Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên: Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

61
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

hát triển du lịch sinh thái cộng đồng đang trở thành xu hướng phát triển du lịch bền vững hiện nay ở nước ta nói riêng và cả thế giới nói chung. Du lịch sinh thái cộng đồng là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa do cộng đồng tổ chức với mục tiêu bảo vệ môi trường, tạo sự thu hút của cộng đồng đến với thiên nhiên và nâng cao trách nhiệm của cộng đồng với thế giới tự nhiên. Bài viết trình bày tiềm năng, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp định hướng cho sự phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên: Thực trạng và giải pháp

Hội thảo khoa học Quốc gia Quản lý tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững vùng Tây Bắc, Việt Nam PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI CỘNG ĐỒNG BỀN VỮNG TẠI TỈNH ĐIỆN BIÊN: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Nguyễn Thị Hồng Miên Phó trưởng khoa Xã hội - Trường Cao đẳng Sư phạm Điện Biên Email: huymien73@gmail.com Tóm tắt: Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng đang trở thành xu hướng phát triển du lịch bền vững hiện nay ở nước ta nói riêng và cả thế giới nói chung. Du lịch sinh thái cộng đồng là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa do cộng đồng tổ chức với mục tiêu bảo vệ môi trường, tạo sự thu hút của cộng đồng đến với thiên nhiên và nâng cao trách nhiệm của cộng đồng với thế giới tự nhiên. Điện Biên là tỉnh miền núi biên giới Tây Bắc Tổ quốc, nơi đã từng làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, được thiên nhiên ưu đãi với địa hình, hệ sinh thái đa dạng, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, nguồn nước khoáng nóng tự nhiên dồi dào, là vùng đất sinh sống của đồng bào các dân tộc thiểu số với những nét văn hóa truyền thống đa dạng, độc đáo tạo nên nguồn tài nguyên du lịch phong phú, thuận lợi cho việc phát triển các loại hình du lịch văn hóa, lịch sử, du lịch sinh thái cộng đồng. Bài viết trình bày tiềm năng, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp định hướng cho sự phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên. Từ khóa: Du lịch sinh thái, cộng đồng, bền vững, Điện Biên. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Những năm gần đây, du lịch sinh thái cộng đồng là xu hướng phát triển tương đối mạnh ở các tỉnh miền núi phía Bắc với nhiều hình thức phong phú. Du lịch sinh thái cộng đồng đang được coi là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế, xã hội bền vững nhất cho bản địa. Du lịch sinh thái cộng đồng không chỉ giúp người dân bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái, mà còn là dịp để bảo tồn và phát huy những nét văn hóa độc đáo của địa phương. Việc phát triển các sản phẩm du lịch sinh thái cộng đồng là phù hợp với xu thế thời đại, đáp ứng nhu cầu khám phá của đông đảo du khách muốn tìm hiểu văn hóa dân tộc đặc sắc. Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng tại các tỉnh miền núi phía Bắc góp phần phát huy, quảng bá, bảo tồn môi trường sinh thái tự nhiên và những nét đẹp văn hóa bản địa, đồng thời, góp phần xóa đói, giảm nghèo, tạo việc làm, đa dạng sinh kế, cải thiện đời sống, tạo nhiều cơ hội cho cộng đồng địa phương thu nhập trực tiếp từ hoạt động du lịch, chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương theo hướng dịch vụ và phát triển bền vững. Điện Biên là tỉnh miền núi có địa hình đa dạng, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, với hệ sinh thái đa dạng, nguồn nước khoáng nóng tự nhiên dồi dào, là vùng đất sinh sống của đồng bào các dân tộc Thái, Mông, Kinh, Dao, Khơ mú và nhiều dân tộc khác với những nét văn hóa truyền thống độc đáo còn được lưu giữ. Đồng thời, Điện Biên với quần thể di tích lịch sử Điện Biên Phủ và Khu Du lịch quốc gia Điện Biên Phủ - Pá Khoang được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào năm 2015. Đây là điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái cộng đồng nói riêng và các loại hình du lịch khác nói chung. Việc phát triển du lịch sinh thái cộng đồng tại tỉnh Điện Biên là phù hợp với xu thế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống, gìn giữ phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số và bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái. 2. NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung: Định hướng giải pháp thích hợp để phát triển hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên. Mục tiêu cụ thể: Đánh giá tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng tại tỉnh Điện Biên; Định hướng một số giải pháp nhằm phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên. 2.2. Nội dung nghiên cứu - Nghiên cứu các tiềm năng cho phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên. Nghiên cứu thực trạng hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng đang diễn ra tại tỉnh Điện Biên. - Định hướng giải pháp nhằm phát triển hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên.
Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên: thực trạng và giải pháp 541 2.3. Phương pháp nghiên cứu Bài viết sử dụng phương pháp kế thừa, phương pháp phỏng vấn thu thập thông tin về thực trạng và nhận thức của người dân bản địa về du lịch sinh thái cộng đồng; Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp để xử lý số liệu và thông tin. 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Lý luận chung về du lịch sinh thái cộng đồng 3.1.1. Khái niệm du lịch sinh thái động đồng Du lịch sinh thái cộng đồng là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa do cộng đồng tổ chức với mục tiêu bảo vệ môi trường, tạo sự thu hút của cộng đồng đến với thiên nhiên và nâng cao trách nhiệm của cộng đồng với thế giới tự nhiên. 3.1.2. Khái niệm tài nguyên du lịch sinh thái cộng đồng Tài nguyên du lịch sinh thái cộng đồng là một bộ phận quan trọng của tài nguyên du lịch bao gồm các giá trị tự nhiên thể hiện trong một hệ sinh thái cụ thể và các giá trị văn hóa bản địa tồn tại và phát triển không tách rời hệ sinh thái tự nhiên đó. Tuy nhiên, không phải mọi giá trị tự nhiên và văn hóa bản địa đều được coi là tài nguyên du lịch sinh thái cộng đồng mà chỉ có các thành phần và các thể tổng hợp tự nhiên, các giá trị văn hóa bản địa gắn với một hệ sinh thái cụ thể được khai thác, sử dụng để tạo ra các sản phẩm du lịch sinh thái cộng đồng, phục vụ cho mục đích phát triển du lịch sinh thái cộng đồng mới được xem là tài nguyên du lịch sinh thái cộng đồng. 3.1.3. Mục tiêu của du lịch sinh thái cộng đồng - Du lịch sinh thái cộng đồng phải góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. - Du lịch sinh thái cộng đồng phải đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương. - Du lịch sinh thái cộng đồng phải có sự tham gia ngày càng tăng của cộng đồng địa phương. - Du lịch sinh thái cộng đồng phải mang đến cho du khách một sản phẩm có trách nhiệm đối với môi trường và xã hội. 3.1.4. Đặc trưng cơ bản của du lịch sinh thái cộng đồng - Du lịch sinh thái cộng đồng phát triển trên địa bàn phong phú về tự nhiên và các yếu tố văn hóa bản địa. - Du lịch sinh thái cộng đồng mang tính giáo dục cao về môi trường. - Du lịch sinh thái cộng đồng góp phần bảo tồn các tài nguyên thiên nhiên và duy trì tính đa dạng sinh học. Đa dạng sinh học có vai trò rất quan trọng, chúng có giá trị về mặt sinh thái - môi trường, có giá trị kinh tế, giá trị xã hội và nhân văn. - Mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương và khuyến khích họ tham gia vào du lịch sinh thái cộng đồng. 3.1.5. Các nguyên tắc phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững - Khai thác, sử dụng nguồn lực một cách bền vững: Việc bảo tồn và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa và xã hội là hết sức cần thiết. Chính điều này sẽ khiến cho việc kinh doanh du lịch sinh thái cộng đồng phát triển lâu dài [1]. - Duy trì tính đa dạng thiên nhiên, đa dạng xã hội và đa dạng văn hóa: Đây là yếu tố cốt yếu cho du lịch sinh thái cộng đồng phát triển bền vững lâu dài và cũng là chỗ dựa sinh tồn của ngành du lịch. - Phát triển du lịch phải đặt trong quy hoạch phát triển tổng thể kinh tế - xã hội và hỗ trợ kinh tế địa phương phát triển: Hợp nhất phát triển du lịch sinh thái cộng đồng vào trong quy hoạch chiến lược phát triển kinh tế - xã hội địa phương, hỗ trợ các hoạt động kinh tế của địa phương và có tính đến giá trị, chi phí về môi trường sẽ tăng khả năng tồn tại lâu dài của du lịch. - Chú trọng công tác đào tạo nguồn lực, lôi kéo sự tham gia của cộng đồng địa phương: Đào tạo nguồn nhân lực, lồng ghép vấn đề phát triển du lịch bền vững vào thực tiễn công việc cùng với tuyển dụng lao động địa phương sẽ làm tăng sản phẩm du lịch, tạo cơ hội có việc làm và mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương, nâng cao ý thức trách nhiệm cộng đồng trong phát triển du lịch bền vững [2].
