Một số biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân sốt mò điều trị tại Bệnh viện Quân y 103 từ 8-2013 đến 12-2014

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2016<br /> <br /> MỘT SỐ BIỂU HIỆN LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG Ở<br /> BỆNH NHÂN SỐT MÕ ĐIỀU TRỊ<br /> TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 103 TỪ 8 - 2013 ĐẾN 12 - 2014<br /> Nguyễn Minh Nam*; Trịnh Công Điển*; Hoàng Thị Thía**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá một số biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân (BN) sốt m điều<br /> trị tại Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 8 - 2013 đến 12 - 2014. Đối tượng và phương pháp:<br /> nghiên cứu mô tả, hồi cứu 19 BN được chẩn đoán và điều trị sốt mò tại Khoa Truyền nhiễm,<br /> Bệnh viện Quân y 103. Kết quả và kết luận:<br /> - Nhóm tuổi 20 - 40 chiếm 57,9%. BN sống ở khu vực miền núi và nông thôn chiếm đa số (89,5%).<br /> - 100% BN có sốt, đau đầu, kết mạc mắt xung huyết. 17/19 BN (89,5%) có vết loét và hạch<br /> khu vực. Một số triệu chứng khác: đau cơ, khớp (94,7%), gan to (47,4%), nổi hạch toàn thân<br /> (10,5%), phát ban (10,5%).<br /> - Đa số BN có số lượng bạch cầu trong giới hạn bình thường (68,4%). 78,9% BN giảm tiểu<br /> cầu, trong đó 52,6% giảm < 100 G/L. 78,9% có tăng ALT và 47,4% giảm albumin.<br /> * Từ khóa: Sốt m ; Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng.<br /> <br /> Clinical, Subclinical Manifestations in Patients with Scrub Typhus<br /> Treated at 103 Hospital from 8 - 2013 to 12 - 2014<br /> Summary<br /> Objectives: To evatuate the features of clinical, subclinical menifestations of scrub typhus<br /> patients treated at 103 Hospital from 8 - 2013 to 12 - 2014. Subjects and methods: Retrospective,<br /> describtive study on 19 patients with scrub typhus who diagnosed and treated in Infectious<br /> Disease Department, 103 Hospital from 8 - 2013 to 12 - 2014. Results and conclusion:<br /> - Group of 20 - 40 ages occupied for 57.9%. The majority of patients lived in moutainous and<br /> rural area (89.5%). 100% of cases had high fever, headache, conjunctive-congestion. Most patients<br /> had eschar and local lymphadenitis (89.5%). There were some other symptoms: myalgia (94.7%),<br /> hepatomegaly (47.4%), gland (10.5%) and rashes (10.5%).<br /> - 68.4% patients had normal white blood cells. 78.9% had thrombocytopenia and 47.4% had<br /> low serum albumin.<br /> * Key words: Scrub typhus; Clinical, subclinical features.<br /> * Học viện Quân y<br /> ** Đại học Y Hải Phòng<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Minh Nam (minh_nam_027@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 10/11/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 15/12/2015<br /> Ngày bài báo được đăng: 28/12/2015<br /> <br /> 58<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2016<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> cứu này với mục tiêu: Đánh giá một số<br /> đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ở BN<br /> <br /> Sốt mò là bệnh truyền nhiễm cấp tính<br /> <br /> sốt mò, nhằm đóng góp thêm một số kinh<br /> <br /> do Orientia tsutsugamushi (hay Rickettsia<br /> <br /> nghiệm trong công tác chẩn đoán và điều<br /> <br /> orientalis) gây ra. Tác nhân này gây bệnh<br /> trong các loài động vật hoang dã như loài<br /> <br /> trị bệnh sốt mò.<br /> <br /> gặm nhấm (chủ yếu là chuột), thỏ, lợn,<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> <br /> các loài chim hoặc gia súc, chúng được<br /> <br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> truyền sang người qua trung gian là ấu trùng<br /> <br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> <br /> mò Trombicula (hiện nay là Leptotrombidium).