Môi trường, tài nguyên và phát triển bền vững, cam kết của Việt Nam - Phạm Khôi Nguyên

X· héi häc sè 4 (88), 2004 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> M«i tr−êng, Tµi nguyªn<br /> vµ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng - Cam kÕt cña ViÖt Nam<br /> <br /> Ph¹m Kh«i Nguyªn<br /> <br /> <br /> 1. Ph¸t triÓn bÒn v÷ng - môc tiªu vµ xu thÕ ph¸t triÓn toµn cÇu<br /> Trong thêi ®¹i ngµy nay, b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng kh«ng cßn<br /> lµ vÊn ®Ò cña riªng mét quèc gia, mét khu vùc, mµ ®· thùc sù trë thµnh mèi quan<br /> t©m toµn cÇu. Do vËy, viÖc xem xÐt, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy còng kh«ng thÓ tiÕn hµnh<br /> riªng lÎ ë tõng n−íc, cho dï n−íc ®ã cã giµu m¹nh, cã tiÒm lùc to lín ®Õn møc nµo ®i<br /> ch¨ng n÷a. Thùc tÕ cho thÊy tÝnh nguy cÊp, phøc t¹p vµ nan gi¶i cña c¸c vÊn ®Ò vÒ<br /> m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®ang ®ßi hái ph¶i cã sù hîp t¸c quèc tÕ vµ nç lùc<br /> lín cña toµn nh©n lo¹i. Céng ®ång quèc tÕ trong h¬n 30 n¨m qua ®· rÊt tÝch cùc ho¹t<br /> ®éng v× sù sèng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña m¸i nhµ chung - Tr¸i §Êt - cña chóng ta.<br /> ViÖt Nam ®· tÝch cùc tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy.<br /> Sù kiÖn lín ®Çu tiªn ®¸nh dÊu viÖc hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i<br /> tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ “Héi nghÞ cña Liªn hîp quèc vÒ M«i tr−êng - Con<br /> ng−êi” häp t¹i Xtèc-kh«m (Thôy §iÓn) tõ ngµy 5 ®Õn 16 th¸ng 6 n¨m 1972. §iÒu<br /> quan träng mµ Héi nghÞ xem xÐt lµ nhu cÇu cÇn cã mét quan ®iÓm chung vµ nh÷ng<br /> nguyªn t¾c chung ®Ó h−íng mäi d©n téc trªn thÕ giíi vµo qu¸ tr×nh g×n gi÷ vµ lµm tèt<br /> ®Ñp h¬n m«i tr−êng sèng cña con ng−êi.<br /> Trßn 20 n¨m sau ngµy Héi nghÞ M«i tr−êng thÕ giíi lÇn thø nhÊt, Héi nghÞ<br /> Th−îng ®Ønh Liªn hîp quèc vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn ®· ®−îc nhãm häp tõ 03<br /> ®Õn 16 th¸ng 6 n¨m 1992 t¹i Ri-« ®ê Gia-nª-r« (Bra-xin) víi sù tham gia cña c¸c<br /> nguyªn thñ quèc gia ®Õn tõ h¬n 170 n−íc trªn thÕ giíi. Mét lÇn n÷a, vÊn ®Ò b¶o vÖ<br /> m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®−îc ®Æt ra mét c¸ch cÊp thiÕt h¬n vµ víi mét<br /> tÇm nh×n cao h¬n vµ bao qu¸t h¬n. §ã lµ sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a môc tiªu b¶o vÖ<br /> m«i tr−êng víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Héi nghÞ ®· nhÊt trÝ lÊy ph¸t<br /> triÓn bÒn v÷ng lµm môc tiªu cña toµn nh©n lo¹i trong thÕ kû XXI vµ ®· ®−a ra mét<br /> ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc tÕ mang tªn “Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21”. XuÊt ph¸t tõ<br /> môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ néi dung cña “Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21”, nhiÒu<br /> quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam còng ®· x©y dùng “Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21 quèc<br /> gia” cña n−íc m×nh.<br /> Tuy nhiªn, 10 n¨m sau Héi nghÞ Th−îng ®Ønh Liªn hîp quèc vÒ M«i tr−êng vµ<br /> Ph¸t triÓn, Liªn hîp quèc ®· ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt t¹i Héi nghÞ ch−a<br /> ®¹t ®−îc kÕt qu¶ kh¶ quan vµ ch−a ®¸p øng ®−îc sù mong ®îi. Thùc tÕ cho thÊy,<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 4 M«i tr−êng, tµi nguyªn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng - cam kÕt cña ViÖt Nam<br /> <br /> trong vßng 10 n¨m kÓ tõ Rio - 92, m«i tr−êng toµn cÇu tiÕp tôc bÞ xuèng cÊp, c¸c tµi<br /> nguyªn thiªn nhiªn tiÕp tôc bÞ hñy ho¹i. Mçi n¨m, 11-13 triÖu ha rõng bÞ chÆt ph¸,<br /> hµng