Nghiên cứu chọn tạo và phát triển giống ngô nếp lai phục vụ sản xuất năm 2009-2011

Hội thảo Quốc gia về Khoa học Cây trồng lần thứ nhất<br /> <br /> NGHIÊN CỨU CHỌN TẠO VÀ PHÁT TRIỂN GIỐNG NGÔ NẾP LAI<br /> PHỤC VỤ SẢN XUẤT NĂM 2009 - 2011<br /> TS. Nguyễn Thị Nhài<br /> Viện Nghiên cứu Ngô<br /> SUMMARY<br /> Research on Breeding and development of Waxy corn Hybrid for production<br /> For procedure requirements of waxy hybrid seed, the subject "Research on breeding and<br /> deverlopment of waxy corn hybrid " was carried out by Maize Research Institute – Viet Nam Academy of<br /> Agricultural Sciences - Ministry of Agriculture and Rural Development for the period 2009 - 2011. Within<br /> three years, the subject has completed all signed contents with appropriated research methods and<br /> achieved the results in accordance with the objectives: Creating 30 selfing-lines in S3-S4; 15 renewable<br /> lines, maintaining 46 high selfing –lines, breeding 800 hybrid combinations; Analyzing genetic diversity<br /> of 25 inbred lines by molecule indicators and 23 SSR primers showed that primers showed that they had<br /> large genetic differences, which were classified into five main groups, of that, the first group included<br /> HN6, HN35 in difference from other groups up to 72 %. Two single cross waxy corn hybrids as Waxy<br /> corn number 5 and Waxy corn number 9 had been provisionally released to production by Ministry of<br /> Agriculture and Rural Development in May 2012, and the license was transferred to domestic companies<br /> in September 2012. Three scientific papers were published in a journal, 01 doctor and 01 engineer were<br /> trained. Results of the research are highly appreciated with scientific and practical significance; the<br /> products have been used effectively in research and production.<br /> Keywords: Waxy corn hybrid, Waxy corn number 5, Waxy corn number 9, development.<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ *<br /> Đề tài cấp cơ sở - Thuộc Chương trình:<br /> Nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng nông, lâm<br /> nghiệp và giống vật nuôi<br /> Mục tiêu chung: Góp phần phát triển giống<br /> ngô nếp lai ở Việt Nam, đặc biệt là những vùng<br /> đồng bằng ven đô thị và các vùng đồng bằng Bắc<br /> Bộ và Bắc Trung Bộ. Các giống ngô nếp lai có<br /> năng suất cao, chất lượng ngon, chủ động được<br /> sản xuất hạt giống sẽ thay thế dần các giống<br /> TPTD và giống lai không quy ước có năng suất<br /> thấp và cạnh tranh được với các giống lai đang<br /> thương mại ở Việt Nam.<br /> Mục tiêu cụ thể:<br /> - Chọn tạo được 5 - 10 dòng tự phối có đặc<br /> điểm nông sinh học tốt, khả năng kết hợp cao.<br /> - Chọn tạo và phát triển ra sản xuất 1 - 2<br /> giống ngô nếp lai triển vọng, có năng suất cao 5 5,5 tấn/ha, chất lượng ngon, phục vụ nhu cầu<br /> luân canh tăng vụ ở vùng đồng bằng và ven đô<br /> thị, chủ động được sản xuất hạt giống và tăng thu<br /> nhập cho người trồng ngô.