542 Nguyễn Thị Hồng Miên - Tiếp thị du lịch một cách có trách nhiệm: Việc tiếp thị, cung cấp cho khách những chuyến du lịch thưởng ngoạn với những thông tin đầy đủ và có trách nhiệm sẽ nâng cao sự tôn trọng của du khách đối với môi trường thiên nhiên, văn hóa, xã hội địa phương, đồng thời, sẽ làm tăng sự hài lòng của du khách đối với dịch vụ du lịch sinh thái cộng đồng. 3.2. Tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng tại tỉnh Điện Biên 3.2.1.Tiềm năng phát triển * Vị trí địa lý Điện Biên là một tỉnh biên giới miền núi thuộc vùng Tây Bắc của Tổ quốc, cách Thủ đô Hà Nội 504 km về phía Tây, phía Đông và Đông Bắc giáp tỉnh Sơn La, phía Bắc giáp tỉnh Lai Châu, phía Tây Bắc giáp tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), phía Tây và Tây Nam giáp CHDCND Lào. Là tỉnh duy nhất có chung đường biên giới với 2 quốc gia Lào và Trung hơn 455 km; có đường giao thông đi các tỉnh Bắc Lào và tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, có đường hàng không từ Điện Biên Phủ đi Hà Nội với tần suất bay bình quân ngày 02 chuyến. Cùng với việc phát triển hạ tầng hàng không, hệ thống giao thông đường bộ từ Điện Biên đi Hà Nội và các tỉnh trong cả nước, các tỉnh Bắc Lào, khu vực Tây Nam Trung Quốc và Đông Bắc Thái Lan ngày càng được nâng cấp và phát triển. Với hệ thống đường giao thông thuận lợi Điện Biên là điểm du lịch lý tưởng cho du khách trong và ngoài nước. * Tài nguyên du lịch tự nhiên Tài nguyên du lịch tự nhiên đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là tiền đề cho sự phát triển du lịch sinh thái cộng đồng tại tỉnh Điện Biên. Điện Biên có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao, mùa Đông tương đối lạnh và ít mưa; mùa Hạ nóng, mưa nhiều với các đặc tính diễn biến thất thường, phân hóa đa dạng, chịu ảnh hưởng của gió tây khô và nóng. Nhiệt độ trung bình hàng năm từ 21 - 23 oC, lượng mưa hàng năm trung bình từ 1.300 - 2.000 mm, thường tập trung theo mùa, mùa khô kéo dài từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Độ ẩm trung bình hàng năm từ 76 - 84 %. Nhiệt độ và độ ẩm trung bình phù hợp với các chuyến du lịch vào các mùa trong năm. Điện Biên được mẹ thiên nhiên ưu đãi ban tặng nhiều cảnh vật đẹp đẽ nên thơ. Địa hình chủ yếu là đồi núi độ cao biến đổi từ 200 m đến hơn 1.800 m. Đỉnh núi cao nhất là đỉnh Pu Đen Đinh cao 1.886 m. Xen lẫn các dãy núi cao là các thung lũng, sông suối nhỏ hẹp, các cao nguyên và đặc biệt là thung lũng Mường Thanh rộng hơn 150 km2, với cánh đồng lớn và nổi tiếng nhất vùng Tây Bắc; những cao nguyên khá rộng như cao nguyên A Pa Chải (huyện Mường Nhé), cao nguyên Tả Phình (huyện Tủa Chùa), rừng nguyên sinh Mường Nhé. Bên cạnh đó, là rất nhiều các hang động, nguồn nước khoáng và