Nghiên cứu khoa học " Kết quả khảo sát đánh giá và Xây dựng quy phạm kỹ thuật bón phân cho trồng rừng sản xuất một số loài cây chủ yếu phục vụ Chương trình 5 triệu ha rừng "

Chia sẻ: Nguye Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

80
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên thế giới, bón phân cho rừng trồng đã được áp dụng khoảng trên dưới năm mươi năm trở lại đây. Đó là biện pháp kỹ thuật thâm canh quan trọng nhằm làm ổn định và tăng năng suất của rừng. Thực tế cho thấy việc bón phân cho rừng trồng đã mang lại những hiệu quả rõ rệt làm nâng cao tỷ lệ cây sống, tăng sức đề kháng của cây đối với các điều kiện bất lợi của môi trường, tăng sinh trưởng và nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm rừng trồng (FAO, 1992). ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu khoa học " Kết quả khảo sát đánh giá và Xây dựng quy phạm kỹ thuật bón phân cho trồng rừng sản xuất một số loài cây chủ yếu phục vụ Chương trình 5 triệu ha rừng "

KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ vμ X©y dùng quy ph¹m kü thuËt bãn ph©n cho trång rõng s¶n xuÊt mét sè loμi c©y chñ yÕu phôc vô Ch−¬ng tr×nh 5 triÖu ha rõng NguyÔn Thu H−¬ng, Lª Quèc Huy, Ng« §×nh QuÕ Trung t©m NC Sinh th¸i & M«i tr−êng Rõng Më ®Çu Trªn thÕ giíi, bãn ph©n cho rõng trång ®· ®−îc ¸p dông kho¶ng trªn d−íi n¨m m−¬i n¨m trë l¹i ®©y. §ã lµ biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh quan träng nh»m lµm æn ®Þnh vµ t¨ng n¨ng suÊt cña rõng. Thùc tÕ cho thÊy viÖc bãn ph©n cho rõng trång ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ râ rÖt lµm n©ng cao tû lÖ c©y sèng, t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña c©y ®èi víi c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr−êng, t¨ng sinh tr−ëng vµ n©ng cao s¶n l−îng, chÊt l−îng s¶n phÈm rõng trång (FAO, 1992). ë ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y ®· cã nhiÒu nh÷ng nç lùc nghiªn cøu vÒ nhu cÇu dinh d−ìng vµ ph©n bãn cho c©y trång rõng nh»m t¹o c¬ së ®Ò xuÊt ¸p dông kü thuËt ph©n bãn hiÖu qu¶ hîp lý cho th©m canh trång rõng s¶n xuÊt. Mét sè h−íng dÉn kü thuËt liªn quan tíi bãn ph©n cho rõng trång ®· ®−îc x©y dùng ®Ò xuÊt ë nhiÒu quy m«, ph¹m vi ¸p dông kh¸c nhau. Tuy nhiªn, c¸c h−íng dÉn nµy cßn nhiÒu bÊt cËp, ch−a cã c¬ së hîp lý vÒ chñng lo¹i, liÒu l−îng vµ ph−¬ng ph¸p bãn, ch−a cô thÓ chi tiÕt trªn c¬ së cho tõng loµi c©y vµ tõng lo¹i ®Êt. Nh»m gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i vµ phôc vô ¸p dông cho Ch−¬ng tr×nh trång 5 triÖu ha rõng, ®Ò tµi kh¶o s¸t x©y dùng Quy ph¹m kü thuËt bãn ph©n cho 4 loµi c©y b¶n ®Þa lµ Keo lai, B¹ch ®µn Urophylla, Th«ng nhùa vµ DÇu n−íc ®· ®−îc Trung t©m nghiªn cøu Sinh th¸i vµ M«i tr−êng rõng tiÕn hµnh thùc hiÖn. Bµi nµy tr×nh bµy nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ liªn quan vµ ®Ò xuÊt x©y dùng h−íng dÉn Quy ph¹m kü thuËt bãn ph©n cho 4 loµi c©y nghiªn cøu. §èi t−îng vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Rõng trång 4 loµi c©y: B¹ch ®µn Urophylla (Eucalyptus urophylla), Keo lai (Acacia mangium x Acacia auriculiformis), Th«ng nhùa (Pinus merkusii) vµ DÇu n−íc (Dipterocarpus alatus) t¹i c¸c vïng nghiªn cøu: Trung t©m & §«ng B¾c bé, B¾c Trung bé, T©y Nguyªn vµ §«ng Nam bé ®−îc chän cho nghiªn cøu c¸c ph−¬ng thøc bãn ph©n ®· vµ ®ang ®−îc ¸p dông