Nghiên cứu chỉ số chức năng cơ tim ở bệnh nhân suy thận mạn tính đã lọc máu chu kỳ

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này tập trung nghiên cứu chỉ số chức năng cơ tim (chỉ số Tei) ở 44 bệnh nhân (BN) suy thận mạn tính được điều trị lọc máu chu kỳ (LMCK) tại Bệnh viện Quân y 103 so sánh đối chiếu với 30 BN suy thận mạn chưa LMCK.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu chỉ số chức năng cơ tim ở bệnh nhân suy thận mạn tính đã lọc máu chu kỳ

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014 NGHIÊN CỨU CHỈ SỐ CHỨC NĂNG CƠ TIM Ở BỆNH NHÂN SUY THẬN MẠN TÍNH ĐÃ LỌC MÁU CHU KỲ Hoàng Đình Anh*; Đào Hồng Dương**; NguyÔn Minh Tïng** TÓM TẮT Chúng tôi nghiên cứu chỉ số chức năng cơ tim (chỉ số Tei) ở 44 bệnh nhân (BN) suy thận mạn tính được điều trị lọc máu chu kỳ (LMCK) tại Bệnh viện Quân y 103 so sánh đối chiếu với 30 BN suy thận mạn chưa LMCK. Kết quả cho thấy: BN suy thận mạn đã LMCK, chức năng thất trái được cải thiện với thời gian tống máu ET dài hơn: 257,07 ± 40,14 ms so với nhóm chưa lọc máu ET: 236,03 ± 34,37 ms, chỉ số Tei thất trái (0,81 ± 0,13) giảm so với nhóm chưa LMCK (0,84 ± 0,09). Chức năng thất phải nhóm đã LMCK cũng được cải thiện với Tei thất phải (0,33 ± 0,17), giảm hơn so với nhóm chưa LMCK Tei thất phải (0,36 ± 0,19). * Từ khóa: Suy thận mạn tính; Lọc máu chu kỳ; Chỉ số Tei thất trái; Chỉ số Tei thất phải. STUDY OF MYOCARDIAL PERFORMANCE INDEX (TEI INDEX) IN CHRONIC RENAL FAILURE PATIENTS WITH HEMODIALYSIS summary We studied myocardial performance index (Tei index) in 44 chronic renal failure patients with hemodialysis treatment in 103 Hospital, compared with 30 patients no hemodialysis. The result showed that: The chronic failure renal with hemodialysis had functional left ventricular was improved with left ventricular ejection time (ET): (257.07 ± 40.14 ms) longer than chronic failure renal without hemodialysis ET: (236.03 ± 34.37 ms), Tei index 0.81 ± 0.13 also decreased than patiens without hemodialysis 0.84 ± 0.09. The patients had hemodialysis that is functional right ventricular also was improved with RV Tei 0.33 ± 0.17 compared with no hemodialysis RV Tei: 0.36 ± 0.19. * Key words: Chronic renal failure; Left ventricular Tei index; Right ventricular Tei index. ĐẶT VẤN ĐỀ Suy thận mạn là tình trạng chức năng thận giảm sút do tổn thương cầu thận, giảm và mất dần chức năng lọc của cầu thận, BN cần được điều trị thận nhân tạo hoặc ghép thận. Biến chứng tim mạch thường gặp ở BN suy thận là tăng huyết áp (THA), phì đại thất trái. BN chưa lọc máu có tới 70 - 80% THA, nghiên cứu của Gerard và CS nhận thấy mức độ THA tương quan với mức protein niệu và suy giảm mức lọc cầu thận [6], nếu THA không được kiểm soát tốt * Bệnh viện Quân y 103 ** Học viện Quân y Người phản hồi (Corresponding): Hoàng Đình Anh (anhhoangc9@gmail.com) Ngày nhận bài: 11/02/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 04/04/2014 Ngày bài báo được đăng: 28/04/2014 86 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014 sẽ dẫn đến suy