NGHIÊN CỨU BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ RỆP SÁP GIẢ DỨA Dysmicoccus brevipes Cockerell (Homoptera: Pseudococcidae) TRÊN CÂY MÃNG CẦU XIÊM (Annona muricata L.)

Chia sẻ: Sunny_1 Sunny_1 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

100
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Một trong số những loài sâu gây thiệt hại kinh tế đáng kể cho người trồng mãng cầu xiêm là rệp sáp giả dứa. Rệp sáp giả dứa có đặc điểm thường tập trung gây hại trên quả hơn là gây hại trên cành lá và thân mãng cầu xiêm. Để phòng chống rệp sáp giả hại mãng cầu xiêm, các hộ nông dân thường dùng thuốc hóa học là chủ yếu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: NGHIÊN CỨU BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ RỆP SÁP GIẢ DỨA Dysmicoccus brevipes Cockerell (Homoptera: Pseudococcidae) TRÊN CÂY MÃNG CẦU XIÊM (Annona muricata L.)

NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 51 NGHIEÂN CÖÙU BIEÄN PHAÙP PHOØNG TRÖØ REÄP SAÙP GIAÛ DÖÙA Dysmicoccus brevipes Cockerell (Homoptera: Pseudococcidae) TREÂN CAÂY MAÕNG CAÀU XIEÂM (Annona muricata L.) RESEARCH ON CONTROL METHODS OF THE PINEAPPLE MEALYBUG Dysmicoccus brevipes Cockerell (HOMOPTERA: PSEUDOCOCCIDAE) ON SOURSOP (Annona muricata L.) Vuõ Thò Nga (*), Nguyeãn Thò Chaét (*) vaø Phaïm Vaên Laàm (**) (*) Tröôøng Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. Hoà Chí Minh (**) Vieän Baûo veä Thöïc vaät ABSTRACT haïi maõng caàu xieâm gaây cheát caù döôùi ao, daãn ñeán thieät haïi lôùn veà kinh teá. The results of control experiments were indicated that specialized bags covering the fruit were found Sau khi hieåu roõ ñaëc ñieåm sinh hoïc, sinh thaùi vaø to inhibit at least 14 harmful insect species from ñaëc ñieåm gaây haïi cuûa reäp saùp giaû döùa, ñeå goùp phaàn damaging soursop fruit, except for mealybugs. Index xaây döïng giaûi phaùp phoøng choáng saâu haïi maõng caàu of infected fruit by the pineapple mealybug xieâm theo höôùng beàn vöõng, ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà Dysmicoccus brevipes Ckll. was 5.37% with covered veä sinh an toaøn thöïc phaåm vaø baûo veä moâi tröôøng fruits and 53.23% with uncovered fruits. (ñaëc bieät moâi tröôøng nöôùc trong caùc moâ hình canh taùc ao-vöôøn) chuùng toâi nghieân cöùu bieän phaùp phoøng Use of organic fertilizer Dynamic Lifter and tröø reäp saùp giaû döùa treân caây maõng caàu xieâm taïi Hudavil WJB reduced the level of damage caused Bình Chaùnh Tp. HCM. by mealybugs, and increased fruit weight and quality. VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP Percentage of D. brevipes was consumed up to 95.77% by fourth instar larvae of the two-spotted Bieän phaùp thuû coâng ladybug Scymnus bipunctatus Kugel. and 98.85% by fourth instar larvae of the green lacewing Chrysopa Bao quaû baèng tuùi chuyeân duøng töø khi quaû coøn sp.1 on the third day after releasing in the net house. nhoû (coù ñöôøng kính baèng 1,5 cm) ñeán khi quaû chín. Trong thôøi gian thí nghieäm thay tuùi bao quaû töø 2-3 Fourth instar larvae of S. bipunctatus laàn: laàn bao ñaàu tieân söû duïng tuùi coù kích thöôùc 16 x consumed D. brevipes up to 77.25% on the third 18 cm, laàn sau söû duïng tuùi coù kích thöôùc 32 x 38 day, adult consumed D. brevipes up to 87.10% on cm. Kieåm tra quaû 2 tuaàn moät laàn, neáu quaû bò nhieãm fifth day and 83.53-84.01% on the tenth-fifteenth reäp saùp thì duøng baøn chaûi nhoû chaûi gom reäp saùp day after releasing; larvae of Chrysopa sp.1 laïi sau ñoù ñem tieâu huyû, soá quaû ñöoïc bao laø 60 quaû, controlled pest of D. brevipes very well in the ñoái chöùng khoâng bao quaû. soursop garden. So that, these enemies are potential agents of biological control. Thí nghieäm phaân boùn Trials of chemical insecticides showed that Phaân boùn coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caây