chôc triÖu ha ®Êt bÞ hoang m¹c hãa. ¤ nhiÔm gia t¨ng, nguån n−íc s¹ch ngµy<br /> cµng khan hiÕm. T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo trªn thÕ giíi ngµy cµng trÇm träng, víi 2,4 tû<br /> ng−êi sèng trong c¶nh nghÌo ®ãi, c¸c ®iÒu kiÖn x· héi vµ y tÕ kh«ng ®−îc c¶i thiÖn,<br /> c¸c n−íc nghÌo, c¸c khu vùc nghÌo ngµy cµng nghÌo h¬n, c¸c n−íc giµu ngµy cµng<br /> giµu lªn, kho¶ng c¸ch B¾c (c¸c n−íc ph¸t triÓn) - Nam (c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn)<br /> ngµy cµng s©u, réng. Trong khi ®ã c¸c n−íc ph¸t triÓn chØ huy ®éng 0,22% GNP cho<br /> ODA so víi 0,7% mµ Liªn hîp quèc ®· kªu gäi vµ ®−îc nhiÒu n−íc cam kÕt t¹i Rio -<br /> 92. T¸c ®éng cña toµn cÇu hãa, tù do hãa th−¬ng m¹i vµ c¸c hµng rµo th−¬ng m¹i tr¸<br /> h×nh, mÆt tr¸i cña viÖc øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt, cña ®a d¹ng sinh<br /> häc, b¶o vÖ m«i tr−êng, viÖc khai th¸c vµ sö dông qu¸ møc c¸c nguån tµi nguyªn<br /> thiªn nhiªn, sù ph©n chia kh«ng tháa ®¸ng phóc lîi x· héi, sù ph¸t triÓn cña c¸c<br /> c«ng ty, tËp ®oµn tµi chÝnh xuyªn quèc gia vµ c¸c luång tµi chÝnh bÞ lu©n chuyÓn<br /> thiªn lÖch vµ ®Æc biÖt gÇn ®©y lµ nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p sau sù kiÖn 11 th¸ng 9<br /> n¨m 2001 t¹i Mü lµ nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ tiÒm Èn t¸c ®éng lªn ph¸t triÓn<br /> bÒn v÷ng cña toµn thÕ giíi.<br /> Tr−íc bèi c¶nh ®ã, Liªn hîp quèc ®· quyÕt ®Þnh tæ chøc Héi nghÞ th−îng ®Ønh<br /> ThÕ giíi vÒ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i Jo-han-net-bít, Céng hßa Nam Phi vµo n¨m 2002<br /> nh»m tiÕp tôc t¸i kh¼ng ®Þnh c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c v¨n b¶n ®· ®−îc th«ng qua t¹i<br /> Héi nghÞ Ri-« n¨m 1992, ®ång thêi ®Ò ra mét KÕ ho¹ch thùc hiÖn ë cÊp ®é toµn cÇu ®Ó<br /> ®¹t ®−îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. LÊy tªn gäi cña Héi nghÞ th−îng ®Ønh lÇn nµy lµ<br /> Ph¸t triÓn bÒn v÷ng, Liªn hîp quèc muèn c¸c quèc gia nh×n nhËn vµ cam kÕt ®óng<br /> ®¾n h¬n vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña thÕ giíi nh− lµ mét xu thÕ vµ môc tiªu tÊt yÕu<br /> cho mäi con ®−êng ph¸t triÓn.<br /> 2. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ViÖt Nam<br /> Hßa nhËp víi xu thÕ ph¸t triÓn theo h−íng bÒn v÷ng cña toµn cÇu, ViÖt Nam<br /> ®· tÝch cùc tham gia vµ thÓ hiÖn c¸c cam kÕt cña m×nh. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cö<br /> c¸c ®oµn cÊp cao tham gia c¸c Héi nghÞ nªu trªn vµ cam kÕt thùc hiÖn ph¸t triÓn bÒn<br /> v÷ng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ sau:<br /> a. Ban hµnh c¸c v¨n b¶n thÓ chÕ hãa môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> ViÖt Nam còng ®· ban hµnh vµ tÝch cùc thùc hiÖn nhiÒu v¨n b¶n quan träng<br /> ®Ó thÓ chÕ hãa c¸c cam kÕt cña m×nh nh−: KÕ ho¹ch quèc gia vÒ M«i tr−êng vµ Ph¸t<br /> triÓn bÒn v÷ng giai ®o¹n 1991 - 2000 (ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 187/CT ngµy<br /> 12 th¸ng 6 n¨m 1991 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr−ëng), t¹o tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh<br /> ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. Quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng còng ®· ®−îc<br /> kh¼ng ®Þnh trong ChØ thÞ sè 36/CT-TW ngµy 25 th¸ng 6 n¨m 1998 cña Bé ChÝnh trÞ<br /> Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng khãa VIII vÒ t¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i<br /> tr−êng trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, trong ®ã nhÊn m¹nh:<br /> “B¶o vÖ m«i tr−êng lµ mét néi dung c¬ b¶n kh«ng thÓ t¸ch rêi trong ®−êng lèi, chñ<br /> tr−¬ng vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngµnh, lµ c¬ së<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Ph¹m Kh«i Nguyªn 5<br /> <br /> quan träng b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng, thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc”. Quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®· tiÕp tôc ®−îc t¸i<br /> kh¼ng ®Þnh trong c¸c v¨n kiÖn cña §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng<br /> Céng s¶n ViÖt Nam vµ trong ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001 - 2010 lµ:<br /> “Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®i ®«i víi víi thùc hiÖn<br /> tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng” vµ “Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ph¶i<br /> g¾n chÆt víi b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng, b¶o ®¶m sù hµi hßa gi÷a m«i tr−êng<br /> nh©n t¹o víi m«i tr−êng thiªn nhiªn, gi÷ g×n ®a d¹ng sinh häc”.<br /> §Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng, nhiÒu chØ thÞ, nghÞ quyÕt kh¸c<br /> cña §¶ng, nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ®· ®−îc ban hµnh vµ<br /> triÓn khai thùc hiÖn; nhiÒu ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy ®· ®−îc<br /> tiÕn hµnh vµ thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu; nhiÒu néi dung c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn<br /> bÒn v÷ng ®· ®i vµ cuéc sèng vµ dÇn dÇn trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu trong sù ph¸t triÓn<br /> cña ®Êt n−íc.<br /> b. Thµnh lËp hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý nhµ n−íc vÒ m«i tr−êng vµ tµi<br /> nguyªn ®Õn c¸c cÊp quËn/ huyÖn, ph−êng / x· víi quan ®iÓm coi tµi nguyªn<br /> vµ m«i tr−êng lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ -<br /> x· héi<br /> Víi quan ®iÓm coi tµi nguyªn vµ m«i tr−êng lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña<br /> qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ngµy 05 th¸ng 8 n¨m 2002, Quèc héi ®· th«ng<br /> qua NghÞ quyÕt sè 02/2002/Q§11 trong ®ã quyÕt ®Þnh thµnh lËp Bé Tµi nguyªn vµ<br /> M«i tr−êng. Trªn c¬ së ®ã, Thñ t−íng ChÝnh phñ còng ®· cã QuyÕt ®Þnh sè<br /> 45/2003/Q§-TTg ngµy 02 th¸ng 4 n¨m 2003 thµnh lËp Së Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng<br /> trùc thuéc ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng. Cho ®Õn nay, hÖ<br /> thèng tæ chøc ngµnh tµi nguyªn vµ m«i tr−êng ®· tõng b−íc æn ®Þnh vµ ®i vµo ho¹t<br /> ®éng, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn n−íc, tµi<br /> nguyªn kho¸ng s¶n, m«i tr−êng, khÝ t−îng thñy v¨n, ®o ®¹c vµ b¶n ®å trong ph¹m vi<br /> c¶ n−íc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tµi nguyªn vµ m«i tr−êng ®·<br /> dÇn dÇn ®−îc h×nh thµnh tíi cÊp quËn/ huyÖn, ph−êng/ x·.<br /> c. T¨ng c−êng vµ ®a d¹ng hãa c¸c nguån ®Çu t− cho c«ng t¸c b¶o vÖ<br /> m«i tr−êng vµ tµi nguyªn<br /> HiÖn t¹i møc ®Çu t− cho b¶o vÖ m«i tr−êng ë ViÖt Nam cßn thÊp h¬n nhiÒu so<br /> víi c¸c n−íc trong khu vùc còng nh− so víi tæn thÊt kinh tÕ do « nhiÔm m«i tr−êng<br /> g©y ra. Tuy nhiªn, ChÝnh phñ ®· cã c¸c gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m ®a d¹ng hãa ®Çu t−<br /> cho b¶o vÖ m«i tr−êng. C¸c c«ng cô kinh tÕ trong b¶o vÖ m«i tr−êng còng ®ang ®−îc<br /> nghiªn cøu vµ tõng b−íc ®−îc ¸p dông vµo c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr−êng. Ngµy<br /> 26/6/2002, Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· thµnh lËp Quü B¶o vÖ m«i tr−êng ViÖt Nam, ban<br /> hµnh NghÞ ®Þnh sè 67/2003/N§-CP vÒ thu phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi n−íc th¶i.