<br /> <br /> Thực hiện từ tháng 1 năm 2009 đến hết<br /> tháng 12 năm 2011, bao gồm:<br /> - Thí nghiệm duy trì, tạo dòng mới, lai tạo và<br /> khảo sát tổ hợp lai được tiến hành tại Viện<br /> Nghiên cứu Ngô - Đan Phượng - Hà Nội.<br /> - Khảo nghiệm VCU và DUS tại các điểm do<br /> Trung tâm Khảo Kiểm nghiệm giống và sản<br /> phẩm cây trồng Quốc gia thực hiện.<br /> - Sản xuất thử và trình diễn tại các điểm<br /> thuộc Hà Nội, Thái Bình, Vĩnh Phúc...<br /> II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Vật liệu<br /> * Vật liệu nghiên cứu chọn tạo giống ngô<br /> nếp lai: Gồm các dòng được tạo ra từ 32 nguồn<br /> nếp địa phương và 22 giống nếp nhập nội từ Thái<br /> Lan, Trung Quốc, Lào... (bảng 1) (Kế thừa kết<br /> quả chọn tạo dòng của các giai đoạn trước và<br /> hàng năm có bổ sung nguồn vật liệu).<br /> * Đối chứng: Các giống nếp đang phổ biến<br /> ngoài sản xuất như: Wax44, MX10, VN2, VN6.<br /> <br /> Người phản biện: TS. Mai Xuân Triệu.<br /> <br /> 387<br /> <br /> VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> <br /> Bảng 1. Tên các nguồn ngô nếp thu thập trong nước và nhập nội<br /> Nguồn địa phương<br /> <br /> Nguồn nhập nội<br /> <br /> 1<br /> <br /> Vàng trắng miền Bắc<br /> <br /> 17<br /> <br /> Tân Lạc Hòa Bình<br /> <br /> 1<br /> <br /> Waxy - 1<br /> <br /> 12<br /> <br /> You - 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nếp trắng Plâycu<br /> <br /> 18<br /> <br /> Nếp trắng Cao Bằng 6<br /> <br /> 2<br /> <br /> Waxy - 2<br /> <br /> 13<br /> <br /> You - 6<br /> <br /> 3<br /> <br /> KRông Pách<br /> <br /> 19<br /> <br /> X-2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Waxy - 3<br /> <br /> 14<br /> <br /> You - 2<br /> <br /> 4<br /> <br /> MN32<br /> <br /> 20<br /> <br /> R-1<br /> <br /> 4<br /> <br /> HN88<br /> <br /> 15<br /> <br /> QN - 218<br /> <br /> 5<br /> <br /> MN81<br /> <br /> 21<br /> <br /> Nếp Nà Nỏ<br /> <br /> 5<br /> <br /> Nếp Lào<br /> <br /> 16<br /> <br /> QN - 219<br /> <br /> 6<br /> <br /> MN23<br /> <br /> 22<br /> <br /> Nếp Lang Trang<br /> <br /> 6<br /> <br /> Nếp Lào<br /> <br /> 17<br /> <br /> 08N9<br /> <br /> 7<br /> <br /> MN28<br /> <br /> 23<br /> <br /> Nếp Nà Trang<br /> <br /> 7<br /> <br /> King80<br /> <br /> 18<br /> <br /> 08N10<br /> <br /> 8<br /> <br /> MN21<br /> <br /> 24<br /> <br /> Nếp Đông Xuân 1<br /> <br /> 8<br /> <br /> WAX - 44<br /> <br /> 19<br /> <br /> 11N03<br /> <br /> 9<br /> <br /> MN100<br /> <br /> 25<br /> <br /> Nếp Thái Sơn<br /> <br /> 9<br /> <br /> WAX - 48<br /> <br /> 20<br /> <br /> 11N04<br /> <br /> 10<br /> <br /> MN101<br /> <br /> 26<br /> <br /> Nếp Mèo Vạc<br /> <br /> 10<br /> <br /> WAX - 50<br /> <br /> 21<br /> <br /> Wilky 36<br /> <br /> 11<br /> <br /> ĐN104<br /> <br /> 27<br /> <br /> Nếp Bắc Kạn<br /> <br /> 11<br /> <br /> Nếp 852<br /> <br /> 22<br /> <br /> Tím dẻo 926<br /> <br /> 12<br /> <br /> MN106<br /> <br /> 28<br /> <br /> Nếp Tây Bắc 1<br /> <br /> 13<br /> <br /> MN107<br /> <br /> 29<br /> <br /> Nếp Tím Nghĩa Bình<br /> <br /> 14<br /> <br /> Nếp trắng Hòa Bình<br /> <br /> 30<br /> <br /> KrôngPack<br /> <br /> 15<br /> <br /> Q. Chiến Hòa Bình<br /> <br /> 31<br /> <br /> Nếp Đắk Lắk<br /> <br /> 16<br /> <br /> Lam Sơn Hòa Bình<br /> <br /> 32<br /> <br /> Nếp tím AyunPa<br /> <br /> 2.2. Phương pháp<br /> + Duy trì dòng theo phương pháp truyền<br /> thống: Tự thụ hoặc sib theo bắp trong hàng. Tạo<br /> dòng theo phương pháp tự phối hoặc sib khi dòng<br /> có biểu hiện suy giảm sức sống. Tái tạo dòng từ<br /> các tổ hợp lai giữa các nguồn triển vọng.<br /> + Đánh giá đa dạng di truyền bằng chỉ thị<br /> phân tử SSR:<br /> * Phân nhóm cách biệt di truyền: Bằng<br /> phương pháp cặp đôi UPGMA (Unweighted Pair<br /> Group Method Using Arithmetical Average).<br /> + Thí nghiệm dòng hoặc khảo sát tổ hợp<br /> lai, tùy thuộc số lượng nhiều hay ít bố trí theo<br /> sơ đồ khối không hoàn chỉnh, hoặc theo khối<br /> ngẫu nhiên hoàn thiện, khoảng cách với dòng<br /> 60  20cm, với tổ hợp lai 60  25cm, 3 lần<br /> nhắc lại.<br /> + Đánh giá khả năng kết hợp bằng phương<br /> pháp lai đỉnh và lai luân phiên.<br /> <br /> 388<br /> <br /> + Đánh giá chất lượng cảm quan bằng cách<br /> luộc và nếm thử, cho điểm từ 1 - 5 (điểm 1 là tốt<br /> nhất, điểm 5 là xấu nhất)<br /> + Quy trình canh tác cho thí nghiệm dòng và tổ<br /> hợp lai theo quy trình Viện Nghiên cứu Ngô và quy<br /> phạm Khảo nghiệm giống ngô 10TCN 341-2006.<br /> III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 3.1. Kết quả chọn tạo dòng và giống ngô nếp lai<br /> 3.1.1. Kết quả tạo dòng, duy trì và đánh giá dòng<br /> Theo kế hoạch của đề tài đề ra, kết quả đề tài<br /> nghiên cứu phải đạt là 5 dòng mới, 20 dòng duy<br /> trì và lai tạo được 600 tổ hợp lai.<br /> Kết quả đến vụ Thu năm 2011 hiện đang duy<br /> trì gần 30 nguồn S3 - S4, 46 nguồn ≥ S6 và 15<br /> nguồn tái tạo. Số tổ hợp lai đã lai tạo được trong<br /> 3 năm là 800 tổ hợp lai. Dưới đây là kết quả đánh<br /> giá một số dòng ưu tú.<br /> + Đánh giá đặc điểm của các dòng ưu tú: 25<br /> dòng ngô nếp được đánh giá đặc điểm nông sinh<br /> học trong 2 vụ: Thu 2010 và Xuân 2011.<br /> <br /> Hội thảo Quốc gia về Khoa học Cây trồng lần thứ nhất<br /> <br /> Bảng 2. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các dòng nếp ưu tú<br /> <br /> TT<br /> <br /> Tên<br /> dòng<br /> <br /> Chiều dài bắp<br /> vụ Thu 2010<br /> TB<br /> <br /> Đường kính<br /> bắp vụ Thu<br /> 2010<br /> TB<br /> <br /> Số hàng hạt vụ<br /> Thu 2010<br /> <br /> (cm)<br /> <br /> CV<br /> (%)<br /> <br /> (cm)<br /> <br /> CV<br /> (%)<br /> <br /> (hàng)<br /> <br /> TB<br /> <br /> CV<br /> (%)<br /> <br /> Số hạt/hàng vụ<br /> Năng<br /> P1000 vụ suất vụ<br /> Thu 2010<br /> Thu 2010 Thu 2010<br /> (g)<br /> TB<br /> CV<br /> (tạ/ha)<br /> (%)<br /> (hạt)<br /> <br /> Năng<br /> suất vụ<br /> Xuân<br /> 2011<br /> (tạ/ha)<br /> <br /> 1<br /> <br /> HN1<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 6,3<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 22,8<br /> <br /> 7,1<br /> <br /> 172<br /> <br /> 16,90<br /> <br /> 16,75<br /> <br /> 2<br /> <br /> HN5<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> 7,6<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 11,4<br /> <br /> 5,4<br /> <br /> 19,8<br /> <br /> 7,3<br /> <br /> 199<br /> <br /> 16,00<br /> <br /> 16,10<br /> <br /> 3<br /> <br /> HN6<br /> <br /> 11,9<br /> <br /> 6,4<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> 4,2<br /> <br /> 24,5<br /> <br /> 6,5<br /> <br /> 188<br /> <br /> 17,50<br /> <br /> 17,35<br /> <br /> 4<br /> <br /> HN8<br /> <br /> 7,7<br /> <br /> 7,8<br /> <br /> 3,4<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 4,6<br /> <br /> 21,8<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> 170<br /> <br /> 15,55<br /> <br /> 15,76<br /> <br /> 5<br /> <br /> HN11<br /> <br /> 11,8<br /> <br /> 6,7<br /> <br /> 3,4<br /> <br /> 4,2<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> 4,3<br /> <br /> 22,5<br /> <br /> 8,6<br /> <br /> 168<br /> <br /> 17,20<br /> <br /> 17,50<br /> <br /> 6<br /> <br /> HN15<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 4,1<br /> <br /> 11,6<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 21,5<br /> <br /> 7,2<br /> <br /> 169<br /> <br /> 16,80<br /> <br /> 16,95<br /> <br /> 7<br /> <br /> HN16<br /> <br /> 11,2<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 3,4<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> 12,2<br /> <br /> 3,9<br /> <br /> 22,7<br /> <br /> 8,0<br /> <br /> 174<br /> <br /> 16,70<br /> <br /> 17,10<br /> <br /> 8<br /> <br /> HN17<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 9,6<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 8,8<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 8,5<br /> <br /> 22,8<br /> <br /> 9,0<br /> <br /> 165<br /> <br /> 14,70<br /> <br /> 14,50<br /> <br /> 9<br /> <br /> HN30<br /> <br /> 10,3<br /> <br /> 9,8<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 9,3<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 8,8<br /> <br /> 23,5<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> 171<br /> <br /> 14,10<br /> <br /> 14,35<br /> <br /> 10<br /> <br /> HN31<br /> <br /> 9,7<br /> <br /> 8,4<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> 11,4<br /> <br /> 4,3<br /> <br /> 22,0<br /> <br /> 9,1<br /> <br /> 177<br /> <br /> 14,50<br /> <br /> 16,25<br /> <br /> 11<br /> <br /> HN32<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 3,4<br /> <br /> 9,0<br /> <br /> 12,2<br /> <br /> 7,2<br /> <br /> 23,7<br /> <br /> 8,5<br /> <br /> 175<br /> <br /> 16,70<br /> <br /> 16,50<br /> <br /> 12<br /> <br /> HN33<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 9,8<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 9,3<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> 8,2<br /> <br /> 23,5<br /> <br /> 8,5<br /> <br /> 189<br /> <br /> 17,40<br /> <br /> 17,75<br /> <br /> 13<br /> <br /> HN34<br /> <br /> 11,6<br /> <br /> 9,6<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 23,7<br /> <br /> 8,7<br /> <br /> 190<br /> <br /> 17,65<br /> <br /> 17,82<br /> <br /> 14<br /> <br /> HN35<br /> <br /> 13,2<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 9,6<br /> <br /> 12,8<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> 24,5<br /> <br /> 8,5<br /> <br /> 190<br /> <br /> 18,30<br /> <br /> 18,93<br /> <br /> 15<br /> <br /> HN36<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 11,2<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> 10,2<br /> <br /> 23,8<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 170<br /> <br /> 18,45<br /> <br /> 17,65<br /> <br /> 16<br /> <br /> HN37<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 10,9<br /> <br /> 3,1<br /> <br /> 10,8<br /> <br /> 12,2<br /> <br /> 9,7<br /> <br /> 23,4<br /> <br /> 9,8<br /> <br /> 162<br /> <br /> 15,20<br /> <br /> 14,85<br /> <br /> 17<br /> <br /> HN38<br /> <br /> 11,3<br /> <br /> 11,8<br /> <br /> 3,4<br /> <br /> 11,4<br /> <br /> 12,6<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 24,5<br /> <br /> 10,4<br /> <br /> 169<br /> <br /> 18,14<br /> <br /> 17,94<br /> <br /> 18<br /> <br /> HN39<br /> <br /> 10,8<br /> <br /> 11,3<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 11,0<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 9,9<br /> <br /> 24,8<br /> <br /> 9,8<br /> <br /> 164<br /> <br /> 15,40<br /> <br /> 14,86<br /> <br /> 19<br /> <br /> HN40<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 3,6<br /> <br /> 11,3<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 24,6<br /> <br /> 9,7<br /> <br /> 177<br /> <br /> 17,87<br /> <br /> 17,92<br /> <br /> 20<br /> <br /> HN41<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 10,2<br /> <br /> 3,0<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 9,2<br /> <br /> 21,7<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 169<br /> <br /> 16,60<br /> <br /> 16,05<br /> <br /> 21<br /> <br /> HN42<br /> <br /> 11,8<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 10,7<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 9,7<br /> <br /> 22,8<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 167<br /> <br /> 16,20<br /> <br /> 16,30<br /> <br /> 22<br /> <br /> HN43<br /> <br /> 13,8<br /> <br /> 12,5<br /> <br /> 3,7<br /> <br /> 11,7<br /> <br /> 13,2<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 25,7<br /> <br /> 9,3<br /> <br /> 205<br /> <br /> 23,90<br /> <br /> 23,76<br /> <br /> 23<br /> <br /> HN44<br /> <br /> 13,5<br /> <br /> 13,1<br /> <br /> 3,7<br /> <br /> 12,2<br /> <br /> 13,4<br /> <br /> 9,6<br /> <br /> 25,2<br /> <br /> 9,9<br /> <br /> 205<br /> <br /> 23,50<br /> <br /> 23,68<br /> <br /> 24<br /> <br /> HN45<br /> <br /> 10,5<br /> <br /> 9,1<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 9,7<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 8,0<br /> <br /> 23,3<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 182<br /> <br /> 16,85<br /> <br /> 16,85<br /> <br /> 25<br /> <br /> HN46<br /> <br /> 10,7<br /> <br /> 