troàng, Thiamethoxam (0.0038-0.005%), Lambdacyhalothrin vaø ñoàng thôøi thoâng qua caây troàng coù aûnh höôûng (0.0025%) were effective (fairly good) at controlling quan troïng ñeán söï phaùt sinh vaø gaây haïi cuûa nhieàu the pineapple mealybug. loaøi saâu beänh (Phaïm Vaên Laàm, 1999; Nguyeãn Coâng Thuaät, 1996). Theo keát quaû phaân tích ñaát, vuøng MÔÛ ÑAÀU ñaát boá trí thí nghieäm coù ñoä pH (KCL) laø 3,8, pH (H2O) laø 4,8, haøm löôïng muøn chæ coù 3,3%. Vôùi neàn Moät trong soá nhöõng loaøi saâu gaây thieät haïi kinh ñaát nhö vaäy, vieäc söû duïng phaân höõu cô ñeå gia taêng teá ñaùng keå cho ngöôøi troàng maõng caàu xieâm laø reäp ñoä phì cuûa ñaát giuùp caây sinh tröôûng toát nhaèm gia saùp giaû döùa. Reäp saùp giaû döùa coù ñaëc ñieåm thöôøng taêng söùc choáng chòu vôùi saâu haïi laø ñieàu caàn thieát. taäp trung gaây haïi treân quaû hôn laø gaây haïi treân caønh laù vaø thaân maõng caàu xieâm. Thí nghieäm phaân boùn ñöôïc boá trí theo phöông phaùp khoái ñaày ñuû ngaãu nhieân, vôùi 3 laàn laëp laïi, Ñeå phoøng choáng reäp saùp giaû haïi maõng caàu xieâm, moãi laàn laëp laïi goàm 5 caây. Thí nghieäm söû duïng 2 caùc hoä noâng daân thöôøng duøng thuoác hoùa hoïc laø chuû loaïi phaân höõu cô goàm caùc coâng thöùc sau: yeáu. Ñaõ coù nhieàu noâng daân söû duïng thuoác tröø saâu Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
52 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT + Coâng thöùc 1: Phaân höõu cô ñaäm ñaëc Dynamic Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh taïi vöôøn maõng caàu Lifter (löôïng boùn 0,5 kg/caây) xieâm ôû Phong Phuù, Bình Chaùnh (TP. HCM), treân quaû maõng caàu xieâm bò nhieãm reäp saùp giaû döùa, söû + Coâng thöùc 2: Phaân höõu cô vi sinh Hudavil duïng aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng ñeå haïn cheá WJB (löôïng boùn 5 kg/caây) soá löôïng reäp saùp giaû döùa. Söû duïng tuùi giaáy chuyeân duøng ñeå bao quaû maõng caàu xieâm thí nghieäm. Choïn + Coâng thöùc 3: Ñoái chöùng: N: P: K = 16: 16: 8 nhöõng quaû coù reäp saùp giaû döùa ñang ôû giai ñoaïn aáu (löôïng boùn 0,5 kg/caây) truøng tuoåi lôùn. Ñeám soá reäp saùp giaû döùa coù treân quaû ñaõ choïn vaø thaû aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng Vaøo thôøi ñieåm 3 vaø 6 thaùng sau boùn phaân, tieán leân. Sau khi thaû boï ruøa 2 chaám vaøng xong thì bao haønh theo doõi caùc chæ tieâu: quaû laïi baèng tuùi bao quaû. Thí nghieäm boá trí hoaøn toaøn ngaãu nhieân, laëp laïi 5 laàn, moãi laàn laø moät quaû - Thaønh phaàn saâu haïi, möùc ñoä bò nhieãm saâu maõng caàu xieâm. Soá löôïng aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 haïi sau khi boùn phaân chaám vaøng vaø reäp saùp giaû döùa trong caùc coâng thöùc thí nghieäm (töông öùng) laø 10 vaø 80. Ñoái chöùng khoâng - Troïng löôïng laù, dieän tích laù tröôùc vaø sau khi thaû aáu truøng boï ruøa 2 chaám vaøng. boùn phaân Tyû leä giaûm soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes - Troïng löôïng vaø chaát löôïng quaû khi thu hoaïch do aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng ñöôïc tieán haønh theo doõi vaøo thôøi ñieåm 1, 2 vaø 3 ngaøy sau khi Thí nghieäm nghieân cöùu khaû naêng söû duïng thaû aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng leân quaû thieân ñòch ñeå phoøng choáng saâu haïi maõng caàu xieâm coù reäp saùp giaû döùa. Khaûo saùt trong nhaø löôùi veà khaû naêng söû duïng aáu Khaûo saùt taïi vöôøn maõng caàu xieâm veà khaû naêng söû truøng tuoåi 4 chuoàn chuoàn coû xanh (boï maét vaøng) duïng tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng S. bipunctatus Chrysopa sp.1 ñeå haïn cheá soá löôïng reäp saùp giaû döùa ñeå haïn cheá soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes D. brevipes Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh taïi vöôøn maõng caàu Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh vôùi aáu truøng