Mấy vấn đề về giới trong xóa đói giảm nghèo - Nguyễn Thu Nguyệt

Trao ®æi nghiÖp vô X· héi häc sè 1 (85), 2004 79<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MÊy vÊn ®Ò vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> NguyÔn Thu NguyÖt<br /> <br /> <br /> Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ®−îc nh×n nhËn nh− lµ mét vÊn ®Ò vÒ quyÒn con<br /> ng−êi, nh»m ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn vµ gi¶m t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng, ®Æc<br /> biÖt lµ bÊt b×nh ®¼ng giíi.<br /> Tho¸t khái c¶nh nghÌo kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét hµnh ®éng c¸ nh©n, mµ<br /> cßn phô thuéc vµo sù hç trî cña c¸c thÓ chÕ nh− gia ®×nh, nhµ n−íc, khu vùc t−<br /> nh©n, céng ®ång ®Þa ph−¬ng vµ c¸c tæ chøc v¨n hãa, phô thuéc vµo m«i tr−êng chÝnh<br /> trÞ, kinh tÕ - x· héi mµ c¸c thiÕt chÕ nµy t¹o ra, còng nh− sù hç trî vµ c¬ héi mµ<br /> chóng mang l¹i.<br /> Víi nh÷ng nç lùc lín cña §¶ng vµ chÝnh phñ tõ 1992 -2001 "tû lÖ hé nghÌo<br /> ®ãi gi¶m nhanh tõ 30% xuèng 10%, b×nh qu©n mçi n¨m 2%"1. §Ó ®¹t ®−îc thµnh tùu<br /> nµy, chóng ta kh«ng chØ gi¶i quyÕt tèt nguyªn nh©n kinh tÕ mµ cßn quan t©m tíi c¸c<br /> vÊn ®Ò x· héi cña nghÌo ®ãi trong ®ã cã kh¸c biÖt vÒ giíi.<br /> Trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo phô n÷ ph¶i lµ ®èi t−îng cÇn ®−îc quan t©m tíi do<br /> nh÷ng kho¶ng c¸ch vÒ giíi, vµ phô n÷ còng lµ nh÷ng ng−êi tÝch cùc nhÊt trong viÖc<br /> thùc hiÖn chiÕn l−îc nµy. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng trë ng¹i vÒ t¨ng quyÒn n¨ng cho phô<br /> n÷ còng ph¶i ®−îc ghi nhËn nh− lµ nh÷ng th¸ch thøc trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m<br /> nghÌo ë n−íc ta. §©y còng lµ nh÷ng suy nghÜ mµ chóng t«i muèn cïng ®−îc chia sÎ<br /> víi nh÷ng ng−êi quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy.<br /> 1. Do kho¶ng c¸ch vÒ giíi, phô n÷ cÇn ph¶i ®−îc −u tiªn trong xãa<br /> ®ãi gi¶m nghÌo<br /> Héi nghÞ thÕ giíi lÇn thø t− vÒ phô n÷ 1995 ®· ®−a ra lêi c¶nh b¸o vÒ qu¸ tr×nh<br /> "n÷ hãa ®ãi nghÌo". Héi nghÞ cho thÊy: sè phô n÷ sèng trong c¶nh nghÌo khæ nhiÒu<br /> h¬n nam giíi, vµ t×nh tr¹ng chªnh lÖch nµy ®· t¨ng lªn trong thËp kû qua. Chªnh lÖch<br /> giíi vÒ søc kháe vµ häc vÊn ngµy cµng lín h¬n trong bé phËn d©n c− nghÌo.<br /> Trong bé phËn d©n c− nghÌo, phô n÷ chiÕm mét tû lÖ bÊt c©n xøng. PhÇn lín<br /> phô n÷ nghÌo thuéc c¸c gia ®×nh do nam giíi lµm chñ hé, nh−ng mét sè phô n÷<br /> nghÌo nhÊt l¹i thuéc c¸c hé gia ®×nh do phô n÷ lµm chñ.<br /> <br /> 1<br /> NguyÔn H¶i H÷u: N¨m b−íc ®ét ph¸ xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong n¨m 2002. B¸o Lao ®éng x· héi sè 191,<br /> 5-2002.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 80 MÊy vÊn ®Ò vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> <br /> "Tû lÖ ng−êi cao tuæi ë ViÖt Nam t¨ng nhanh chãng, theo dù ®o¸n tõ 5,86<br /> triÖu ng−êi n¨m 1999 lªn gÇn 30 triÖu vµo n¨m 2050 tøc lµ tõ 7% lªn 23% tæng sè<br /> d©n" 2. §iÒu nµy lµm sè phô n÷ cã kh¶ n¨ng trë thµnh gãa phô t¨ng theo v× nam giíi<br /> th−êng cã tuæi thä trung b×nh thÊp h¬n vµ cã sù chªnh lÖch vÒ tuæi t¸c gi÷a vî vµ<br /> chång. Theo tÝnh to¸n cña tæ chøc D©n sè thÕ giíi: "Vµo gi÷a thËp niªn 1990, h¬n mét<br /> nöa sè phô n÷ trªn 65 tuæi ë ch©u ¸ vµ ch©u Phi go¸ chång, trong khi ®ã chØ cã 10%<br /> ®Õn 20% nam giíi gãa vî "3.<br /> Phô n÷ gãa chång sèng ®éc th©n hoÆc ph¶i nu«i con nhá ch−a lËp gia ®×nh vµ<br /> phô n÷ lµm chñ gia ®×nh th−êng cã nhiÒu kh¶ n¨ng lµ ng−êi nghÌo. Gia ®×nh nhµ<br /> chång vµ céng ®ång nãi chung cã thÓ ®æ lçi cho ng−êi vî gãa bôa vÒ c¸i chÕt cña «ng<br /> chång, vµ hä cã thÓ tõ chèi viÖc trî gióp th«ng th−êng cho ng−êi phô n÷ ®ã cïng con<br /> c¸i cña hä. LuËt ph¸p cho phÐp ng−êi phô n÷ cã thÓ thõa kÕ ®Êt ®ai vµ tµi s¶n cña<br /> chång, nh−ng thùc tÕ, c¸c luËt lÖ ®Þa ph−¬ng vµ luËt tôc th−êng kh«ng ®Õm xØa g×<br /> ®Õn quyÒn lîi ®ã, ®Æc biÖt trong tr−êng hîp ng−êi phô n÷ ®ã kh«ng cã con trai.<br /> Mét sè nghiªn cøu cho r»ng hËu qu¶ l©u dµi cña chiÕn tranh vµ c¸c tÖ n¹n<br /> nh− ma tóy, r−îu chÌ, cê b¹c… còng lµm t¨ng sè phô n÷ ®¬n th©n nu«i con ph¶i sèng<br /> trong nghÌo ®ãi.