<br /> <br /> 19 BN được chẩn đoán và điều trị sốt<br /> <br /> Mò Leptotrombidium thường sống ở các<br /> <br /> mò tại Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện<br /> Quân y 103 từ 8 - 2013 đến 12 - 2014.<br /> <br /> bụi cây, bụi cỏ ẩm… phía trên là các v m<br /> cây cao, hoặc trong hang đá có loài gặm<br /> nhấm sống. Sốt mò gặp nhiều ở các nước<br /> vùng Đông Á (Trung Quốc, Triều Tiên,<br /> Nhật Bản), vùng Đông Nam Á, Ấn Độ và<br /> các đảo ở Tây Thái Bình Dương [1, 4].<br /> Bệnh sốt mò biểu hiện rất đa dạng,<br /> giống với nhiều bệnh truyền nhiễm cấp<br /> tính khác. Vết loét đặc hiệu ngoài da<br /> (eschar), hạch khu vực có giá trị chẩn<br /> đoán cao, tuy nhiên dấu hiệu này không<br /> phải xuất hiện ở tất cả BN, đôi khi thầy<br /> thuốc không phát hiện được. Bệnh có thể<br /> tiến triển nặng, gây tử vong nếu không<br /> được chẩn đoán và điều trị kịp thời [3, 5].<br /> Trên thực tế, nhiều BN vẫn c n chưa<br /> được phát hiện tại các tuyến cơ sở, các<br /> xét nghiệm đặc hiệu chẩn đoán c n ít và<br /> chưa được sử dụng rộng rãi trong lâm<br /> <br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn BN (theo Harrison<br /> 2005) [6]:<br /> - Có biểu hiện sốt và kèm theo các tiêu<br /> chuẩn sau:<br /> + Có vết loét đặc trưng do ấu trùng mò<br /> cắn.<br /> + Xét nghiệm tìm kháng thể kháng Orientia<br /> tsutsugamushi phân lớp IgM (+).<br /> + Đáp ứng điều trị với doxycycline (cắt<br /> sốt sau dùng thuốc 24 - 48 giờ).<br /> - Không tìm thấy nguyên nhân gây sốt<br /> khác.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> - Tất cả BN được chẩn đoán có bệnh<br /> nhiễm trùng khác kết hợp.<br /> - BN có bệnh mạn tính trước khi nhập<br /> viện như: suy thận mạn, viêm gan, ung thư…<br /> * Xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS<br /> 20.0.<br /> <br /> sàng. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên<br /> <br /> 59<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2016<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm BN.<br /> Bảng 1:<br /> Đặc điểm<br /> <br /> Giới<br /> <br /> Nhóm tuổi<br /> <br /> n (19)<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 10<br /> <br /> 52,6<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 9<br /> <br /> 47,4<br /> <br /> < 20<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5,3<br /> <br /> 20 - 40<br /> <br /> 11<br /> <br /> 57,9<br /> <br /> 41 - 60<br /> <br /> 5<br /> <br /> 26,3<br /> <br /> > 60<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> Nông nghiệp<br /> <br /> 10<br /> <br /> 52,7<br /> <br /> Bộ đội<br /> <br /> 4<br /> <br /> 21<br /> <br /> Công chức<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5,3<br /> <br /> Khác<br /> <br /> 4<br /> <br /> 21<br /> <br /> Miền núi<br /> <br /> 5<br /> <br /> 26,3<br /> <br /> Nông thôn<br /> <br /> 12<br /> <br /> 63,2<br /> <br /> Thành thị<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> Nghề nghiệp<br /> <br /> Địa dư<br /> <br /> Trong số 19 BN được nghiên cứu,<br /> nam 52,6% và nữ 47,4%. Nhóm tuổi gặp<br /> chủ yếu từ 20 - 40 (57,9%). BN trẻ nhất<br /> 18 tuổi, lớn tuổi nhất 80. Đa số BN làm<br /> nông nghiệp và bộ đội có tiền sử hành<br /> quân qua các khu vực rừng núi. Phần lớn<br /> (89,5%) BN sống ở khu vực miền núi và<br /> nông thôn. Kết quả này tương đương với<br /> nghiên cứu của Nguyễn Thị Thu Oanh và<br /> CS (2014): tỷ lệ bệnh sốt mò ở nam cao<br /> hơn nữ (57,3 so với 42,7%), thường gặp ở<br /> những người sống tại khu vực miền núi<br /> và nông thôn [2].<br /> 60<br /> <br /> Biểu đồ 1: Phân bố tỷ lệ BN mắc bệnh<br /> theo tháng trong năm.<br /> Bệnh xảy ra rải rác quanh năm, nhưng<br /> tập trung cao điểm nhất từ tháng 4 đến<br /> tháng 7 (73,6%).<br /> 2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm<br /> sàng ở BN sốt mò.