tuoåi 4 xieâm ôû Quaän 9 (Tp.HCM). Choïn nhöõng quaû coù reäp chuoàn chuoàn coû xanh ñeå haïn cheá soá löôïng reäp saùp saùp giaû döùa ñang ôû giai ñoaïn sinh saûn. Söû duïng tuùi giaû döùa ôû pha tröôûng thaønh. Ñaõ thí nghieäm vôùi 10 giaáy chuyeân duøng ñeå bao quaû maõng caàu xieâm thí aáu truøng tuoåi 4 chuoàn chuoàn coû xanh vôùi 220 reäp nghieäm. Ñeám soá reäp saùp giaû döùa coù treân quaû ñaõ saùp giaû döùa tröôûng thaønh cho 1 laàn thí nghieäm, thí choïn vaø thaû tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng leân. nghieäm ñöôïc laëp laïi 3 laàn. Thöùc aên cuûa aáu truøng Sau khi thaû thieân ñòch xong thì bao quaû laïi baèng chuoàn chuoàn coû xanh laø reäp saùp giaû döùa ôû pha tröôûng tuùi bao quaû. Thí nghieäm boá trí hoaøn toaøn ngaãu thaønh ñöôïc nuoâi treân quaû bí ñoû (quaû bí naëng khoaûng nhieân, laëp laïi 5 laàn, moãi laàn laø moät quaû maõng caàu 0,3 kg ñöôïc ñaët treân gheá cao 25 cm). xieâm. Soá löôïng tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng vaø reäp saùp giaû döùa ñang ñeû trong caùc coâng thöùc thí Tyû leä giaûm soá löôïng reäp saùp giaû döùa do chuoàn nghieäm (töông öùng) laø 10 vaø 50. Ñoái chöùng khoâng chuoàn coû xanh ñöôïc tieán haønh theo doõi vaøo thôøi thaû tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng. ñieåm 1, 2 vaø 3 ngaøy sau khi thaû aáu truøng tuoåi 4 chuoàn chuoàn coû xanh leân quaû bí coù reäp saùp giaû döùa. Tyû leä giaûm soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes do tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng ñöôïc tieán Khaûo saùt trong nhaø löôùi veà khaû naêng söû duïng aáu haønh theo doõi vaøo thôøi ñieåm 5, 10 vaø 15 ngaøy sau truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng S. bipunctatus ñeå khi thaû tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng. haïn cheá soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes Tyû leä giaûm reäp saùp giaû döùa trong caùc thí nghieäm Thí nghieäm trong nhaø löôùi ñöôïc tieán haønh vôùi ñöôïc tính theo coâng thöùc Abbott (1925), theo 25 aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng vôùi 160 reäp phöông phaùp cuûa Dreistadt vaø Flint (1996). saùp giaû döùa ôû pha tröôûng thaønh, thí nghieäm ñöôïc laëp laïi 3 laàn. Caùc böôùc tieán haønh thí nghieäm vaø chæ Bieän phaùp hoùa hoïc tieâu theo doõi trong thí nghieäm naøy thöïc hieän töông töï nhö thí nghieäm vôùi chuoàn chuoàn coû xanh. Thí nghieäm ñaùnh giaù hieäu löïc cuûa thuoác hoùa hoïc ñöôïc thöïc hieän taïi vöôøn maõng caàu xieâm ôû Taân Khaûo saùt taïi vöôøn maõng caàu xieâm veà khaû naêng söû duïng Nhaät (Bình Höng, Bình Chaùnh). Moãi loaïi thuoác vôùi aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng S. bipunctatus ñeå noàng ñoä cuï theå laø moät coâng thöùc. Chæ phun ôû ñieåm haïn cheá soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes coù reäp saùp giaû, khoâng phun toaøn boä caây. Boá trí thí nghieäm theo phöông phaùp khoái ñaày ñuû ngaãu nhieân, Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 53 laëp laïi 3 laàn, moãi laàn laëp laïi laø 1 caây maõng caàu + Coâng thöùc 4: Lambdacyhalothrin 0,0025% xieâm 6 naêm tuoåi. Hieäu löïc cuûa thuoác trong caùc thí nghieäm treân ñeàu ñöôïc tính toaùn hieäu ñính theo + Coâng thöùc 5: Ñoái chöùng-nöôùc laõ coâng thöùc Henderson-Tilton. Xöû lyù thoáng keâ baèng phaàn meàm MSTAT-C. Hieäu löïc cuûa thuoác hoùa hoïc ñoái vôùi reäp saùp giaû döùa D. brevipes ñöôïc ñaùnh giaù trong thí nghieäm KEÁT QUAÛ goàm caùc coâng thöùc sau: Bieän phaùp bao quaû baèng tuùi chuyeân duøng + Coâng thöùc 1: Thiamethoxam 0,0038% Ñaõ tieán haønh khaûo saùt bieän phaùp bao quaû maõng + Coâng thöùc 2: Thiamethoxam 0,0050% caàu xieâm (Baûng 1, 2) ñeå phoøng choáng moät soá saâu haïi chính taïi xaõ Taân Nhaät (Bình Chaùnh). + Coâng thöùc 3: PSO 1,9760% Baûng 1. Hieäu quaû cuûa bieän phaùp bao quaû trong