9,8<br /> <br /> 3,2<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 9,1<br /> <br /> 22,0<br /> <br /> 8,8<br /> <br /> 178<br /> <br /> 14,80<br /> <br /> 14,55<br /> <br /> 11,0<br /> <br /> 9,5<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 8,3<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> 23,2<br /> <br /> 8,8<br /> <br /> 179,0<br /> <br /> 17,07<br /> <br /> 17,12<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> Về thời gian sinh trưởng: Nhìn chung các<br /> dòng có thời gian sinh trưởng trung bình sớm,<br /> trong vụ Xuân trung bình của các dòng là 107<br /> ngày, vụ Thu trung bình là 84 ngày.<br /> Chiều cao cây và cao đóng bắp của các<br /> dòng nhìn chung là thấp, với các số liệu tương<br /> ứng trong 2 vụ Thu 2010 và Xuân 2011 trung<br /> bình các dòng cao cây gần 130cm và cao đóng<br /> bắp là 58cm. Ở các dòng có đời tự phối cao (S<br /> >10) có độ đồng đều hơn về chiều cao cây và<br /> cao đóng bắp thể hiện ở hệ số biến động thấp<br /> (CV = 5,5% - 8,7%).<br /> <br /> Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất<br /> (bảng 2): Các dòng nếp ở vụ Thu có chiều dài bắp<br /> trung bình là 11cm, dòng có bắp dài nhất là HN43<br /> (13,8cm), các dòng HN5 và HN8 có chiều dài bắp<br /> ngắn nhất (7,5 - 7,7cm); đường kính bắp trung bình<br /> của các dòng là 3,3cm, số hàng hạt và số hạt trên<br /> hàng ít, trung bình là 12,4 hàng và 23,2 hạt. Khối<br /> lượng 1000 hạt thấp, trung bình là 179g. Năng suất<br /> trung bình của các dòng là 17,07 tạ/ha. Ở vụ Xuân<br /> 2011, các chỉ tiêu trên chênh lệch không đáng kể so<br /> với vụ Thu 2010, do vậy năng suất dòng ở 2 vụ hầu<br /> như không có sự khác biệt nhiều.<br /> 389<br /> <br /> VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> <br /> Về khả năng chống chịu: Đa số các dòng<br /> nghiên cứu có khả năng chống chịu khá với các<br /> sâu, bệnh hại chính. Với bệnh đốm lá, 4 dòng<br /> HN17, HN30, HN39, HN46 nhiễm bệnh nặng<br /> nhất (điểm 3), các dòng còn lại hầu như không bị<br /> hoặc nhiễm nhẹ (điểm 1 - 2). Tỉ lệ nhiễm sâu đục<br /> thân ở mức thấp, dòng bị hại cao nhất cũng chưa<br /> tới 10% (HN11: 9,6%). Như vậy, tỷ lệ nhiễm sâu<br /> bệnh của các dòng nhìn chung là thấp. Các dòng<br /> ít đổ gãy, dòng HN30, HN39, HN46 yếu hơn cả<br /> (tỷ lệ đổ gãy 6,5 - 8,1%).<br /> Đánh giá chất lượng ăn tươi: Trong số 25<br /> dòng, các dòng HN33, HN34, HN35, HN36 có<br /> chất lượng ngon nhất (độ dẻo, hương thơm, vị<br /> đậm điểm: 1,6 - 2,2), sau đó đến các dòng HN31,<br /> HN8, HN32, HN40, HN1, HN6, HN5, số còn lại<br /> có chất lượng kém hơn.