hồ nước như: động Pa Thơm (Điện Biên), Thẩm Púa (Tuần Giáo); các suối khoáng nóng Hua Pe, U Va; các hồ Pá Khoang, Pe Luông,... Đặc biệt, khu bảo tồn thiên nhiên Pá Khoang - Mường Phăng thuộc vùng địa lý sinh học Tây Bắc, nơi đây đã góp phần làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ chấn động địa cầu [3]. Sự kết hợp giữa các yếu tố tự nhiên như khí hậu, địa hình, đa dạng sinh học đã tạo cho Điện Biên thành điểm du lịch kỳ thú với ưu thế vượt trội về phát triển các loại hình du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa, tín ngưỡng trải nghiệm bản sắc dân tộc vùng cao kết hợp du lịch cộng đồng - Homestay, du lịch khám phá tự nhiên,... mang lại hiệu quả kinh tế cao, đóng góp to lớn trong phát triển du lịch của tỉnh. * Tài nguyên du lịch văn hóa Điện Biên vùng đất kỳ vĩ có nhiều di tích lịch sử gắn với công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc. Đó là, thành Bản Phủ, đền thờ Hoàng Công Chất, cụm di tích chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ là những tài sản vô cùng quý giá để khai thác phát triển du lịch lịch sử. Đặc biệt, Điện Biên là vùng đất sinh sống của 19 dân tộc anh em, tạo nên một nền văn hóa đa dân tộc có ý nghĩa rất lớn đối với du lịch. Mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa đặc trưng riêng, gồm cả văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể; Những thiết chế văn hóa xã hội truyền thống của từng dân tộc như: thiết chế bản mường của người Thái dựa trên lãnh thổ công, thiết chế Lang đạo của người Mường, thiết chế dòng họ của người Mông,...; những phong tục tập quán trong sản xuất, sinh hoạt và trong tín ngưỡng, hội hè của mỗi dân tộc, cùng với những món ăn đặc sản mang đậm nét của vùng Tây Bắc là những tài nguyên du lịch văn hóa rất hấp dẫn đối với du khách, nhất là các du khách quốc tế. Tài nguyên du lịch văn hóa mang đậm nét văn hóa của con người vùng đất Điện Biên. Đây là tiềm năng to lớn để phát triển các loại hình du lịch lịch sử, du lịch văn hóa, sinh thái nghỉ dưỡng, tín ngưỡng trải nghiệm bản sắc dân tộc vùng cao kết hợp du lịch cộng đồng, như: tham quan quần thể di tích Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, Thành Bản Phủ, Đền thờ Hoàng Công Chất; động Pa Thơm huyền bí; Đèo Pha Đin huyền thoại; A Pa Chải - Cực Tây của Tổ quốc với Mốc 0; Hồ Pá Khoang nằm giữa một vùng thiên nhiên cảnh đẹp hùng vĩ, ẩn hiện trong mây trời non nước; Cánh đồng Mường Thanh rộng lớn nhất vùng Tây Bắc; Hệ thống Suối khoáng nóng U Va, Hua Pe; Khu Bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé; Đặc biệt là các điểm đến lý thú với các bản văn hóa:Bản Phiêng Lơi, bản
Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên: thực trạng và giải pháp 543 Co Mỵ, bản Ten, Bản Mển, bản Che Căn; Homestay Mường Then, Homestay Phương Đức,… là những điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn; ngoài ra còn có các điểm du lịch sinh thái hấp dẫn như: Khu Du lịch “Thung lũng Hoa hồng”; Khu Du lịch cộng đồng Ðào Viên Sơn. Đây là những điểm được du khách yêu thích bởi không gian văn hóa còn mang đậm bản sắc dân tộc mà trong đó lễ hội truyền thống và ẩm thực là điểm nhấn ấn tượng, là cầu nối để thực khách cảm nhận hơn về cuộc sống, con người nơi mảnh đất Điện Biên lịch sử. 3.2.2. Thực trạng hoạt động du lịch tại Điện Biên * Số lượng khách du lịch Với những lợi thế về du lịch, những năm qua, nhiều Chương trình, Đề án, Quy hoạch phát triển du lịch Điện Biên đã được phê duyệt, đặc biệt ngày 24/8/2015 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển khu du lịch quốc gia Điện Biên Phủ - Pá Khoang tỉnh Điện Biên đến năm 2020 tầm nhìn 2030 nhằm phát triển Khu du lịch Quốc gia Điện Biên Phủ - Pá Khoang thành trọng điểm du lịch của vùng Trung du miền núi Bắc Bộ nói riêng và cả nước nói chung, đã tạo thuận lợi cho du lịch Điện Biên ngày càng phát triển. Lợi thế về tài nguyên du lịch tự nhiên góp phần quan trọng trong việc thu hút du khách đến với Điện Biên ngày càng nhiều hơn. Biểu đồ. Khách du lịch đến Điện Biên từ năm 2014 đến 2019 Nguồn: [3] Từ năm 2014 đến năm 2019 là giai đoạn phát triển tương đối mạnh của du lịch Điện Biên. Năm 2019, Các tour du lịch sinh thái, cộng đồng ngày càng phát triển đưa tổng số lượt khách đến Điện Biên tăng lên 845.000 lượt người. Sự gia tăng về lượng khách đã kéo theo doanh thu du lịch ngày càng tăng, từ 540 tỉ đồng năm 2014 lên 1.366 tỉ đồng năm 2019. Hoạt động du lịch đã góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động địa phương, chuyển đổi cơ cấu kinh tế của tỉnh từ nông - lâm nghiệp sang nhóm ngành công nghiệp, dịch vụ, từng bước đưa du lịch Ðiện Biên trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh. * Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch sinh thái cộng đồng Cùng với sự phát triển các sản phẩm du lịch, cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch tại Điện Biên đang được chú trọng đầu tư nâng cấp. Đến nay, toàn tỉnh có 210 cơ sở kinh doanh lưu trú du lịch gồm 14 khách sạn từ 1 đến 4 sao và 11 khách sạn, 142 nhà nghỉ, 4 homestay, 20 nhà trọ, 90 nhà khách với 4.881 giường/2.739 buồng. Trên địa bàn tỉnh có 106 nhà hàng có thể đón, phục vụ cùng lúc từ 120 - 1.200 khách, 10 điểm vui chơi giải trí, tham quan ngoài trời có khả năng đáp ứng nhu cầu vui chơi cho 80.000 lượt khách cùng lúc. Riêng hoạt động lữ hành, tỉnh có 4 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lữ hành, trong đó 3 doanh nghiệp được cấp giấy phép kinh doanh lữ hành quốc tế, 1 