<br /> Ly h«n còng lµ nguyªn nh©n lµm cho sè phô n÷ nghÌo t¨ng lªn. Hä th−êng<br /> kh«ng ®−îc chia tµi s¶n mét c¸ch c«ng b»ng, ®Æc biÖt lµ ruéng ®Êt, vµ th−êng ph¶i<br /> nhËn nu«i nhiÒu con cßn nhá v× sÏ thuËn lîi h¬n cho chóng khi sèng víi mÑ. Theo<br /> truyÒn thèng cña ng−êi ViÖt Nam, ng−êi phô n÷ th−êng kh«ng ®øng tªn së h÷u c¸c<br /> tµi s¶n cã gi¸ trÞ trong gia ®×nh, do vËy trong viÖc ph©n chia tµi s¶n sau ly h«n hä<br /> th−êng chÞu nhiÒu thiÖt thßi, ®«i khi ph¶i ra ®i víi hai bµn tay tr¾ng.<br /> Theo «ng Stephen Lewis ®Æc ph¸i viªn cña tæng th− ký Liªn hiÖp quèc "Víi<br /> bÊt kú kiÕn tróc th−îng tÇng nµo, th× c¬ së h¹ tÇng còng sÏ lu«n lu«n bao gåm mét<br /> c¸n c©n quyÒn lùc kh«ng c©n b»ng trong quan hÖ vèn thiªn vÞ ph¸i nam"4. §ã còng lµ<br /> lý do ®Ó xãa ®ãi gi¶m nghÌo nªn h−íng tíi phô n÷ kh«ng chØ v× hä chiÕm sè ®«ng<br /> trong bé phËn d©n c− ®ãi nghÌo, mµ cßn v× cã kho¶ng c¸ch lín vÒ giíi trong viÖc tiÕp<br /> cËn vµ sö dông c¸c nguån lùc nh− y tÕ, gi¸o dôc...<br /> * Søc kháe cña phô n÷ vµ bÊt b×nh ®¼ng giíi vÒ y tÕ ®èi víi phô n÷ nghÌo<br /> Cã mét kh¸c biÖt c¨n b¶n vÒ giíi ®èi víi søc kháe sinh s¶n. ChØ cã phô n÷ míi<br /> sinh ®Î vµ hä ph¶i tiÕp xóc víi nh÷ng nguy c¬ rñi ro mµ nam giíi kh«ng thÓ th«ng<br /> c¶m ®Çy ®ñ ®−îc. Chøc n¨ng sinh lý cña phô n÷ dÔ bÞ t¸c ®éng bëi HIV/AIDS vµ c¸c<br /> bÖnh truyÒn nhiÔm qua ®−êng t×nh dôc.<br /> <br /> <br /> 2<br /> BÝch Thñy: Phô n÷ cao tuæi nghÌo ë ViÖt Nam-nh÷ng ®iÒu rót ra tõ cuéc nghiªn cøu. T¹p chÝ Phô n÷ vµ<br /> tiÕn bé, sè 2-2002, tr.22.<br /> 3<br /> UNFPA: T×nh tr¹ng d©n sè thÕ giíi 2002: con ng−êi, nghÌo ®ãi vµ c¸c kh¶ n¨ng, tr. 8.<br /> 4<br /> UNFPA: T×nh tr¹ng d©n sè thÕ giíi 2002: con ng−êi, nghÌo ®ãi vµ c¸c kh¶ n¨ng, tr..29.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  NguyÔn Thu NguyÖt 81<br /> <br /> Phô n÷ lµ ng−êi chÞu nhiÒu ¶nh h−ëng tiªu cùc nhÊt cña t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo.<br /> ThiÕu ®ãi suy dinh d−ìng khiÕn phô n÷ dÔ bÞ èm yÕu vµ tû lÖ tö vong bµ mÑ t¨ng cao<br /> trong nhãm ng−êi nghÌo nhÊt. Mang thai ngoµi ý muèn g©y thªm søc Ðp ®èi víi søc<br /> kháe phô n÷. L©y nhiÔm vµ th−¬ng tËt ®i kÌm víi mang thai vµ sinh con lµm gi¶m<br /> n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ chÊt l−îng sèng cña phô n÷.<br /> ë ng−êi nghÌo, xu h−íng t¶o h«n vµ cã con sím lµ lín. §èi víi hä, con c¸i vµ<br /> gia ®×nh ®−îc coi lµ yÕu tè cña h¹nh phóc. ThÊt häc vµ bá häc sím lµm cho hä kh«ng<br /> cã kh¶ n¨ng lùa chän nµo kh¸c lµ lËp gia ®×nh. Häc vÊn thÊp céng víi søc Ðp vÒ lao<br /> ®éng còng lµm cho phô n÷ nghÌo hiÓu biÕt rÊt Ýt vÒ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, lµm cho<br /> hä cã nhiÒu con h¬n so víi ng−êi giÇu.<br /> "KÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i 44 n−íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy møc sinh cao nhÊt lµ ë<br /> c¸c n−íc nghÌo nhÊt vµ ë c¸c nhãm d©n c− cµng giÇu th× tû lÖ nµy cµng gi¶m" vµ "mang<br /> thai ngoµi ý muèn cã thÓ khiÕn hä ph¶i tr¶ gi¸ b»ng c¶ cuéc ®êi: phô n÷ ë nh÷ng n−íc<br /> nghÌo nhÊt còng nh− bé phËn phô n÷ nghÌo nhÊt cña c¸c n−íc nµy ph¶i ®èi diÖn víi<br /> nguy c¬ tö vong do mang thai nhiÒu gÊp 600 lÇn so víi phô n÷ giÇu cïng trang løa" 5<br /> Do vËy, chiÕn l−îc xãa ®ãi gi¶m nghÌo lµ ph¶i cung cÊp ®−îc c¸c dÞch vô y tÕ<br /> ®Õn víi ng−êi nghÌo ®Æc biÖt lµ phô n÷ nghÌo. Hä cÇn nhËn ®−îc c¸c dÞch vô ch¨m<br /> sãc tiÒn s¶n vµ sinh con an toµn, bao gåm c¶ ch¨m sãc cÊp cøu s¶n khoa. Hä còng cÇn<br /> ®−îc th«ng tin vÒ dÞch vô kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®Ó gi¶m sè lÇn mang thai ngoµi ý<br /> muèn vµ tr¸nh n¹o ph¸ thai.<br /> Phô n÷ nghÌo ë ®« thÞ th−êng ph¶i sèng trong kh«ng gian chËt hÑp, ph¶i chÊp<br /> nhËn lµm bÊt kú c«ng viÖc g× nªn hä rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng, ng−îc ®·i vµ l¹m dông. §iÒu<br /> kiÖn sèng thÊp kÐm, kh«ng ®−îc h−ëng c¸c dÞch vô nh− ®iÖn, n−íc… ¶nh h−ëng rÊt tåi<br /> tÖ ®Õn søc kháe cña hä. §Æc biÖt lµ phô n÷ nghÌo tõ n«ng th«n ra thµnh phè kiÕm sèng<br /> lµ nhãm cã nguy c¬ cao, mµ chÝnh quyÒn vµ céng ®ång cÇn l−u t©m ®Æc biÖt.<br /> * Kho¶ng c¸ch vÒ giíi trong gi¸o dôc cña ng−êi nghÌo<br /> Khã kh¨n vÒ kinh tÕ buéc c¸c gia ®×nh nghÌo ph¶i lùa chän cho con nµo ®i<br /> häc. Nh÷ng sù lùa chän th−êng cã lîi cho con trai, cßn con g¸i cho häc Ýt hoÆc kh«ng<br /> ®i häc. Bè mÑ còng cã thÓ lo l¾ng cho con g¸i m×nh khi ë tr−êng, hoÆc trªn ®−êng ®Õn<br /> tr−êng hay vÒ nhµ. ThËm trÝ ngay c¶ khi kh«ng cã nh÷ng ¸p lùc nµy, ng−êi mÑ còng<br /> cÇn cã con g¸i gióp ®ì trong rÊt nhiÒu c«ng viÖc vµ chÝnh nhu cÇu nµy th−êng ®−îc<br /> −u tiªn h¬n so víi häc hµnh cña con g¸i trong c¸c gia ®×nh nghÌo.