<br /> * Thời gian từ khi xuất hiện sốt đến khi<br /> nhập viện:<br /> < 7 ngày: 11 BN (57,9%); 7 - 14 ngày:<br /> 6 BN (31,6%); > 14 ngày: 2 BN (10,5%).<br /> * Biểu hiện lâm sàng:<br /> Sốt: 19 BN (100%); đau đầu: 19 BN<br /> (100%); đau mỏi cơ, khớp: 18 BN (94,7%);<br /> xung huyết kết mạc: 19 BN (100%); phát<br /> ban: 2 BN (10,5%); vết loét: 16 BN (84,2%);<br /> > 1 vết loét: 1 BN (5,3%); hạch khu vực:<br /> 17 BN (89,5%); hạch toàn thân: 2 BN<br /> (10,5%); gan to: 9 BN (47,4%); phù/tràn<br /> dịch màng (bụng, phổi): 5 BN (26,3%).<br /> Các triệu chứng sốt, đau đầu, kết mạc<br /> mắt xung huyết gặp 100% BN.<br /> 2 BN (10,5%) trong nghiên cứu này<br /> không có vết loét, hạch ngoại vi không to,<br /> BN được chẩn đoán dựa vào xét nghiệm<br /> tìm kháng thể kháng Orientia tsutsugamushi<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2016<br /> <br /> phân lớp IgM (+) và đáp ứng điều trị.<br /> Kedareshwar PS và CS (2012) cũng nhận<br /> thấy 100% BN sốt mò có sốt, đau đầu [3].<br /> Md. Jamil và CS gặp 92,6% BN có nốt<br /> loét và hạch khu vực [4].<br /> Bảng 2: Đặc điểm cận lâm sàng.<br /> Xét nghiệm<br /> <br /> n (19)<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> < 4 G/L<br /> <br /> 3<br /> <br /> 15,8<br /> <br /> 4 - 10 G/L<br /> <br /> 13<br /> <br /> 68,4<br /> <br /> > 10 G/L<br /> <br /> 3<br /> <br /> 15,8<br /> <br /> < 100 G/L<br /> <br /> 10<br /> <br /> 52,6<br /> <br /> 100 - 150 G/L<br /> <br /> 5<br /> <br /> 26,3<br /> <br /> ALT > 80 U/L<br /> <br /> 15<br /> <br /> 78,9<br /> <br /> Albumin < 30 g/l<br /> <br /> 9<br /> <br /> 47,4<br /> <br /> Creatinin > 140 μmol/l<br /> <br /> 2<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> Bạch cầu<br /> <br /> Tiểu cầu<br /> <br /> Hầu hết BN có bạch cầu trong giới hạn<br /> bình thường (68,4%), giảm bạch cầu chỉ<br /> chiếm 15,8%, tăng bạch cầu 15,8%.<br /> 78,9% BN giảm tiểu cầu. 26,3% BN xuất<br /> hiện các dấu hiệu gợi ý tình trạng tăng<br /> tính thấm thành mạch như phù, giảm<br /> albumin (47,4%).<br /> KẾT LUẬN<br /> Qua chẩn đoán và điều trị khỏi sốt mò<br /> cho 19 BN, chúng tôi rút ra những đặc<br /> điểm lâm sàng và cận lâm sàng sau:<br /> - Nhóm tuổi 20 - 40 chiếm 57,9%. BN<br /> sống ở khu vực miền núi và nông thôn<br /> chiếm đa số (89,5%).<br /> <br /> - 100% BN có sốt, đau đầu, kết mạc<br /> mắt xung huyết. 17/19 BN (89,5%) có vết<br /> loét và hạch khu vực. Một số triệu chứng<br /> khác: đau cơ, khớp (94,7%), gan to (47,4%),<br /> nổi hạch toàn thân (10,5%), phát ban<br /> (10,5%).<br /> - Đa số BN có số lượng bạch cầu trong<br /> giới hạn bình thường (68,4%). 78,9% BN<br /> giảm tiểu cầu, trong đó 52,6% giảm < 100 G/L;<br /> 78,9% tăng ALT và 47,4% giảm albumin.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Lê Đăng Hà. Bệnh sốt mò. Bệnh Truyền<br /> nhiễm và Nhiệt đới. Nhà xuất bản Khoa học<br /> kỹ thuật. 2011, tr.584-597<br /> 2. Nguyễn Thị Thu Oanh, Nguyễn Thị Lạc.<br /> Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm<br /> sàng, kết quả điều trị bệnh sốt mò tại Bệnh<br /> viện tỉnh Bình Định giai đoạn 1 - 2012 đến 6 2014. Tạp chí Hội Truyền nhiễm Việt Nam.<br /> 2012, 4 (8), tr.29-34.<br /> 3. Kedareshwar PS, Narvencar, Savio<br /> Rodrigues. Scrub typhus in patients reporting<br /> with acute febrile illness at a tertiary health<br /> care institution in Goa, Indian J Med Res.<br /> 2012, 136, December, pp.1020-1024.<br /> 4. Md. Jamil, KG Lyngrah. Scrub typhus:<br /> A hospital - based study from north eastern<br /> India, Journal of the Association of Physicians<br /> of India. 2014, Vol 62, pp.19-23.<br /> 5. Fang Y et al. Meta-analysis of drug<br /> treatment for scrub typhus in Asia. Intern Med.<br /> 2012, 51 (17), pp.177-178.<br /> 6. Harrison’s Principles of Internal Medicine th<br /> 16 - 2005. Scrub typhus. pp.247-251.<br /> <br /> 61<br /> <br />