<br /> Qua đánh giá một số đặc điểm của 25 dòng<br /> thuần ngô nếp cho thấy, các dòng ngô nếp có thời<br /> gian sinh trưởng sớm: Trung bình trong vụ Xuân<br /> là 107 ngày, vụ Thu là 84 ngày; đa số các dòng<br /> có khả năng chống chịu sâu bệnh và đổ gãy khá,<br /> năng suất khá (năng suất trung bình 17,07 tạ/ha),<br /> thấp hơn so với dòng ngô tẻ. Điều này cũng phù<br /> HN5<br /> HN33<br /> HN1<br /> HN16<br /> HN11<br /> HN36<br /> HN15<br /> HN46<br /> HN31<br /> HN45<br /> HN17<br /> HN38<br /> HN30<br /> HN8<br /> HN42<br /> HN37<br /> HN34<br /> HN39<br /> HN40<br /> HN41<br /> HN43<br /> HN44<br /> HN32<br /> HN6<br /> HN35<br /> <br /> HN16<br /> <br /> 0.28<br /> <br /> 0.40<br /> <br /> 0.53<br /> <br /> 0.65<br /> <br /> hợp với các nghiên cứu của các tác giả trước:<br /> Năng suất của ngô nếp chỉ bằng 65 - 75% năng<br /> suất của ngô tẻ thường. Những dòng có năng suất<br /> cao, đặc điểm nông học tốt, khả năng chống chịu<br /> khá: HN1, HN5, HN6, HN11, HN31, HN33,<br /> HN34, HN35, HN36, HN38, HN40.<br /> 3.1.2. Kết quả đánh giá đa dạng di truyền của<br /> những dòng ưu tú<br /> Kết quả phân tích đa dạng di truyền của 25<br /> dòng ngô nếp: HN1, HN5, HN6, HN8, HN11,<br /> HN15, HN16, HN17, HN30, HN31, HN32,<br /> HN33, HN34, HN35, HN36, HN37, HN38,<br /> HN39, HN40, HN41, HN42, HN43, HN44,<br /> HN45, HN46 bằng chỉ thị phân tử với 23 mồi<br /> SSR được tiến hành ở vụ Xuân 2009. Kết quả<br /> phân tích cho thấy hệ số tương đồng di truyền<br /> giữa 25 dòng biến động trong khoảng từ 0,11 0,77 hay khoảng cách di truyền giữa các cặp<br /> dòng biến đổi từ 0,23 - 0,89. Nhìn chung, khoảng<br /> cách di truyền của các dòng tương đối lớn. Điều<br /> đó chứng tỏ các dòng khác biệt nhiều về vật chất<br /> di truyền. Đây là một trong những cơ sở để tạo<br /> được những tổ hợp lai tốt.<br /> <br /> Nhóm V<br /> <br /> Nhóm IV<br /> <br /> Nhóm III<br /> <br /> Nhóm II<br /> Nhóm I<br /> <br /> 0.77<br /> <br /> Coefficient<br /> <br /> Hình 1. Sơ đồ phả hệ của 25 dòng ngô tự phối dựa trên 23 mồi SSR<br /> theo phương pháp phân nhóm UPGMA<br /> <br /> 390<br /> <br /> Hội thảo Quốc gia về Khoa học Cây trồng lần thứ nhất<br /> <br /> Để nhận thấy rõ hơn mối quan hệ di truyền<br /> giữa các dòng, từ kết quả về độ tương đồng di<br /> truyền dựa trên cơ sở phân tích với 23 mồi SSR,<br /> chương trình NTSYS được sử dụng để phân<br /> nhóm theo UPGMA và minh hoạ bằng sơ đồ phả<br /> hệ (hình 1). Kết quả cho thấy ở hệ số tương đồng<br /> di truyền 0,35; các dòng ngô nếp chia làm 5<br /> nhóm: Nhóm I gồm 2 dòng: HN6 và HN35;<br /> Nhóm II gồm 3 dòng: HN43, HN44, HN32;<br /> Nhóm III gồm 7 dòng: HN8, HN42, HN37,<br /> HN34, HN39, HN40, HN41; Nhóm IV gồm 7<br /> dòng: HN15, HN46, HN31, HN45, HN17, HN38,<br /> HN30; Nhóm V gồm 6 dòng: HN5, HN33, HN1,<br /> HN16, HN11, HN36. Trong đó các dòng thuộc<br /> nhóm I (HN35 và HN6) có sự khác biệt về di<br /> truyền với dòng thuộc các nhóm khác tới 72%.<br /> Tóm lại, 25 dòng được phân tích đa dạng<br /> di truyền ở vụ Xuân 2009 có hệ số tương đồng<br /> di truyền là 0,23 - 0,77. Các dòng này được tạo<br /> ra từ nhiều nguồn vật liệu khác nhau về nguồn<br /> gốc địa lý và nguồn gốc di truyền (giống địa<br /> phương, giống thụ phấn tự do cải tiến giống<br /> lai) và phần lớn các dòng được tạo ra từ các<br /> giống lai tốt. Qua đó cho thấy, từ nguồn vật<br /> liệu phong phú và đa dạng tạo ra những dòng<br /> có sự cách biệt di truyền lớn. Việc phân nhóm<br /> các dòng thông qua khoảng cách di truyền<br /> được xác định bằng chỉ thị phân tử sẽ là cơ sở<br /> để định hướng trong vấn đề khai thác, sử dụng<br /> dòng trong công tác lai tạo.