<br /> Gia ®×nh nghÌo ®«ng con cho con g¸i th«i häc ®Ó ë nhµ gióp hä ch¨m sãc c¸c em<br /> nhá. Trong céng ®ång nghÌo - n¬i phô n÷ th−êng cã vai trß h¹n chÕ - ng−êi ta cho r»ng<br /> ®Ó lµm vî vµ lµm mÑ th× mét c« g¸i kh«ng cÇn ph¶i häc hµnh chÝnh quy. Vµ "MÆc dï<br /> cho con g¸i ®i häc ®−îc xem nh− lµ c¸ch thøc ®Ó lÊy ®−îc chång cã häc vµ kiÕm ra tiÒn,<br /> <br /> <br /> 5<br /> UNFPA: T×nh tr¹ng d©n sè thÕ giíi 2002: con ng−êi, nghÌo ®ãi vµ c¸c kh¶ n¨ng, tr. 9.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 82 MÊy vÊn ®Ò vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> <br /> nh−ng bè mÑ c¸c c« g¸i còng nh×n ra, chÝnh gia ®×nh nhµ chång míi ®−îc h−ëng<br /> nh÷ng lîi Ých tõ viÖc häc hµnh cña con g¸i chø kh«ng ph¶i gia ®×nh nhµ m×nh"6.<br /> Khi tham vÊn t¹i céng ®ång, cã nh÷ng lý do t−ëng chõng nh− kh«ng lín, l¹i t¹o<br /> nªn trë ng¹i cho c¸c em g¸i ®Õn tr−êng "Mét sè kh¸c biÖt ®−îc ng−êi d©n nªu ra lµ c¸c<br /> en g¸i ph¶i mÆc ¸o dµi nªn tèn kÐm h¬n, c¸c em g¸i ph¶i lËp gia ®×nh sím (thËm chÝ<br /> tr−íc tuæi ph¸p luËt cho phÐp), khã kh¨n vÒ t©m lý ë tuæi dËy th× (bÞ trªu chäc), bá häc<br /> khi ®Õn kú kinh, kh«ng cã xe ®¹p ®Ó ®i häc nªn ph¶i ®i bé mÆc ¸o dµi vµo trêi m−a rÊt<br /> bÈn khiÕn c¸c em rÊt ng¹i, kh«ng thÓ nhê xe ®Õn tr−êng, chi phÝ cao cho quÇn ¸o"7.<br /> C¸c em g¸i dËy th× sím h¬n c¸c em trai cïng løa tuæi. Kh¶ n¨ng bÞ quÊy rèi<br /> t×nh dôc lµm c¸c em g¸i cã thÓ häc kÐm ®i, ng¹i ®i häc thËm chÝ bá häc.<br /> Kh¸c biÖt giíi vÒ gi¸o dôc cña ng−êi nghÌo ®ßi hái chiÕn l−îc xãa ®ãi gi¶m<br /> nghÌo ph¶i n©ng cao tr×nh ®é häc vÊn cña phô n÷ ®Æc biÖt lµ nhãm phô n÷ nghÌo<br /> nhÊt. §ã chÝnh lµ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn nh−ng còng chÝnh lµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó chÊm<br /> døt ®ãi nghÌo t¹o ra mét x· héi võa æn ®Þnh võa c«ng b»ng.<br /> * Kh¸c biÖt giíi trong sö dông nguån lùc<br /> §o l−êng møc ®é bÊt b×nh ®¼ng giíi kh«ng ph¶i lµ dÔ. Nh−ng dï ®o b»ng<br /> c¸ch nµo ®i ch¨ng n÷a, th× phô n÷ sèng trong ®ãi nghÌo thiÖt thßi h¬n nam giíi<br /> cïng hoµn c¶nh rÊt nhiÒu vÒ ph−¬ng diÖn nguån lùc s½n cã cho hä vµ trong viÖc<br /> kiÓm so¸t c¸c nguån lùc chung. Phô n÷ cßn thiÖt thßi trong c¶ viÖc ®−a ra c¸c quyÕt<br /> ®Þnh hiÓu biÕt vÒ t×nh dôc vµ sinh s¶n, tr¸ch nhiÖm víi gia ®×nh vµ nu«i d¹y con<br /> c¸i, ®Æc biÖt lµ con g¸i.<br /> Thãi träng nam khinh n÷ ®· ¨n s©u vµ céng ®ång d©n c−. TiÕng nãi cña phô n÷<br /> Ýt cã träng l−îng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh kh«ng chØ trong céng ®ång, dßng hä mµ cßn<br /> ngay c¶ ë trong gia ®×nh. Phô n÷ lµ ®èi t−îng chñ yÕu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh<br /> thai. Cã nhiÒu b»ng chøng cho thÊy cã sö dông bao cao su hay kh«ng, phô thuéc vµo<br /> chång lµ chÝnh. Khi mang thai ngoµi ý muèn, viÖc ®Ó hay bá lu«n ®−îc chång, thËm chÝ<br /> hä hµng nhµ chång quyÕt ®Þnh g¾n liÒn víi viÖc hä cã con trai hay ch−a.<br /> Thiªn kiÕn giíi t¹o cho ng−êi phô n÷ cã thãi quen Ýt ®øng tªn së h÷u c¸c tµi<br /> s¶n gi¸ trÞ trong gia ®×nh. Céng ®ång còng ch−a cã thãi quen chÊp nhËn quyÒn phô<br /> n÷ kinh doanh s¶n xuÊt ë xa gia ®×nh. Hä chØ mong muèn phô n÷ lµm c¸c c«ng viÖc<br /> kh«ng ®−îc tr¶ l−¬ng, mang tÝnh phi thÞ tr−êng nh− néi trî, ch¨m sãc con c¸i, ng−êi<br /> giµ ®au èm, cho ®Õn s¶n xuÊt ®Ó sinh nhai t¹i ®Þa ph−¬ng. "HiÖn nay ®a sè phô n÷ cã<br /> con nhá d−íi 5 tuæi ®Òu ë nhµ ®Ó tr«ng con vµ néi trî gia ®×nh. §©y lµ mét thiÖt thßi<br /> cho phô n÷ ®Þa ph−¬ng”8.<br /> <br /> 6<br /> UNFPA: T×nh tr¹ng d©n sè thÕ giíi 2002: con ng−êi, nghÌo ®ãi vµ c¸c kh¶ n¨ng, tr. 48-49.<br /> 7<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002. TËp III, tr. 34.<br /> 8<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002. TËp III, tr. 13.<br /> 8<br /> UNDP-1999: B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi 1995. B¶ng 27.