BN THKG ở Việt Nam. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. - Cắt ngang, mô tả, phân tích, so sánh. - Đo MĐX ở 80 BN THKG và 50 ngƣời nhóm chứng. Đo MĐX theo phƣơng pháp DEXA (Dual energy X- ray absorptiometry DEXA). Vị trí đo tại cổ xƣơng đùi (3 vị trí: cổ xƣơng đùi, tam giác Ward và mấu chuyển lớn) và đốt sống thắt lƣng từ L1-L4. Định lƣợng MĐX bằng g/cm². Tiến hành trên máy HOLOGIC QDR 4500 tại Bệnh viện 103. - Xử lý số liệu: theo phƣơng pháp thống kê y học bằng phần mềm thống kê Microsoft Exel 2010. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Đặc điểm giới của đối tƣợng nghiên cứu. Bảng 1: * Nhóm bệnh: 80 BN đƣợc chẩn đoán xác định thoái hoá khớp gối, đang điều trị tại Khoa Khớp và Nội tiết, Bệnh viện 103. BN thoái hoá khớp đƣợc chẩn đoán xác định dựa trên tiêu chuẩn chẩn đoán thoái hoá khớp của Hội Thấp khớp học Mỹ (1991). * Nhóm chứng: 50 ngƣời bình thƣờng, chọn theo tiêu chuẩn: - Không mắc các bệnh xƣơng khớp khác. - Không mắc các bệnh nội tiết. - Phù hợp với nhóm nghiên cứu về tỷ lệ giữa nam/nữ và tuổi. NHÓM BN GIỚI NHÓM CHỨNG p n (%) n (%) Nữ 61 (76,25) 38 (76,0) > 0,05 Nam 19 (23,75) 12 (24,0) > 0,05 Tuổi trung bình 53,2 ± 9,02 49,04 ± 10,61 > 0,05 Tỷ lệ nữ và nam ở nhóm bệnh tƣơng đƣơng với nhóm chứng. Tuy nhiên, nữ chiếm tỷ lệ cao hơn nam có ý nghĩa thống kê (76,25% so với 76,0%; p > 0,01). Sự khác biệt này có thể liên quan đến các yếu tố nội tiết, thai sản. Tuổi trung bình giữa 2 nhóm nghiên cứu khác biệt không có ý nghĩa thống kê. 91 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 Bảng 2: Phân bố nhóm tuổi của BN THKG. BN NHÓM TUỔI NỮ NAM p n Tû lÖ n Tû lÖ n (80) % (61) % (19) < 40 2 2,5 1 1,25 1 1,25 > 0,05 40 - 49 16 20,0 13 16,25 3 3,75 > 0,05 50 - 59 35 43,75 26 32,5 9 11,25 < 0,05 ≥ 60 27 33,75 21 26,25 6 7,5 < 0,05 53,2 ± 9,02  ± SD 56,6 ± 10,71 Tû lÖ % 50,6 ± 8,62 BN nam và nữ ở độ tuổi ≥ 50 khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,01). Tuổi trung bình của BN 53,2; nhóm tuổi 60 - 59 tuổi có tỷ lệ THKG cao. 2. So sánh MĐX của đối tƣợng nghiên cứu. Bảng 3: So sánh MĐX của các đối tƣợng nghiên cứu (g/cm2). NHÓM BN CHỨNG (n = 80,  ± SD) (n = 50,  ± SD) L1 0,782 ± 0,156 0,897 ± 0,082 < 0,001 L2 0,806 ± 0,171 0,913 ± 0,081 < 0,001 L3 0,838 ± 0,180 0,898 ± 0,085 < 0,001 L4 0,840 ± 0,199 0,931 ± 0,099 < 0,001 Toàn bộ cột sống thắt lƣng 0,821 ± 0,169 0,950 ± 0,096 < 0,001 Cổ xƣơng đùi 0,682 ± 0,134 0,784 ± 0,106 < 0,001 Mấu chuyển lớn 0,628 ± 0,124 0,698 ± 0,076 < 0,001 Liên mấu chuyển 0,899 ± 0,174 1,024 ± 0,135 < 0,001 Tam giác Ward 0,523 ± 0,162 0,675 ± 0,113 < 0,001 Toàn bộ CXĐ 0,765 ± 0,174 0,868 ± 0,098 < 0,001 VỊ TRÍ p Có sự khác biệt về MĐX giữa hai nhóm nghiên cứu tại tất cả vị trí đo. MĐX ở nhóm chứng cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm bệnh (p < 0,001). 3. MĐX của BN thoái hóa khớp thấp hơn nhóm chứng. 92 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 Một số nghiên cứu trƣớc đây cho thấy mối tƣơng quan nghịch giữa thoái hóa khớp và MĐX. Sowers và CS (1991) cho thấy khối lƣợng vỏ xƣơng tăng lên ở những ngƣời có thoái hóa khớp bàn tay [9]. Hart và CS (1994) tiến hành khảo sát trên 979 phụ nữ để tìm mối liên quan giữa thoái hóa khớp và MĐX ở cột sống thắt lƣng và cổ xƣơng đùi. Kết quả nghiên cứu tại cột sống thắt lƣng cho thấy MĐX tăng ở các nhóm có thoái hóa khớp theo từng vị trí: khớp bàn ngón tay, khớp gối cũng nhƣ cột sống thắt lƣng [6]. Nghiên cứu của Hannan (1993) tiến hành trên 572 nữ và 360 nam bị THKG tuổi từ 63 - 91, cho thấy MĐX tăng cao ở những phụ nữ thoái hóa khớp mức độ 1 và 2 so với những phụ nữ không có thoái hóa. Trong khi đó, phụ nữ THKG mức độ 3 và 4 lại có MĐX cao hơn không đáng kể so với ngƣời không thoái hóa [5]. Ngƣợc lại, một số nghiên cứu gần đây cho thấy thoái hóa khớp và loãng xƣơng có mối liên quan thuận về tần suất xuất hiện loãng xƣơng hoặc giảm MĐX ở ngƣời thoái hóa khớp khá cao, 23 - 25% đối với loãng xƣơng [4, 8] và tỷ lệ này còn cao hơn với giảm mất độ xƣơng lên đến 43% [4]. Đặc biệt, trong nghiên cứu của Drees và CS tiến hành trên 117 BN thoái hóa khớp có tỷ lệ giảm MĐX rất cao ở vùng cổ xƣơng đùi và cột sống thắt lƣng (37,1% ở nam và 41,7% ở nữ) [3]. Gần đây nhất (2010), nghiên cứu của Kim và CS tiến hành trên nhóm ngƣời Úc gốc Canada cho thấy MĐX ở cổ, bàn tay thấp hơn có ý nghĩa thống kê ở BN bị thoái hóa khớp bàn tay so với những ngƣời không bị thoái hóa khớp [7]. Bảng 4: So sánh MĐX của nhóm BN nữ và nhóm chứng nữ (g/cm2). NHÓM VỊ TRÍ BN NỮ (n = 61,  ± SD) CHỨNG NỮ (n = 38,  ± SD) p L1 0,686 ± 0,149 0,892 ± 0,079 < 0,001 L2 0,775 ± 0,128 0,907 ± 0,076 < 0,001 L3 0,806 ± 0,175 0,935 ± 0,091 < 0,001 L4 0,819 ± 0,183 0,955 ± 0,098 < 0,001 Toàn bộ cột sống thắt lƣng 0,795 ± 0,156 0,924 ± 0,082 < 0,001 Cổ xƣơng đùi 0,646 ± 0,132 0,766 ± 0,073 < 0,001 Mấu chuyển lớn 0,602 ± 0,112 0,668 ± 0,077 < 0,001 