<br /> 3.1.3. Khảo sát tổ hợp lai, đánh giá khả năng<br /> kết hợp (KNKH)<br /> Từ năm 2009 - 2011 đã khảo sát 968 tổ hợp<br /> lai (THL) đỉnh và diallel, cụ thể: Năm 2009 khảo<br /> sát 328 THL, năm 2010 là 290 THL, năm 2011 là<br /> 350 THL và đã chọn ra được một số các tổ hợp<br /> lai triển vọng: HN35  HN8, HN35  HN11,<br /> HN35.1  HN31, HN35.2  HN40, HN36 <br /> HN34, HN35.1  HN33, trong đó 2 tổ hợp lai<br /> HN35  HN33 và HN36  HN34 đã được khảo<br /> nghiệm cơ bản trong mạng lưới khảo nghiệm<br /> Quốc gia ở các tỉnh phía Bắc. Tổ hợp HN36 <br /> HN34 được phát hiện ra từ năm 2008m, đây là<br /> kết quả có tính kế thừa và giai đoạn 2009 - 2011<br /> tiếp tục được khẳng định và phát triển.<br /> <br /> THL HN35  HN33 đã được chọn để đưa vào<br /> mạng lưới khảo nghiệm tác giả và khảo nghiệm<br /> Quốc gia với các tên gọi là Nếp lai số 5 (NL5).<br /> THL HN36  HN34 đã được chọn để đưa vào<br /> mạng lưới khảo nghiệm tác giả và khảo nghiệm<br /> Quốc gia các tên gọi là Nếp lai số 9 (NL9).<br /> 3.2. Khảo nghiệm giống<br /> 3.2.1. Khảo nghiệm VCU: Đã khảo nghiệm<br /> VCU 2 giống Nếp lai số 5 và nếp lai số 9.<br /> 3.2.1.1. Kết quả khảo nghiệm cơ bản giống<br /> ngô Nếp lai số 5<br /> Nếp lai số 5 tham gia mạng lưới khảo<br /> nghiệm cơ bản Quốc gia tại 5 điểm (Hà Nội, Hải<br /> Dương, Thái Bình, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc) từ vụ<br /> Xuân 2010 đến vụ Xuân 2011.<br /> Bảng 3 cho thấy: Thời gian sinh trưởng của<br /> Nếp lai số 5 từ gieo đến thu hoạch băp tươi dài<br /> hơn đối chứng Wax44 từ 3 - 6 ngày. Về chất<br /> lượng cảm quan: Nếp lai số 5 có chất lượng ăn<br /> tươi tương đương với đối chứng Wax44 về độ<br /> dẻo, hương thơm và vị đậm (2,2 - 2,5 điểm).<br /> Năng suất của giống Nếp lai số 5 (bảng 4):<br /> Vụ Xuân 2010, năng suất của Nếp lai số 5 ở các<br /> điểm (từ 91,59 - 138,00 tạ/ha) đều vượt xa 2 đối<br /> chứng (20,1 - 25,4%) một cách chắc chắn ở mức<br /> có ý nghĩa P ≥ 0,95. Nếp lai số 5 là 1 trong 3<br /> giống có năng suất trung bình cao nhất trong 13<br /> giống khảo nghiệm. Vụ Đông 2010, năng suất<br /> Nếp lai số 5 trung bình các điểm là 105,20 tạ/ha,<br /> cao nhất trong 13 giống khảo nghiệm, trong khi<br /> Wax44 là 89,97 tạ/ha và MX10 là 98,40 tạ/ha,<br /> vượt đối chứng Wax44 tại 5/5 điểm và vượt đối<br /> chứng MX10 tại 3/5 điểm ở mức có ý nghĩa P ≥<br /> 0,95. Vụ xuân 2011, trung bình các điểm Nếp lai<br /> số 5 cao hơn đối chứng 1 (Wax 44) là 9,6%; vượt<br /> đối chứng 2 (MX10) là 13,3% và cao nhất trong<br /> 14 giống khảo nghiệm. Như vậy, năng suất bắp<br /> tươi của giống Nếp lai số 5 cao, trung bình các<br /> điểm trong 3 vụ đạt 105,20 đến 118,18 tạ/ha,<br /> vượt đối chứng Wax44 và MX10 một cách chắc<br /> chắn. Trung bình toàn bộ năng suất Nếp lai số 5<br /> đạt 110,77 tạ/ha trong khi Wax44 đạt 94,54 tạ/ha<br /> và MX 10 là 96,19 tạ/ha.<br /> <br /> 391<br /> <br />