tim nặng, Foley và CS nghiên cứu BN suy thận có lọc máu gặp tỷ lệ tử vong do nguyên nhân tim mạch là 10,4 - 15,7% [5]. Có nhiều phương pháp đánh giá chức năng tim ở BN suy thận, siêu âm Doppler tim vẫn là phương pháp có giá trị khảo sát khá toàn diện cả về hình thái và chức năng tim. Năm 1995, Tei và CS đã đưa ra phương pháp đánh giá toàn bộ chức năng thất trái, đó là chỉ số chức năng cơ tim (MPI - myocardial performance index), được gọi theo tên tác giả là chỉ số Tei [8]. Hiện tại, đã có một số nghiên cứu về chỉ số Tei [1, 2] ở bệnh tim mạch, nhưng nghiên cứu trên BN suy thận mạn còn hạn chế, đánh giá chức năng tim còn chưa được quan tâm nhiều, do vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Tìm hiÓu biến đổi một số thông số siêu âm Doppler tim và chỉ số Tei ở BN suy thận mạn đã LMCK. BN được làm siêu âm Doppler tim tại Khoa Chẩn đoán Chức năng với máy siêu âm Philips HD-15, đánh giá toàn bộ các thông số siêu âm thường quy, tính chỉ số Tei thất trái và phải. Chỉ số Tei thất trái: phương pháp siêu âm Doppler xung dòng chảy qua van 2 lá và qua van động mạch chủ, tính thời gian giãn cơ đồng thể tích thất trái (IVRT), thời gian co cơ đồng thể tích (IVCT), thời gian tống máu ET và thời gian toàn tâm thu (TST). Đánh giá chỉ số Tei theo tác giả Tei và CS (1995) [8] với sơ đồ dưới đây: Sơ đồ cách tính chỉ số Tei thất trái: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 74 BN được chẩn đoán xác định suy thận mạn tính tại Bệnh viện Quân y 103, trong đó, nhóm nghiên cứu 44 BN đã LMCK suy thận độ IIIb và độ IV. Nhóm chứng gồm 30 BN suy thận độ II và IIIa, chưa phải điều trị lọc máu. BN được chẩn đoán xác định mức độ suy thận tại Khoa Thận và Lọc máu (A12), Bệnh viện Quân y 103. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Tei (thất trái) = (IVRT + IVCT)/ET. - Chỉ số Tei thất phải: phương pháp siêu âm Doppler xung dòng chảy qua van 3 lá tính thời gian toàn tâm thu thất phải (TST), dòng chảy qua van động mạch phổi tính thời gian tống máu thất phải (ET). ơ 87 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014 (IVRT + IVCT) thất phải = TST thất phải ET thất phải. Do đó, Tei thất phải là: Tei (thất phải) = (TST thất phải - ET thất phải)/ET thất phải. Thống kê xử lý số liệu theo chương trình SPSS 11.5 của WHO. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Bảng 1: Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu. THÔNG SỐ NHÓM CHỨNG CHƯA LMCK (n = 30) NHÓM NGHIÊN CỨU ĐÃ LMCK (n = 44) p Nam, n (%) 20 (66,7%) 41 (93,2%) < 0,05 Nữ, n (%) 10 (33,3%) 3 (6,8%) < 0,05 Tuổi trung bình Thời gian LMCK (năm) 35,47 ± 13,09 33,51 ± 8,41 Về thời gian LMCK, với 44 BN đều được chẩn đoán suy thận nặng giai đoạn IIIb-IV phải LMCK, thời gian lọc máu trung bình của BN 4 năm, BN lọc máu ngắn nhất 6 tháng, dài nhất 7 năm. Như vậy, so với nhóm chứng suy thận chỉ ở giai đoạn II-IIIa, BN có chỉ định lọc máu là BN suy thận nặng, biến chứng tim mạch gặp nhiều hơn, nhưng khi đã được LMCK, tình trạng suy tim sẽ được cải thiện, do vậy chúng tôi đánh giá chỉ số Tei thất trái và