doanh nghiệp kinh doanh lữ hành nội địa [3]. Các cơ sơ kinh doanh lưu trú du lịch đều đạt chuẩn về trang thiết bị, tiện nghi hiện đại, đa dạng trong loại hình lưu trú đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách. Đặc biệt, quan trọng nhất là hệ thống giao thông thuận lợi. Cùng với việc phát triển hạ tầng hàng không, hệ thống giao thông đường bộ được nâng cấp: Hệ thống đường bộ Điện Biên - Sơn La - Hòa Bình - Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc
544 Nguyễn Thị Hồng Miên Bộ, Điện Biên - Lai Châu - Lào Cai - Yên Bái - Phú Thọ và các tỉnh Đông Bắc tạo thành cung kết nối giữa các tỉnh, vùng miền trong và ngoài nước, là cầu nối thuận lợi giữa khu vực Bắc Bộ với các tỉnh Bắc Lào, khu vực Tây Nam Trung Quốc và Đông Bắc Thái Lan [3]. Với hệ thống đường giao thông đường hàng không và đường bộ thuận lợi Điện Biên là điểm du lịch lý tưởng cho các tuyến du lịch sinh thái cộng đồng, du lịch văn hóa với chương trình du lịch ngắn ngày hoặc dài ngày khám phá thiên nhiên vùng cực Tây của Tổ quốc. * Các tuyến, điểm du lịch Với thế mạnh của du lịch lịch sử, du lịch sinh thái cộng đồng, du lịch văn hóa, Điện Biên đã và đang khai thác các tuyến, điểm du lịch nổi bật, thể hiện rõ nét đặc trưng của loại hình du lịch lịch sử, du lịch sinh thái - khám phá, du lịch cộng đồng, du lịch văn hóa phù hợp với mọi đối tượng du khách, thu hút ngày càng lớn du khách. Cùng với quần thể di tích lịch sử Điện Biên Phủ đến nay, toàn tỉnh đã phát triển được hơn 20 điểm du lịch cộng đồng, sinh thái, du lịch văn hóa. Các điểm du lịch tiêu biểu: Khu di tích chiến trường Ðiện Biên Phủ là một quần thể các di tích lịch sử ghi lại chiến công của quân và dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến anh dũng chống thực dân Pháp xâm lược. Các di tích nổi bật là đồi A1, C1, C2, D1, cứ điểm Hồng Cúm, Him Lam, đồi Ðộc Lập, cầu và sân bay Mường Thanh, sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ, hầm chỉ huy của tướng Ðờ Catri, bảo tàng chiến thắng Điện Biên Phủ và các nghĩa trang liệt sĩ. Đèo Pha Đin huyền thoại chiều dài 32 km với cung đường quanh co, khúc khuỷu được tôn vinh “Tứ đại đỉnh đèo” là cung đường thơ mộng nhất vùng Tây Bắc và điểm du lịch Pha Đin Pass thú vị nằm giữa đỉnh đèo với rực rỡ cỏ cây hoa lá giữa thiên nhiên hùng vĩ. Cánh đồng Mường Thanh là cánh đồng lớn nhất vùng Tây Bắc - “nhất Thanh”,trải dài hơn 20 km, chiều rộng trung bình 6 km chạy dọc theo bờ sông Nậm Rốm. Cánh đồng Mường Thanh xòe ra như cánh hoa ban ôm lấy các di tích lịch sử Điện Biên Phủ vẽ nên một bức tranh thiên nhiên huyền ảo, thơ mộng, trù phú giữa núi rừng Tây Bắc. Hệ thống suối khoáng nóng U Va dòng suối khoáng nóng tự nhiên, nhiệt độ trung bình từ 76 - 84 oC và suối khoáng