phoøng choáng saâu haïi vaø moät vaøi ñoäng vaät haïi quaû maõng caàu xieâm (taïi Taân Nhaät, Bình Chaùnh, 11/2003-3/2004) Loaøi gaây haïi Quaû khoâng Quaû coù STT Teân Vieät Nam Teân khoa hoïc bao bao 1 Caùc loaøi reäp saùp giaû Pseudococcidae x x 2 Saâu ñuïc quaû maøu ñen Anonaepestis bengalella Rag. x - 3 Saâu ñuïc quaû maøu hoàng Conogethes punctiferalis Guen. x - 4 Saâu aên hoa (quaû) Autoba abrupta Walk. x - 5 Boï xít muoãi Jalysus sp. x - 6 Boï hung naâu ñen Protaetia sp. x - 7 Reäp muoäi boâng Aphis gossypii Glov. x - 8 Reäp muoäi naâu Toxoptera aurantii Boy. x - 9 Reäp saùp meàm hình oác Crystallotesta sp. x - 10 Reäp saùp meàm ñen Saissetia nigra Nietn. x - 11 Reäp saùp meàm baùn caàu Saissetia coffeae Walk. x - 12 Reäp saùp meàm hình chöõ H Saissetia oleae Oliv. x - 13 Ve saàu böôùm traéng Lawana conspersa Walk. x - 14 Ve saàu böôùm xanh Siphanta acuta Walk. x - 15 Chim x - 16 Chuoät x - Toång soá loaøi ghi nhaän 16 1 Ghi chuù: x: coù gaây haïi; -: khoâng phaùt hieän coù Baûng 2. AÛnh höôûng cuûa bieän phaùp khoâng bao quaû vaø bao quaû ñoái vôùi taùc haïi do reäp saùp giaû döùa D. brevipes treân quaû maõng caàu xieâm (taïi Bình Chaùnh, Tp. Hoà Chí Minh, 2003-2004) Tyû leä quaû bò haïi (%) Chæ soá quaû bò haïi (%) Caáp haïi cao nhaát Thaùng/naêm Khoâng bao Coù bao Khoâng bao Coù bao Khoâng bao Coù bao 11/2003 67,72 10,73 23,87 3,60 2,00 1,00 12/2003 80,47 12,47 37,13 4,24 3,00 1,00 01/2004 83,38 12,92 60,58 4,26 3,00 1,00 02/2004 87,48 18,64 62,32 6,23 3,00 1,00 03/2004 95,24 21,22 82,25 8,50 3,00 1,00 Trung bình 82,86** 15,20** 53,23** 5,37** 2,80 1,00 Ghi chuù: **: Khaùc bieät nhau raát coù yù nghóa theo phaân tích thoáng keâ T-test (p < 0,05). Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
54 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Söû duïng phaân höõu cô phaân höõu cô vi sinh Hudavil WJB bò reäp saùp giaû döùa gaây haïi ít hôn caû, vôùi taàn suaát baét gaëp laø 25,3% Keát quaû theo doõi cho thaáy thaønh phaàn vaø möùc (Baûng 3). ñoä xuaát hieän cuûa nhieàu loaøi saâu haïi chính treân caây maõng caàu xieâm trong caùc coâng thöùc thí nghieäm Keát quaû phaân tích sinh hoùa cho thaáy haøm löôïng phaân boùn khoâng khaùc bieät nhau nhieàu. Söï khaùc a xít hoaø tan vaø vitamin C ôû quaû cuûa caây ñöôïc boùn nhau naøy chæ quan saùt thaáy ôû reäp saùp giaû döùa. Trong phaân höõu cô thaáp hôn so vôùi quaû cuûa caây ñöôïc boùn coâng thöùc boùn phaân hoùa hoïc, reäp saùp giaû döùa xuaát phaân hoaù hoïc. Haøm löôïng ñöôøng hoaø tan ôû quaû cuûa hieän raát phoå bieán vôùi taàn suaát baét gaëp trung bình caây ñöôïc boùn phaân höõu cô cao hôn ôû quaû cuûa caây laø 50,8% vaø caáp haïi treân quaû thöôøng ôû caáp 3. Trong ñöôïc boùn phaân hoaù hoïc (Baûng 4). Do ñoù, quaû maõng coâng thöùc boùn phaân höõu cô ñaäm ñaëc Dynamic caàu xieâm ñöôïc thu töø caùc coâng thöùc boùn phaân höõu Lifter, reäp saùp giaû döùa xuaát hieän ôû möùc ñoä phoå cô ñeàu ít chua hôn so vôùi quaû thu töø caây ñöôïc boùn bieán, vôùi taàn suaát baét gaëp thaáp hôn vaø trung bình phaân hoaù hoïc NPK. laø 31,5%. Caây maõng caàu xieâm trong coâng thöùc boùn Baûng 3. AÛnh höôûng cuûa phaân boùn ñeán troïng löôïng vaø dieän tích laù maõng caàu xieâm (taïi Taân Nhaät, Bình Chaùnh, Tp. HCM, 6/2003-12/2004) Tröôùc boùn phaân Sau boùn phaân 3 thaùng Sau boùn phaân 6 thaùng Coâng thöùc Troïng löôïng Dieän tích Troïng löôïng Dieän tích Troïng löôïng Dieän tích thí nghieäm laù (g) laù (dm 2) laù (g) laù (dm2) laù (g) laù (dm 2) ns ns a Dynamic Lifter 1,011 0,498 1,267 0,584 a 1,618 a 0,663 a Hudavil WJB 1,031 ns 0,503 ns 1,236 a 0,572 a 1,719 a 0,712 a ns ns b Ñoái chöùng 0,998 0,461 1,044 0,493 b 1,333 b 0,552 b CV (%) 4,610 6,310 7,000 4,720 6,930 6,090 Ghi chuù: Trong cuøng coät, chöõ caùi theo sau gioáng nhau chæ söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa (Anova-2, p < 0,05). Baûng 