t¹i c¸c vïng nµy. §Ò tµi ®−îc tiÕn hµnh thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nghiªn cøu nh− sau (i) c¬ së lý thuyÕt dinh d−ìng kho¸ng thùc vËt, mèi quan hÖ dinh d−ìng ®Êt - thùc vËt, chu tr×nh dinh d−ìng N, P, K vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng, (ii) c¬ së thùc tiÔn nghiªn cøu ¸p dông, bao gåm c¸c tµi liÖu Quy tr×nh, Quy ph¹m vµ H−ãng dÉn kü thuËt liªn quan ®· ban hµnh ¸p dông, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ¸p dông liªn quan tõ c¸c ®Ò tµi, m« h×nh thö nghiÖm, vµ kÕt qu¶ kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ ®o ®Õm sinh tr−ëng trùc tiÕp c¸c hiÖn tr−êng rõng trång t¹i c¸c vïng lùa chän; (iii) ý kiÕn chuyªn gia, vµ (iv) ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vµ tæng hîp x©y dùng quy ph¹m kü thuËt bãn ph©n ¸p dông cho tõng vïng cô thÓ. KÕt qu¶ kh¶o s¸t nghiªn cøu 1. T×nh h×nh sö dông ph©n bãn cho rõng trång ë ViÖt Nam ë n−íc ta, tõ nh÷ng n¨m 70-80, c¸c l©m tr−êng trång rõng s¶n xuÊt nguyªn liÖu gç, giÊy ®· ¸p dông bãn ph©n cho rõng trång, nh−ng m·i cho ®Õn gÇn ®©y kü thuËt ph©n bãn míi thùc sù ®−îc quan t©m. T¹i c¸c ®iÓm kh¶o s¸t rõng trång c¸c loµi B¹ch ®µn Urophylla, Keo lai vµ Th«ng nhùa cã bãn ph©n, chñng lo¹i ph©n bãn ®−îc sö dông lµ kh¸ phong phó, liÒu l−îng còng nh− quy tr×nh kü thuËt bãn ph©n còng rÊt kh¸c nhau. C¸c rõng DÇu n−íc trång ®¹i trµ c¶ tr−íc kia vµ hiÖn nay th× hÇu nh− ch−a ®−îc bãn ph©n. 1
Thùc tÕ cho thÊy tr−íc n¨m 1990, chóng ta ch−a ¸p dông bãn ph©n cho trång rõng vµdo ®ã lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n lµm n¨ng suÊt rõng trång thÊp. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c l©m tr−êng ®Çu t− cao h¬n cho trång rõng s¶n xuÊt, ®ång thêi nhiÒu dù ¸n tµi trî quèc tÕ vÒ trång phôc håi rõng ®· ¸p dông bãn ph©n vµ cho kÕt qu¶ tèt, cho nªn kü thuËt bãn ph©n cho rõng trång ®· ®−îc quan t©m chó träng c¶ vÒ chñng lo¹i, liÒu l−îng vµ ®Æc tÝnh ®Êt, c©y trång phï hîp. C¸c lo¹i ph©n phøc hîp ®a yÕu tè còng ®· ®−îc sö dông. T¹i c¸c ®Þa bµn kh¶o s¸t nghiªn cøu, mét sè lo¹i ph©n bãn chñ yÕu sau ®©y ®ang ®−îc sö dông kh¸ phæ biÕn cho trång rõng: - Ph©n hçn hîp NPK 3:2:1 vµ NPK 5:10:3 cña Hµ B¾c, L©m Thao, S«ng Gianh; NPK 8:4:4 hoÆc NPK 10:5:5; NPK2:1:1; NPK16:16:8; NPK tù phèi trén tõ c¸c lo¹i ®¹m, l©n, kali riªng rÏ. - Ph©n urª: 46-47%N; Ph©n super l©n L©m Thao hoÆc Ph©n l©n nung ch¶y V¨n §iÓn chøa 15- 24% P2O5 tæng sè; Ph©n kali KCl hoÆc K2SO4. - Ph©n l©n vi sinh S«ng Gianh; l©n vi sinh cña C«ng ty SX ph©n vi sinh Yªn B¸i; chÕ phÈm Rhizobium do TT Sinh th¸i & MT Rõng s¶n xuÊt thö nghiÖm. - Ph©n h÷u c¬ (ph©n chuång hoai), than bïn. 2. Tæng hîp c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn kü thuËt bãn ph©n chÝnh ®· cã ë ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét sè tµi liÖu h−íng dÉn kü thuËt bãn ph©n cho rõng trång cã liªn quan ®Õn 4 loµi c©y ®èi t−îng nghiªn cøu ®· ®−îc so¹n th¶o ban hµnh c¶ ë cÊp trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng bao gåm 15 tµi liÖu chÝnh thøc (trong Tµi liÖu tham kh¶o), trong ®ã cã 8 tµi liÖu liªn quan ®Õn kü thuËt bãn ph©n cho rõng trång B¹ch ®µn. HÇu hÕt c¸c h−íng dÉn ¸p dông cho c¶ Keo vµ B¹ch ®µn nãi chung mµ kh«ng nªu râ lµ ¸p dông cho b¹ch ®µn Urophylla. Liªn quan ®Õn bãn ph©n cho trång rõng Keo cã 9 tµi liÖu ë