Nghiên cứu lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố nguy cơ viêm màng não mủ ở người lớn

Chia sẻ: Trần Thị Hạnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

73
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu nhằm khảo sát đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng bệnh viêm màng não mủ. Xác định các yếu tố nguy cơ viêm màng não mủ. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm rõ nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu lâm sàng, cận lâm sàng và các yếu tố nguy cơ viêm màng não mủ ở người lớn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 Nghiên cứu Y học NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ VIÊM MÀNG NÃO MỦ Ở NGƯỜI LỚN Vũ Anh Nhị *, Võ Văn Hận** TÓMTẮT Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng bệnh viêm màng não mủ. Xác định các yếu tố nguy cơ viêm màng não mủ. Phương pháp: Nghiên cứu tiền cứu, mô tả hàng loạt ca. Kết quả: Từ tháng 9/2009 đến tháng 3/2010. Chúng tôi nhận được 74 bệnh nhân. Tỷ lệ nam/nữ là 2,2/1. Tuổi trung bình là 45,9 ± 17,3. Tam chứng kinh điển: sốt, cổ cứng, thay đổi ý thức chỉ có 46,2%. Tuy nhiên 93,2% có từ 2 trong 4 triệu chứng : đau đầu, sốt, cổ cứng và thay đổi ý thức. Ngoài ra 9,5% bệnh nhân hôn mê và 17,6% có dấu thần kinh định vị. Cấy máu và dịch não tủy dương tính (10,9% - 12,2%) chiếm phần lớn là Streptococcus sp. CT scaner não được thực hiện trước khi chọc dò dịch não tủy 67/74 (90,5%. Kết quả bất thường 20 (27%). Tìm thấy 12 yếu tố nguy cơ và tỷ lệ tử vong 5,4%. Kết luận: Viêm màng não mủ mắc phải cấp tính ở người lớn với tam chứng cổ điển : sốt, cổ cứng, thay đổi ý thức tỷ lệ thấp, nhưng hầu hết đều có 2 trong 4 triệu chứng : đau đầu, sốt, cổ cứng và thay đổi ý thức. Các yếu tố nguy cơ nổi bật : nghiện rượu, tiểu đường typ II và chấn thương đầu. Tử vong đều xảy ra ở bệnh nhân lớn tuổi (> 60 tuổi) có bệnh lý kèm theo viêm màng não mủ. Từ khóa: viêm màn não mủ ABSTRACT STUDYING CLINICAL, PARACLINICAL CHARACTERISTICS AND RISK FACTORS IN ADULTS WITH BACTERIAL MENINGITIS Vu Van Nhi, Vo Van Han * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 643 - 648 Objective: To investigate clinical features and paraclinical in with community – acquired acute bacterial meningitis. To determine risk factors of bacterial meningitis. Methods : Prospective study and case series. Results : From September 2009 to March 2010 there were 74 patients of adults bacterial meningitis. With the male/female ratio of 2.2/1. The mean age is 45.9 ± 17.3 years. The classic trial of fever, neck stiffness and a change in mental status was present in only 46.2 percent of episodes; however, 93.2 percent had at least two of the four symptoms of headache, fever, neck stiffness and altered mental status. On admission, 9.5 percent of patient were comatose and 17,6 percent had focal neurologic abnormalities a low positive blood – cerebrospinal culture (10.9) – 12.2%). The greater part is Streptococcus sp. Craminal CT was performed before lumbar puncture in on admission in 67 episodes (90.5 percent). The results were normal in 47. abonormalities were recorded in 20 episodes (27 percent). Find out 12 risk factors. The mortality rate was 5,4 percent. Conclusion : In adults presenting with community – acquired acute bacterial meningitis, the sensitivity of the classic trial of fever, neck stiffnes and altered mental status is low, but almost all present with at least two of * Bộ môn Thần Kinh, Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, **Bệnh viện Đa Khoa Vĩnh Hưng, Long An Tác giả liên lạc: BS CKII Võ Văn Hận ĐT: 0919040748 Email: hanvhung@yahoo.com Chuyên Đề Nội Khoa 643 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 the four symptoms of headache, fever, neck stiffness and altered mental status. Risk factor outstanding is alcoholism, head trauma and diabetic typ II. Statistics show an mortality increased incidence in persons aged 60 years and older and present accompanying diseases that may have predisposed them to meningitis. Keywords : Bacterial meningitis, risk factors. ĐẶT VẤN ĐỀ tháng 9/2009 đến tháng 3/2010. Viêm màng não mủ (VMNM) là một trong những bệnh nhiễm trùng cấp tính quan trọng nhất của hệ thần kinh trung ương, bệnh nguy hiểm đe dọa đến tính mạng bệnh nhân, vì để lại những di chứng thần kinh và tử vong khá cao. Tiêu chuẩn chọn bệnh Trên lâm sàng, VMNM được chẩn đoán dựa vào các triệu chứng cổ điển như sốt cao, đau đầu, cổ cứng, thay đổi ý thức. - DNT ≥ 100 tế bào BC/mm3, BCĐNTT > 50% kèm theo đường DNT < 50% đường huyết cùng thời điểm chọc dò DNT. - ≥ 1000 tế bào BC/mm3, BCĐNTT > 50%. - Đạm tăng > 45mg/ml. - Đường giảm < 40mg% hoặc giảm < 50% so Hiện nay do sự thay đổi về yếu tố dịch tễ, sử dụng thuốc kháng sinh, kháng viêm, giảm đau...Trước đó, thường gặp ở nước ta, nên hình ảnh lâm sàng của VMNM cũng thay đổi ít nhiều, không còn đầy đủ các triệu chứng cổ điển nữa. với đường máu cùng thời điểm chọc dò DNT. Triệu chứng lâm sàng của bệnh cảnh VMNM ở người lớn, nhất là ở những bệnh nhân già yếu và suy giảm miễn dịch thì bệnh cảnh lâm sàng với các triệu chứng rất mơ hồ, chỉ có khoảng 44% có tam chứng cổ điển (sốt, cổ cứng, thay đổi ý thức)(1,2,3). Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu tiền cứu, mô tả hàng loạt trường hợp. Chúng tôi thực hiện đề tài này tìm hiểu các yếu tố nguy cơ VMNM ở người lớn để đóng góp thêm những bằng chứng khoa học về bệnh lý này. Mục tiêu nghiên cứu - Khảo sát yếu tố nguy cơ VMNM ở người lớn. Tiêu chuẩn loại trừ - Không đủ tiêu chuẩn của nhóm VMNM. - Không đủ các xét nghiệm DNT cơ bản. Phương pháp nghiên cứu Dân số mục tiêu: BN VMNM ≥ 16 tuổi nhập viện tại Khoa Bệnh Nhiệt đới BV. Chợ Rẫy. Thu thập số liệu Mỗi bệnh nhân đã chọn được ghi nhận với từng bệnh án riêng biệt. Các biến số về đặc điểm dân số học, biểu hiện lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị khi xuất viện. Xử lý và phân tích số liệu Số liệu được xử lý và phân tích bằng SPSS - Tần số và tỷ lệ các triệu chứng LS và CLS VMNM. 13.0. - Xác định mối tương quan giữa BN VMNM có bệnh lý nền và BN VMNM không có bệnh lý nền. và các biến phân nhóm. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Dùng phép kiểm χ2 cho các biến định tính Dùng phép kiểm t-test cho các biến định lượng (có ý nghĩa thống kê với p < 0,05). Tỷ số nguy cơ tương đối (OR) và khoảng tin Đối tượng nghiên cứu cậy 95% (KTC 95%) cũng được đánh giá để ghi BN ≥ 16 tuổi được chẩn đoán VMNM tại khoa Bệnh Nhiệt đới Bệnh viện Chợ Rẫy từ nhận mức độ tương quan. 644 Chuyên Đề Nội Khoa Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN Đặc điểm về dân số học Tuổi Tuổi trung bình của mẫu nghiên cứu là: 45,99 ± 17,32. Trường hợp nhỏ nhất là 17 tuổi và lớn nhất là 86 tuổi. Hầu hết bệnh nhân trong tuổi lao động (từ 17 tuổi đến 60 tuổi) chiếm tỷ lệ 74,3%. 50% 43.2% 40% 25.7% 20% 10% 16-40 tuoåi 41-60 tuoåi > 60 tuoåi Giới Nam Nữ 31.1% 68.9% Nam giới chiếm ưu thế với tỷ lệ 68,9%, tỷ lệ nam/nữ = 2,22 : 1 (51 nam/23 nữ), trong nhóm bệnh nhân < 60 tuổi, nam giới chiếm ưu thế hơn hẳn với tỷ lệ nam gấp 3 lần nữ. Trung bình Thaáp 44.6% 54.1% * Nơi cư ngụ Tần số 61 13 74 Chuyên Đề Nội Khoa STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yếu tố nguy cơ Động kinh Phẫu thuật thần kinh Chấn thương sọ não Viêm xoang Viêm tai xương chũm Nghiện rượu Tiểu đường HIV/AIDS Ung thư hàm Bệnh van tim Viêm phổi Giết mổ heo Tần số 2 3 7 4 5 14 7 1 1 3 10 6 Tỷ lệ (%) 2,7 4,1 9,5 5,4 6,.8 18,9 9,5 1,4 1,4 4,1 13,5 7,5 Chẩn đoán và điều trị tuyến trước Bệnh cảnh xảy ra khá đột ngột chiếm 6,2%. Tuyến trước chẩn đoán nhầm với bệnh lý khác, nhất là ở bệnh nhân lớn tuổi, tỷ lệ 30%. Nhập viện tuyến trước 71,6% đã điều trị bằng Ceftriaxone tiêm đường tĩnh mạch. * Triệu chứng cơ năng 1.4% Nơi thường trú Nông thôn Thành phố Tổng cộng - Trong số những người lao động chân tay thì thành phần chủ yếu là nông dân với tỷ lệ rất cao là 58,1%, đồng thời có 6 bệnh nhân làm nghề chăn nuôi heo, giết mổ heo chiếm tỷ lệ 8,1%. Đặc điểm lâm sàng Nghề nghiệp và nơi cư ngụ * Nghề nghiệp Cao - Trong mẫu nghiên cứu của chúng tôi, phần lớn bệnh nhân là những người lao động chân tay (nông dân, công nhân, nội trợ, chăn nuôi heo, giết mổ heo...) chỉ có 6,8% trên toàn mẫu là những người lao động trí óc (sinh viên, học sinh, làm việc văn phòng...). Yếu tố nguy cơ 31.1% 30% 0% Nghiên cứu Y học Tỷ lệ (%) 82,4 17,6 100 Triệu chứng cơ năng Sốt Nhức đầu Buồn nôn – Nôn Lạnh run Tiêu lỏng Đau nhức cơ Tần số 62 74 61 19 24 11 Tỷ lệ (%) 83,8 100,0 82,4 25,7 32,4 14,9 Trong nghiên cứu này, có 100% bệnh nhân được ghi nhận nhức đầu trong quá trình bệnh, sốt là triệu chứng thường gặp thứ hai chiếm tỷ lệ 83,8%. Đa số bệnh nhân có triệu chứng buồn nôn và nôn ói chiếm tỷ lệ 82,4%, tiêu lỏng, lạnh 645 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 Nghiên cứu Y học run và đau nhức cơ ít gặp hơn, chỉ ghi nhận với tỷ lệ lần lượt là 32,4%; 25,7% và 14,9%. * Triệu chứng thực thể Tần số 2 Tỷ lệ (%) 2,7 Dấu màng não 63/74 trường hợp chiếm tỷ lệ khá cao 85,1%. 61 82,4 62 13 3 10 7 83,8 17,6 4,1 13,5 9,5 Dấu thần kinh định vị 13/74 trường hợp chiếm tỷ lệ 17,6%, trong đó liệt dây sọ 14,9% gồm dây III, VI, VIII chiếm tỷ lệ cao nhất 8,1% và yếu liệt chi có 2 trường hợp chiếm tỷ lệ 2,7% (với sức cơ 2/5 – 3/5). 28 63 13 39,2 85,1 17,6 Tổn thương các dây sọ: Dây III Dây VI Dây VIII 11 1 6 4 14,9 1,4 8,1 5,4 Yếu liệt chi 2 2,7 Co giật: Cục bộ 10 7 13.6 9,5 3 33/74 4,1 46,2 69/74 93,2 Triệu chứng thực thể 0 Nhiệt độ vào viện ≤ 36 C Nhiệt độ vào viện ≥ 38,50C Mạch > 90 l/phút Nhịp thở > 20 l/phút Huyết áp < 90/60 mmHg Huyết áp > 140/90 mmHg Rối loạn tri giác GCS ≤ 8 điểm GCS từ 8 – 14 điểm Dấu màng não Dấu thần kinh định vị: Toàn thân Đủ 4 triệu chứng (sốt, nhức đầu, cổ cứng, thay đổi ý thức) Bệnh nhân có 2 trong 4 triệu chứng (sốt, nhức đầu, cổ cứng và thay đổi ý thức) Có 61/74 bệnh nhân vẫn còn sốt lúc nhập viện nhiệt độ ≥ 38,50C chiếm tỷ lệ 82,4%, nhiệt độ trung bình là 38,1 ± 0,90C và 2/74 bệnh nhân có nhiệt độ lúc nhập viện là 360C, đây là 2 trong 3 bệnh nhân do sốc nhiễm trùng huyết kèm theo huyết áp < 90/60mmHg và Glasgow < 8 điểm chiếm tỷ lệ 4,1%. 83,8% trường hợp mạch tăng > 90 lần/phút, mạch trung bình là 96 ± 12 lần/phút. 17,6% bệnh nhân có nhịp thở > 20 lần/phút (bệnh nhân được thở máy), nhịp thở trung bình là 24 ± 4 lần/phút. 13,5% trường hợp có huyết áp tăng cả hai số tối đa và tối thiểu > 140/90mmHg, trong đó có 7/10 bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp chiếm tỷ lệ 9,5%. + Chỉ số huyết áp tối đa trung bình 140 ± 20mmHg. + Chỉ số huyết áp tối thiểu trung bình 90 ± 30mmHg. 646 -Rối loạn tri giác gặp 35/74 trường hợp chiếm tỷ lệ 47,1%, trong đó có 7/74 bệnh nhân hôn mê với Glasgow < 8 điểm chiếm tỷ lệ 9,5%. Có 13,6% trường hợp co giật xuất hiện những ngày đầu nhập viện, với co giật cục bộ chiếm tỷ lệ 9,5%, co giật toàn thân chiếm tỷ lệ 4,1%. Đặc điểm cận lâm sàng * Sự thay đổi sinh hóa DNT trước và sau điều trị Dịch não tủy Lúc nhập viện (L1) Sau 48 giờ Lúc xuất viện (L2) (L3) Đạm (g/l) 2,02 ± 1,32 0,88 ± 0,49 0,41 ± 0,12 2,97 ± 2,5 6,7 ± 2,2 6,4 ± 1,4 9,5 ± 5,2 3,4 ± 2,4 2,1 ± 0,9 Đường (mmol/l) Lactate (mmol/l) 86,5% trường hợp có BC máu tăng > 12.000 x 106/l, trong đó có 54 trường hợp có BC máu tăng cao ≥ 15.000 x 106/l, và 1 trường hợp BC máu < 4.000 x 106/l. BC máu trung bình 18.765±8.049, cao nhất là 49.000 x 106/l và thấp nhất là 3.990 x 106/l. BCĐNTT chiếm ưu thế trong 97,3% trường hợp, BCĐNTT trung bình là 86,4% ± 6,2%, cao nhất là 96,8% và thấp nhất là 70,3%. 8,1% trường hợp có tiểu cầu < 100.000 x 106/l, trị số tiểu cầu trung bình là 263.500 ± 116.749 x 106/l và tiểu cầu thấp nhất là 35.000 x 106/l, tiểu cầu cao nhất là 578.000 x 106/l. Dung tích hồng cầu giảm nhẹ trong 27% trường hợp, trị số dung tích hồng cầu trung bình là 38,2 ± 4,3%, trị số thấp nhất là 19,5%; cao nhất 49,2%. Chuyên Đề Nội Khoa Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011 * Diễn tiến sinh hóa DNT trong quá trình điều trị 9.5 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 6.7 Đạm DNT Đường DNT Lactate 6.4 3.4 2.97 2.1 0.88 0.41 2.02 Lúc nhập viện Sau 48 giờ Lúc xuất viện Đạm/DNT: P1-2