<br /> C¸c h×nh thøc thu phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng ®èi víi mét sè nguån g©y « nhiÔm kh¸c nh−:<br /> khÝ th¶i, chÊt th¶i r¾n, v.v... còng ®ang ®−îc nghiªn cøu x©y dùng vµ ban hµnh trong<br /> thêi gian tíi. ViÖc tæ chøc thu thuÕ khai th¸c tµi nguyªn còng ®· ®−îc ban hµnh, ¸p<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 6 M«i tr−êng, tµi nguyªn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng - cam kÕt cña ViÖt Nam<br /> <br /> dông vµ ®ang tiÕp tôc ®−îc më réng. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô kinh tÕ cho c«ng t¸c<br /> b¶o vÖ m«i tr−êng sÏ t¹o ra nh÷ng kÝch thÝch tÝch cùc tõ phÝa kinh tÕ ®èi víi nh÷ng<br /> ng−êi sö dông c¸c thµnh phÇn m«i tr−êng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, gãp<br /> phÇn n©ng cao møc ®Çu t− cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng ë ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> d. Lång ghÐp vÊn ®Ò m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t<br /> triÓn kinh tÕ - x· héi ®· ®−îc thùc hiÖn ®ång bé vµ thèng nhÊt ë c¸c cÊp, c¸c<br /> ngµnh<br /> §Õn nay ë ViÖt Nam, trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi,<br /> vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng ngµy cµng ®−îc chó träng, quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> ®· ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c chiÕn l−îc, quy ho¹ch ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, ý thøc b¶o<br /> vÖ m«i tr−êng ®· b¾t ®Çu ®−îc quan t©m. VÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng ®· b−íc ®Çu ®−îc<br /> lång ghÐp vµo c¸c chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, trong ®ã ph¶i kÓ<br /> ®Õn lµ trong ChiÕn l−îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr−ëng vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Tuy nhiªn,<br /> vÉn cßn mét sè quyÕt ®Þnh vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ch−a ®−îc c©n nh¾c ®Çy ®ñ<br /> c¸c yÕu tè vÒ m«i tr−êng. Ch−a cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ, h÷u c¬ gi÷a c¸c chiÕn l−îc vµ<br /> chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ víi chiÕn l−îc vµ c¸c chÝnh s¸ch b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> Qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ - x· héi vµ vÒ m«i tr−êng ch−a ®−îc<br /> triÓn khai ®ång bé mµ vÉn theo quy tr×nh vµ khu«n khæ riªng, Ýt cã sù trao ®æi hoÆc<br /> g¾n kÕt víi nhau. V× thÕ, vÉn tån t¹i nguy c¬ gia t¨ng « nhiÔm m«i tr−êng ®ång hµnh<br /> víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ sù l·ng phÝ nguån lùc.<br /> ®. X· héi hãa c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> §Ó thu hót mäi ng−êi d©n tham gia tÝch cùc vµo c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng,<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· chó träng nhiÒu ®Õn viÖc x· héi hãa c¸c ho¹t ®éng nµy. NhiÒu<br /> phong trµo quÇn chóng ®· ®−îc ph¸t ®éng réng r·i vµ ®· mang l¹i nhiÒu kÕt qu¶ to<br /> lín. Cã thÓ nªu nh÷ng phong trµo tiªu biÓu nh−: “S¹ch lµng tèt ruéng”, “X©y dùng 3<br /> c«ng tr×nh n«ng th«n hè xÝ, nhµ t¾m, giÕng n−íc”, “thµnh phè xanh - s¹ch - ®Ñp” v.v.<br /> C¸c tæ chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ x· héi, tæ chøc phi chÝnh phñ còng ®· ®−îc t¹o mäi<br /> ®iÒu kiÖn, d−íi mäi h×nh thøc ®Ó tham gia cã hiÖu qu¶ vµo c«ng t¸c b¶o vÖ m«i<br /> tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n−íc.