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  NguyÔn Thu NguyÖt 83<br /> <br /> "Sù v« h×nh" cña c«ng viÖc phi thÞ tr−êng, kh«ng thÓ tÝnh thµnh tiÒn mÆt cña<br /> phô n÷ vµ kh«ng thÓ tÝnh ®−îc vµo thu nhËp quèc d©n, dÉn ®Õn quyÒn cña phô n÷<br /> thÊp h¬n quyÒn cña nam giíi. Mµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng ®−îc tÝnh vµo sè ®o GDP th×<br /> khã cã ®−îc chiÕn l−îc trî gióp hoÆc trî gióp hîp lý tõ phÝa chÝnh phñ vµ céng ®ång.<br /> Phô n÷ nghÌo còng Ýt ®−îc h−ëng lîi tõ sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng nh−<br /> ®iÖn, ®−êng, tr−êng, tr¹m… Hä kh«ng ®ñ nguån lùc ®Ó ra khái céng ®ång nÕu kh«ng<br /> ë vµo t×nh thÕ b¾t buéc, vµ c¸c ph−¬ng tiÖn hiÖn ®¹i còng chØ xuÊt hiÖn trong giÊc m¬<br /> cña hä. Thêi gian vËt chÊt, søc kháe còng kh«ng cho phÐp phô n÷ nghÌo tham gia<br /> nhiÒu vµo c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ ngoµi viÖc ch¨m sãc cho gia ®×nh.<br /> Trong t−¬ng quan vÒ giíi víi c¸c nguån lùc, thu nhËp kh«ng nãi lªn tÊt c¶, tuy<br /> nhiªn nã cã thÓ t¸c ®éng lªn kh¶ n¨ng th−¬ng l−îng vµ ra quyÕt ®Þnh cña c¸c thµnh viªn<br /> trong gia ®×nh. ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i h−íng ®Õn c¸c biÖn ph¸p<br /> lµm t¨ng thu nhËp cho phô n÷ nghÌo ®Ó t¨ng quyÒn n¨ng cho hä . ChiÕn l−îc ch¨m sãc<br /> søc kháe phæ cËp, trong ®ã cã søc kháe sinh s¶n còng nh− vµ gi¸o dôc cã tÝnh ®Õn c¸c kh¸c<br /> biÖt giíi, ph¶i ®−îc xóc tiÕn lµm gi¶m t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng giíi vµ xãa bá c¸c rµo c¶n<br /> ®Ó phô n÷ nghÌo tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng x· héi réng r·i h¬n. VÒ phÝa m×nh, phô n÷<br /> nghÌo nÕu ®−îc hç trî tèt sÏ cã vai trß rÊt quan träng trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo.<br /> 2. Phô n÷ lµ t¸c nh©n tÝch cùc ®Ó xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> Phô n÷ nghÌo sèng chung víi c¸i nghÌo nh−ng hä kh«ng ë thÕ bÞ ®éng. Hä<br /> ph¶i lµm viÖc ch¨m chØ cèt lµ ®Ó tån t¹i. N¨ng lùc cña hä bÞ gi¶m sót do häc vÊn<br /> thÊp, søc kháe yÕu vµ suy dinh d−ìng. Song víi bÊt kú chót søc lùc nµo cßn l¹i, hä<br /> tranh thñ mäi c¬ héi ®Ó tho¸t nghÌo. B¶n tÝnh chÞu ®ùng, chÞu th−¬ng, chÞu khã cña<br /> phô n÷ ViÖt Nam lu«n ®−îc ph¸t huy trong nh÷ng hoµn c¶nh khã kh¨n nhÊt, kÓ c¶<br /> ®ãi nghÌo (mµ nam giíi kh«ng ph¶i ai còng cã vµ rÊt dÔ n¶n lßng dÉn ®Õn sa ®µ vµo<br /> c¸c tÖ n¹n r−îu chÌ, ch©y l−êi lao ®éng)<br /> "§èi víi nhãm phô n÷ nghÌo, nh÷ng c«ng viÖc lîi nhuËn thÊp nh−ng cÇn Ýt<br /> vèn, Ýt rñi ro vµ t¹o viÖc lµm vÉn lµ mong −íc cña hä. Hä ®Ò nghÞ ®−îc hç trî tho¸t<br /> nghÌo b»ng c¸c dù ¸n nhá ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh, kÌm theo h−íng dÉn kü<br /> thuËt, phßng ngõa dÞch bÖnh"9. Phô n÷ nghÌo ph¶i lµm nhiÒu viÖc kh«ng c«ng h¬n,<br /> lµm viÖc nhiÒu thêi gian h¬n vµ chÊp nhËn ®iÒu kiÖn lµm viÖc xuèng cÊp, cèt chØ ®Ó<br /> ®¶m b¶o cho gia ®×nh hä tån t¹i ®−îc. "Phô n÷ dµnh trung b×nh 34% thêi gian cña<br /> m×nh cho c¸c viÖc thÞ tr−êng ®−îc tr¶ c«ng vµ 66% cho c¸c c«ng viÖc phi thÞ tr−êng, so<br /> víi con sè t−¬ng øng lµ 76% vµ 24% ë nam giíi"10.<br /> S¶n xuÊt phi thÞ tr−êng (kh«ng ®−îc tr¶ c«ng) cña phô n÷ lµ mét yÕu tè thiÕt<br /> yÕu quyÕt ®Þnh chÊt l−îng cuéc sèng vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn søc kháe, ph¸t triÓn vµ<br /> <br /> <br /> 10<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002. TËp III, tr. 8.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 84 MÊy vÊn ®Ò vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> <br /> phóc lîi tæng thÓ cña trÎ em còng nh− c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh. Tuy<br /> nhiªn, "sù v« h×nh" cña c¸c c«ng viÖc kh«ng ®−îc tr¶ l−¬ng cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn<br /> thÕ hÖ sau. Bè mÑ thÊy con g¸i m×nh Ýt cã kh¶ n¨ng kiÕm ®−îc viÖc lµm ®−îc tr¶<br /> l−¬ng, cã thÓ hä sÏ Ýt ®Çu t− h¬n cho viÖc häc hµnh cña con g¸i, mµ chÝnh häc hµnh<br /> míi lµ con ®−êng ng¾n nhÊt ®Ó phô n÷ tho¸t khái nghÌo khæ.<br /> Trong ®ãi nghÌo th× phô n÷ vµ trÎ em lµ ng−êi chÞu hËu qu¶ ®Çu tiªn vµ nÆng<br /> nÒ nhÊt, nªn phô n÷ lu«n cã kh¸t väng tho¸t nghÌo vµ nhu cÇu ®−îc hç trî ®Ó xãa ®ãi<br /> gi¶m nghÌo. ChiÕn l−îc xãa ®ãi gi¶m nghÌo cña chÝnh phñ còng ®· −u tiªn cung cÊp<br /> vèn cho phô n÷: "TÝnh trung b×nh tæng doanh sè cho vay tõ c¸c nguån vay do c¸c cÊp<br /> héi phô n÷ qu¶n lý ®iÒu hµnh ®· ®¹t 1900 tû ®ång, gióp cho trªn 2 triÖu phô n÷<br /> trong ®ã cã h¬n 60% lµ phô n÷ nghÌo, ®−îc héi gióp vèn vay, h−íng dÉn kiÕn thøc<br /> kinh nghiÖm lµm ¨n tho¸t khái ®ãi nghÌo"11.<br /> Ph©n tÝch nguån vèn vay theo giíi tÝnh ng−êi vay 1997-1998 cho thÊy:<br /> %<br /> Giíi Tæng sè Ng©n hµng Ng©n hµng Quü xãa ®ãi Ch−¬ng tr×nh t¹o<br /> ng−êi nghÌo nhµ n−íc kh¸c gi¶m nghÌo viÖc lµm<br /> <br /> <br /> N÷ 36,9 32,6 26,9 50,2 41,7<br /> <br /> Nam 61,3 76,4 73,1 49,8 58,3<br /> <br /> Nguån: Sè liÖu thèng kª vÒ giíi ë ViÖt Nam.<br /> <br /> Nam giíi chiÕm phÇn ®«ng sè ng−êi vay vèn t¹i tÊt c¶ c¸c tæ chøc tµi chÝnh.<br /> Tuy nhiªn, chØ duy nhÊt quü xãa ®ãi gi¶m nghÌo, tû lÖ n÷ vay cao h¬n nam 50,2% so<br /> víi 49,8%. §iÒu nµy chøng tá, phô n÷ nghÌo cã nhu cÇu vay vèn rÊt cao, héi phô n÷<br /> ®· lµm tèt vai trß cña m×nh trong viÖc b¶o l·nh, tÝn chÊp cho héi viªn, gióp hä tho¸t<br /> khái ®ãi nghÌo. Quü xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®Çu t− ®óng nguån lùc cña m×nh cho t¸c<br /> nh©n tÝch cùc nhÊt lµ phô n÷ trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo.<br /> Cßn ë c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c, tû lÖ nam giíi vay cao h¬n, cã thÓ lµ do hä<br /> th−êng ®øng tªn c¸c tµi s¶n thÕ chÊp nh−: ®Êt ®ai, nhµ cöa, ®¨ng ký kinh doanh…<br /> Mét ý kiÕn còng cho biÕt lµ "c¸c tæ chøc vµ c¸c ch−¬ng tr×nh cho vay tÝn dông ®· t¹o<br /> ®iÒu kiÖn cho phô n÷ vay vèn h¬n v× hä cho r»ng phô n÷ vay vèn cã tr¸ch nhiÖm<br /> h¬n"12. TÝnh tr¸ch nhiÖm thÓ hiÖn ë chç, phô n÷ nghÌo rÊt chÞu khã sö dông ®ång<br /> vèn dï cho lîi nhuËn cßn thÊp, hä lu«n cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn h¬n nam giíi<br /> "Bu«n b¸n dÞch vô vµ lµm thuª lµ c¸c c«ng viÖc mµ c¸c thµnh viªn quü TYM t×m ®Õn<br /> nhiÒu nhÊt sau khi gia nhËp. §©y lµ nhãm c«ng viÖc ®Çu t− kh«ng cao, quay vßng<br /> nhanh cã thÓ mang l¹i thu nhËp ngay, nguån thu t−¬ng ®èi æn ®Þnh, dï møc thu<br /> <br /> <br /> 11<br /> §µm H÷u §¾c: Phô n÷ ViÖt Nam víi ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo. B¸o Lao ®éng x· héi<br /> sè 186. 3-2002.<br /> 12<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002. TËp III, tr. 102.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  NguyÔn Thu NguyÖt 85<br /> <br /> nhËp cã thÓ kh«ng cao"13. Phô n÷ còng sö dông nh÷ng nguån lùc Ýt ái cã ®−îc tõ vèn<br /> vay vµo nh÷ng môc ®Ých cã lîi nhÊt. Khi thu nhËp t¨ng lªn, phô n÷ nghÌo chi tiªu<br /> nhiÒu h¬n cho gi¸o dôc, ch¨m sãc søc kháe vµ dinh d−ìng cho con c¸i m×nh. Nãi<br /> chung, trÎ em g¸i ®−îc h−ëng lîi nhiÒu h¬n trÎ em trai. HiÖu qu¶ sÏ tÝch lòy dÇn qua<br /> c¸c thÕ hÖ v× c¸c bµ mÑ cã häc l¹i ®Çu t− nhiÒu h¬n cho viÖc häc cña con g¸i m×nh.<br /> Trong nghÌo khã, phô n÷ víi chøc n¨ng "tay hßm ch×a khãa" lu«n biÕt b¶o tån<br /> sö dông hiÖu qu¶ nhÊt nguån lùc vèn h¹n hÑp cña m×nh. Trong l−u th«ng, phô n÷<br /> nghÌo lu«n thùc hiÖn ®−îc tèi ®a gi¸ trÞ hµng hãa cña m×nh, vµ gi¶m thiÓu nh÷ng chi<br /> phÝ kh«ng cÇn thiÕt vµ lu«n th¾t l−ng buéc bông "v× chång, v× con".<br /> "Khi cÇn b¸n thãc, g¹o, gµ, vÞt, vî th−êng ®i b¸n. Nã kh«ng sèt ruét chÞu khã<br /> cß kÌ nªn th−êng b¸n ®−îc gi¸. TiÒn vî gi÷, chóng nã ch¾c l¾m, nÕu mµ em gi÷ cã khi<br /> gÆp b¹n mét buæi lµ hÕt"14.<br /> Xãa ®ãi gi¶m nghÌo, c¶i thiÖn b×nh ®¼ng giíi cã thÓ n©ng cao chÊt l−îng cña<br /> qu¶n lý trong céng ®ång. Khi tham vÊn, ý kiÕn cña nhãm phô n÷ nghÌo còng cho<br /> r»ng "Phô n÷ nªn chiÕm 50% trong c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o cña chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc<br /> quÇn chóng, nh− vËy c¸c quan ®iÓm cña hä sÏ ®−îc tr×nh bÇy ®Çy ®ñ"15. "N©ng cao<br /> kh¶ n¨ng tham gia cña phô n÷ vµo viÖc cung cÊp sè liÖu cho ng©n s¸ch vµ kÕ ho¹ch<br /> bao gåm t¨ng sè c¸n bé n÷ trong c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o cña c¸c tæ chøc quÇn chóng vµ<br /> c¸c c¬ quan ban ngµnh cña chÝnh phñ”16.<br /> TÊt c¶ c¸c ý kiÕn trªn hµm ý r»ng, sù gia t¨ng cña phô n÷ vµo c¸c c«ng viÖc<br /> qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch trong ®ã cã chiÕn l−îc xãa ®ãi gi¶m nghÌo sÏ ®em<br /> l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n, chÝ Ýt lµ ë cÊp ®é céng ®ång lµng x·. Víi tÊt c¶ nh÷ng lËp luËn<br /> kÓ trªn, phô n÷ trë thµnh nh©n tè tÝch cùc nÕu kh«ng muèn nãi lµ tÝch cùc nhÊt<br /> trong phong trµo xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë n−íc ta.<br /> 3. Nh÷ng rµo c¶n vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> Nh÷ng trë ng¹i ®èi víi cuéc ®Êu tranh chèng ®ãi nghÌo cña phô n÷ th−êng<br /> xuÊt ph¸t tõ bªn ngoµi vµ ®−îc thÓ chÕ hãa. C¸c tËp qu¸n truyÒn thèng kh«ng cho<br /> phÐp dÞch chuyÓn ®Þa vÞ x· héi. Vai trß giíi cã tÝnh chÊt b¾t buéc vµ kh¾t khe. Nh÷ng<br /> chñ thÓ x· héi nh− c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc n¾m quyÒn trong x· héi truyÒn thèng,<br /> lu«n c¶m thÊy quyÒn lîi cña m×nh bÞ ®e däa do thay ®æi vµ th−êng ph¶n ®èi c¸c s¸ng<br /> kiÕn vÒ t¨ng quyÒn n¨ng cho phô n÷. Khi phô n÷ kiÕm ®−îc viÖc lµm æn ®Þnh vµ thu<br /> nhËp lµ do chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo t¹o ra, ®iÒu nµy cã thÓ c¶i thiÖn ®Þa vÞ cña<br /> hä trong gia ®×nh vµ t¨ng thªm n¨ng lùc cña hä tham gia vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt<br /> <br /> 13<br /> TrÇn thÞ V©n Anh vµ nhãm nghiªn cøu: T¸c ®éng cña quü tÝn dông t×nh th−¬ng ®Õn thu nhËp vµ vÞ trÝ cña<br /> phô n÷ nghÌo. T¹p chÝ Khoa häc vÒ phô n÷, sè 6. 2002, tr. 3.<br /> 14<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh t¹i cuéc ®iÒu tra….. do líp x· héi häc v¨n b»ng II tiÕn hµnh t¹i Th¸i<br /> Nguyªn n¨m 2001.<br /> 15<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002. TËp III, tr. 38.<br /> 16<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002.TËp III, tr. 39.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 86 MÊy vÊn ®Ò vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> <br /> ®Þnh c«ng viÖc trong gia ®×nh.<br /> Khi phô n÷ nhËn ®−îc sù hç trî, tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh quü tÝn dông xãa<br /> ®ãi gi¶m nghÌo, hä cã thÓ häc ®−îc c¸ch kiÕm tiÒn ®em l¹i thu nhËp. Nh−ng c©u hái<br /> ®Æt ra lµ ai sÏ kiÓm so¸t nh÷ng nguån lùc hä mang vÒ nhµ? Quan hÖ ®èi t¸c víi nam<br /> giíi kh«ng ®−îc b¶o ®¶m vµ mét sè nam giíi c¶m thÊy bÞ ®e däa tr−íc n¨ng lùc kiÕm<br /> tiÒn míi cña vî m×nh vµ hä cã thÓ tá th¸i ®é bÊt hîp t¸c.<br /> Khi nghiªn cøu sù hç trî cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh ®èi víi phô n÷ sau<br /> khi tham gia vµo quü tÝn dông kÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy "sau khi tham gia, sù hç trî<br /> cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh ®èi víi phô n÷ t¨ng tõ 75% lªn 80%. Trong khi sù<br /> hç trî cña con t¨ng lªn tõ 27% ®Õn 43% th× sù hç trî cña ng−êi chång gi¶m mét chót<br /> tõ 49% xuèng 47%. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®Æt ra víi t¸c dông kh«ng mong muèn, nh−<br /> ¶nh h−ëng tíi thêi gian häc tËp cña trÎ em ®Æc biÖt lµ em g¸i"17. Tuy nhiªn, sau khi<br /> tham gia vµo quü, cã tr−êng hîp g¸nh nÆng kiÕm tiÒn vµ tr¶ tiÒn vay gèc ®Æt lªn vai<br /> phô n÷ vµ hä ph¶i lao ®éng qu¸ søc, trÎ em ph¶i lao ®éng nhiÒu h¬n trong nh÷ng gia<br /> ®×nh nµy.<br /> Di c− theo thêi vô ra thµnh phè, hay lµm viÖc t¹i c¸c xÝ nghiÖp sö dông nhiÒu<br /> lao ®éng n÷ nh− dÖt may, giÇy dÐp… ®−îc coi lµ mét ph−¬ng c¸ch ®Ó ®a d¹ng hãa<br /> nguån thu nhËp, xãa ®ãi gi¶m nghÌo. M«i tr−êng thµnh thÞ tuy linh ®éng h¬n vµ t¹o<br /> nhiÒu c¬ héi h¬n nh−ng còng g©y ra nhiÒu nguy h¹i rñi do vµ nh÷ng h¹n chÕ kh¾c<br /> nghiÖt ®èi víi triÓn väng tiÕn th©n cña hä, nhÊt lµ ®èi víi phô n÷. Qu¸ tr×nh tham<br /> gia vµo c¸c ph−¬ng thøc sèng phi truyÒn thèng, më ra c¸c c¬ héi cho phô n÷, ®ång<br /> thêi còng t¹o ra kh¶ n¨ng hä bÞ bãc lét vÒ kinh tÕ vµ t×nh dôc.<br /> Vai trß giíi ®−îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt x· héi, quyÕt ®Þnh sù kh¸c biÖt gi÷a phô n÷<br /> vµ nam giíi trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh.<br /> Mµ viÖc kiÓm so¸t c¸c nguån lùc, phÇn nµo ®−îc quyÕt ®Þnh bëi nh÷ng g× mµ c¸c c¸<br /> nh©n mang l¹i cho gia ®×nh nh− tµi s¶n, l−¬ng hay c¸c thu nhËp kh¸c. Theo truyÒn<br /> thèng cò, con g¸i th−êng kh«ng hoÆc ®−îc thõa kÕ vÒ mäi nguån lùc Ýt h¬n con trai.<br /> §iÒu nµy quy ®Þnh ®Þa vÞ vµ vai trß thÊp kÐm cña phô n÷ ngay tõ khi míi lËp gia<br /> ®×nh. C¸c c«ng viÖc phi thÞ tr−êng cña phô n÷, th−êng kh«ng thÓ tÝnh ®−îc vµo c¸c<br /> nguån thu cña gia ®×nh, nªn d−êng nh−, phô n÷ th−êng lµm kh«ng c«ng c¸c c«ng<br /> viÖc vµ hä lu«n bÞ thiÖt thßi trong c¸c th−¬ng l−îng, tÝnh to¸n khi ra c¸c quyÕt ®Þnh.