4. Troïng löôïng vaø chaát löôïng quaû maõn g caàu xieâm trong thí nghieäm boùn phaân (taïi Taân Nhaät, Bình Chaùnh, Tp. Hoà Chí Minh, 2003-2004) Coâng thöùc Troïng löôïng Axit hoaø tan Vitamin C Ñöôøng hoaø tan thí nghieäm quaû/caây (kg) (%) (mg/100g) (%) Dynamic Lifter 44,71 a 0,69 64,56 12,50 Hudavil WJB 46,14 a 0,67 62,69 10,42 Ñoái chöùng 39,35 b 1,04 104,60 7,79 CV (%) 5,41 Phöông phaùp phaân tích Chuaån ñoä Chuaån ñoä Bertrand Ghi chuù: Trong cuøng coät, chöõ caùi theo sau gioáng nhau chæ söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa (Anova-2, p < 0,05). Baûng 5. Khaû naêng haïn cheá soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes cuûa chuoàn chuoàn coû xanh (boï maét vaøng) Chrysopsa sp. 1 vaø boï ruøa 2 chaám vaøng S. bipunctatus trong nhaø löôùi (taïi Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. Hoà Chí Minh, 2004) Thôøi gian sau thaû Tyû leä giaûm D. brevipes (%) do thieân ñòch Chrysopsa sp. 1 S. bipunctatus Ngaøy thöù 1 25,72 21,26 Ngaøy thöù 2 64,29 60,84 Ngaøy thöù 3 98,85 95,77 Ghi chuù: Töông quan soá löôïng baét moài aáu truøng tuoåi 4 chuoàn chuoàn coû xanh/reäp saùp giaû döùa tröôûng thaønh trong thí nghieäm laø 10/220 vaø soá löôïng baét moài aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa 2 chaám vaøng/reäp saùp giaû döùa tröôûng thaønh laø 25/160. Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 55 Khaû naêng söû duïng boï ruøa 2 chaám vaøng S. cuûa boï ruøa 2 chaám vaøng leân quaû maõng caàu xieâm bò bipunctatus vaø chuoàn chuoàn coû xanh (boï maét nhieãm reäp saùp giaû döùa ôû pha tröôûng thaønh ñang vaøng) Chrysopa sp.1 ñeå haïn cheá soá löôïng reäp sinh saûn. Keát quaû theo doõi thí nghieäm cho thaáy, saùp giaû döùa D. brevipes taïi thôøi ñieåm 5 ngaøy sau khi thaû boï ruøa tröôûng thaønh, reäp saùp giaû döùa bò tieâu thuï vôùi tyû leä khaù Taïi Bình Chaùnh, vöôøn maõng caàu xieâm ñang coù cao, ñaït trung bình 87,10%. Vaøo ngaøy thöù 10 vaø 15 quaû bò nhieãm reäp saùp giaû döùa ôû giai ñoaïn aáu truøng sau khi thaû boï ruøa tröôûng thaønh loaøi boï ruøa 2 chaám tuoåi lôùn. Ñaõ tieán haønh thí nghieäm thaû aáu truøng tuoåi 4 vaøng, tyû leä giaûm cuûa reäp saùp giaû döùa vaãn duy trì ôû cuûa boï ruøa 2 chaám vaøng leân quaû, sau ñoù bao quaû laïi. möùc khaù cao, ñaït trung bình 83,53-84,01%. Sau 15 ngaøy ôû coâng thöùc ñoái chöùng, soá löôïng reäp saùp giaû Sau 1 ngaøy thaû aáu truøng boï ruøa, tyû leä reäp saùp döùa gia taêng nhanh vaø ñaït trung bình tôùi 2959 con/ giaû döùa bò tieâu thuï chæ ñaït trung bình 25,75%. Taïi quaû, trong khi ñoù ôû nhöõng quaû coù thaû boï ruøa töôûng thôøi ñieåm 2 ngaøy sau khi thaû aáu truøng boï ruøa 2 thaønh, soá reäp saùp giaû trung bình laø 487 con/quaû. chaám vaøng, tyû leä reäp saùp giaû döùa bò tieâu thuï trung bình laø 49,75%. Tyû leä naøy taêng leân vaø ñaït 77,25% Keát quaû quan saùt thöïc ñòa cho thaáy reäp saùp giaû vaøo thôøi ñieåm sau 3 ngaøy thaû aáu truøng boï ruøa 2 döùa gaây haïi naëng treân quaû maõng caàu xieâm Taân chaám vaøng. Keát quaû phaân tích thoáng keâ T-Test Nhaät (Bình Chaùnh, Tp. HCM) vaøo thôøi gian giöõa cho thaáy soá löôïng reäp saùp giaû döùa bò tieâu thuï trong thaùng 2 naêm 2004. Khi ñoù chuoàn chuoàn coû xanh thí nghieäm thaû aáu truøng boï ruøa 2 chaám vaøng khaùc xuaát hieän vaø gia taêng maät ñoä nhanh töø 0,5 con ôû bieät raát coù yù nghóa ôû möùc 0,01 so vôùi ñoái chöùng thaùng 11/2003 leân tôùi 6,9 con/quaû vaøo thaùng 12/ khoâng thaû aáu truøng boï ruøa. 2003, 32,8 con ôû thaùng 2/2004, sau ñoù tyû leä quaû bò nhieãm reäp saùp giaû döùa giaûm maïnh daãn ñeán maät Taïi vöôøn maõng caàu xieâm ôû Quaän 9 (Tp. HCM), ñoä cuûa chuoàn chuoàn coû xanh giaûm theo tôùi thaùng ñaõ tieán haønh moät thí nghieäm thaû pha tröôûng thaønh 4/2004 chæ coøn 0,2 con/quaû (Baûng 6). Baûng 6. Khaû naêng haïn cheá soá löôïng reäp saùp giaû döùa D. brevipes