<br /> e. TÝch cùc tham gia vµ më réng quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh<br /> vùc b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng<br /> ViÖt Nam lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn, tiÒm n¨ng kinh tÕ cßn rÊt h¹n chÕ,<br /> viÖc h−íng tíi vµ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ v« cïng cÇn thiÕt vµ<br /> rÊt quý b¸u. NhËn thøc ®−îc ®iÒu ®ã, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· rÊt tÝch cùc tham gia<br /> c¸c cuéc héi th¶o, héi nghÞ quèc tÕ vµ khu vùc vÒ vÊn ®Ò nµy. N¨m 1992, ChÝnh phñ<br /> ViÖt Nam ®· tham gia phª chuÈn vµ ký kÕt vµo b¶n Tuyªn bè cña Héi nghÞ Liªn hîp<br /> quèc vÒ m«i tr−êng vµ Ph¸t triÓn ë Ri-« ®¬ Gia-nª-r« (Bra-xin) vµ c¸c C«ng −íc quèc<br /> tÕ vÒ §a d¹ng sinh häc, BiÕn ®æi khÝ hËu t¹i Héi nghÞ.<br /> Ngoµi viÖc tham dù ký kÕt c¸c C«ng −íc quèc tÕ, ViÖt Nam ®· b−íc ®Çu tham<br /> gia vµo c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng theo nhiÒu<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Ph¹m Kh«i Nguyªn 7<br /> <br /> ph−¬ng thøc nh−: hîp t¸c ®a ph−¬ng, hîp t¸c song ph−¬ng, hîp t¸c khu vùc vµ hîp<br /> t¸c toµn cÇu. Quan hÖ hîp t¸c cña ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc quèc tÕ vÒ m«i tr−êng<br /> ngµy cµng ph¸t triÓn, ®Æc biÖt víi UNEP (ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng cña Liªn hîp<br /> quèc), WWF (Quü b¶o vÖ ®éng vËt hoang d·), IUCN (Tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn thÕ<br /> giíi), UNDP (Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc), FAO (Tæ chøc n«ng - l−¬ng thÕ<br /> giíi),... §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng vµ ®· mang l¹i nhiÒu lîi Ých thiÕt thùc cho<br /> c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë n−íc ta. §ång thêi, ViÖt<br /> Nam còng ®ang tÝch cùc hîp t¸c víi c¸c n−íc trong khu vùc trong c«ng t¸c qu¶n lý,<br /> b¶o vÖ m«i tr−êng. HiÖn nay, n−íc ta ®ang lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc c¸c<br /> quan chøc cao cÊp vÒ m«i tr−êng cña c¸c n−íc ASEAN (ASOEN). Chóng ta còng ®·<br /> tranh thñ sù trî gióp vÒ tµi chÝnh vµ kinh nghiÖm trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr−êng<br /> víi nhiÒu n−íc ph¸t triÓn nh−: Thôy §iÓn, Hµ Lan, ¤-xtr©y-li-a, §an M¹ch, Ca-na-<br /> ®a, NhËt B¶n, Ph¸p,...<br /> Cho ®Õn nay, mét sè dù ¸n quèc tÕ vÒ m«i tr−êng ®· b−íc ®Çu ®¹t ®−îc<br /> nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Trong ®ã, ®Æc biÖt cã c¸c dù ¸n nh−: Dù ¸n SIDA/IUCN<br /> vÒ t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý m«i tr−êng, Dù ¸n VCEP vÒ ch−¬ng tr×nh m«i<br /> tr−êng ViÖt Nam, Dù ¸n vÒ b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc GEF, Dù ¸n UNEP/COBSEA<br /> vÒ m«i tr−êng biÓn, Ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng víi sù trî gióp<br /> cña UNICEP, v.v…<br /> 3. ViÖt Nam h−íng tíi môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong nh÷ng<br /> thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XXI<br /> a. Ban hµnh ChiÕn l−îc b¶o vÖ m«i tr−êng quèc gia ®Õn n¨m 2010 vµ<br /> ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020<br /> Thùc hiÖn cam kÕt cña m×nh, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh x©y dùng vµ<br /> ban hµnh ChiÕn l−îc b¶o vÖ m«i tr−êng quèc gia ®Õn n¨m 2010 vµ ®Þnh h−íng ®Õn<br /> n¨m 2020 (kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 256/2003/Q§-TTg ngµy 02 th¸ng 12 n¨m 2003<br /> cña Thñ t−íng ChÝnh phñ). §©y lµ v¨n b¶n ®Þnh h−íng quan träng cho c«ng t¸c b¶o<br /> vÖ m«i tr−êng cña ViÖt Nam trong c¸c thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XXI. ChiÕn l−îc ®·<br /> kh¼ng ®Þnh mèi quan hÖ kh«ng thÓ t¸ch rêi gi÷a b¶o vÖ m«i tr−êng víi ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ - x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ViÖt Nam: “ChiÕn l−îc B¶o<br /> vÖ m«i tr−êng lµ bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ChiÕn l−îc ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ - x· héi, lµ c¬ së quan träng b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n−íc. Ph¸t<br /> triÓn kinh tÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ, hµi hßa víi ph¸t triÓn x· héi vµ b¶o vÖ m«i<br /> tr−êng. §Çu t− b¶o vÖ m«i tr−êng lµ ®Çu t− cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng”.<br /> Víi quan ®iÓm nªu trªn, ChiÕn l−îc ®Ò ra mét sè chØ tiªu chÝnh vÒ m«i tr−êng<br /> cÇn ®¹t ®−îc ®Õn n¨m 2020 nh− sau :<br /> - 80% c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc cÊp GiÊy chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn<br /> m«i tr−êng hoÆc Chøng chØ ISO 14001.<br /> - 100% ®« thÞ, khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp<br /> trung ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 8 M«i tr−êng, tµi nguyªn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng - cam kÕt cña ViÖt Nam<br /> <br /> - H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp t¸i chÕ chÊt th¶i ®Ó t¸i sö<br /> dông, phÊn ®Êu 30% chÊt th¶i thu gom ®−îc t¸i chÕ.<br /> - 100% d©n sè ®« thÞ vµ 95% d©n sè n«ng th«n ®−îc sö dông n−íc s¹ch.<br /> - N©ng tû lÖ ®Êt cã rõng cho phñ ®¹t 48% tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña c¶ n−íc.<br /> - 100% s¶n phÈm, hµng hãa xuÊt khÈu vµ 50% hµng hãa tiªu dïng trong néi<br /> ®Þa ®−îc ghi nh·n m«i tr−êng theo tiªu chuÈn ISO 14021.<br /> §Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020 cïng víi c¸c môc tiªu cô<br /> thÓ ®Õn n¨m 2010, ChiÕn l−îc ®· x¸c ®Þnh c¸c nhãm nhiÖm vô c¬ b¶n, bao gåm:<br /> - Phßng ngõa vµ kiÓm so¸t « nhiÔm;<br /> - Kh¾c phôc t×nh tr¹ng « nhiÔm vµ suy tho¸i m«i tr−êng nghiªm träng;<br /> - B¶o vÖ vµ khai th¸c bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn;<br /> - B¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng c¸c khu vùc träng ®iÓm;<br /> - B¶o tån thiªn nhiªn vµ ®a d¹ng sinh häc.<br /> Vµ c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn:<br /> - Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc n©ng cao ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> - T¨ng c−êng qu¶n lý nhµ n−íc, thÓ chÕ vµ ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> - §Èy m¹nh ¸p dông c¸c c«ng cô kinh tÕ trong qu¶n lý m«i tr−êng.<br /> - Gi¶i quyÕt hµi hßa mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi thùc hiÖn tiÕn bé<br /> vµ c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> - T¨ng c−êng vµ ®a d¹ng hãa ®Çu t− cho b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> - T¨ng c−êng n¨ng lùc nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ vÒ b¶o vÖ<br /> m«i tr−êng.<br /> - §Èy m¹nh x· héi hãa c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> - T¨ng c−êng hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng.<br /> ChiÕn l−îc còng ®· phª duyÖt vÒ nguyªn t¾c 36 ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, ®Ò<br /> ¸n vµ dù ¸n −u tiªn cÊp quèc gia ®Ó triÓn khai, thùc hiÖn c¸c néi dung c¬ b¶n cña<br /> ChiÕn l−îc.<br /> b. Ban hµnh §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam<br /> (Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21 cña ViÖt Nam)<br /> Thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®· ®¹t ®−îc t¹i Héi nghÞ Th−îng ®Þnh Tr¸i ®Êt vÒ M«i<br /> tr−êng vµ ph¸t triÓn ë Ri-« ®ê Ra-nª-r« (Bra-xin), ®Õn nay ®· cã 113 n−íc trªn thÕ<br /> giíi x©y dùng vµ thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21 vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÊp quèc<br /> gia vµ 6.416 Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21 cÊp ®Þa ph−¬ng. §ång thêi t¹i c¸c n−íc nµy<br /> ®Òu ®· thµnh lËp c¸c c¬ quan ®éc lËp ®Ó triÓn khai thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nµy. Mét<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Ph¹m Kh«i Nguyªn 9<br /> <br /> sè n−íc trong khu vùc nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, Singapore, Malaysia... ®Òu ®· x©y<br /> dùng vµ thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21 vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.