<br /> Quy ®Þnh cæ hñ vÒ vai trß vµ ph©n c«ng lao ®éng cña phô n÷ lµm gi¶m kh¶<br /> n¨ng tham gia c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ sinh ho¹t céng ®ång cña phô n÷.<br /> "Riªng nhãm phô n÷ cho biÕt: hä Ýt cã c¬ héi tham gia c¸c líp ®µo t¹o do bËn<br /> bÞu c«ng viÖc nhµ, tr«ng gi÷ trÎ em vµ ®«i khi do søc kháe kÐm. Hä ®Ò nghÞ cÇn cã c¸c<br /> h×nh thøc ®µo t¹o phï hîp víi hoµn c¶nh cña hä. §µo t¹o vµo buæi tèi, mêi ®Ých danh<br /> <br /> 17<br /> TrÇn ThÞ V©n Anh vµ nhãm nghiªn cøu: T¸c ®éng cña quü tÝn dông t×nh th−¬ng ®Õn thu nhËp vµ vÞ trÝ cña<br /> phô n÷ nghÌo. T¹p chÝ Khoa häc vÒ phô n÷, sè 6. 2002, tr. 4.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  NguyÔn Thu NguyÖt 87<br /> <br /> phô n÷ chø kh«ng mêi theo ®¹i diÖn hé gia ®×nh, v× nh− thÕ ®µn «ng trong nhµ sÏ<br /> ®i"18. Mµ kh«ng ®−îc ®µo t¹o th× phô n÷ kh«ng thÓ tho¸t nghÌo v× thiÕu kiÕn thøc c¶<br /> vÒ kinh tÕ vµ x· héi lu«n lµ lý do chÝnh dÉn ®Õn ®ãi nghÌo. C¶ vèn vµ kiÕn thøc ®Òu<br /> cÇn nh− nhau. §èi víi ng−êi nghÌo vÊn ®Ò lµ cÇn c©u chø kh«ng ph¶i lµ con c¸.<br /> Nh÷ng trãi buéc vÒ mÆt x· héi t¸c ®éng ®Õn ch¨m sãc søc kháe sinh s¶n cho<br /> phô n÷. Nam giíi dÔ ®−îc sö dông c¸c dÞch vô y tÕ chÝnh thøc h¬n, cßn phô n÷ do<br /> nhiÒu rµng buéc, cã xu h−íng ph¶i dùa vµo dÞch vô truyÒn thèng hoÆc c¸c dÞch vô<br /> thay thÕ kh¸c, v× chóng rÎ h¬n, cã s½n bªn c¹nh vµ quen thuéc h¬n. Nh÷ng tr¶i<br /> nghiÖm cña phô n÷ vÒ dÞch vô ch¨m sãc søc kháe còng t¸c ®éng ®Õn c¸ch thøc hä sö<br /> dông chóng. Phô n÷ häc vÊn thÊp, cã thÓ c¶m thÊy bÊt lùc khi ph¶i diÔn t¶ t×nh<br /> tr¹ng søc kháe cña m×nh hay kh«ng thÓ hiÓu næi nh÷ng lêi khuyªn cña thµy thuèc.<br /> Tãm l¹i cßn v« sè c¸c trë ng¹i vÒ giíi ®èi víi phô n÷ trong viÖc tiÕp cËn, tham<br /> gia, quyÕt ®Þnh vµ sö c¸c nguån lùc trong c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo. §Ó phô n÷<br /> v−ît qua ®−îc nh÷ng trë ng¹i nµy kh«ng chØ ®ßi hái nç lùc c¸c nh©n, mµ cßn ph¶i cã<br /> sù hç trî cña céng ®ång vµ c¸c thÓ chÕ vµ cña chÝnh phñ.<br /> *<br /> * *<br /> Muèn x©y dùng ®−îc mét chiÕn l−îc xãa ®ãi gi¶m nghÌo mét c¸ch bÒn v÷ng<br /> th× c¸c khÝa c¹nh vÒ giíi lu«n ph¶i ®−îc quan t©m ®Æc biÖt trong viÖc ®Ò xuÊt vµ thùc<br /> hiÖn chÝnh s¸ch, v× ®ãi nghÌo cã nguyªn nh©n kinh tÕ vµ c¶ nguyªn nh©n x· héi. Phô<br /> n÷ ph¶i lµ ng−êi ®−îc h−ëng lîi nhiÒu nhÊt vÒ mäi mÆt søc kháe, gi¸o dôc, y tÕ… víi<br /> t− c¸ch lµ mét nh©n tè tÝch cùc trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo.<br /> ChiÕn l−îc xãa ®ãi gi¶m nghÌo h−íng tíi phô n÷, lµm t¨ng quyÒn n¨ng cña<br /> phô n÷ kh«ng chØ cho hiÖn t¹i mµ cßn ®−îc chuyÓn t¶i cho thÕ hÖ t−¬ng lai con ch¸u<br /> cña hä. §©y còng lµ ®iÓm −u viÖt cña sù lùa chän gi÷a lîi Ých vµ ®Çu t− cho phô n÷.<br /> Ng−êi mÑ cã häc vÊn th−êng khuyÕn khÝch vµ hç trî viÖc häc hµnh cña con c¸i m×nh.<br /> Con c¸i cña hä m¹nh kháe h¬n. Hä hiÓu biÕt nhiÒu h¬n vÒ chÕ ®é dinh d−ìng, vÒ c¸c<br /> biÖn ph¸p ch¨m sãc søc kháe vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh. Gi¸o dôc mang l¹i c¸c lîi Ých<br /> kh«ng cßn ph¶i bµn c·i, ®Æc biÖt lµ ®èi víi phô n÷. C¸c ho¹t ®éng tiÕn tíi t¨ng quyÒn<br /> n¨ng cho phô n÷ vµ b×nh ®¼ng giíi ®· n©ng cao møc sèng cña phô n÷ vµ lµm gia t¨ng<br /> møc ®ãng gãp cña hä.<br /> Xãa bá c¸c trë ng¹i x· héi vÒ giíi kh«ng chØ thóc ®Èy chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m<br /> nghÌo mµ cßn tiÕn tíi nh− tuyªn bè cña Héi nghÞ thÕ giíi lÇn thø t− vÒ phô n÷, 1995<br /> "B×nh ®¼ng nam n÷ lµ mét vÊn ®Ò vÒ quyÒn con ng−êi, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¹t ®−îc c«ng<br /> b»ng x· héi vµ còng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt c¬ b¶n, cÇn thiÕt cho b×nh ®¼ng, ph¸t<br /> triÓn vµ hoµ b×nh".<br /> <br /> <br /> <br /> 18<br /> ý kiÕn cña céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002. TËp III, tr. 12.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 88 MÊy vÊn ®Ò vÒ giíi trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o:<br /> <br /> <br /> 1. UNFPA: T×nh tr¹ng d©n sè thÕ giíi 2002.<br /> 2. ý kiÕn céng ®ång vÒ chiÕn l−îc gi¶m nghÌo. TËp III. B¸o c¸o tõ s¸u ®Þa bµn tham vÊn, 2002.<br /> 3. NguyÔn H¶i H÷u: N¨m b−íc ®ét ph¸ xãa ®ãi gi¶m nghÌo trong n¨m 2002. B¸o Lao ®éng<br /> x· héi, sè 191. 5-2002.<br /> 4. BÝch Thñy: Phô n÷ cao tuæi nghÌo ë ViÖt Nam - nh÷ng ®iÒu rót ra tõ cuéc nghiªn cøu. T¹p<br /> chÝ Phô n÷ vµ tiÕn bé, sè 2.2002.