haïi quaû maõng caàu xieâm cuûa chuoàn chuoàn coû xanh (boï maét vaøng) Chrysopa sp.1 töø thaùng 11/2003 ñeán thaùng 4/2004 (taïi Bình Chaùnh Tp. Hoà Chí Minh) Baûng 7. Hieäu löïc cuûa moät soá thuoác hoaù hoïc ñoái vôùi reäp saùp giaû döùa D. brevipes treân maõng caàu Thôøi (taïTyû leä quaû bò, nhieãmChaùnh, Tp. Hoà Chí Minh, 2003) quaû coù xieâm i Taân Nhaät Bình Chæ soá quaû bò nhieãm Tyû leä Maät ñoä Chrysopa gian D. brevipes (%) D. brevipes (%) Chrysopa sp.1 (%) sp.1/ quaû (con) Coâng 11/2003 57,4 u löïc cuûa thuoác45,7 phun (%) Hieä sau 6,2 0,5 thöùc 12/2003 3 NSP 67,55 NSP 1 NSP 7 NSP 55,2 9 NSP 14 NSP19,5 21 NSP 6,9 CT 1 1/2004 53,24 ns 74,32 a 70,5 81,64 a 80,31 a59,0 74,91 ns 50,4 63,67 ns 69,67 ns 24,6 CT 2 2/2004 45,53 ns 68,83 a 52,4 73,37 ab 72,03 ab45,5 68,62 ns 63,70 65,1 58,84 ns ns 32,8 CT 3 3/2004 39,60 ns 43,93 b 15,7 59,97 b 61,64 b 8,1 59,92 ns 58,83 22,7 52,93 ns ns 14,3 CT 4 4/2004 38,88 ns 67,57 a 12,3 69,90 ab 69,90 ab6,0 66,90 ns 65,54 2,8 ns 63,95 ns 0,2 CV (%) 6,65 12,92 11,01 9,96 10,21 9,79 12,71 Ghi chuù: - NSP: ngaøy sau phun; - CT 1: Thiamethoxam 0,0050%; - CT 2: Thiamethoxam 0,0038%; - CT 3: PSO: 1,9760%; - CT 4: Lambdacyhalothrin 0,0025% - Trong cuøng coät, chöõ caùi theo sau gioáng nhau chæ söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa (Anova 2, p < 0,05); ns: chæ söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa. Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
56 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Thí nghieäm hieäu löïc cuûa thuoác hoaù hoïc ñoái quan troïng ñeán söï phaùt sinh vaø gaây haïi cuûa nhieàu vôùi reäp saùp giaû döùa loaøi saâu beänh (Phaïm Vaên Laàm, 1999; Nguyeãn Coâng Thuaät, 1996). Ñaát troàng maõng caàu xieâm ôû Bình Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh vaøo thaùng 11/2003 Chaùnh laø ñaát pheøn maën, ngheøo dinh döôõng. Theo taïi vöôøn maõng caàu xieâm. Thuoác thí nghieäm goàm keát quaû phaân tích ñaát, vuøng ñaát boá trí thí nghieäm Thiamethoxam, Lambdacyhalothrin vaø daàu khoaùng coù ñoä pH (KCL) laø 3,8, pH (H2O) laø 4,8, haøm löôïng PSO. muøn chæ coù 3,3%. Vôùi neàn ñaát nhö vaäy, vieäc söû duïng phaân höõu cô ñeå gia taêng ñoä phì cuûa ñaát giuùp caây Sau khi phun thuoác Thiamethoxam 0,0050% 3 sinh tröôûng toát nhaèm gia taêng söùc choáng chòu vôùi ngaøy vaø sau khi phun thuoác Lambdacyhalothrin saâu haïi laø ñieàu caàn thieát. 0,0025% 10 ngaøy, maãu quaû ñöôïc ñem phaân tích dö löôïng hoaït chaát taïi Trung taâm Kieåm ñònh thuoác Caây troàng ñöôïc boùn phaân ñaày ñuû seõ sinh tröôûng baûo veä thöïc vaät phía Nam. Keát quaû kieåm ñònh cho phaùt trieån toát, töø ñoù laøm taêng khaû naêng choáng thaáy khoâng coøn dö löôïng hoaït chaát ôû möùc giôùi haïn chòu vôùi nhöõng thay ñoåi baát lôïi cuûa moâi tröôøng vaø phaùt hieän laø 0,005 ppm. vôùi caùc taùc ñoäng do dòch haïi gaây ra. Sau khi boùn phaân 3-6 thaùng, troïng löôïng vaø dieän tích laù cuûa Thaûo luaän caây trong hai coâng thöùc boùn phaân höõu cô ñeàu taêng so vôùi coâng thöùc boùn phaân hoùa hoïc NPK ôû möùc coù Treân quaû maõng caàu xieâm khoâng ñöôïc bao ñaõ yù nghóa. Troïng löôïng vaø dieän tích laù cuûa 2 coâng ghi nhaän ñöôïc söï hieän dieän ít nhaát cuûa 14 loaøi saâu thöùc boùn phaân höõu cô khoâng khaùc bieät nhau (Baûng haïi vaø 2 loaïi ñoäng vaät gaây haïi quaû. Trong khi ñoù 3), troïng löôïng quaû cuûa caây ñöôïc boùn phaân höõu cô treân quaû sau khi bao laïi chæ ghi nhaän ñöôïc söï hieän so vôùi caây ñöôïc boùn phaân hoaù hoïc khaùc bieät ôû möùc dieän cuûa reäp saùp giaû hoï Pseudococcidae (Baûng 1). coù yù nghóa (Baûng 4). Nhö vaäy, vieäc bao quaû coù theå ngaên chaën ñöôïc söï xaâm nhieãm cuûa nhieàu loaøi saâu haïi quaû, ñaëc bieät laø Chuoàn chuoàn coû xanh vaø boï ruøa 2 chaám vaøng laø ngaên chaën ñöôïc caùc loaøi saâu haïi quaû coù aûnh höôûng 2 loaøi thieân ñòch phoå bieán cuûa