<br /> NhËn thøc râ tÇm quan träng cña viÖc x©y dùng Ch−¬ng tr×nh NghÞ sù 21<br /> cho ViÖt Nam, ChÝnh phñ ®· khÈn tr−¬ng x©y dùng vµ ban hµnh §Þnh h−íng chiÕn<br /> l−îc ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam (t¹i QuyÕt ®Þnh sè 153/2004/Q§-TTg ngµy 17<br /> th¸ng 8 n¨m 2004 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ). §©y lµ mét b¶n chiÕn l−îc khung,<br /> bao gåm nh÷ng ®Þnh h−íng lín lµm c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph−¬ng, c¸c<br /> tæ chøc vµ c¸ nh©n cã liªn quan triÓn khai thùc hiÖn vµ phèi hîp hµnh ®éng nh»m<br /> b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n−íc trong thÓ kû 21. B¶n §Þnh h−íng nªu lªn<br /> nh÷ng th¸ch thøc mµ ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt, ®Ò ra nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh<br /> s¸ch, c«ng cô ph¸p luËt vµ nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng −u tiªn cÇn ®−îc thùc hiÖn ®Ó<br /> ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong thÕ kû 21. CÇn thÊy r»ng, b¶n §Þnh h−íng kh«ng thay<br /> thÕ c¸c chiÕn l−îc, quy ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch hiÖn cã mµ lµ c¨n cø ®Ó cô thÓ<br /> hãa ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001 - 2010, ChiÕn l−îc B¶o vÖ m«i<br /> tr−êng quèc gia ®Õn n¨m 2010 vµ ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2020, x©y dùng kÕ ho¹ch 5<br /> n¨m 2006 - 2010, còng nh− x©y dùng chiÕn l−îc, quy ho¹ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch<br /> ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, ®Þa ph−¬ng, nh»m kÕt hîp chÆt chÏ, hîp lý vµ hµi hßa<br /> gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ, thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng,<br /> b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n−íc.<br /> Trong lÜnh vùc tµi nguyªn vµ m«i tr−êng, b¶n §Þnh h−íng chiÕn l−îc ®· x¸c<br /> ®Þnh râ nh÷ng lÜnh vùc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr−êng vµ kiÓm<br /> so¸t « nhiÔm cÇn −u tiªn nh»m ph¸t triÓn bÒn v÷ng, bao gåm:<br /> - Chèng t×nh tr¹ng tho¸i hãa ®Êt, sö dông hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng tµi nguyªn ®Êt;<br /> - B¶o vÖ m«i tr−êng n−íc vµ sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn n−íc;<br /> - Khai th¸c hîp lý vµ sö dông tiÕt kiÖm, bÒn v÷ng tµi nguyªn kho¸ng s¶n;<br /> - B¶o vÖ m«i tr−êng biÓn, ven biÓn, h¶i ®¶o vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn biÓn;<br /> - B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng;<br /> - Gi¶m « nhiÔm kh«ng khÝ ë c¸c ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp ;<br /> - Qu¶n lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i nguy h¹i;<br /> - B¶o tån ®a d¹ng sinh häc;<br /> - Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m nhÑ biÕn ®æi khÝ hËu vµ h¹n chÕ nh÷ng<br /> ¶nh h−ëng cã h¹i cña biÕn ®æi khÝ hËu, phßng vµ chèng thiªn tai.