Nhân một trường hợp bệnh lý rối loạn chuyển hoá galactose

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP BỆNH LÝ RỐI LOẠN CHUYỂN HOÁ <br /> GALACTOSE <br /> Ngô Minh Xuân*, Vũ Tề Đăng** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Cho đến nay, tại Việt Nam, việc phát hiện các bệnh lý rối loạn chuyển hóa còn gặp nhiều khó khăn, đa phần <br /> phát hiện trễ do chưa có chương trình tầm soát thường qui cho tất cả các trẻ sơ sinh. Hơn nữa, ngay sau sanh <br /> việc cho trẻ ăn để thích nghi với cuộc sống ngoài tử cung. Tuy nhiên, nếu trẻ có rối loạn trong chuyển hoá một <br /> trong các thành phần có trong thức ăn của trẻ thì việc cho ăn này sẽ trở nên nguy hiểm. Rối loạn chuyển hoá <br /> galactose là một trong các bệnh rối loạn chuyển hoá có thể gặp ở trẻ sơ sinh. Việc phát hiện bệnh thường muộn và <br /> trẻ thường được chẩn đoán khi tử vong là chết chưa rõ nguyên nhân. Báo cáo ca bệnh này nhằm mục đích thông <br /> tin cho các đồng nghiệp về diễn tiến một trường hợp đã được chẩn đoán nhằm phát hiện và xử trí sớm. Nếu <br /> chương trình tầm soát 48 loại bệnh lý rối loạn chuyển hoá bẩm sinh được triển khai thì việc phát hiện rối loạn <br /> chuyển hoá galactose không khó. Tuy nhiên hiện nay tại Việt Nam, do chưa có chương trình tầm soát này nên có <br /> nhiều gia đình có nhiều con bị tử vong sớm sau sinh mà không rõ nguyên nhân. Việc tầm soát dù không quá <br /> phức tạp nhưng lại tốn kém vì phải gửi mẫu ra nước ngoài, kết quả trả về cũng khá chậm. Trường hợp rối loạn <br /> chuyển hóa bẩm sinh này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về các bệnh lý rối loạn chuyển hoá có thể là nguyên <br /> nhân gây tử vong sớm cho trẻ sơ sinh mà không rõ nguyên nhân. Rất mong chương trình tầm soát các bệnh lý <br /> rối loạn chuyển hoá sớm được triển khai và được thực hiện ngày càng rộng rãi cho các trẻ được sơ sinh Việt <br /> Nam. <br /> Từ khóa: galactosemia, rối loạn chuyển hóa. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> A REPORT OF GALACTOSEMIA DIAGNOSED AND MANAGED AFTER BIRTH AT TU DU <br /> HOSPITAL, VIETNAM <br /> Ngo Minh Xuan, Vu Te Dang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 2 ‐ 2013: 98 ‐ 102 <br /> In the treatment of infant diseases, the detection of pathological metabolic disorders is very difficult. Because <br /> there are no screening programs for all newborns after births at Vietnam. Infact, feeding an infant immediately <br /> after birth is necessary for children to survive outside the womb, but it may cause a severe problem if the baby <br /> have a metabolic disorders. Pathological galactose metabolic disorders is one of the metabolic disorders in infants. <br /> The disease is usually detected late and the baby may die before having a final cause. This report aims to inform <br /> other colleague a special case that has been diagnosed and help us to have more experience about galactosemia. <br /> Detecting pathological galactose metabolic disorders is not too difficult, but it requires a good screening and a <br /> careful treatment. In Vietnam, families that have a children suffering from this disease have to sacrify one or two <br /> first  baby  because  we  have  not  implemented  a  screening  program  of  48  types  of  these  diseases  congenital <br /> metabolic disorders. The screening is not too complicated but is quite expensive and we have to send samples to <br /> others  countries,  so  the  returned  results  is  also  quite  slow.  Through  this  report  cases  may  help  to  find  out  a <br /> solution for diagnosis of pathological metabolic disorders in children that may be diagnosed as dead of unknown <br /> causes.  We  hope  the  program  of  medical  screening  for  metabolic  disorders  can  be  deployed  in  and  is  widely <br /> implemented for all children born in Vietnam. <br /> Key words: galactosemia, diagnose. <br /> *: Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch  <br /> ** Bệnh viện Từ Dũ <br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS.BS Ngô Minh Xuân.  ĐT: 0903861784 <br /> Email: xuanlien62@yahoo.com <br /> <br /> 98 Hội Nghị Việt Pháp Châu Á Thái Bình Dương lần XII Ngày 16‐17 Tháng 5 Năm 2013 <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013 <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ  <br /> Hiện  nay  tại  Việt  Nam,  việc  phát  hiện  các <br /> bệnh  lý  rối  loạn  chuyển  hoá  bẩm  sinh  còn  gặp <br /> nhiều  khó  khăn  do  chúng  ta  chưa  có  chương <br /> trình tầm soát một cách tự động cho tất cả các trẻ <br /> được sinh ra. Thông thường, trẻ sơ sinh sẽ được <br /> cho bú ngay từ ngày đầu sau sanh. Nhưng việc <br /> này  cũng  tiềm  ẩn  một  nguy  cơ  cao  cho  trẻ  nếu <br /> trẻ  có  rối  loạn  trong  chuyển  hoá  một  trong  các <br /> thành phần có trong thức ăn của trẻ. Bệnh lý rối <br /> loạn chuyển hoá galactose là một trong các bệnh <br /> rối loạn chuyển hoá có thể gặp ở trẻ sơ sinh. Việc <br /> phát  hiện  bệnh  thường  chậm  trễ  và  trẻ  thường <br /> được chẩn đoán khi tử vong là tử vong không rõ <br /> nguyên  nhân.  Báo  cáo  ca  bệnh  này  nhằm  mục <br /> đích  thông  báo  cho  các  đồng  nghiệp  diễn  tiến <br /> một trường hợp đã được chẩn đoán nhằm tìm ra <br /> cách chẩn đoán, phát hiện sớm cũng như hướng <br /> xử trí khi bé mắc phải. <br /> <br /> TỔNG  QUAN  Y  VĂN  VỀ  BỆNH  LÝ  RỐI <br /> LOẠN CHUYỂN HÓA GALACTOSE <br /> Bệnh Galactosemia là một rối loạn di truyền <br /> liên  quan  tới  chu  trình  chuyển  hóa  đường <br /> galactose.  <br /> Các  nhà  nghiên  cứu  đã  xác  định  có  một  số <br /> týp bệnh galactosemia. Người bệnh mắc mỗi týp <br /> này là do đột biến ở các gen cụ thể và có những <br /> tác  động  khác  nhau  đến  các  enzyme  cần  thiết <br /> cho  quá  trình  phân  cắt  đường  galactose. <br /> Galactosemia thể cổ điển, hay còn được biết đến <br /> như là galactosemia týp I (thiếu hụt galactose‐1‐<br /> phosphate  uridyl  transferase),  là  loại  phổ  biến <br /> nhất  và  mang  lại  hậu  quả  nghiêm  trọng  nhất. <br /> Galactosemia  týp  II  (hay  còn  gọi  là  thiếu  hụt <br /> galactosekinase)  và  týp  III  (có  tên  khác  là  thiếu <br /> galactose epimerase) mang các dấu hiệu và triệu <br /> chứng đặc trưng khác nhau. <br /> Nếu  trẻ  sơ  sinh  mắc  bệnh  galactosemia  cổ <br /> điển không được điều trị ngay lập tức bằng việc <br /> hạn chế đồ ăn chứa galactose, các biến chứng đe <br /> dọa tính mạng sẽ xuất hiện trong vòng vài ngày <br /> sau khi sinh. Trẻ sơ sinh bị biến chứng sẽ có biểu <br /> hiện điển hình như khó cho bú, chậm phát triển, <br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản – Nhi Sơ Sinh<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> cân nặng và chiều cao không tăng như dự kiến, <br /> vàng da và mắt, tổn thương gan và bị chảy máu. <br /> Các biến chứng nguy hiểm khác của bệnh này có <br /> thể  bao  gồm  nhiễm  trùng  nặng  (sepsis)  và  bị <br /> shock.  Trẻ  bị  tổn  thương  cũng  bị  tăng  nguy  cơ <br /> chậm phát triển, khó phát âm, và thiểu năng trí <br /> tuệ.  Phụ  nữ  với  di  chứng  của  galactosemia  có <br /> thể có vấn đề về sinh sản do suy buồng trứng(1). <br /> Galactosemia týp II gây ra ít vấn đề sức khỏe <br /> hơn  thể  cổ  điển.  Trẻ  mắc  bệnh  bị  gia  tăng  đục <br /> thủy tinh thể, nhưng ngược lại ít các biến chứng <br /> lâu  dài  hơn.  Dấu  hiệu  và  triệu  chứng  của <br /> galactosemia  týp  II  thì  biến  thiên  từ  nhẹ  đến <br /> nặng và có thể bao gồm đục thủy tinh thể, chậm <br /> lớn và chậm phát triển, thiểu năng trí tuệ và mắc <br /> các bệnh về thận(1). <br /> Tần  suất  mắc  bệnh  loại  cổ  điển  khoảng <br /> 1/30.000  –  60.000  trẻ  sơ  sinh.  Loại  II  và  loại  III <br /> xảy ra ít phổ biến hơn, loại II với tỷ lệ 1/100.000 <br /> trẻ sơ sinh. Loại III hầu như là rất hiếm xảy ra, <br /> chỉ một vài bệnh nhân được báo cáo ở mỗi quốc <br /> gia.  Tỷ  lệ  mắc  bệnh  khác  nhau  theo  các  nhóm <br /> dân  tộc,  các  vùng  miền.  Ở  châu  Âu  tỷ  lệ  mắc <br /> GALT là 30.000 đến 40.000(7). Ở Nhật Bản 1 trong <br /> 1 triệu trẻ sơ sinh(4). <br />  Các  nhà  khoa  học  đã  xác  định  một  số  loại <br /> rối loạn chuyển hóa Galactosemia. Các loại bệnh <br /> này  gây  ra  bởi  đột  biến  ở  một  số  các  gen  đặc <br /> biệt,  và  ảnh  hưởng  đến  hoạt  động  của  các <br /> enzym  khác  nhau  liên  quan  đến  việc  quá  trình <br /> chuyển  hóa  đường  Galactose.  Bệnh <br /> Galactosemia  cổ  điển,  còn  được  gọi  là  týp  I <br /> (thiếu <br /> enzym <br /> galactose‐1 <br /> phosphate <br /> uridyltransferase  ‐  GALT),  là  loại  hay  gặp  và <br /> nghiêm  trọng  nhất.  Bệnh  Galactosemia  týp  II <br /> (thiếu  enzym  galactokinase  ‐  GALK)  và  týp  III <br /> (thiếu  enzym  UDP‐galactose‐4‐epimerase  ‐ <br /> GALE) thường chiếm tỷ lệ ít hơn và gây ra các <br /> triệu chứng lâm sàng khác nhau. <br />  Người bị bệnh Glactosemia cổ điển có rất ít <br /> hoặc  thiếu  loại  enzym  GALT,  giúp  phá  vỡ  cấu <br /> trúc đường Galactose. <br /> Các  nhà  khoa  học  đã  phát  hiện  có  tới  hơn <br /> 180  đột  biến  trên  gen  GALT  gây  nên  bệnh <br /> <br /> 99<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> Galactosemia  cố  điển.  Hầu  hết  các  biến  đổi  ở <br /> gen GALT là thay đổi các axit amin trong cấu <br /> trúc protein. <br /> GALT đột biến nhiều nhất được tìm thấy ở <br /> người da trắng (Châu  Âu  và  Bắc  Mỹ),  thay  thế <br /> axit min Glutamine với axit amin Arginine ở vị <br /> trí  188  trong  gen.  Một  đột  biến  trên  gen  GALT <br /> xảy ra đối với người gốc châu Phi là sự thay thế <br /> axit amin Leuxin cho axit amin Serin ở vị trí 135 <br /> của gen này. <br /> Bệnh galactosemia là bệnh di truyền lặn trên <br /> nhiễm  sắc  thể  thường.  Người  không  bị  bệnh <br /> galactosemia mang hai alen bình thường để sản <br /> xuất  các  enzyme  GALT  (enzyme  cần  thiết  để <br /> chuyển  đổi  galactose  thành  glucose  sử  dụng <br /> được  bởi  cơ  thể).  Kiểu  gen  của  người  này  sẽ  là <br /> N/N và hoạt động enzyme của họ bình thường. <br /> Người được thừa hưởng một alen bình thường <br /> và  một  alen  gây  bệnh  từ  cha  mẹ.  Kiểu  gen  của <br /> người  này  sẽ  là  G/N  và  hoạt  động  enzyme  của <br /> họ  sẽ  yếu  hơn  bình  thường,  nhưng  không  yếu <br /> hơn quá nhiều. Một người mang hai alen bị đột <br /> biến  sẽ  gây  ra  bệnh  galactosemia  cổ  điển.  Kiểu <br /> gen của người này sẽ là G/G và enzyme của họ <br /> không hoạt động. <br /> <br /> Về mặt triệu chứng và biểu hiện lâm sàng  <br /> Trẻ  sơ  sinh  bị  bệnh  Galactosemia  cổ  điển <br /> thường có biểu hiện sau khi sinh. Trẻ càng được <br /> cho bú sớm thì các dấu hiệu xuất hiện càng sớm, <br /> nhiều khi các dấu hiệu xuất hiện từ lúc trẻ được <br /> 2 ngày tuổi.  <br /> Các  triệu  chứng  sớm  của  bệnh  có  thể  bao <br /> gồm: Vàng da vàng mắt, ói mửa, tăng cân chậm, <br /> hạ đường huyết, bú kém, trẻ khó chịu, hôn mê, <br /> co giật … <br /> Nếu không được điều trị, các triệu chứng có <br /> thể  gồm:  đục  thủy  tinh  thể,  gan  lách  to,  tổn <br /> thương  não,  sưng  phù  các  chi  hoặc  tổn  thương <br /> dạ  dày,  nhiễm  vi  khuẩn  Escherichia  coli  (nhiễm <br /> trùng huyết) xơ gan, suy gan, tổn thương thận, <br /> tử vong. <br /> Khi chẩn đoán trẻ bị bệnh Galactosemia, cần <br /> có chế độ ăn uống hạn chế  thực  phẩm  có  chứa <br /> <br /> Galactose  ngay  lập  tức  nhằm  ngăn  chặn  tình <br /> trạng ngộ độc cấp. <br /> Tuy nhiên các biến chứng lâu dài có thể xảy <br /> ra.  Bao  gồm:  Tăng  trưởng  chậm,  học  tập  kém, <br /> rối loạn ngôn ngữ, chậm phát triển. <br /> Xét  nghiệm  máu  để  phát  hiện  bệnh <br /> Galactosemia  bằng  cách  đo  nồng  độ  đường <br /> Galactose trong máu. Cũng có thể tiến hành đo <br /> nồng  độ  đường  Galactose  trong  nước  tiểu.  Đối <br /> với trẻ sơ sinh chỉ cần tiến hành lấy vài giọt máu <br /> ở gót chân trong thời gian 48‐72 giờ sau khi sinh <br /> là  có  thể  phát  hiện  được  trẻ  có  bị  bệnh <br /> Galactosemia  hay  không,  việc  xác  định  chẩn <br /> đoán  sẽ  được  tiến  hành  bằng  cách  kiểm  tra  lại <br /> máu lần thứ hai. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp <br /> thời  cho  trẻ  để  tránh  những  biến  chứng  ảnh <br /> hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. <br /> Hiện  nay  không  có  cách  điều  trị  dứt  điểm <br /> được bệnh Galactosemia. Việc điều trị là loại bỏ <br /> đường Galactose trong thức ăn để tránh tái diễn <br /> các  triệu  chứng,  và  việc  điều  trị  này  là  lâu  dài. <br /> Người bị bệnh Galactosemia thường phải loại bỏ <br /> những thực phẩm có chứa đường galactose khỏi <br /> phần ăn, nhất là loại bỏ hẳn sữa và các sản phẩm <br /> sữa.  Vì  sữa  và  các  sản  phẩm  sữa  thường  chứa <br /> nhiều canxi, nên phải thường bổ sung canxi cho <br /> những  người  bị  bệnh  Galactosemia  dưới  dạng <br /> những  thực  phẩm  bổ  sung  và  có  thể  thay  thế <br /> sữa bằng các sản phẩm sữa đậu nành. <br /> <br /> PHẦN BÁO CÁO CA BỆNH <br /> Bệnh  nhân  được  nhập  vào  khoa  với  chẩn <br /> đoán theo dõi bệnh lý rối loạn chuyển hoá bẩm <br /> sinh. Gia đình có tiền sử sanh 3 bé đầu tiên đều <br /> mất  chưa  rõ  nguyên  nhân.  Trường  hợp  thứ  1 <br /> chết  sau  sanh  11  ngày.  Trường  hợp  thứ  2  chết <br /> sau sanh 15 ngày và trường hợp thứ 3 chết sau <br /> sanh 1,5 tháng. Đến bé thứ 4 được chẩn đoán là <br /> theo  dõi  bệnh  lý  rối  loạn  chuyển  hoá,  và  bé  đã <br /> được  chuyển  ngay  đến  bệnh  viện  Nhi  trung <br /> ương để điều trị ngay từ ngày thứ 1. Khi vào bé <br /> thở đều, cân nặng 2900g, khám lâm sàng không <br /> phát hiện gì bất thường. Bé được nuôi bằng dịch <br /> truyền  đường  hoàn  toàn.  Bé  được  làm  các  xét <br /> <br /> 100 Hội Nghị Việt Pháp Châu Á Thái Bình Dương lần XII Ngày 16‐17 Tháng 5 Năm 2013 <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013 <br /> nghiệm  chẩn  đoán  bệnh  lý  chuyển  hoá  acid <br /> amin, acid béo, acid hữu cơ ; kết quả NH3 không <br /> cao, ceton niệu (‐). Bé được cho bú mẹ thử. Sau 6 <br /> ngày bú mẹ và truyền dịch, trên da bé xuất hiện <br /> các  chấm  xuất  huyết  dưới  da,  vàng  da.  Có  rối <br /> loạn đông máu và được truyền huyết tương tươi <br /> đông lạnh. Nghi ngờ giảm prothrombin do suy <br /> gan.  Bé  tiếp  tục  được  điều  trị  kháng  sinh,  dịch <br /> truyền và bú mẹ. Sau truyền plasma bé có phục <br /> hồi  về  rối  loạn  đông  máu.  Sau  đó  bé  không  có <br /> điều trị đặc hiệu và chỉ được theo dõi đông máu <br /> toàn bộ. Sau 43 ngày điều trị, tình hình nặng dần <br /> và người nhà xin về sau nhiều lần được truyền <br /> plasma. Bé tử vong sau đó 3 ngày.  <br /> Bé thứ 5 lần này là một bé gái, cân nặng lúc <br /> sanh  là  3500g,  dài  51  cm,  vòng  đầu  34  cm. <br /> APGAR 8/9. Sanh thường. Khám lâm sàng tổng <br /> quát ngay sau sanh chưa phát hiện bất thường. <br /> Bé thở khí trời. Tuy nhiên từ ngay khi vào khoa, <br /> bé  được  nuôi  dưỡng  hoàn  toàn  bằng  đường <br /> glucose  truyền  tĩnh  mạch,  không  uống  sữa  mẹ <br /> hay sữa công thức và được làm các xét nghiệm <br /> cơ  bản  như:  tổng  phân  tích  tế  bào  máu,  CRP, <br /> nhóm máu, Rh, Đông máu toàn bộ, siêu âm tim <br /> não  bụng  tổng  quát,  X  quang  tim  phổi  thẳng. <br /> Các xét nghiệm về cho kết quả bình thường. Bé <br /> có nhóm máu O+. Sang ngày thứ 2, bé rất đòi ăn <br /> và được cho ăn glucose 10%. Từ ngày thứ 4, bé <br /> bắt đầu có biểu hiện vàng da và được  cho  thử: <br /> khí  máu  động  mạch,  đông  máu  toàn  bộ,  ion <br /> đồ/máu, CRP, Bilirubine, NH3, lactate/máu, tổng <br /> phân  tích  nước  tiểu,  đường  huyết  tại  giường. <br /> Kết  quả  đông  máu  toàn  bộ  có  rối  loạn  và  bé <br /> được  truyền  huyết  tương  tươi  đông  lạnh,  rọi <br /> đèn  điều  trị  vàng  da.  Khí  máu  động  mạch  có <br /> toan chuyển hoá nhẹ với pH là 7,330 (không tính <br /> được  ANION  GAP  do  không  đo  được  Cl‐). <br /> Lactate  3,59  (ngưỡng  0,63‐2,44  mmol/L) ;  NH3 <br /> 60,4  (11‐60  micromol/L).  Bé  vẫn  tiếp  tục  được <br /> cho truyền đường và ăn hoàn toàn glucose kèm <br /> điện giải, rọi đèn. Lượng bú ngày một tăng và bé <br /> ngưng dịch truyền vào ngày thứ 13. Bé bú hoàn <br /> toàn  glucose  10%  kèm  điện  giải.  Bé  được  làm <br /> thêm các xét nghiệm SGOT, SGPT, TSH, G6PD, <br /> Coombs  Test,  alpha‐foetoprotein,  và  được  tầm <br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản – Nhi Sơ Sinh<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> soát 48 bệnh lý rối loạn chuyển hoá. Các kết quả <br /> trả về đều bình thường, ngoại trừ AFP là 37470 <br /> ng/ml.  Bé  bắt  đầu  được  cho  ăn  sữa  loãng  từ <br /> ngày thứ 13. Sau 2 ngày uống sữa, lâm sàng vẫn <br /> bình thường và bé được làm lại các xét nghiệm <br /> tầm  soát :  khí  máu  động  mạch,  SGOT,  SGPT, <br /> BUN,  Creatinin,  CRP,  ion  đồ,  NH3/máu, <br /> Afp/máu.  Kết  quả  khí  máu  động  mạch  có  toan <br /> chuyển hoá, kiềm hô hấp bù trừ 1 phần. Anion <br /> Gap là 18,1 mmol/l. AFP giảm còn 17939 ng/ml. <br /> Bé  được  chẩn  đoán  theo  dõi  bệnh  lý  rối  loạn <br /> chuyển  hoá  và  cho  làm  lại  tầm  soát  48  bệnh  lý <br /> chuyển  hoá  và  được  nuôi  ăn  bằng  sữa <br /> progestimilk từ ngày thứ 16. Diễn tiến lâm sàng <br /> vẫn tiến triển tốt. Ngày thứ 21, bé có kết quả tầm <br /> soát  48  bệnh  với  chẩn  đoán  là  galactosemia.  Bé <br /> được  chuyển  sang  nuôi  dưỡng  hoàn  toàn  bằng <br /> sữa lacto‐free. Bé lên cân tốt, không có biểu hiện <br /> thần  kinh.  Thử  lại  chức  năng  gan  bình  thường <br /> và bé được cho xuất viện với chẩn đoán rối loạn <br /> chuyển hoá galactose sau 26 ngày điều trị. Hiện <br /> tại  bé  đã  được  hơn  12  tháng  tuổi,  cân  nặng  15 <br /> kg,  và  bắt  đầu  chập  chững  những  bước  đi  đầu <br /> đời.  Tuy  nhiên  bé  vẫn  phải  uống  sữa  lacto‐free <br /> và ăn các thức ăn không có đường. <br /> <br /> BÀN LUẬN <br />  Bệnh  lý  rối  loạn  chuyển  hoá  ở  trẻ  sơ  sinh <br /> tuy là bệnh hiếm gặp, nhưng rất khó chẩn đoán <br /> ở giai đoạn đầu. Em bé sau sanh thường chưa có <br /> biểu hiện đặc biệt, và các thăm khám cũng như <br /> xét  nghiệm  cận  lâm  sàng  thường  cho  kết  quả <br /> bình  thường.  Việc  thận  trọng  ngay  từ  những <br /> bước đầu là rất quan trọng. Nuôi dưỡng bé hoàn <br /> toàn  bằng  đường  glucose  được  cho  là  khá  an <br /> toàn.  Trong  trường  hợp  ở  đây,  các  thăm  khám <br /> lâm sàng cũng như xét nghiệm đều cho kết quả <br /> gần như bình thường. Xét nghiệm khí máu động <br /> mạch  cũng  như  tính  toán  lượng  anion  GAP <br /> cũng  khá  tốt  trong  chẩn  đoán  bệnh  lý  rối  loạn <br /> chuyển hoá bẩm sinh. Khi các xét nghiệm trả về <br /> đều  bình  thường,  bé  đã  được  cho  bú  sữa  bình <br /> thường  kèm  dung  dịch  glucose  pha  điện  giải <br /> xen kẽ để đánh giá khả năng hấp thu sữa của bé. <br /> Việc thận trọng này rất cần thiết để hạn chế các <br /> <br /> 101<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> rủi ro có thể xảy ra cho bé nếu bé thật sự bị bệnh <br /> lý rối loạn chuyển hoá bẩm sinh. Sau khi cho ăn <br /> sữa  48  giờ  rồi  tạm  ngưng,  bé  được  cho  làm  lại <br /> các xét nghiệm tầm soát bệnh lý rối loạn chuyển <br /> hoá và đã cho kết quả dương tính với bệnh lý rối <br /> loạn  chuyển  hoá  galactose  kèm  khí  máu  động <br /> mạch có anion GAP tăng. Sở dĩ lần đầu tiên thử <br /> tầm soát 48 bệnh lý rối loạn chuyển hoá không <br /> cho  ra  kết  quả  dương  tính  với  bệnh  nào  vì  bé <br /> chưa  được  tiếp  xúc  với  thức  ăn  có  thành  phần <br /> không  chuyển  hoá  được.  Việc  thử  cho  bé  tiếp <br /> xúc  với  sữa  công  thức  là  cần  thiết  để  đánh  giá <br /> khả năng chuyển hoá các chất của bé. Tuy nhiên <br /> khi  cho  ăn  sữa  công  thức  bình  thường  cần  rất <br /> thận  trọng  và  cho  ăn  lượng  vừa  phải  và  phải <br /> dừng lại ngay khi có kết luận có bệnh lý rối loạn <br /> chuyển hoá. Có thể kiểm soát mức độ toan máu <br /> của  bé  thông  qua  xét  nghiệm  khí  máu  động <br /> mạch và kiểm tra thêm NH3/máu. Hiện tại bệnh <br /> lý  rối  loạn  chuyển  hoá  galactose  đã  được  biết <br /> đến và đã có loại sữa đặc biệt dành cho loại bệnh <br /> này là lacto‐free. Tuy nhiên việc nuôi dưỡng bé <br /> về  sau  cần  có  sự  tham  gia  của  các  chuyên  gia <br /> dinh dưỡng. <br /> <br /> ta  chưa  có  chương  trình  triển  khai  tầm  soát  48 <br /> loại bệnh lý rối loạn chuyển hoá bẩm sinh. Việc <br /> tầm soát tuy không quá phức tạp nhưng khá tốn <br /> kém và phải gửi mẫu ra nước ngoài, kết quả trả <br /> về thường chậm. Thông qua báo cáo trường hợp <br /> bệnh này nhằm gióng lên hồi chuông cảnh báo <br /> các bệnh lý rối loạn  chuyển  hoá  có  thể  có  ở  trẻ <br /> mà  thường  khi  tử  vong  tại  bệnh  viện  có  khoa <br /> phụ sản, được chẩn đoán là chết chưa rõ nguyên <br /> nhân. Rất mong chương trình tầm soát các bệnh <br /> lý  rối  loạn  chuyển  hoá  nặng  có  thể  được  triển <br /> khai và được thực hiện một cách rộng rãi cho tất <br /> cả các trẻ được sinh ra tại Việt Nam <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Phát  hiện  bệnh  lý  rối  loạn  chuyển  hoá <br /> galactose thật sự không quá khó, nhưng đòi hỏi <br /> sự cẩn thận và tầm soát tốt cũng như thận trọng <br /> trong điều trị. Hiện tại ở Việt Nam, gia đình có <br /> trẻ bị mắc phải bệnh lý này thường có tiền sử là <br /> có một hoặc vài trẻ bị tử vong trước đó vì chúng <br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> Chase R. (2009). Galactosemia. Genome and Medicine. <br /> Elsas LJ. (2000). Galactosemia, GeneReviews. <br /> Gropper  SS, Weese  JO, West  PA, Gross  KC.  (2000).  Free <br /> galactose  content  of  fresh  fruits  and  strained  fruit  and <br /> vegetable  baby  foods:  more  foods  to  consider  for  the <br /> galactose‐restricted diet, 100(5):573‐5. <br /> Hirokawa  H, Okano  Y, Asada  M, Fujimoto  A, Suyama <br /> I, Isshiki  G.  (1999).  Molecular  basis  for  phenotypic <br /> heterogeneity  in  galactosaemia:  prediction  of  clinical <br /> phenotype  from  genotype  in  Japanese  patients.  Eur  J  Hum <br /> Genet; 7(7): 757‐64. <br /> Hunter <br /> M, Angelicheva <br /> D, Levy <br /> HL, Pueschel <br /> SM, Kalaydjieva  L.  (2001).  Novel  mutations  in  the  GALK1 <br /> gene  in  patients  with  galactokinase  deficiency. Hum <br /> Mutat. 17(1):77–8. <br /> Panis  B, Forget  PP, van  Kroonenburgh  MJ, Vermeer <br /> C, Menheere  PP, Nieman  FH, Rubio‐Gozalbo  ME.  (2004). <br /> Bone metabolism in galactosemia; 35(4): 982‐987. <br /> Sutton  VR,  Hahn  S,  TePa  E.  (2012).  Clinical  features  and <br /> diagnosis of galactosemia. <br /> Timson  DJ.  (2006).  The  Structural  and  Molecular  Biology  of <br /> Type III Galactosemia. IUBMB Life, 58(2): 83 – 89. <br /> <br />  <br /> <br /> 102 Hội Nghị Việt Pháp Châu Á Thái Bình Dương lần XII Ngày 16‐17 Tháng 5 Năm 2013 <br /> <br />