Liên mấu chuyển 0,864 ± 0,154 0,957 ± 0,091 < 0,001 Tam giác Ward 0,505 ± 0,158 0,688 ± 0,097 < 0,001 Toàn bộ cổ xƣơng đùi 0,736 ± 0,143 0,837 ± 0,083 < 0,001 Kết quả đo MĐX trên nữ cho thấy nhóm chứng cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm bệnh ở mọi vị trí (p < 0,001). MĐX tại cột sống thắt lƣng tăng dần từ L1 đến L4 ở cả 2 nhóm. MĐX toàn bộ cột sống thắt lƣng nhóm bệnh (0,795 g/cm2), thấp hơn có ý nghĩa so với nhóm chứng (0,924 g/cm2). Tại cổ xƣơng đùi: vùng tam giác Ward có MĐX thấp nhất và cao nhất là vùng liên mấu chuyển (ở cả hai nhóm). MĐX toàn bộ cổ xƣơng đùi nhóm chứng cao hơn có ý nghĩa so với nhóm bệnh (0,837 g/cm2 so với 0,736 g/cm2). 94 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 Bảng 5: So sánh chỉ số T-score của đối tƣợng nghiên cứu. BN NHÓM VỊ TRÍ (n = 80, CHỨNG  ± SD) (N = 50,  ± SD) p L1 -1,436 ± 1,246 -0,145 ± 0,757 < 0,001 L2 -2,256 ± 1,489 -0,843 ± 0,596 < 0,001 L3 -2,283 ± 1,664 -1,128 ± 0,797 < 0,001 L4 -2,567 ± 1,467 -1,435 ± 0,791 < 0,001 Toàn bộ cột sống thắt lƣng -2,166 ± 1,450 -0,996 ± 0,766 < 0,001 Cổ xƣơng đùi -1,601 ± 1,071 -0,576 ± 0,736 < 0,001 Mấu chuyển lớn -0,987 ± 1,060 -0,284 ± 0,621 < 0,001 Liêu mấu chuyển -1,343 ± 0,887 -0,675 ± 0,674 < 0,001 Tam giác Ward -1,985 ± 1,097 -0,017 ± 0,578 < 0,001 Toàn bộ cổ xƣơng đùi -1,389 ± 1,012 -0,615 ± 0,752 < 0,001 Nhóm bệnh có chỉ số T-score (-2,166 ở toàn bộ cột sống thắt lƣng và -1,389 ở toàn bộ cổ xƣơng đùi) thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (-0,996 ở ở toàn bộ cột sống thắt lƣng và -0,615 ở toàn bộ CXĐ), (p < 0,001). Bảng 6: Tỷ lệ loãng xƣơng theo chỉ số T-score của đối tƣợng nghiên cứu. MỨC ĐỘ VỊ TRÍ-NHÓM Toàn bộ cột sống thắt lƣng Toàn bộ cổ xƣơng đùi BÌNH THƢỜNG T-SCORE ≥ -1 THIẾU XƢƠNG CHỈ RIÊNG VÀ LOÃNG XƢƠNG T-SCORE < -1 LOÃNG XƢƠNG T-SCORE ≥ -2,5 n % n % n % Bệnh (n = 80) 19 23,75 61 76,25 38 47,50 Chứng (n = 50) 26 52,0 24 48,0 0 0 p p < 0,01 < 0,01 p < 0,001 Bệnh (n = 80) 29 36,25 51 63,75 10 12,5 Chứng (n = 50) 37 74,0 13 26,0 0 0 p < 0,001 < 0,05 < 0,001 BN bị loãng xƣơng và thiếu xƣơng của nhóm bệnh THKG cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p < 0,05 và p < 0,001) ở cột sống thắt lƣng (76,25% so với 48%) cũng nhƣ cổ xƣơng đùi (63,75% so với 36,0%). - Tính riêng tỷ lệ loãng xƣơng ở BN thoái hóa khớp, tại cột sống thắt lƣng là 47,5% và cổ xƣơng đùi là 12,5% trong khi đó ở nhóm chứng không BN nào bị loãng xƣơng. 94