<br /> 5. UNDP-1999: B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi 1995. Toµn cÇu hãa víi bé mÆt con ng−êi.<br /> NewYork. Nxb. 0xford.<br /> 6. §µm H÷u §¾c: Phô n÷ ViÖt Nam víi ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo. B¸o Lao ®éng x·<br /> héi, sè 186. 3.2002.<br /> 7. Sè liÖu thèng kª vÒ giíi ë ViÖt Nam. ñy ban Quèc gia V× sù tiÕn bé cña phô n÷.<br /> 8. TrÇn ThÞ V©n Anh vµ nhãm nghiªn cøu: T¸c ®éng cña quü tÝn dông t×nh th−¬ng ®Õn thu<br /> nhËp vµ vÞ trÝ cña phô n÷ nghÌo. T¹p chÝ Khoa häc vÒ phô n÷, sè 6.2002.<br /> 9. Swany, A vµ c¸c céng sù .2001: Giíi vµ tham nhòng. T¹p chÝ Kinh tÕ häc ph¸t triÓn 64 (1).<br /> <br /> <br /> <br /> Trªn gi¸ s¸ch cña nhµ X· héi häc<br /> <br /> T¹p chÝ X· héi häc ®· nhËn ®−îc s¸ch cña c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ sau ®©y göi tÆng.<br /> C¸m ¬n c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ vµ tr©n träng giíi thiÖu cïng b¹n ®äc.<br /> <br /> T¹p chÝ x· héi häc<br /> <br /> <br /> • Lª Du PHONG, NGUYÔN V¡N ¸NG, HOµNG V¡N HOA: ¶nh h−ëng cña ®«<br /> thÞ hãa ®Õn n«ng th«n ngo¹i thµnh Hµ Néi: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. Nxb<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia, 2002, 220 tr.<br /> • Tæ chøc b¶o vÖ trÎ em quèc tÕ: B¸o c¸o cña ñy ban QuyÒn trÎ em<br /> Liªn HiÖp Quèc vÒ c«ng t¸c tõ ph¸p ng−êi ch−a thµnh niªn. Nxb ChÝnh trÞ<br /> Quèc gia, 2002, 190 tr.<br /> • B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng−êi viÖt nam 2001: §æi míi vµ sù nghiÖp<br /> ph¸t triÓn con ng−êi (S¸ch tham kh¶o). Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2001, 155 tr.<br /> • TrÇn xu©n kiªm: C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam thÕ<br /> kû thø 21. Nxb Thanh Niªn, 2003, 146 tr.<br /> • Phan huy lª, vò minh giang, trÇn ®oµn l©m, mai lý qu¶ng,<br /> ph¹m hoµng h¶i. C¸c nhµ ViÖt Nam häc n−íc ngoµi viÕt vÒ ViÖt Nam.<br /> Nxb ThÕ giíi, 2002, TËp 1 (757 tr.), TËp 2 (897 tr.).<br /> • §Æng c¶nh khanh: Gia ®×nh, trÎ em vµ sù kÕ thõa truyÒn thèng. Nxb<br /> Lao ®éng - X· héi, 2003, 171 tr.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  NguyÔn Thu NguyÖt 89<br /> <br /> • Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu viÖt nam hµ lan: Héi th¶o nghiªn cøu<br /> gi¶m nghÌo ë n«ng th«n tõ c¸ch tiÕp cËn vi m«. Nxb N«ng nghiÖp, 2002,<br /> 535 tr.<br /> • Bïi Minh §¹o: Mét sè vÊn ®Ò gi¶m nghÌo cña c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt<br /> Nam. Nxb Khoa häc x· héi, 2003, 244 tr.<br /> • Marc P. Lammerink, Ivan Wolffers, Lª ®×nh tiÕn, Chu ®øc<br /> dòng: Mét sè vÝ dô chän läc vÒ nghiªn cøu tham dù. 2001, 155 tr.<br /> • Ng« do·n VÞnh: Nghiªn cøu chiÕn l−îc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh<br /> tÕ x· héi ë ViÖt Nam. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2003, 338 tr.<br /> • TrÇn hy: Nh©n lo¹i qua c¸c chÆng ®−êng ph¸t triÓn. Nxb Th«ng tÊn, 2002,<br /> 487 tr.<br /> • Sen amartya, l−u ®oµn huynh, diÖu b×nh: Ph¸t triÓn lµ quyÒn tù<br /> do. Nxb thèng kª, 2002, 363 tr.<br /> • Vò m·o, nguyÔn sü dòng: QuyÒn cña phô n÷ vµ trÎ em trong c¸c v¨n<br /> b¶n ph¸p lý quèc tÕ vµ ph¸p luËt ViÖt Nam. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, 2003,<br /> 250 tr.<br /> • NguyÔn h÷u dòng: T¨ng c−êng n¨ng lùc nghiªn cøu x©y dùng chiÕn<br /> l−îc vµ ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia vÒ phßng ngõa vµ kh¾c phôc<br /> lao ®éng trÎ em ë ViÖt nam. Nxb Lao ®éng - X· héi, 2002, 107 tr.<br /> • TrÇn thÞ Nhung: T¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ phóc lîi x· héi ë NhËt B¶n: Tõ<br /> sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 ®Õn nay. Nxb Khoa häc x· héi, 2002, 319 tr.<br /> • ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn gi¸o dôc: Tõ chiÕn l−îc ph¸t triÓn<br /> gi¸o dôc, ®Õn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Nxb Gi¸o dôc, 2002,<br /> 272 tr.<br /> • Ph¹m Quang Trung, cao v¨n biÒn, trÇn ®øc c−êng: VÒ thùc tr¹ng<br /> c«ng nh©n ViÖt Nam hiÖn nay. Nxb Khoa häc x· héi, 2001, 573 tr.<br /> • ®Æng vò c¶nh linh: VÞ thµnh niªn vµ chÝnh s¸ch ®èi víi vÞ thµnh<br /> niªn. Nxb Lao ®éng - X· héi.<br /> • Thanh Lª: X· héi häc - mét h−íng nh×n. Nxb Thanh niªn, 2001, 178 tr.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />