Một số yếu tố liên quan đến rối loạn dáng đi và thăng bằng ở người cao tuổi

Chia sẻ: Thi Thi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát một số yếu tố liên quan đến rối loạn dáng đi và thăng bằng ở người cao tuổi. Điều tra cắt ngang 290 bệnh nhân điều trị nội trú tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương cho thấy tuổi càng cao nguy cơ có rối loạn dáng đi càng tăng. So với nhóm từ 60 – 69 tuổi, nhóm 70 - 79 tuổi có nguy cơ bị rối loạn dáng đi cao gấp 2,15 lần, nhóm 80 – 90 tuổi có nguy cơ bị rối loạn dáng đi cao gấp 12,39 lần.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Một số yếu tố liên quan đến rối loạn dáng đi và thăng bằng ở người cao tuổi

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN RỐI LOẠN DÁNG ĐI VÀ THĂNG BẰNG Ở NGƯỜI CAO TUỔI Hồ Thị Kim Thanh1,2, Hoàng Thị Phương Nam2 1 Trường Đại học Y Hà Nội, 2Bệnh viện Lão khoa Trung ương Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát một số yếu tố liên quan đến rối loạn dáng đi và thăng bằng ở người cao tuổi. Điều tra cắt ngang 290 bệnh nhân điều trị nội trú tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương cho thấy tuổi càng cao nguy cơ có rối loạn dáng đi càng tăng. So với nhóm từ 60 – 69 tuổi, nhóm 70 - 79 tuổi có nguy cơ bị rối loạn dáng đi cao gấp 2,15 lần, nhóm 80 – 90 tuổi có nguy cơ bị rối loạn dáng đi cao gấp 12,39 lần. Không nhận thấy mối liên quan giữa giới tính và BMI đến rối loạn dáng đi. Rối loạn giấc ngủ và giảm thị giác, thính giác làm tăng nguy cơ rối loạn dáng đi (OR tương ứng là 5,51; 3,46; 3,63).Số điểm đánh giá suy giảm nhận thức càng thấp mức độ rối loạn dáng đi càng cao. Những bệnh nhân có teo cơ, hạ huyết áp tư thế, tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, rối loạn tiền đình, đái tháo đường type 2 làm tăng nguy cơ rối loạn dáng đi tương ứng là 6,28; 11,6; 2,56; 17,75; 4,37; 1,77 lần. Số bệnh mắc phải, số thuốc phải dùng càng lớn tỷ lệ rối loạn dáng đi càng tăng. Như vậy cần có sự điều chỉnh toàn diện để điều trị các yếu tố nguy cơ và phòng tránh ngã. Từ khóa: rối loạn dáng đi và thăng bằng, người cao tuổi, ngã I. ĐẶT VẤN ĐỀ Hiện tượng ngã thường gặp ở người cao huyết áp tư thế đứng (9%). Đột quỵ là nguyên tuổi, gây nhiều hậu quả như gãy xương, chấn nhân thần kinh phổ biến nhất. Có nhiều phương pháp đánh giá rối loạn dáng đi và thương, kích hoạt đợt cấp của bệnh, giảm vận động sau ngã, mất độc lập trong hoạt động, tâm lý sợ hãi và giảm chất lượng sống [1]. Nguy cơ cao nhất gây ngã là do rối loạn dáng đi, thăng bằng [2]. Rối loạn dáng đi do nhiều nguyên nhân gây ra, thường được chia làm 2 nhóm do thần kinh và không do thần kinh [3; 4; 5]. Trong nhóm các nguyên nhân không do thần kinh thường gặp viêm khớp hoặc biến dạng khớp, bệnh tim, bệnh phổi mạn tính và bệnh mạch máu ngoại vi. Trong một nghiên cứu tỷ lệ rối loạn dáng đi và thăng bằng gặp ở 75% bệnh nhân lớn tuổi [6]. Trong nghiên cứu này bệnh nhân tự báo cáo gặp khó khăn trong đi bộ, hầu hết do viêm khớp (37%) và hạ Địa chỉ liên hệ: Hồ Thị Kim Thanh, Bộ môn Lão khoa, Trường Đại học Y Hà Nội Email: thanhhokim@hmu.edu.vn Ngày nhận: 30/11/2016 Ngày được chấp thuận: 26/2/2017 116 thăng bằng cho người cao tuổi nhưng thang điểm Tinetti được sử dụng phổ biến. Thang điểm gồm 9 mục đánh giá thăng bằng (tối đa 16 điểm), 7 mục đánh giá dáng đi (tối đa 12 điểm), tổng điểm là 28 điểm [4]. Thời gian thực hiện khoảng 10 phút, đơn giản, dễ thực hiện và ít có khác biệt trong nhận định và đánh giá triệu chứng của các nhân viên y tế khác nhau là những ưu điểm nổi trội của việc sử dụng bảng điểm Tinetti trong thực hành lâm sàng. Các bác sĩ chẩn đoán được rối loạn dáng đi và tìm được nguyên nhân sẽ giúp ngăn ngừa các rối loạn chức năng, hạn chế tình trạng mất độc lập, làm giảm nguy cơ ngã và tử vong do ngã của bệnh nhân [7; 8]. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện nhằm: tìm hiểu các yếu tố liên quan đến rối loạn dáng đi và thăng bằng ở người cao tuổi điều trị nội trú tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương. TCNCYH 106 (1) - 2017 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP + Suy giảm nhận thức nhẹ: 20 - 23 điểm. + Suy giảm nhận thức vừa: 14 - 19 điểm. 1. Đối tượng + Suy giảm nhận thức nặng: 0 - 13 điểm. Tiêu chuẩn lựa chọn - Đánh giá rối loạn dáng đi và thăng bằng, Bệnh nhân trên 60 tuổi, còn khả năng đi nguy cơ ngã thông qua bảng điểm Tinettii, lại. Lấy mẫu ngẫu nhiên từ các khoa phòng chẩn đoán có rối loạn dáng đi khi điểm thành phần dáng đi < 9 điểm. điều trị nội trú trong vòng 1 tuần từ khi nhập viện. Các bệnh nhân đồng ý tham gia nghiên cứu. Tiêu chuẩn loại trừ Xử lý số liệu: bằng chương trình SPSS phiên bản 15.0. 3. Đạo đức nghiên cứu Bệnh nhân có thị lực < 1/10, hoặc đếm ngón tay dưới 1 m ở 1 hoặc 2 mắt. Nghiên cứu tuân thủ các qui tắc về đạo đức trong nghiên cứu y sinh. Các đối tượng 2. Phương pháp: dịch tễ học mô tả, cắt ngang. nghiên cứu đồng thuận tham gia và có thể rút - Bệnh nhân được khám và làm bệnh án về đối tượng cũng như kết quả nghiên cứu lui bất kỳ khi nào nếu không đồng ý. Thông tin nghiên cứu theo mẫu thống nhất. - Khai thác tiền sử ngã, tiền sử mắc các được bảo mật theo qui định. bệnh mạn tính có liên quan đến rối loạn dáng III. KẾT QUẢ đi và thăng bằng. Điều tra 290 người cao tuổi nhập viện điều - Khám nội khoa tổng thể, thị giác, thính giác, làm các xét nghiệm, thăm dò tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương. trị tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương, có 210 người có rối loạn dáng đi (72,4%). Tuổi trung bình của nhóm có rối loạn dáng - Bệnh nhân được làm test MMSE (MiniMental State Examination) để đánh giá suy giảm nhận thức. đi cao hơn nhóm không có rối loạn dáng đi, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Tuổi càng cao nguy cơ mắc rối loạn dáng đi càng tăng, + Không có suy giảm nhận thức: ≥ 24 điểm. (p = 0,001) (bảng 1). Bảng 1. Tỷ lệ rối loạn dáng đi theo nhóm tuổi RLDĐ (n = 210) Không RLDĐ (n = 80) Tuổi OR 95%CI 58,75 1 - 26 32,50 2,51 1,39 - 4,52 7 8,75 12,39 3,65 - 42,04 n % n % 60 – 69 62 29,52 47 70 – 79 80 38,10 ≥ 80 68 32,38 Tuổi TB ± ĐLC 75 ± 9 69 ±7 P 0,001 0,001 *RLDĐ: rối loạn dáng đi; TB: trung bình; ĐLC: độ lệch chuẩn. TCNCYH 106 (1) - 2017 117 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 2. Liên quan giữa suy giảm giác quan và rối loạn tâm thần với rối loạn dáng đi RLDĐ Không RLDĐ Bệnh lý OR n = 210 % n = 80 % Không 204 72,34 78 27,66 1 Có 6 75 2 25 1,18 Không 130 64,36 72 35,64 1 Có 80 90,9 8 0,01 5,51 Không 33 52,38 30 46,62 Có 177 77,97 50 22,03 3,46 Không 108 63,15 63 36,85 1 Có 102 85,71 17 14,29 3,63 Trầm cảm p 0,87 Rối loạn giấc ngủ 0,0001 1 Giảm thị lực 0,0001 Giảm thính lực 0,0001 *RLDĐ: rối loạn dáng đi. Rối loạn dáng đi liên quan chặt chẽ với giảm thị lực, thính lực và rối loạn giấc ngủ. Bảng 3. Mối liên quan giữa điểm MMSE và rối loạn dáng đi Rối loạn dáng đi Không rối loạn dáng đi Điểm MMSE p n = 210 % n = 80 % ≥ 24 102 57,63 75 42,37 20 – 23 66 92,96 5 7,04 14 – 19 31 100 0 0 0 – 13 11 100 0 0 0,0001 MMSE TB ± ĐLC 22,72 ± 4,89 28,52 ± 7,75 0,0001 * TB: trung bình; ĐLC: độ lệch chuẩn; MMSE: điểm đánh giá suy giảm nhận thức. Suy giảm nhận thức có mối liên quan chặt chẽ với rối loạn dáng đi. Điểm MMSE càng thấp thì tỷ lệ rối loạn dáng đi càng cao (p = 0,0001). Người bệnh bị hạ huyết áp tư thế và tăng huyết áp lần lượt có nguy cơ rối loạn dáng đi tăng 11,6 lần và 2,56 lần. Nguy cơ rối loạn dáng đi ở những người bị tai biến mạch máu não, rối loạn tiền đình lần lượt cao gấp 17,75 lần và 4,37 lần so với những người không có bệnh lý thần kinh (p = 0,001) (bảng 4). 118 TCNCYH 106 (1) - 2017 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 4. Liên quan giữa một số bệnh lý với rối loạn dáng đi RLDĐ Không RLDĐ Bệnh lý OR 95% CI 29,6 1 - 2 33,33 1,22 0,14 – 4,4 88,12 12 11,88 1 - 121 64,02 68 35,98 1,77 1,11 - 2,5 Không 178 73,25 65 26,75 1 - Có 32 68,1 15 31,9 0,58 0,21- 1,56 Không 161 70,61 67 29,39 1 - Có 49 79,03 13 20,97 0,57 0,43 – 5,73 Không 149 67,42 72 32,58 1 - Có 51 92,7 4 7,3 6,28 Hạ huyết Không 38 56,72 29 43,28 1 áp tư thế Có 15 93,75 1 6,25 11,6 Tăng Không 38 56,72 29 43,28 1 - - huyết áp Có 146 75,65 47 24,35 2,56 0,22 - 23,51 0,001 Không 69 52,27 63 47,73 1 - - Có 122 91,73 11 8,27 17,75 11,9 - 43,5 0,0001 Rối loạn Không 69 52,27 63 47,73 1 - - tiền đình Có 10 76,92 3 23,08 4,37 1,13 - 16,9 0,001 n % n % Không 176 70,4 74 Có 4 66,67 Đái tháo Không 89 đường Có Thừa cân, béo phì P COPD 0,17 0,0001 0,92 Thiếu máu 0,36 - Teo cơ Tai biến mạch máu 2,18 - 18,12 0,0001 - - 1,44 - 93,14 0,0001 *RLDĐ: rối loạn dáng đi. Bảng 5. Mối liên quan giữa số bệnh mắc phải, số thuốc phải dùng với rối loạn dáng đi n OR Số bệnh (n) 1 n+1 2,32 Số thuốc 1 n+1 1,03 TCNCYH 106 (1) - 2017 p 95%CI 0,00 1,74 - 3,11 0,00 1,74 - 3,12 119 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Khi tổng số bệnh mà bệnh nhân mắc phải tăng lên 1 bệnh thì nguy cơ bị rối loạn dáng đi tăng lên 2,32 lần (95% CI = 1,74 – 3,11; p < 0,05), tăng thêm 1 thuốc thì nguy cơ bị rối loạn dáng đi tăng lên 1,03 lần và sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). IV. BÀN LUẬN Qua kết quả nghiên cứu chúng tôi nhận như một loại thuốc bắt buộc trong quá trình điều trị khá cao. thấy có khá nhiều các yếu tố tác động, chi Những bệnh nhân bị teo yếu cơ có nguy phối, làm tăng nguy cơ mắc rối loạn dáng đi cơ rối loạn dáng đi cao gấp 6,28 lần so với hoặc làm nặng thêm các biểu hiện của rối loạn những người không mắc bệnh và sự khác biệt dáng đi. này có ý nghĩa thống kê. Theo tổng kết của Nghiên cứu trên 290 người cao tuổi thấy Laurence, tình trạng teo yếu cơ là nguy cơ tuổi càng cao nguy cơ bị rối loạn dáng đi càng quan trọng, thường gặp đối với các cá nhân bị tăng. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu ngã. Những người có teo yếu cơ tăng nguy cơ của các tác giả khác: tuổi trung bình ở nhóm ngã trung bình gấp 4,9 lần [12]. Một phân tích có rối loạn dáng đi là 62,7 ± 14,9 năm cao hơn gộp từ 30 nghiên cứu đánh giá tác động của so với nhóm không có rối loạn dáng đi là 49,5 tình trạng teo yếu cơ lên rối loạn dáng đi và ± 16 năm, ở tuổi 60 có 15% người có rối loạn ngã cho thấy nếu người bệnh có tình trạng dáng đi nhưng khi đến 85 tuổi thì tỷ lệ này là yếu cơ chi dưới thì nguy cơ ngã là 1,76 lần, 82% [9; 11]. Tăng thêm một tuổi thì nguy cơ đối với yếu cơ chi trên thì nguy cơ này gấp ngã do rối loạn dáng đi tăng thêm 1,04 lần 3,06 lần. Việc thực hiện các bài tập tăng [10]. cường cơ bắp là cần thiết để ngăn ngừa nguy Những người giảm thị lực có nguy cơ mắc cơ ngã ở người cao tuổi [2]. Các chương trình rối loạn dáng đi tăng gấp 3,46 lần so với nhóm điều trị hoặc tập luyện thể chất, đi bộ có thể không giảm thị lực. Laurence tổng kết từ 16 cải thiện sức mạnh và chức năng hệ cơ. Các nghiên cứu, kết luận nguy cơ ngã ở người có cá nhân cần được khuyến khích vận động cơ giảm thị lực tăng gấp 2,8 lần so với nhóm thị thể, có thể chỉ cần đi bộ một vài phút mỗi lực tốt, tỷ lệ dao động từ 1,1 đến 7,4 lần [12]. ngày, miễn là sự tập luyện có thể được thực Những bệnh nhân có rối loạn giấc ngủ thì hiện một cách an toàn hợp lý [14]. nguy cơ bị rối loạn dáng đi tăng gấp 3,63 lần. Người bệnh bị hạ huyết áp tư thế và tăng Rối loạn giấc ngủ bao gồm ngủ ít, dễ thức huyết áp lần lượt có nguy cơ rối loạn dáng đi giấc, khó ngủ ảnh hưởng không nhỏ đến việc cao gấp 11,6 lần và 2,56 lần so với những tiếp nhận thông tin từ môi trường và xử lý để người không có. Hạ huyết áp tư thế là một duy trì dáng đi bình thường. Việc sử dụng trong những nguyên nhân chiếm tỷ lệ cao. thuốc an thần – hệ quả trực tiếp do rối loạn Nghiên cứu gộp từ 16 nghiên cứu can thiệp giấc ngủ gây ra cũng là một nguyên nhân trực thấy người hạ huyết áp tư thế có nguy cơ ngã tiếp tác động đến khả năng đi lại của người trung bình cao hơn nhóm không bị là 1,9 lần bệnh [13]. Trong nghiên cứu này, tỷ lệ bệnh [12]. Bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ nhân có nhu cầu sử dụng benzodiazepam rối loạn dáng đi cao hơn 1,77 lần so với 120 TCNCYH 106 (1) - 2017