cÊp Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, trong ®ã h−íng dÉn cô thÓ cho Keo lai chØ cã 3 tµi liÖu. Cã 6 tµi liÖu vÒ h−ìng dÉn kü thuËt trång rõng Th«ng, trong ®ã 3 tµi liÖu cã h−íng dÉn bãn ph©n cho Th«ng nhùa. §èi víi DÇu n−íc, chØ cã 3 tµi liÖu vÒ h−íng dÉn kü thuËt trång rõng, nh−ng kh«ng ®Ò cËp ®Õn bãn ph©n. C¸c tµi liÖu h−íng dÉn bãn ph©n ®Òu kh«ng ®Ò cËp râ rµng vÒ chñng lo¹i, tû lÖ thµnh phÇn ph©n bãn vµ còng ch−a quan t©m ®Õn viÖc bãn ph©n trªn nh÷ng lo¹i ®Êt kh¸c nhau. PhÇn lín c¸c v¨n b¶n lµ do c¸c ®¬n vÞ tù x©y dùng h−íng dÉn kü thuËt cho m×nh tuú theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ nhu cÇu cña ®¬n vÞ. 3. KÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tÕ c¸c rõng trång bãn ph©n cña 4 loµi c©y nghiªn cøu 3.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu víi b¹ch ®µn Tõ nh÷ng n¨m 1970 trë l¹i ®©y, ®· cã mét ¸p dông bãn ph©n cho b¹ch ®µn vµ còng ®· thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm bãn ph©n thµnh c«ng víi b¹ch ®µn Urophylla ë Xu©n Léc ®· ¸p dông bãn thóc kÕt hîp 3 lo¹i ph©n 100g N (trong (NH4)2SO4) + 50g P (trong super l©n L©m Thao) + 50g K (trong KCl) sau trång 10 ngµy. Sau 4 n¨m cho kÕt qu¶ tèt h¬n c¸c c«ng thøc bãn ph©n ®¬n hoÆc chØ tæ hîp 2 lo¹i ph©n, c©y ph¸t triÓn ®ång ®Òu vµ t¨ng tr÷ l−îng 160% so víi ®èi chøng. KÕt qu¶ nghiªn cøu bãn ph©n gÇn ®©y cho b¹ch ®µn ë §«ng Nam Bé cña Ph¹m ThÕ Dòng vµ NguyÔn TiÕn §¹i ®· kÕt luËn: trªn ®Êt x¸m b¹c mµu, nghÌo dinh d−ìng vµ chua, cÇn thiÕt ph¶i bãn c¸c lo¹i ph©n chuång, ph©n vi sinh, l©n vµ NPK b»ng c¸ch bãn lãt. Sau 2 n¨m trång th× cÇn bãn thóc cïng lÇn ch¨m sãc thø 2 trong n¨m, tr−íc mïa kh«. Lo¹i vµ liÒu l−îng ph©n bãn tuú thuéc t×nh tr¹ng rõng. øng dông kÕt luËn trªn vµo x©y dùng m« h×nh rõng trång trªn ®Êt feralit x¸m ph¸t triÓn trªn phï sa cæ t¹i Phó B×nh (B×nh D−¬ng) cã ®é chua kh¸ cao vµ ®é ph× trung b×nh, thµnh phÇn c¬ giíi (TPCG) nhÑ víi 2 c«ng thøc bãn ph©n cho b¹ch ®µn E. camal, E. tereticornis vµ Keo lai: (i) bãn lãt 2kg ph©n chuång hoai/gèc) vµ (ii) bãn lãt 2kg ph©n chuång hoai + 100g NPK/gèc. C¸ch bãn 2 cho hiÖu lùc tèt h¬n c¸ch 1 vµ h¬n h¼n ®èi chøng ®èi víi b¹ch ®µn 1,5 tuæi. M« h×nh trång n¨ng suÊt cao B¹ch ®µn vµ Keo lai trªn ®Êt feralit vµng ®á ph¸t triÓn trªn sa th¹ch t¹i S«ng 2
M©y (§ång Nai) trªn ®Êt chua, nghÌo dinh d−ìng dÔ tiªu vµ c¸t >60% ®· ¸p dông bãn lãt 2kg ph©n chuång hoai + 100g NPK/gèc víi mËt ®é Keo 1111 c©y/ha, B¹ch ®µn 1666 c©y/ha. Tãm l¹i, c¸c kÕt qu¶ bãn ph©n cho thÊy râ hiÖu qu¶ víi rõng b¹ch ®µn, vµ kÕt hîp c¶ bãn lãt vµ bãn thóc ph©n phøc hîp NPK cho kÕt qu¶ tèt h¬n so víi bãn ph©n ®¬n, ®Æc biÖt khi kÕt hîp víi bãn ph©n h÷u c¬ (ph©n chuång). KÕt qu¶ kh¶o s¸t c¸c rõng trång b¹ch ®µn bãn ph©n nh− sau: Vïng Trung t©m miÒn B¾c: C«ng thøc bãn 200g ph©n NPK5:10:3/hè cho sinh tr−ëng rÊt tèt: Hvn 2,5-3m/n¨m vµ D1.3 2,5->3cm/n¨m, dù ®o¸n n¨ng suÊt >20m3/ha/n¨m ë L©m tr−êng Lôc yªn. L©m tr−êng NguyÔn V¨n Trçi trång rõng B¹ch ®µn Urophylla th©m canh ¸p dông ph©n bãn cao gåm 3kg ph©n chuång + 300g NPK16:16:8 + 100g v«i bét cho tèc ®é sinh tr−ëng cao gÇn gÊp ®«i so víi ®èi chøng kh«ng bãn ph©n. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm bãn thóc 75g NPK sau 4 th¸ng trång cho rõng b¹ch ®µn ®· bãn lãt 3kg ph©n chuång thÊy hiÖu qña bãn thóc râ rÖt, rõng 7,5 tuæi cho sinh khèi gç b»ng 125% so víi kh«ng bãn thóc. Víi vïng Trung t©m, tÇn ®Êt dµy vµ ®Êt kh¸ mµu mì, dinh d−ìng cao, nªn chØ cÇn bãn 200g l©n vi sinh hoÆc NPK ®· cho kÕt qu¶ rÊt tèt. Vïng §«ng B¾c Bé: T¹i Qu¶ng Ninh, rõng b¹ch ®µn trªn ®Êt c¸t pha vµ thÞt nhÑ cã sinh tr−ëng kÐm h¬n h¼n so víi vïng Trung t©m B¾c bé. Tuy nhiªn, khi ¸p dông ph©n bãn víi c¸c c«ng thøc bãn kh¸c nhau cho b¹ch ®µn, ®· cho kÕt qu¶ ph¶n øng sinh tr−êng vµ n¨ng suÊt kh¸c nhau. Khi bãn 200g nhiÒu loµi NPK kh¸c nhau cho B¹ch ®µn U6 17 th¸ng tuæi, NPK 5:10:3 cho kÕt qua tèt nhÊt, vµ khi t¨ng l−îng ph©n bãn lªn, thÝ víi liÒu l−îng bãn 300g/lÇn bãn/c©y cho kÕt qu¶ sinh tr−ëng cao nhÊt. KÕt qu¶ hiÖn tr−êng còng cho thÊy r»ng, kÕt hîp c¶ bãn lãt vµ bãn thóc 200g NPK 5:10:3 cho kÕt qu¶ t«t h¬n lµ chØ bãn lãt hoÆc thóc. Trung t©m L©m nghiÖp Qu¶ng Ninh ®· ®Ò xuÊt quy tr×nh kü thuËt th©m canh gç trô má cho Keo lai vµ B¹ch ®µn Urophylla, trong ®ã bãn lãt 200g NPK5:10:3 L©m Thao/hè, bãn thóc 100-200g vµo lÇn ch¨m sãc thø 1 cña n¨m thø 2 vµ bãn thªm 200g NPK/gèc vµo n¨m thø 3 (nÕu cã ®iÒu kiÖn). Tuy nhiªn, chÕ ®é bãn nµy cao, kh«ng ph¶i n¬i nµo còng cã thÓ ¸p dông ®−îc. Vïng §«ng B¾c Bé, ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, kh¸ nghÌo dinh d−ìng nªn mét chÕ ®é bãn ph©n hîp lý l¸ rÊt cÇn thiÕt ¸p dông. Tuy nhiªn n¨ng suÊt thÊp h¬n so víi vïng Trung t©m. Vïng T©y Nguyªn: C¸c rõng B¹ch ®µn ë T©y Nguyªn kh«ng ®−îc bãn ph©n hoÆc bãn rÊt Ýt (50gNPK/c©y), c¸c rõng trång b¹ch ®µn Camal cã sinh tr−ëng thÊp. NhiÒu n¬i, n¨ng suÊt chØ ®¹t trung b×nh tõ 7-18m3/ha/n¨m. Vïng §«ng Nam Bé: ë BÇu Bµng, viÖc ¸p dông bãn 100g NPK16:16:8 + 400g VS s«ng Gianh ®· cho sinh tr−ëng b¹ch ®µn kh¸. B¹ch ®µn Urophylla 3,5 tuæi dù b¸o cã thÓ ®¹t tíi n¨ng suÊt 25-27 m3/ha/n¨m nÕu mËt ®é cßn l¹i 1000 c©y/ha, trong khi ®ã tÝnh to¸n víi hiÖn tr−êng kh«ng bãn ph©n th× lµ 15m3/ha/n¨m. Nh×n chung bãn ph©n cho rõng trång b¹ch ®µn ®Òu mang l¹i nh÷ng ph¶n øng sinh tr−ëng & n¨ng suÊt tèt h¬n, nh−ng kh¸c nhau tuú thuéc ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai lËp ®Þa vµ c¸ch thøc ¸p dông. Cã n¬i bãn Ýt (chØ 50g NPK) nh− ë Gia Lai, Kon Tum, n¬i th× l¹i bãn nhiÒu nh− ë L©m tr−êng NguyÔn V¨n Trçi, mÆc dï ®Êt tèt, tÇng ®Êt dµy, nh−ng vÉn bãn tíi 3kg ph©n chuång + 300g NPK cho 1 c©y, tuy nhiªn sinh tr−ëng Hvn vµ Do kh«ng cao h¬n nhiÒu so víi n¬i chØ bãn 100g NPK/c©y nh− ë L©m tr−êng ViÖt H−ng. V¬i l©p ®Þa tèt nh− ë Kon Tum, chØ cÇn bãn 50g NPK còng cã thÓ ®¹t tr÷ l−îng >140m3/ha víi b¹ch ®µn (8 tuæi, mËt ®é 1000 c©y/ha). 3.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu víi Keo lai Keo lai lµ loµi c©y míi ®−îc ®−a vµo trång rõng quy m« lín, cho nªn kÕt qu¶ nghiªn cøu ¸p dông ph©n bãn ch−a cã nhiÒu, chñ yÕu lµ lång ghÐp víi kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm. ë §«ng Hµ, ®Êt cã c¬ giíi nhÑ vµ nghÌo dinh d−ìng, trång th©m canh keo lai chØ bãn 150-200g ph©n vi sinh ®· cho n¨ng suÊt >20m3/ha/n¨m, cao h¬n nhiÒu so víi qu¶ng canh kh«ng bãn ph©n. §èi víi keo lai, 3
cã thÓ bãn 1-1,5kg ph©n chuång kÕt hîp víi bãn kho¶ng 100-200g ph©n kho¸ng v« c¬ hoÆc vi sinh víi lµ phï hîp. KÕt qu¶ kh¶o s¸t rõng trång Keo cã bãn ph©n Vïng Trung t©m B¾c Bé: ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi tõ thÞt trung b×nh ®Õn thÞt nÆng víi tÇng ®Êt rÊt dµy >70cm vµ hµm l−îng dinh d−ìng kh¸. C«ng thøc bãn lãt 200g NPK ®−îc phæ biÕn ë vïng nµy. C¸c l©m tr−êng Yªn B×nh (Yªn B¸i) bãn lãt 200g NPK 5:10:3 cho sinh tr−ëng rÊt tèt (Hvn >3m/n¨m, D1.3 >3cm/n¨m). L©m tr−êng T©n Phong (Tuyªn Quang) bãn lãt 200g NPK 8:4:4 trªn ®Êt thÞt trung b×nh cho sinh tr−ëng keo lai Hvn 4,4m/n¨m vµ D1.3 3,78m/n¨m. L©m tr−êng ViÖt H−ng chØ bãn 100g NPK ®· cho n¨ng suÊt rÊt cao. Nh− vËy, ë vïng Trung t©m n¬i ®Êt cã dinh d−ìng tèt th× chØ cÇn bãn 100-200g ph©n lµ hiÖu qu¶. Vïng §«ng B¾c Bé: C¸c rõng trång Keo cña Dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc KfW3 ë §«ng B¾c Bé ®−îc bãn lãt vµ bãn thóc ph©n NPK5:10:3 kÕt hîp víi ph©n vi sinh s«ng Gianh cho kÕt qu¶ tèt. C¸c rõng Keo tai t−îng 5,5 tuæi ë B¾c Giang còng cho sinh tr−ëng Hvn tíi >3m/n¨m, n¨ng suÊt ®¹t kho¶ng 20m3/ha/n¨m hoÆc cao h¬n. ë Qu¶ng Ninh, trªn vïng ®Êt thÞt nhÑ ®Õn trung b×nh, Keo lai 17 th¸ng tuæi cho sinh tr−ëng cao nhÊt víi c«ng thøc bãn lãt 200g NPK5:10:3/gèc kÕt hîp víi bãn thóc 100-200g NPK. Vïng B¾c Trung Bé: Keo lai ë vïng nµy chñ yÕu lµ ®−îc trång theo dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc KfW2 trªn ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi thÞt trung b×nh, víi liÒu l−îng bãn lãt 1kg ph©n chuång + 100g super l©n; bãn thóc n¨m thø 2: 100g NPK 5:10:3 chia thµnh 2 lÇn. Sinh tr−ëng Keo lai xen Th«ng nhùa ë Kú Anh ®¹t chiÒu cao 2,37m/n¨m vµ ®−êng kÝnh 3,47cm/n¨m, dù b¸o ®¹t n¨ng suÊt trªn 20m3/ha/n¨m Vïng T©y Nguyªn: ë T©y Nguyªn, Keo lai hÇu nh− ch−a ®−îc trång, mµ lµ Keo l¸ trµm víi diÖn tÝch hÑp vµ r¶i r¸c, trång hçn giao víi Th«ng hoÆc B¹ch ®µn. Víi chÕ ®é bãn ph©n rÊt Ýt (chØ 50g NPK/gèc bãn lãt), Keo l¸ trµm ë ®©y sinh tr−ëng tõ kÐm ®Õn trung b×nh. Rõng 5 tuæi trªn ®Êt bazan tho¸i hãa hoÆc ®Êt vµng ®á trªn macma axit cã tÇng ®Êt máng ë Gia Lai chØ ®¹t ®−êng kÝnh 2,5cm, chiÒu cao 4m víi n¨ng suÊt kho¶ng 1,7-2m3/ha/n¨m. ë n¬i cã tÇng ®Êt dµy trung b×nh th× ®¹t ®−êng kÝnh 1,3-1,7cm/n¨m vµ chiÒu cao 1,4-1,8m/n¨m, n¨ng suÊt trung b×nh 7-10m3/ha/n¨m. Keo l¸ trµm trång th©m canh 4 tuæi ë Mangyang trªn lËp ®Þa ®Êt n©u vµng trªn macma axit c¸t pha cã tÇng ®Êt dµy >100cm, ®−îc cµy toµn diÖn vµ bãn 75g NPK + 100g super l©n cho sinh tr−ëng ®−êng kÝnh 9,6cm, chiÒu cao 8,6m, thÓ tÝch l©m phÇn 66,2m3/ha, n¨ng suÊt 16m3/ha/n¨m. Trªn ®Êt bazan th× cho D=8,2cm, H=6,3m vµ V=8,4m3/ha/n¨m b»ng 60% nÕu trång trªn ®Êt granit. CÇn ¸p dông chÕ ®é bãn ph©n hîp lý cho Keo ë vïng nµy, nªn bãn phèi hîp c¶ ph©n kho¸ng vµ ph©n chuång. Vïng §«ng Nam Bé: Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Keo lai b¾t ®Çu ®−îc trång ë §«ng Nam Bé ®· cho sinh tr−ëng rÊt tèt trªn lo¹i ®Êt trång chñ yÕu lµ ®Êt x¸m cã thµnh phÇn c¬ giíi thÞt nhÑ. ë M· §µ, Keo A. mangium ®−îc th©m canh ®¹t n¨ng suÊt 37,3 m3/ha/n¨m so víi kh«ng bãn ph©n lµ 30m3/ha/n¨m. Keo l¸ trµm th©m canh ®¹t 34,4m3/ha/n¨m, vµ kh«ng bãn ph©n th× ®¹t 20,2m3/ha/n¨m. T¹i §«ng Nam Bé, Keo lai trång rõng s¶n xuÊt chØ bãn lãt 50g NPK16:16:8 còng cho sinh tr−ëng Hvn 3-4,5m/n¨m vµ D1.3 2,4-3,26cm/n¨m. ë n¬i ®Êt tèt, khi kh«ng bãn ph©n còng cho sinh tr−ëng cao. Trong lo¹t thÝ nghiÖm bãn ph©n cho Keo lai cña Trung t©m KH&SX L©m nghiÖp §«ng Nam Bé trªn ®Êt x¸m cã thµnh phÇn c¬ giíi thÞt nhÑ, c«ng thøc hiÖu qu¶ nhÊt lµ bãn lãt vµ bãn thóc trong 3 n¨m liÒn liÒu l−îng 100g NPK 16:16:8 + 100g vi sinh S«ng Gianh/c©y, dù ®o¸n n¨ng suÊt cã thÓ trªn 30m3/ha/n¨m. 3.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu víi Th«ng nhùa §· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ Th«ng nhùa, tuy nhiªn nghiªn cøu cô thÓ vÒ kü thuËt bãn ph©n cho Th«ng nhùa th× cßn h¹n chÕ, 4
Tõ n¨m 1977, L©m C«ng §Þnh víi cuèn "Trång rõng Th«ng" ®· ®Ò cËp kÕt qu¶ cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu tõ t¹o c©y con ®Õn tØa th−a, ch¨m sãc vµ chÝch nhùa… nh−ng vÉn ch−a ®Ò cËp nhiÒu ®Õn sù cÇn thiÕt bãn ph©n cho rõng trång. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cña ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp vÒ Th«ng nhùa nh− cña NguyÔn Xu©n Qu¸t vµ Ng« §×nh QuÕ (1973-1976), dinh d−ìng kho¸ng, nguyªn tè vi l−îng, chÕ ®é n−íc c©y con Th«ng nhùa vµ "Tiªu chuÈn c©y con ®em trång" (N.X. Qu¸t vµ céng sù 1982). HÇu kÕt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cho giai ®o¹n v−ên −¬m c©y con. Ng« §×nh QuÕ (1979-1984) nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm ®Êt trång Th«ng nhùa vµ ¶nh h−ëng cña rõng Th«ng nhùa ®Õn ®é ph× ®Êt rõng còng kÕt lu©n vÒ hiÖu qu¶ cña bãn ph©n cho rõng Th«ng nhùa, ®Æc biÖt khi bãn ph©n tæng hîp 460kg NPK/ha trong giai ®o¹n tuæi 1-5 cho tû lÖ sèng cao nhÊt vµ n¨ng suÊt t¨ng tíi 140-150% trªn ®Êt h¹ng III. Theo b¸o c¸o kh¶o s¸t cña dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc KfW2 t¹i Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh vµ Qu¶ng TrÞ, th× ®èi víi Th«ng nhùa, bãn lãt ph©n chuång 1-2kg hoÆc 100g super l©n/c©y trén ®Òu ë ®¸y hè khi lÊp hè lµ rÊt tèt. Kh«ng dïng ph©n NPK tæng hîp cã ph©n l©n nung ch¶y kh«ng phï hîp víi sinh lý c©y Th«ng nhùa. Bãn NPK dÔ bÞ hoµ tan vµ röa tr«i nhanh chãng khi c©y míi trång ch−a kÞp sö dông hÕt. Bãn thóc 100g super l©n chia thµnh 2 lÇn/n¨m lµ phï hîp nhÊt v× Th«ng nhùa cã nhu cÇu cao vµ nh¹y c¶m víi l©n. Còng cã thÓ bãn 100g NPK/c©y chia thµnh 2 ®ît/n¨m ®Ó h¹n chÕ röa tr«i chÊt dinh d−ìng dÔ hßa tan trong ph©n bãn khi c©y ch−a kÞp sö dông. C¸c nghiªn cøu cña Hoµng Minh Gi¸m & CS (2001), vµ cña NguyÔn Xu©n Qu¸t ®Òu thÊy l©n rÊt quan träng ®èi víi hµm l−îng nhùa ë Th«ng nhùa. Khi bãn cïng l−îng 1kg ph©n bãn/gèc víi c¸c lo¹i ph©n bãn kh¸c nhau: NPK L©m Thao hoÆc vi sinh s«ng Gianh, hoÆc hçn hîp c¶ 2 lo¹i th× thÊy bãn ph©n hçn hîp NPK cho l−îng nhùa cao h¬n, ®Æc biÖt khi cã thµnh phÇn l©n cao, tuy nhiªn gi¸ thµnh l¹i ®¾t h¬n lµ dïng ph©n vi sinh nªn ®Ò tµi kiÕn nghÞ dïng ph©n vi sinh. Bãn hçn hîp ph©n l©n vµ ph©n chuång th× cho kÕt qu¶ cao h¬n lµ bãn riªng l©n. Tuy nhiªn, Th«ng nhùa th−êng ®−îc trång ë n¬i cã ®é dèc cao, ®Þa h×nh phøc t¹p nªn viÖc vËn chuyÓn ph©n chuång rÊt khã kh¨n. KÕt qu¶ kh¶o s¸t c¸c rõng trång Th«ng nhùa cã bãn ph©n nh− sau Th«ng nhùa −a thÝch víi c¸c vïng ®Êt chua Qu¶ng Ninh, vµ ë c¸c tØnh B¾c Trung Bé. HiÖu qu¶ cña ph©n bãn ®èi víi Th«ng nhùa rÊt râ rµng ë c¸c ®iÓm trång cña c¸c dù ¸n ViÖt - §øc KfW2, KfW3, ®Æc biÖt tèt ë vïng Kú Anh (Hµ TÜnh), Th«ng nhùa ®−îc trång thuÇn loµi hoÆc trång xen víi Keo lai, c«ng thøc ph©n bãn lãt 60g NPK 5:10:3 + bãn thóc 100g NPK 5:10:3 ®Òu cho kÕt qu¶ rÊt tèt trªn c¸c lËp ®Þa nµy. C¸c rõng Th«ng nhùa ë B¾c Trung Bé thuéc dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc víi chÕ ®é bãn ph©n phï hîp ®Òu cho kÕt qu¶ kh¸, ®Æc biÖt nh÷ng n¬i cã bãn ph©n chuång. 3.4. KÕt qu¶ nghiªn cøu víi DÇu n−íc DÇu n−íc chñ yÕu ®−îc trång ë §«ng Nam bé tr−íc n¨m 1990. Theo thèng kª, l©m tr−êng Xuyªn Méc (Bµ RÞa - Vòng Tµu) trång 16,6 ha rõng DÇu n−íc xen vµ thuÇn loµi vµo n¨m 1985, 14,2ha thuÇn loµi n¨m 1986 vµ 45,7ha xen + thuÇn n¨m 1987. ë §«ng Nam bé, DÇu n−íc chñ yÕu ®−îc trång trªn ®Êt x¸m vµ trªn phiÕn th¹ch sÐt víi mËt ®é 500-1000 c©y/ha. DÇu n−íc trªn ®Êt x¸m 11 tuæi cã sinh tr−ëng ®−êng kÝnh 1,3- 1,6cm/n¨m, chiÒu cao 0,9m/n¨m. ë T©n Biªn (T©y Ninh), c¸c rõng trång DÇu n−íc tõ tr−íc ®Õn nay ®Òu ch−a ®−îc bãn ph©n. DÇu n−íc ë ®©y ®−îc trång thuÇn loµi hoÆc xen víi keo tai t−îng hoÆc keo l¸ trµm. TØnh B×nh D−¬ng: Ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ kü thuËt trång rõng cho dÇu n−íc ®· ®−a ra chÕ ®é bãn ph©n: bãn lãt 500g ph©n VS hoÆc ph©n chuång víi ®Êt mÆt, hè réng ≥ 50cm, s©u ≥ 60cm, sau 10-15 ngµy th× trång c©y.. TiÕn hµnh ch¨m sãc trong 5 n¨m ®Çu, cã bãn ph©n. N¨m 1: bãn 1 lÇn vµo ®Çu mïa m−a (th¸ng 10-11) 50g/gèc cïng víi cµy, rÉy b¨ng, xíi vun gèc, bãn ph©n. Tõ 5
n¨m 2 - n¨m 5: bãn ph©n 2 lÇn vµo ®Çu mïa m−a (th¸ng 6 sau khi ch¨m sãc lÇn 1) vµ cuèi mïa m−a (th¸ng 10 tr−íc khi ch¨m sãc lÇn 2). Mçi lÇn bãn 100g NPK/gèc. Së N«ng nghiÖp & PTNT B×nh §Þnh (1999) ®· ®−a ra h−íng dÉn kü thuËt trång DÇu n−íc, trong ®ã, ®Ò xuÊt bãn lãt ph©n NPK hoÆc vi sinh. N¨m thø 2 bãn ph©n Biffa 100g/c©y. TØnh Qu¶ng Ng·i trång thö nghiÖm DÇu n−íc theo b¨ng 6m, b¨ng chõa réng 4m, theo ®−êng ®ång møc, kh«ng bãn ph©n, chØ ph¸t dän thùc b× hµng n¨m. DÇu n−íc cho tû lÖ sèng kh¸ vµ tèc ®é sinh tr−ëng nhanh. T¹i hÇu hÕt c¸c ®iÓm kh¶o s¸t, rõng trång DÇu n−íc ®Òu ch−a ®−îc bãn ph©n, møc sinh tr−ëng trung b×nh. MÆt kh¸c, ch−a cã tµi liÖu chÝnh thøc nµo vÒ h−íng dÉn kü thuËt bãn ph©n cho DÇu n−íc, v× vËy viÖc x©y dùng quy ph¹m kü thuËt bãn ph©n cho DÇu n−íc sÏ ph¶i dùa trªn ®Æc tÝnh sinh th¸i cña loµi c©y nµy vµ mét vµi kÕt qu¶ ®· cã ë c¸c khu vùc kh¸c. KÕt luËn vμ ®Ò xuÊt KÕt luËn 1. HiÖn t¹i, cã rÊt nhiÒu c¸c dù ¸n vµ ch−¬ng tr×nh trång rõng ®ang ¸p dông bãn ph©n cho rõng trång Keo, Th«ng nhùa vµ B¹ch ®µn urophylla víi nhiÒu h−íng dÉn kü thuËt kh¸c nhau, chñng lo¹i vµ liÒu l−îng bãn còng kh¸c nhau, trong ®ã lo¹i ph©n NPK 5:10:3 vµ ph©n l©n h÷u c¬ vi sinh S«ng Gianh ®−îc phæ biÕn nhÊt vµ còng chøng tá hiÖu qu¶ nhÊt ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ B¾c Trung Bé, cßn ë c¸c tØnh §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn th× lo¹i NPK 16:16:8 ®−îc dïng phæ biÕn h¬n. 2. Trong tÊt c¶ c¸c ph−¬ng thøc bãn ph©n, ph−¬ng thøc bãn phèi trén 2 lo¹i ph©n lµ v« c¬ (L©n, NPK) víi ph©n h÷u c¬ (ph©n chuång, l©n h÷u c¬ vi sinh) cho thÊy hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc ph©n bãn cao nhÊt, ®Æc biÖt trªn c¸c lËp ®Þa bÞ tho¸i ho¸ nÆng, ®Êt chua axit, nghÌo dinh d−ìng 3. ChØ cÇn bãn ph©n cho nh÷ng lo¹i ®Êt thiÕu dinh d−ìng mµ kh«ng cÇn bãn ph©n cho lo¹i ®Êt ®· ®ñ hoÆc thõa dinh d−ìng. LiÒu l−îng bãn ph©n hiÖu qu¶ nhÊt vµ kinh tÕ nhÊt ®íi víi NPK 5:10:3 lµ kho¶ng 100-200g/c©y/lÇn bãn, 100-200g super l©n, 1-1,5kg ph©n chuång, 100- 200g ph©n vi sinh. §Ò xuÊt 1. B¹ch ®µn Urophylla: Nªn bãn ph©n NPK (5:10:3) c¶ bãn lãt vµ bãn thóc, bãn lãt cã thÓ thay b»ng víi ph©n chuång hoÆc phèi hîp víi ph©n h÷u c¬ vi sinh cho nh÷ng lËp ®Þa cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ vµ nghÌo dinh d−ìng. Vïng Trung t©m nªn ®−îc bãn ph©n NPK, cã thÓ kÕt hîp víi ph©n chuång hoÆc ph©n l©n vi sinh, c¶ bãn lãt vµ bãn thóc, liÒu l−îng ph©n bãn ¸p dông thÊp h¬n c¸c vïng kh¸c. Vïng §«ng B¾c Bé: nªn bãn ph©n NPK vµ kÕt hîp ph©n chuång ®Ó hÊp phô ph©n v« c¬ tr¸nh röa tr«i, vµ t¨ng c−êng hiÖu lùc cña ph©n v« c¬. Vïng T©y Nguyªn: nªn bãn riªng ph©n NPK hoÆc kÕt hîp víi ph©n vi sinh. Vïng §«ng Nam bé: nªn bãn ph©n NPK vµ ph©n vi sinh hoÆc ph©n chuång. 2. Keo lai: Nªn bãn lãt ph©n NPK (5:10:3), cã thÓ bãn ph©n chuång hoÆc kÕt hîp ph©n h÷u c¬ vi sinh ®Ó t¨ng hiÖu lùc ph©n bãn. Vïng Trung t©m, bãn 100-200g NPK/c©y cho Keo lai trªn ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh vµ hµm l−îng dinh d−ìng trung b×nh lµ phï hîp. Vïng §«ng B¾c Bé: bãn phèi hîp ph©n NPK vµ vi sinh: bãn kho¶ng 100-200g NPK + 100-200g vi sinh/gèc hoÆc 100-200g NPK + 1kg ph©n chuång cho lo¹i ®Êt thÞt trung b×nh lµ thÝch hîp. 6
Vïng B¾c Trung bé: Nªn ¸p dông bãn ph©n NPK vµ ph©n vi sinh. Vïng T©y Nguyªn: viÖc bãn ph©n NPK vµ ph©n l©n ®· cho kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan cho rõng trång Keo l¸ trµm trªn ®Êt c¸t pha. KÕt qu¶ sinh tr−ëng sÏ tèt h¬n nÕu thay Keo l¸ trµm b»ng Keo lai. Vïng §«ng Nam Bé: nªn bãn lãt cho rõng trång Keo lai kho¶ng100-200g NPK + 100- 200g ph©n vi sinh lµ thÝch hîp hoÆc NPK víi ph©n chuång. NÕu cã ®iÒu kiÖn th× tiÕn hµnh bãn thóc n¨m thø 2 hoÆc 3. 3. Th«ng nhùa: −a ®Êt chua cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, v× vËy nªn bãn lãt ph©n chuång, ë n¬i ®Þa h×nh cã ®é dèc cao khã vËn chuyÓn thay ph©n chuång b»ng ph©n NPK (5:10:3) kÕt hîp ph©n h÷u c¬ vi sinh. §Æc biÖt Th«ng chÝch nhùa rÊt −a l©n, v× vËy nªn bãn thóc ph©n super l©n. ë §«ng B¾c bé vµ B¾c Trung bé, rõng trång Th«ng nhùa thÝch hîp víi viÖc bãn lãt vµ thóc ph©n hãa häc (NPK 5:10:3 hoÆc super l©n) kho¶ng 100-200g cïng víi ph©n h÷u c¬ vi sinh hoÆc ph©n chuång. ë T©y Nguyªn, viÖc bãn ph©n cho Th«ng nhùa ë vïng nµy cã thÓ dùa trªn chÕ ®é bãn cho Th«ng nhùa ë c¸c vïng trång kh¸c. 4. DÇu n−íc: cã thÓ sö dông ph©n bãn tæng hîp NPK hoÆc kÕt hîp ph©n vi sinh h÷u c¬ víi liÒu l−îng cã thÓ thÊp h¬n khi ¸p dông cho c¸c c©y kh¸c. Tμi liÖu tham kh¶o Bé NN&PTNT, 1996. Quy ph¹m kü thuËt trång Th«ng nhùa. Bé N«ng nghiÖp & PTNT, 2001. Quy ph¹m kü thuËt trång rõng DÇu r¸i. Dù ¸n Trång rõng ViÖt - §øc KfW3 t¹i B¾c Giang, Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n. 2001. H−íng dÉn kü thuËt bãn ph©n rõng trång dù ¸n. KfW, Hµ Néi. §−êng Hång DËt, 2002. CÈm nang ph©n bãn. Nhµ xuÊt b¶n Hµ Néi. Vâ Minh Kha, 1996. H−íng dÉn thùc hµnh sö dông ph©n bãn. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. Hµ Néi. Nambiar. E. K. S. & Brown, Alan G. 1995. Management of Soil, Nutrients and Water in Tropical Plantation Forests. CIFOR, Indonesia. Bowen, G. D. & Nambiar, E. K. S. 1984. Nutrition of Plantation Forests. Academic Press, Australia. Huy, L.Q. 2000. Report on Review mission to evaluate the fertilizer application of KfW1 Project and propose technical guideline for KfW3 Project. KfW3, Ha Noi. Huy, L.Q. 2003. Soil fertility management for plantation crop. College of Forestry, Nauni – Solan, India. Lea, Peter J. , Srivastava, H.S. & Singh, R. P. 1995. Nitrogen Nutrition in Higher Plants . Associated Pulishing Company, New Delhi. 7