reäp saùp giaû noùi chung lôùn ñeán giaù trò kinh teá nhö saâu ñuïc quaû maøu ñen, vaø cuûa reäp saùp giaû döùa noùi rieâng (Vu et al., 2006). saâu ñuïc quaû maøu hoàng, boï xít muoãi. Keát quaû thí nghieäm trong nhaø löôùi cho thaáy taïi thôøi ñieåm 1 ngaøy sau thaû thieân ñòch, tyû leä giaûm Quaû maõng caàu xieâm ñaõ ñöôïc bao coù theå vaãn coøn bò reäp saùp giaû döùa do chuoàn chuoàn coû xanh vaø boï ruøa reäp saùp giaû gaây haïi naëng neáu khoâng coù bieän phaùp hoã 2 chaám vaøng khoâng cao, chæ vôùi 25,72 vaø 21,26% trôï (kieåm tra ñònh kyø vaø chaûi boû reäp saùp giaû neáu coù). (töông öùng). Ngaøy thöù 2 sau khi thaû thieân ñòch, tyû Tuy khoâng ngaên chaën ñöôïc söï xaâm nhieãm cuûa reäp leä giaûm reäp saùp giaû döùa gia taêng, töông öùng ñaït laø saùp giaû, nhöng vieäc bao quaû nhö treân ñaõ haïn cheá raát 64,29 vaø 60,84%. Sang ngaøy thöù 3 sau khi thaû thieân roõ möùc ñoä gaây haïi cuûa reäp saùp giaû. Trong coâng thöùc ñòch, reäp saùp giaû döùa giaûm vôùi tyû leä raát cao, töông khoâng bao quaû, tyû leä quaû maõng caàu bò nhieãm reäp saùp öùng ñaït 98,85 vaø 95,77% (Baûng 5). giaû ñaït raát cao, trung bình laø 82,86% vôùi möùc haïi ôû caáp haïi 2-3 (haàu heát laø caáp 3). Trong coâng thöùc bao ÔÛ vöôøn caây aáu truøng tuoåi 4 vaø tröôûng thaønh boï quaû, tyû leä quaû maõng caàu bò nhieãm reäp saùp giaû chæ laø ruøa 2 chaám vaøng haïn cheá soá löôïng cuûa reäp saùp giaû 15,20% vôùi möùc haïi chæ ôû caáp 1. Chæ soá bò haïi do reäp döùa raát toát. Thöïc teá aáu truøng chuoàn chuoàn coû xanh saùp giaû ôû nhöõng quaû maõng caàu thu töø coâng thöùc khoâng khoáng cheá ñöôïc dòch haïi cuûa reäp saùp giaû döùa raát roõ bao ñaït raát cao, trung bình laø 53,23%. Trong khi ñoù, reät (Baûng 6). Keát quaû naøy chöùng toû chuoàn chuoàn coû chæ tieâu naøy ôû nhöõng quaû maõng caàu thu töø coâng thöùc xanh vaø boï ruøa 2 chaám vaøng laø 2 loaøi thieân ñòch bao quaû ñaït raát thaáp, trung bình chæ laø 5,37% (Baûng raát coù trieån voïng cho vieäc nghieân cöùu phaùt trieån 2). Keát quaû phaân tích thoáng keâ T-Test cho thaáy tyû leä bieän phaùp sinh hoïc ñeå phoøng choáng reäp saùp giaû quaû bò haïi vaø chæ soá quaû bò haïi do reäp saùp giaû döùa qua döùa treân caây maõng caàu xieâm. caùc thôøi ñieåm theo doõi ôû coâng thöùc khoâng bao quaû vaø coâng thöùc bao quaû khaùc bieät nhau raát coù yù nghóa. Maët Thí nghieäm xaùc ñònh hieäu löïc cuûa thuoác hoùa hoïc khaùc, quaû ñöôïc bao coù maøu saéc ñeïp, boùng vaø saùng cho thaáy caùc thuoác thí nghieäm ñeàu cho hieäu löïc tröø hôn quaû khoâng ñöôïc bao. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc nhieàu reäp saùp giaû döùa cao nhaát vaøo ngaøy thöù 5-7 sau phun. nhaø nghieân cöùu ôû trong vaø ngoaøi nöôùc khaúng ñònh. Coâng thöùc thuoác Thiamethoxam 0,0050% cho hieäu Haïn cheá chuû yeáu cuûa bieän phaùp naøy laø toán coâng, nhöng löïc tröø reäp saùp giaû döùa khaù toát. Vaøo thôøi ñieåm 5-7 coù tính khaû thi ôû Bình Chaùnh, nhaát laø vôùi nhöõng vöôøn ngaøy sau phun, hieäu löïc cuûa Thiamethoxam 0,0050% maõng caàu xieâm ñöôïc thuï phaán nhaân taïo vaø ñeå soá quaû ñaït cao nhaát tôùi 80,31-81,64%. Thiamethoxam theo yù muoán. 0,0038% vaø Lambdacyhalothrin 0,0025% cho hieäu löïc tröø reäp saùp giaû döùa nhö nhau, hieäu löïc ñoái vôùi Phaân boùn coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caây troàng, reäp saùp giaû döùa trong caùc coâng thöùc naøy ñaït ôû möùc vaø ñoàng thôøi thoâng qua caây troàng coù aûnh höôûng khaù (töông öùng laø 72,03-73,37% vaø 69,90%) (Baûng Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 57 7). Ñeå ñaûm baûo an toaøn cho moâi tröôøng vöôøn caây-ao Williams D.J. and Watson G.W., 1988. The Scale caù khi söû duïng thuoác hoaù hoïc neân söû duïng theo ñuùng Insects of The Tropical South Pacific Region Part lieàu khuyeán caùo. 2 The Mealybugs (Pseudococcidae). CAB International Institute