<br /> c. X©y dùng dù th¶o NghÞ quyÕt cña Bé ChÝnh trÞ vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng<br /> trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc<br /> Nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, trªn c¬ së tæng kÕt 10 n¨m thùc hiÖn LuËt B¶o vÖ<br /> m«i tr−êng, 6 n¨m thùc hiÖn ChØ thÞ sè 36-CT/TW ngµy 25 th¸ng 6 n¨m 1998 cña Bé<br /> ChÝnh trÞ, Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng ®· phèi hîp víi Ban Khoa gi¸o Trung −¬ng<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 10 M«i tr−êng, tµi nguyªn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng - cam kÕt cña ViÖt Nam<br /> <br /> x©y dùng dù th¶o NghÞ quyÕt cña Bé ChÝnh trÞ vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng trong thêi kú<br /> ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. §Õn nay, b¶n dù th¶o ®· qua<br /> nhiÒu lÇn chØnh söa trªn c¬ së ý kiÕn chØ ®¹o cña c¸c ®ång chÝ ñy viªn Bé ChÝnh trÞ,<br /> c¸c Ban §¶ng, c¸c Bé, ngµnh, cÊp chÝnh quyÒn ë trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng vµ dù<br /> kiÕn sÏ ®−îc th«ng qua trong thêi gian s¾p tíi.<br /> B¶n dù th¶o NghÞ quyÕt tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm: “B¶o vÖ m«i tr−êng<br /> võa lµ môc tiªu, võa lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng,<br /> ph¶i ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c chiÕn l−îc, qui ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x·<br /> héi. Kh¾c phôc t− t−ëng chØ chó träng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi mµ coi nhÑ b¶o vÖ<br /> m«i tr−êng. §Çu t− cho b¶o vÖ m«i tr−êng lµ ®Çu t− cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng”, ®ång<br /> thêi ®Ò ra c¸c môc tiªu, nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cô thÓ cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng<br /> trong thêi gian tíi.<br /> 4. KÕt luËn<br /> Trong h¬n mét thËp kû qua, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng nç lùc ®¸ng kÓ trong viÖc<br /> thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ cña m×nh vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nh÷ng cè g¾ng ®ã ®·<br /> ®−îc ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh t¹i Héi nghÞ th−îng ®Ønh vÒ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng t¹i Gi«-<br /> han-ne-xbíc (Nam Phi) tõ 26-8-2002 ®Õn 4-9-2002, r»ng: “T¹i Héi nghÞ Ri-« ®¬ Gia-<br /> nª-r« n¨m 1992, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cam kÕt thùc hiÖn ®Çy ®ñ Ch−¬ng tr×nh<br /> NghÞ sù 21. M−êi n¨m thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®ã, ViÖt Nam ®· ph¸t huy cao ®é nç lùc,<br /> chñ ®éng héi nhËp víi ph−¬ng ch©m “t¨ng tr−ëng nhanh vÒ kinh tÕ ®i ®«i víi thùc<br /> hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng”.<br /> MÆc dï, trªn b×nh diÖn quèc tÕ, viÖc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù 21 ®·<br /> kh«ng thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nh− mong ®îi. ChÊt l−îng m«i tr−êng vµ c¸c nguån<br /> tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn Tr¸i ®Êt vÉn tiÕp tôc bÞ suy tho¸i. C¸c t¸c ®éng tiªu<br /> cùc cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa, c¸c chÝnh s¸ch bÊt b×nh ®¼ng trong th−¬ng m¹i c¸c<br /> s¶n phÈm dùa trªn tµi nguyªn, sù ph©n bæ kh«ng c«ng b»ng lîi nhuËn, nghÌo ®ãi...<br /> lµ nh÷ng nguy c¬ tiÒm tµng cho sù ph¸t triÓn kh«ng bÒn v÷ng. Song, ChÝnh phñ<br /> ViÖt Nam vÉn kh¼ng ®Þnh cam kÕt sÏ tiÕp tôc tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c mµ Héi nghÞ<br /> Ri-« ®¬ Gia-nª-r« 1992 ®· th«ng qua, ®ång thêi kªu gäi mäi quèc gia h·y lµm hÕt<br /> søc m×nh v× mét nÒn hßa b×nh bÒn v÷ng trªn thÕ giíi. Hßa b×nh, t«n träng chñ<br /> quyÒn l·nh thæ cña nhau, hîp t¸c ph¸t triÓn trªn c¬ së b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi<br /> ph¶i trë thµnh nguyªn t¾c øng xö cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi vµ ®ã lµ tiÒn ®Ò c¬<br /> b¶n nhÊt ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />