Phân tích bức tranh thiên nhiên và con người trong bài thơ Chiều tối

Đề bài: Phân tích bức tranh thiên nhiên và con người trong bài thơ Chiều tối<br /> Bài làm<br /> Bác Hồ  ­ người Cha già muôn vàn kính yêu của dân tộc, đã mở  ra con đường cứu nước, <br /> giúp dân tộc ta có được độc lập, tự do, thoát khỏi kiếp nô lệ lầm than. Người không chỉ là  <br /> một con người đầy tài trí, tinh thông văn hóa các dân tộc mà còn là người am hiểu văn thơ.  <br /> Nhật kí trong tù của Người là một trong những tập thơ  xuất sắc nhất trong nền thơ  ca  <br /> Việt. Tập thơ đó được viết trong những năm tháng Người bị  giam cầm  ở  nhà tù Tưởng  <br /> Giới Thạch. Mỗi bài thơ  là một câu chuyện Người kể  lại về cuộc sống trong tù, là mơ <br /> ước, là khát khao được tự  do của Người. Trong số  đó, bài thơ  Chiều tối là một bài thơ <br /> hay nhất, là bức tranh thiên nhiên và con người cùng hòa quyện.<br /> "Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ<br /> Cô vân mạn mạn độ thiên không<br /> Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc<br /> Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng"<br /> Dịch thơ:<br /> "Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ<br /> Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không<br /> Cô em xóm núi xay ngô tối<br /> Xay hết lò than đã rực hồng"<br /> Trong cả tập thơ Nhật kí trong tù, có lẽ Chiều tối là bài thơ có hoàn cảnh ra đời đặc biệt <br /> nhất. Bài thơ được gợi cảm hứng và được viết lên sau lần Bác Hồ phải chuyển trại giam  <br /> từ  Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo. Và trong lần  ấy, Người đã viết lên Chiều tối để  ca  <br /> ngợi bức tranh thiên nhiên đẹp mơ màng cùng với đó là bức tranh về cuộc sống con người <br /> trong buổi chiều hôm. Được viết bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt cổ điển, bài thơ  vừa là  <br /> tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của Người, vừa thể hiện ý chí mãnh liệt vượt lên trên  <br /> mọi hoàn cảnh của Hồ Chí Minh.<br /> Mở đầu bài thơ, Người đã vẽ lên cho người đọc thấy một khung cảnh thiên nhiên đẹp tới <br /> mơ màng, một khung cảnh vừa nhẹ nhàng, êm dịu, vừa đằm thắm, sinh động biết nhường <br /> nào:<br />  "Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ<br /> Cô vân mạn mạn độ thiên không<br /> Dịch thơ:<br /> "Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ<br /> Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không".<br /> Mở đầu bài thơ cổ với chỉ bằng vài nét bút chấm phá, Hồ Chí Minh đã cho chúng ta thấy  <br /> được cả một không gian thật rộng lớn, mênh mông và thoáng đãng. Đó là một bầu trời với <br /> những cánh chim đang chao lượn "quyện điểu", lướt thật nhanh bay về  rừng, và những  <br /> chòm mây "cô vân" lác đác lững lờ  giữa không trung. Hai câu thơ  bật lên, chỉ  gợi tả  chứ <br /> không hề đặc tả vậy mà cái hồn của cảnh vật vẫn cứ hiện lên thật rõ ràng. Khung cảnh <br /> hiện lên thật bình dị: cảnh chiều với một đàn chim đang vỗ đôi cánh mệt mỏi tìm về với  <br /> nơi trú ngụ của mình và những áng mây lẻ loi đang chập chờn bay chầm chậm giữa tầng <br /> không bao la. Chẳng hề có một từ  chỉ  cảnh chiều, thế  mà chỉ  cần đọc hai câu thơ  thôi,  <br /> người đọc vẫn nhận ngay ra rằng đây là một buổi chiều hoàng hôn ửng đỏ. Nghệ  thuật  <br /> lấy điểm tả  diện đã phát huy tác dụng thật rõ ràng bởi sự  vận dụng đầy sáng tạo của  <br /> Người. Chỉ  nhìn cánh chim kia, tầng mây kia, người ta dường như  thấy được cả  không  <br /> gian đang trải rộng ra, bầu trời cao hơn, mênh mông hơn còn không gian thì thật êm đềm, <br /> tĩnh lặng. Chỉ  là nét chấm phá nhẹ  nhàng cơ  bản, nhưng bức tranh thiên nhiên  ở  đây đã <br /> hiện lên thật đầy cảm xúc và màu sắc.<br /> Cũng như Nguyễn Du đã từng cảm thán:<br /> "Chim hôm thoi thót bay về rừng"<br /> Thì ở đây, Hồ Chí Minh cũng đã làm được điều tương tự. Chỉ với cánh chim chao nghiêng  <br /> trên bầu trời chiều kia, Người đã gợi lên ý niệm không chỉ không gian mà còn cả về thời <br /> gian nữa. Chỉ bằng hai câu thơ  rất mộc mạc thôi, Người đã vẽ  lên bức tranh thiên nhiên <br /> yên bình, tĩnh tại. Không như  cánh chim trong câu ca dao "chim bay về  núi tối rồi" hay <br /> trong câu thơ của Nguyễn Du đều có sự chuyển động đôi cánh "bay", cánh chim trong thơ <br /> của Người chỉ  tĩnh lặng lướt nhẹ  trên tầng không bởi vì nó đã rất mỏi mệt, chỉ  muốn  <br /> lướt nhẹ  thật nhanh tìm về  một "chốn ngủ" trong rừng của mình. Hình  ảnh cánh chim  <br /> trong thơ của Hồ Chí Minh dường như mang một nỗi niềm rất sâu sắc về tâm trạng, về <br /> cảm xúc. Cánh chim ấy có chăng chính là cảm xúc của Người trên con đường di chuyển  <br /> tới nhà lao, mỏi mệt chỉ muốn tìm một "chốn ngủ", chốn trú chân trong cuộc hành trình  <br /> để rồi ngày mai lại tiếp tục một hành trình mới? Có thể nhận ra rằng dường như có một <br /> sợi dây vô hình tương đồng nào đó trong cánh chim kia với tâm trạng của Người hay <br /> chăng?<br /> Không gian chiều tối  ấy trong bài thơ, không chỉ  có cánh chim chao lượn mà còn có cả <br /> những áng mây bồng bềnh. Người ta đã từng thấy nhiều áng mây khác trong thơ  của <br /> Nguyễn Khuyến:<br /> "Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt"<br /> Hay trong thơ của người xưa:<br /> "Mặt đất mây đùn cửa ải xa"<br /> Nhưng ở trong thơ Hồ Chí Minh, mây ấy lại khác vô cùng:<br /> "Cô vân mạn mạn độ thiên không"<br /> Không như Nguyễn Khuyến viết về tầng mây trong tiết trời thu, không buồn bã như trong <br /> thơ Đỗ Phủ với "mây đùn cửa ải", mây trong thơ của bác lại dường như chuyển động, dù <br /> cái chuyển động ấy chỉ rất nhẹ nhàng "trôi nhẹ":<br /> "Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không"<br /> Dù là một chất liệu vô cùng quen thuộc, thế nhưng Người vẫn dựng lên cho nó một cái <br /> hay rất riêng. Mây trong Chiều tối gợi lên sự cô đơn đến khó tả, đọc thơ Người mà ta như <br /> thấy cả một không gian cô đơn, quạnh quẽ đến nao lòng. Chỉ có một "chòm mây" riêng lẻ <br /> "cô vân", lững lờ trôi nhẹ, lãng đãng trên "tầng không". "Chòm mây" ấy phải chăng chính  <br /> là con người đang cô đơn, đang lẻ  loi, băn khoăn mà trăn trở, lo lắng cho tương lai của <br /> người tù rồi sẽ đi về đâu?<br /> Tóm lại, chỉ bằng hai câu thơ ngắn ngủi, thế nhưng Hồ Chí Minh đã vẽ lên một bức tranh <br /> thiên nhiên thôn dã thật yên bình biết mấy với những cánh chim trời và những làn mây  <br /> trôi. Cánh chim trong thơ Người không mất hút trong không trung vô tận như thơ Lý Bạch <br /> "bầy chim một loạt bay cao" mà nó đang bay theo nhịp điệu yên bình bất tận của cuộc  <br /> sống hiện thực: sáng đi kiếm ăn, chiều về nhà ngủ. Và đám mây kia, cũng không vồn vã, <br /> buồn tủi mà cũng đang trôi yên  ả trong không gian thanh bình. Vậy mới biết, Bác Hồ  dù <br /> đang trong cảnh lao ngục tù đày, phải sống trong cảnh đày đọa, thì Người vẫn giữ được <br /> hồn thơ, ý chí của mình vượt lên trên tất cả  để  có thể  cảm nhận được cảnh sắc thiên  <br /> nhiên, bức tranh thiên nhiên chiều tối đẹp và bình yên đến vậy. Quả  thật là một ý chí <br /> "thép" của người làm cách mạng! Ta cũng thấy được trong đó sự  ung dung của Người,  <br /> phong thái đĩnh đạc của thi nhân dù Người đang trong vòng xiềng xích, lao tù.<br /> Nếu như trong hai câu đầu, nét bút chấm phá của Hồ  Chí Minh đã gợi tả  lên một khung  <br /> cảnh thiên nhiên chiều tối đầy thanh bình thì ở hai câu sau, Người lại vẽ lên khung cảnh  <br /> của cuộc sống con người nơi thôn dã:<br /> "Cô em xóm núi xay ngô tối<br /> Xay hết lò than đã rực hồng".<br /> Vẫn là nét bút chấm phá quen thuộc, nhưng  ở đây Hồ  Chí Minh còn sử  dụng thêm biện <br /> pháp ước lệ của thơ ca cổ khi vẽ lên hình ảnh cô thôn nữ xóm núi. Vậy nên, bức tranh về <br /> cuộc sống con người  ấy hiện lên thật chân thực và sống động. Trên nền của không gian  <br /> nơi thôn dã, hình  ảnh người thôn nữ  trở  thành nhân vật trung tâm của bức tranh. Hồ Chí <br /> Minh dù vẫn còn đang lê bước chân mình trong xiềng xích, thế  nhưng Hồ  Chí Minh vẫn <br /> cảm nhận được thật rõ vẻ đẹp của con người lao động.<br /> Nếu như   ở  hai câu thơ  trên, hình  ảnh thiên nhiên đang đi vào chiều tối, đàn chim cũng  <br /> đang trở  về tổ của mình để  nghỉ  ngơi sau một ngày mỏi mệt, và đám mây cũng lững lờ <br /> trôi nhàn tản trên bầu trời, thì hai câu sau, nhịp thơ  lại nhanh hẳn lên để  thể  hiện nhịp  <br /> sống của con người lao động. Khi thiên nhiên đang dần bước vào giai đoạn nghỉ ngơi thì <br /> con người vẫn đang tiếp tục nhịp sống thường ngày của mình và dường như nhịp sống ấy  <br /> còn gấp gáp hơn nữa. Con người giờ đây trở thành chủ thể trung tâm của bức tranh thiên  <br /> nhiên. Cô thôn nữ  trong bức tranh thơ  đang chăm chỉ  lao động cần mẫn, không ngừng  <br /> nghỉ, "ma bao túc" rồi lại "bao túc ma hoàn" ­ một vòng lặp tuần hoàn. Những vòng quay <br /> lặp lại ấy đang vun vút xay ngô còn thời gian đang trôi dần đi trong tĩnh lặng. Con người <br /> trong thơ Bác chẳng tĩnh lặng, buồn tẻ như trong thơ bà Huyện Thanh Quan:<br /> "Lom khom dưới núi tiều vài chú<br /> Lác đác bên sông chợ mấy nhà"<br /> Mà con người  ở  đây dù trời xế  tà thì họ  vẫn đang vận động, đang lao động trong cuộc  <br /> sống hằng ngày. Chính hành động ấy đã góp phần làm tăng thêm tính sống động, góp thêm <br /> hơi ấm con người cho bức tranh thiên nhiên thanh bình kia. Con người trong Chiều tối đã  <br /> trở  thành chủ  thế  làm chủ  thiên nhiên chứ  chẳng bị  thiên nhiên bức ép như  trong thơ  cổ <br /> xưa nữa. Hai câu thơ tả thiên nhiên thật tĩnh lặng, im lìm đến nhường nào thì hai câu thơ <br /> này lại đột nhiên sôi nổi hẳn lên. Chính cuộc sống con người đã mang thêm phần hơi ấm  <br /> cho khung cảnh thiên nhiên. Không chỉ  vậy, Người còn gọi người con gái đang xay ngô  <br /> bên bếp lửa kia là "sơn thôn thiếu nữ" ­ một từ  thật gợi lên bao nhiêu cảm xúc. "Thiếu  <br /> nữ" ­ một cô gái trẻ, tràn trề  thanh xuân, đó là tiếng gọi thân thương, trìu mến, gợi tả <br /> niềm vui sướng, hân hoan khi bắt gặp con người chốn hoang sơ này.<br /> Hơn thế  nữa, hình  ảnh "cô em xóm núi" không xuất hiện một mình đơn độc như  cánh  <br /> chim  ở  trên mà bên cạnh còn là một "lò than" nóng hổi đang dần "rực hồng". Trong một <br /> buổi chiều tà dần tối, không khí đang dần trở lên cóng lạnh thì một bếp lửa hồng ánh lên  <br /> kia thật làm người ta ấm lòng biết bao. Chẳng những nó sưởi ấm không khí mà còn sưởi <br /> ấm cả  tâm hồn của người thi sĩ. Nó  ấm áp và lan tỏa biết nhường nào. Bếp lửa "rực <br /> hồng"  ấy qua con mắt tinh tế  của người thi sĩ cũng thể  hiện niềm lạc quan, niềm tin  <br /> tưởng của người cộng sản rằng ngày mai sẽ luôn tươi sáng, rực hồng như bếp lửa kia.<br /> Từng câu thơ  trong Chiều tối của Hồ  Chí Minh chẳng hề  nhắc tới một khái niệm thời  <br /> gian, thế nhưng từ khi nhìn thấy bức tranh thiên nhiên rồi đến bức tranh con người, người <br /> đọc vẫn nhận thấy sự  luân chuyển của thời gian theo cánh chim, theo làn mây, theo cả <br /> những vòng quay xay ngô của cô thôn nữ. Cô thôn nữ xay xong ngô thì lò than cũng hồng  <br /> rực lên, tức là trời đã sập tối hẳn. Buổi chiều qua rồi buổi tối đến nhưng cái tối của buổi  <br /> đêm không hề âm u mà lại rất ấm áp, rất sáng bởi có bếp lửa hồng đã làm rực lên tất cả. <br /> Sự vận động, luân chuyển liên tục từ sáng vào tối rồi lại từ tối trở  lại sáng. Nếu cả  bài <br /> thơ là một bầu trời lẻ loi, cô đơn buồn tủi thì hai câu thơ  cuối với sự xuất hiện của con <br /> người, của bếp lửa đã làm ấm lòng người thi sĩ và người đọc chúng ta rất nhiều. Cô thôn  <br /> nữ và bếp lửa hồng đã châm lên ngọn lửa sưởi ấm cả khung cảnh cô đơn của người tù xa  <br /> quê nơi xứ  người. Cũng từ  đó, nó như  tiếp thêm cho con người đang bị  xiềng xích kia <br /> niềm tin và sức mạnh, niềm lạc quan để vượt qua nghịch cảnh khó khăn này.<br /> Bài thơ  Chiều tối là sự  kết hợp của bức tranh thiên nhiên và bức tranh con người lao  <br /> động. Bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng nhưng bức tranh con người lại sinh động, chân thực <br /> và ấm áp vô cùng. Tổng thể của bức tranh ấy là tâm hồn yêu thiên nhiên, niềm lạc quan, <br /> tin tưởng của người tù xa quê vào cuộc sống, vượt lên trên nghịch cảnh.<br /> Bằng thể thơ cổ thất ngôn tứ tuyệt cùng với các biện pháp chấm phá, ước lệ cổ điển, Hồ <br /> Chí Minh đã vẽ lên bức tranh Chiều tối thật hài hòa giữa thiên nhiên và con người. Có thể <br /> nói, đây là một trong những bài thơ hay nhất trong các tác phẩm thơ ca của Hồ Chủ tịch.  <br /> Không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên, niềm tin cuộc sống mà nó còn thể hiện một tinh <br /> thần, ý chí sắt đá trong tâm hồn thi sĩ của Hồ Chí Minh.<br /> Bài làm 2<br /> Bài thơ  “Chiều tối” là một trong những bài thơ  tiêu biểu nhất nằm trong tập “Nhật ký  <br /> trong tù” của Hồ Chí Minh. Bài thơ được ra đời trong hoàn cảnh Người đang trên đường  <br /> bị áp giải chuyển lao từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo. Có thể  nói bài thơ như <br /> một bức tranh hài hòa, giao quyện giữa bức tranh thiên nhiên và cuộc sống của con người,  <br /> hay chính là sự kết hợp giữa bức tranh hiện thực đời sống và tinh thần thép của người tù  <br /> cộng sản Hồ Chí Minh.<br /> Có người nào được như Bác, có tinh thần nào lạc quan và yêu đời hơn tinh thần của Bác?  <br /> Dù trong hoàn cảnh bị  chuyển lao cực khổ  nhưng trên đường đi Bác vẫn dùng tâm hồn  <br /> yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống của mình để ghi lại những khung cảnh thiên nhiên và con  <br /> người để rồi qua đó gửi gắm những nỗi niềm, tâm sự và cảm xúc thầm kín của mình. Mở <br /> đầu bài thơ là cảm xúc của người thi sĩ trước cảnh thiên nhiên vùng rừng núi khi chiều tà  <br /> sẩm tối:<br /> “Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ<br /> Cô vân mạn mạn độ thiên không”<br /> (Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ<br /> Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)<br /> Cảnh chiều tối vùng sơn cước hiện lên rộng lớn, mênh mông nhưng hoang vắng, tĩnh <br /> mịch, người thi sĩ đã sử dụng bút pháp chấm phá của thơ cổ điển để tạo nên vẻ đẹp của  <br /> bức tranh. Bằng những hình ảnh như cánh chim, chòm mây vốn đã quen thuộc trong thơ ca <br /> cổ, tác giả đã gợi lên không gian cuối ngày, một ngày đang dần tan trôi từ từ vào đêm tối,  <br /> thời khắc cuối cùng của mọi hoạt động ban ngày. Trong không gian mênh mông, bóng  <br /> đêm đang dần bao trùm xuống vạn vật  ấy, những hình  ảnh này tuy nhỏ  bé, mờ  nhạt  <br /> nhưng lại làm tăng thêm sự trống trải, hoang vắng của cảnh núi rừng, đồng thời khắc họa <br /> rõ sự cô đơn của người tù cách mạng đang một thân một mình nơi đất khách quê người. <br /> Cánh chim mệt mỏi bởi chính không gian rộng lớn làm nó bay mải miết, về  rừng tìm <br /> chốn ngủ  đã nhấn mạnh đến thời điểm kết thúc ngày, cánh chim đã mỏi sau một ngày <br /> hoạt động, phải tìm nơi dừng chân, chỗ  trú ngụ. Còn người chiến sĩ cách mạng dù cũng  <br /> đã mệt mỏi nhưng biết bao giờ mới được dùng chân và cũng không biết sẽ dừng chân tại  <br /> đâu. Hình  ảnh “Chòm mây trôi nhẹ  giữa tầng không” gợi ra sự  lững lờ, ung dung tự  tại  <br /> nhưng lại có phần đơn độc, lẻ  loi của người tù cách mạng đang lưu lạc. Mây trôi nhẹ <br /> giữa không gian rộng lớn còn gợi sự  chậm chạp, khắc khoải trong mơ  hồ, cũng giống  <br /> như  Người, trên đường chuyển lao Người băn khoăn trăn trở  không biết được tương lai  <br /> sẽ đi đến đâu, còn cả sự nghiệp cách mạng phía trước sẽ ra sao.<br /> Bỗng trong không gian thiên nhiên ấy hiện lên bóng dáng của con người, sự sống của con <br /> người đã làm sống dậy bức tranh, trở thành tâm điểm của cả bức tranh. Sự xuất hiện của <br /> cuộc sống con người đã xua tan đi nỗi cô đơn, lẻ loi của người tù cách mạng:<br /> “Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,<br /> Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”<br /> (Cô em xóm núi xay ngô tối,<br /> Xay hết lò than đã rực hồng)<br /> Nơi thôn quê miền sơn cước có bóng dáng của một thiếu nữ  đang xay ngô chuẩn bị  cho <br /> bữa tối, quả thực đây là một hình ảnh ­ cảnh tượng hết sức đời thường, bình dị và dân dã.  <br /> Thế  nhưng chính cái đời thường  ấy lại là chất xúc tác mạnh mẽ  mang đến những cảm  <br /> xúc phi thường trong tâm hồn người thi sĩ. Nơi miền sơn cước khi chiều tối vắng vẻ lại  <br /> hiện lên hình ảnh cô gái thôn nữ đang mải miết xay ngô, một hình ảnh tuyệt đẹp về con <br /> người trong lao động. Chính vẻ trẻ trung, hăng say lao động ở cô thôn nữ đã xua tan đi cái <br /> âm u, tĩnh mịch và hoang vắng của núi rừng khi vào đêm. Những hoạt động sinh hoạt đời  <br /> thường gợi lên trong lòng tác giả  cảm giác  ấm cúng hạnh phúc và no đủ, hơn thế  hoạt <br /> động của con người chính là hơi ấm của sự sống, không chỉ xua tan đi nỗi cô đơn mà còn <br /> mang đến niềm vui trong lòng người tù trên miền đất xa lạ. Hình  ảnh “lô dĩ hồng” ­ lò  <br /> than rực hồng kết thúc bài thơ và cũng chính là nhãn tự của bài thơ, từ điểm nhìn này bức  <br /> tranh đời sống con người trở  nên  ấm áp hơn, màu hồng của lò than là ánh sáng của hy <br /> vọng, của niềm tin và sức sống. Điểm nhìn này cũng quay ngược trở lại khắc họa rõ thời <br /> khắc chuyển giao từ ngày sang tối của thời gian, không gian. Màn đêm đã bao phủ toàn bộ <br /> cảnh vật, đến nỗi chỉ một lò than có thể rực hồng nổi bật trong đêm tối của rừng núi sơn <br /> cước.<br /> Bài thơ “Chiều tối” thực sự là một bức tranh tuyệt đẹp, hài hòa giữa những mảng sáng và <br /> tối, thiên nhiên và con người. Người tù cộng sản Hồ Chí Minh đã bằng những nét tinh tế,  <br /> trong trẻo nhất của tâm hồn yêu thiên nhiên, cuộc sống để  có thể  vẽ  nên một bức tranh  <br /> kỳ diệu trong hoàn cảnh đặc biệt ­ trên đường đi chuyển lao tù.<br />  <br />