thất phải và so sánh 2 nhóm với nhau để theo dõi tình trạng suy tim ở BN suy thận đã được LMCK. > 0,05 4,0 ± 3,1 Chúng tôi nghiên cứu đánh giá chỉ số chức năng cơ tim (Tei) cả thất phải và trái ở 74 BN suy thận mạn tính từ độ II - IV bằng siêu âm Doppler tim, so sánh giữa nhóm đã LMCK (nhóm nghiên cứu) và chưa LMCK (nhóm chứng), kết quả cho thấy tỷ lệ mắc bệnh ở nhóm nghiên cứu chủ yếu gặp ở nam giới (93,2%) nhiều hơn nhóm chứng (66,7%), nữ gặp ít hơn (6,8% so với 33,3%), sự khác biệt này do BN vào điều trị tại Bệnh viện Quân y 103 gồm nhiều đối tượng cả quân và dân, nhưng khi có chỉ định LMCK, điều trị dài ngày chủ yếu là nam quân nhân. Về tuổi gặp ở cả 2 nhóm đều khá trẻ, trung bình nhóm LMCK 33,51 ± 8,41 tuổi, nhóm chưa LMCK 35,47 ± 13,09 tuổi, 2 nhóm không có sự khác biệt p > 0,05, tuổi thấp như vậy vì ở cả 2 nhóm chủ yếu là BN suy thận do viêm cầu thận mạn, bệnh 88 lý này thường gặp ở người trẻ tuổi. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương đương với Đỗ Doãn Lợi: tỷ lệ BN nam cao hơn nữ (nam 62,4%, nữ 37,6%), tuổi cũng gặp ở người trẻ (39,8 ± 14 tuổi) [3]. Bảng 2: Chỉ số Tei thất trái ở BN suy thận đã LMCK. THÔNG SỐ NHÓM CHỨNG NHÓM CHỨNG CHƯA LMCK ĐÃ LMCK (n = 44) (n = 30) p IVRT (ms) 114,87 ± 16,59 119,61 ± 18,43 > 0,05 IVCT (ms) 82,13 ± 10,28 85,75 ± 10,67 > 0,05 ET (ms) 236,03 ± 34,37 257,07 ± 40,14 < 0,05 0,84 ± 0,09 0,81 ± 0,13 > 0,05 Chỉ số Tei So sánh về thời gian giãn cơ đồng thể tích (IVRT) và thời gian co cơ đồng thể tích (IVCT) giữa 2 nhóm suy thận chưa và đã lọc máu không có sự khác biệt, chỉ số Tei thất trái nhóm LMCK 0,81 ± 0,13, nhóm chưa LMCK 0,84 ± 0,09 đều tăng khá cao so với người bình thường khỏe mạnh, theo nghiên cứu của Nguyễn Thu Hoài, Dương Quang Huy (Tei: 0,45 ± 0,06) [1, 2]. Như vậy, BN suy thận có suy thất trái cả tâm thu và tâm trương rõ ràng, nhưng cũng chưa khác biệt giữa 2 nhóm, TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014 nhóm đã chạy thận chu kỳ, chỉ số Tei thấp hơn nhóm chưa LMCK. Mặc dù ở nhóm LMCK, các thông số IVRT và IVCT chưa có cải thiện so với chứng, nhưng thời gian tống máu đã cải thiện rõ rệt, thời gian tống máu ET tăng có ý nghĩa so với nhóm chưa LMCK (ET: 257,07 ± 40,14 ms so với 236,03 ± 34,37 ms, p < 0,05), điều này cho thấy LMCK ở BN suy thận nặng đã làm giảm bớt tình trạng suy tim. Pappas KD và CS (2007) nhận thấy BN LMCK được điều trị kết hợp chống thiếu máu, chỉ số Tei giảm đáng kể do thời gian tống máu kéo dài, chức năng tim được cải thiện rõ rệt [7]. Bảng 3: Chỉ số Tei thất phải ở BN suy thận đã LMCK. LMCK (n = 30) LMCK (n = 44) p ETp (ms) 264,33 ± 39,28 278,57 ± 44,54 > 0,05 TST (ms) 368,3 ± 59,69 373,82 ± 56,81 > 0,05 TST-ETp (ms) 103,97 ± 52,16 95,25 ± 46,04 > 0,05 Chỉ số Tei 0,40 ± 0,21 0,33 ± 0,17 > 0,05 Để đánh giá toàn diện chức năng toàn bộ của tim, chúng tôi khảo sát cả chức năng thất phải thấy thời gian tống máu thất phải (ETp), tổng thời gian giãn cơ đồng thể tích và co cơ đồng thể tích thất phải (TST - ETp) giữa 2 nhóm chưa LMCK và đã LMCK chưa có khác biệt. Còn chỉ số Tei thất phải đánh giá tình trạng suy thất phải ở cả 2 nhóm đều tăng cao hơn so với chỉ số ở người bình thường, kết quả thu được chỉ số Tei ở BN suy thận chưa LMCK là 0,40 ± 0,21, đã LMCK: 0,33 ± 0,17, nghiên cứu của Eidem và CS [4] thấy Tei thất phải ở người bình thường là 0,28 ± 0,04, kết quả này cho thấy BN suy thận đã bắt đầu có suy thất phải, nhưng chưa nhiều. Vonk MC và CS cho rằng Tei thất phải có giá trị đánh giá suy tim phải ở BN tăng áp lực động mạch phổi, tác giả nghiên cứu 98 BN tăng áp lực động mạch phổi, Tei thất phải là 0,41 ± 0,21, như vậy khi Tei thất phải ≥ 0,36 có biến đổi chức năng tâm thu thất phải [9]. So sánh giữa 2 nhóm chưa LMCK và đã LMCK, chỉ số Tei thất phải không khác biệt, nhưng ở nhóm LMCK, Tei thất phải đã giảm dưới mức 0,36, điều này cho thấy ở BN suy thận được LMCK, tình trạng suy tim thất phải cũng được cải thiện như thất trái. KẾT LUẬN - Có suy chức năng cơ tim thất trái ở BN suy thận mạn chưa LMCK và đã LMCK, biểu hiện bằng chỉ số Tei thất trái tăng cao: chỉ số Tei thất trái khi chưa LMCK: 0,84 ± 0,09, Tei thất trái ở BN đã LMCK: 0,81 ± 0,13, ở BN LMCK, tình trạng suy thất trái được cải thiện hơn, thời gian tống máu kéo dài hơn với ET: 257,07 ± 40,14 ms, chỉ số Tei thất trái giảm hơn nhóm BN chưa LMCK. - BN suy thận mạn chưa LMCK và LMCK đã bắt đầu suy giảm chức năng thất phải với chỉ số Tei thất phải 0,40 ± 0,21 và 0,33 ± 0,17, BN LMCK, tình trạng suy thất phải được cải thiện với Tei thất phải: 0,33 ± 0,17. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Thị Thu Hoài và CS. Nghiên cứu chỉ số Tei ở các BN nhồi máu cơ tim cấp. Tạp chí Tim mạch Việt Nam. Hội Tim mạch Việt Nam. 2006, 43, tr.16-22. 89 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2014 2. Dương Quang Huy. Nghiên cứu chỉ số chức năng cơ tim - Tei thất trái ở BN ĐTĐ týp 2. Luận văn Thạc sỹ Y học. Học viện Quân y. 2006. 3. Đỗ Doãn Lợi. Nghiên cứu những biến đổi về hình thái chức năng tim và huyết động bằng phương pháp siêu âm Doppler trên BN suy thận giai đoạn IV. Luận án Tiến sỹ Y học. Học viện Quân y. 2002. 4. BW Eidem et al. Usefulness of the myocardial performance index for assessing right ventricular function in congenital heart disease. Am J Cardiol. 2000, 86, pp.654-658. 5. Foley RN, Parfrey PS et al. Serial change in echocardiographic parameters and cardiac failure in end stage renal disease. Transplantation. 2000, pp.912-916. 90 6. Gerard M et al. Pathophysiology of cardiovascular disease in hemodialysis patients. International Kidney. 2000, 58, pp.140-147. 7. Pappas KD, Gouva CD. Correction of anemia with erythropoietin in chronic kiney disease stage 3 or 4: Effects on cardiac performance. Drugs. 2007. 8. C Tei. New non-invasive index for combined systolic and diastolic ventricular function. J Cardiol. 1995, 26, pp.135-136. 9. Vonk MC, Verugt FW, Dijk AP. Right ventricle Tei-index: A tool to increase the acuracy of non-invasive detection of pulmonary arterial hypertension in connective tissue diseases. Journal of the American College of Cardiology. 2007.