of Entomology. KEÁT LUAÄN Borror D.J., Delong D.M. and Triplehorn C.A., - Bieän phaùp bao quaû baèng tuùi chuyeân duøng haïn 1981. An Introduction to the Study of Insects. cheá raát roõ möùc ñoä gaây haïi cuûa reäp saùp giaû vaø ngaên Sauders College Publishing, New York. chaën ñöôïc söï xaâm nhieãm cuûa nhieàu loaøi saâu vaø ñoäng vaät haïi quaû maõng caàu xieâm. Bieän phaùp naøy laø toán Dreistadt S.H. and Flint M.L., 1996. Melon Aphid coâng, nhöng coù tính khaû thi. (Homoptera: Aphididae) Control by Inundative Convergent Lady Beetle (Coleoptera: - Boùn phaân phaân höõu cô Dynamic Lifter vaø Coccinellidae) Release on Chrysanthemum. Hudavil WJB laøm taêng dieän tích laù vaø troïng löôïng Environmental Entomology, Entomological Society laù, taêng naêng suaát vaø chaát löôïng quaû maõng caàu of America, Vol. 28(6), pp. 689-696. xieâm, giaûm taùc haïi cuûa reäp saùp giaû döùa. Khoo K.C., Ooi P.A.C. and Ho C.T., 1991. Crop - Thí nghieäm trong nhaø löôùi cho thaáy tyû leä pests and their management in Malaysia. Tropical giaûm cuûa reäp saùp giaû döùa do aáu truøng tuoåi 4 boï ruøa Press Sdn. Bhd., Kuala Lumpur, Malaysia. 2 chaám vaøng vaø chuoàn chuoàn coû xanh ôû 3 ngaøy sau thaû raát toát ñaït 95,77 vaø 98,85% töông öùng. Thí Kosztarab M. and Kozar F., 1998. Scale Insects of nghieäm taïi vöôøn maõng caàu xieâm, thaû aáu truøng tuoåi Central Europe. Akadeùmiai Kiadoù-Budapest. 4 boï ruøa 2 chaám vaøng leân quaû maõng caàu xieâm bò Russell F., MSTAT-C, Department of Crop and Soil nhieãm aáu truøng tuoåi lôùn reäp saùp giaû döùa, tyû leä giaûm Sciences, Michigan State University, East Lansing, reäp saùp giaû döùa ñaït 77,25% vaøo ngaøy thöù 3 sau MI 48824 USA. thaû. Thaû tröôûng thaønh boï ruøa 2 chaám vaøng leân quaû maõng caàu xieâm bò nhieãm tröôûng thaønh reäp saùp giaû Sether D.M., Ullman D.E., and Hu J.S., 1998. döùa (ñang ñeû tröùng), tyû leä giaûm reäp saùp giaû döùa Transmission of Pineapple Mealybug Wilt- ñaït 87,10% vaøo 5 ngaøy sau thaû vaø ñaït 83,53-84,01% Associated Virus by Two Species of Mealybug vaøo 10-15 ngaøy sau thaû. Hai loaøi thieân ñòch naøy coù (Dysmicoccus spp.). Virology, P-1998-0925-01R, tieàm naêng lôùn cho bieän phaùp sinh hoïc trong phoøng American Phytopathological Society, pp. 1224-1230. choáng reäp saùp giaû döùa treân caây maõng caàu xieâm. Vu TN, Eastwood R, Nguyen TC, Pham VL, 2006. - Vaøo thôøi ñieåm 5-7 ngaøy sau phun, hieäu löïc Life histories of Scymnus bipunctatus Kugelann cuûa Thiamethoxam 0,0050% coù hieäu löïc tröø reäp (Coleoptera: Coccinellidae) and Chrysopa sp. saù p giaû döù a ñaï t khaù toá t laø 80,31-81,64%. (Neuroptera: Chrysopidae): Potential augmentative Thiamethoxam 0,0038% vaø Lambdacyhalothrin biocontrol agents for the mealybug Dysmicoccus 0,0025% coù hieäu löïc tröø reäp saùp giaû döùa khaù, töông brevipes (Cockerell) (Hemiptera: Pseudococcidae) in öùng laø 72,03-73,37% vaø 69,90%. Vietnam. Australian Entomologist 33, pp. 115-122. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Williams D.J. and Watson G.W., 1988. The Scale Insects of The Tropical South Pacific Region Part Abbott W.S., 1925. A method of computing the 2 The Mealybugs (Pseudococcidae), CAB International effectiveness of an insecticide, Journal of Economic Institute of Entomology. Entomology 18, pp. 265–267. Phaïm Vaên Laàm, 1999. Bieän phaùp canh taùc phoøng Sether D.M., Ullman D.E., and Hu J.S., 1998. choáng saâu beänh vaø coû daïi trong noâng nghieäp. NXB Transmission of Pineapple Mealybug Wilt- Noâng nghieäp Haø Noäi. Associated Virus by Two Species of Mealybug (Dysmicoccus spp.). Virology, P-1998-0925-01R, Nguyeãn Coâng Thuaät, 1996. Phoøng tröø toång hôïp American Phytopathological Society, pp. 1224-1230. saâu beänh haïi caây troàng nghieân cöùu vaø öùng duïng. NXB Noâng nghieäp Haø Noäi. Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007