nóng Hua Pe có nguồn nước khoáng lớn với nhiệt độ thường xuyên khoảng 60 °C, là những điểm du lịch sinh thái hấp dẫn với các dịch vụ như tắm nước khoáng nóng, nghỉ dưỡng, chữa bệnh ngày càng thu hút du khách gần xa. Hồ Pá Khoang nằm giữa một vùng thiên nhiên cảnh đẹp hùng vĩ, ẩn hiện trong mây trời non nước. Mùa Đông sương mờ buông phủ tạo một phong cảnh huyền ảo, thấp thoáng là những dãy núi trập trùng, những nếp nhà xinh xắn tạo nên một khung cảnh êm đềm, thơ mộng, một thắng cảnh quyến rũ lòng người. Trong khu vực lòng hồ có các bản dân tộc Thái, Khơ Mú là những dân tộc vẫn còn gìn giữ các phong tục tập quán đặc trưng của vùng Tây Bắc. Động Pa Thơm huyền bí nằm ở lưng chừng núi với 9 mái vòm lớn nhỏ, chiều sâu khoảng hơn 350 m, chiều ngang chỗ rộng nhất chừng 20 m. Cửa động là ba khối đá lớn chắn ngang nằm uốn lượn như một con trăn khổng lồ ngăn đôi động và tạo thành hai lối vào ra. Bên trong động là vẻ đẹp lung linh huyền ảo của nhũ đá, mỗi một nhũ đá là một hình tượng khác nhau với đủ sắc màu, nơi đây được xem là điểm du lịch khám phá thú vị. A Pa Chải - Cực Tây của Tổ quốc với Mốc 0, biên giới giữa 3 nước Việt Nam - Lào - Trung Quốc, đây là một trong bốn cực của lãnh thổ Việt Nam, với 6 km đường rừng, A Pa Chải được xem là điểm khó chinh phục nhất trong du lịch trải nghiệm vùng Tây Bắc. Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé với diện tích 310.262 ha với gần 118.000 ha đất rừng tự nhiên được bao phủ 43 %, có nhiều cánh rừng nguyên thuỷ. Đây là khu bảo tồn thiên nhiên đa dạng về sinh học được đánh giá vào loại lớn nhất ở Việt Nam với hệ thực động vật đa dạng về chung loại, có ý nghĩa vô cùng to lớn cả về hệ sinh thái và cả về rừng phòng hộ Sông Đà. Đây là một điểm đến hấp dẫn cho du lịch sinh thái và nghiên cứu khoa học. Khu Du lịch sinh thái “Thung lũng Hoa hồng”, xã Thanh Hưng với vườn hoa hồng rộng bạt ngàn nằm giữa núi rừng với 3 vạn cây hồng và các loại hoa bên những khe nước, xen kẽ với nhà chòi gỗ, bàn nước, bãi cỏ rộng rãi; Khu Du lịch sinh thái Ðào Viên Sơn, xã Ẳng Tở với diện tích 7 ha, gồm những đồi cỏ tự nhiên, vườn hoa, ao cá, thác nước và 1.000 gốc đào cổ thụ, đan xen với các tiểu cảnh được thiết kế dựa trên nguyên tắc phóng tác nguyên mẫu, mang đậm yếu tố văn hóa, lịch sử của vùng đất và con người Tây Bắc. Phiên chợ vùng cao Điện Biên, tại huyện Tủa Chùa có 3 chợ chính: Mường Báng, Xá Nhè, Tả Sìn Thàng và tại huyện Mường Nhé với chợ phiên A Pa Chải là nơi du khách tìm lại những nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc vùng cao với các sản phẩm hàng hóa địa phương và đặc biệt chợ phiên là nơi vui chơi với điệu khèn lá, khèn môi, tiếng sáo gửi tình cảm, thả lời tỏ tình, trao duyên của các chàng trai cô gái vùng cao.
Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên: thực trạng và giải pháp 545 Đặc biệt, các bản văn hóa là các điểm đến lý thú với: Bản Phiêng Lơi, Bản Co Mỵ, Bản Ten, Bản Mển, Bản Che Căn; Homestay Mường Then, Homestay Phương Đức…là những điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn. Tại đây, du khách sẽ được hòa mình vào không gian sống của bà con dân tộc thiểu số, tìm hiểu những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, giàu sắc thái bản địa vùng cao Tây Bắc, thưởng thức những điệu dân ca, dân vũ độc đáo và khám phá văn hóa ẩm thực với những món đặc sản cơm lam, cá nướng, xôi ngũ sắc, thịt hun khói, canh da trâu, nậm pịa là những món ăn độc đáo của địa phương mang đậm bản sắc dân tộc. Hoạt động du lịch tại Điện Biên với các điểm du lịch thuận lợi di chuyển bằng đường bộ và đường hàng không. Các tuyến du lịch khá đa dạng, đáp ứng các nhu cầu tham quan, giải trí, tìm hiểu văn hóa, thưởng thức đặc sản địa phương, mua sắm hàng lưu niệm của du khách. Hầu hết các tuyến du lịch kết hợp song song loại hình du lịch lịch sử với du lịch sinh thái cộng đồng, du lịch văn hóa tâm linh. Trong đó, loại hình du lịch lịch sử và du lịch sinh thái cộng đồng tham quan các danh thắng, các bản văn hóa, Homestay vẫn giữ vai trò quan trọng trên các tuyến du lịch, bởi tài nguyên du lịch lịch sử và tự nhiên vốn là lợi thế của du lịch Điện Biên. * Đánh giá chung Nhìn chung, Điện Biên với nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa mang đặc trưng riêng có của du lịch miền núi Tây Bắc, đáp ứng nhu cầu và xu hướng du lịch sinh thái tự nhiên và du lịch văn hóa cộng đồng. Cảnh quan sinh thái núi rừng hùng, hồ nước, cánh đồng thơ mộng, hang động, suối khoáng nóng, di tích lịch sử gắn với nền văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào dân tộc thiểu số là điểm đến lý tưởng của du khách mọi miền; Hoạt động du lịch đã có sự tham gia của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư. Những năm qua, du lịch Điện Biên đã đạt được những thành tựu to lớn: lượt khách và doanh thu du lịch tăng nhanh; cơ bản hoàn thiện các tuyến, điểm du lịch; các dự án đầu tư phát triển du lịch tiếp tục được đẩy mạnh, cơ sở hạ tầng về giao thông, phương tiện vận chuyển, cơ sở lưu trú, khách sạn, nhà hàng đã từng bước nâng cao đáp ứng nhu cầu cơ bản của du khách; hệ thống thông liên lạc, điện nước đảm bảo; khả năng tiếp cận điểm đến thuận lợi, thời gian di chuyển nhanh hơn; các sản phẩm du lịch tiếp tục được nâng cao về số lượng và chất lượng. Đây là tín hiệu đáng mừng cho tương lai ngành du lịch của Điện Biên. Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả đạt được, hoạt động du lịch nơi đây vẫn còn nhiều hạn chế, gây không ít khó khăn, cản trở trong chiến lược phát triển du lịch. Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch sinh thái chưa đảm bảo, còn thiếu những loại hình dịch vụ chất lượng cao đáp ứng nhu cầu cuộc sống hiện đại, tiện nghi dịch vụ điểm đến và chất lượng dịch vụ chưa tốt. Việc khai thác các sản phẩm du lịch còn chưa sâu, chưa phong phú, công tác bảo vệ môi trường chưa được chú trọng. Tổ chức quản lý còn yếu, chưa đồng bộ làm giảm đi tính hiệu quả của hoạt động du lịch trong thời gian qua. 3.3. Định hướng và giải pháp phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên Điện Biên là nơi có tiềm năng phát triển mạnh ngành du lịch, do đó, việc định hướng khai thác tài nguyên, hoàn chỉnh kế hoạch phát triển du lịch của địa phương là vấn đề cấp bách. Định hướng phát triển cần tập trung vào định hướng phát triển chung, xác định dịch vụ du lịch trọng tâm là du lịch lịch sử và du lịch sinh thái cộng đồng nhằm xây dựng chiến lược phát triển, thu hút du khách, liên kết phát triển giữa các tỉnh trong khu vực, đồng thời định hướng thị trường sản phẩm với mục tiêu xác định thị trường khách du lịch đến với Điện Biên, tập trung xây dựng các sản phẩm du lịch phù hợp với nhu cầu của từng nguồn khách. Đối với du lịch Điện Biên, cần chú trọng các giải pháp phát triển theo hướng bền vững cả về kinh tế, môi trường và xã hội: Một là, phát triển du lịch theo hướng bền vững về tài nguyên, môi trường, để giảm thiểu tới mức thấp nhất về ô nhiễm môi trường trong hoạt động du lịch tất cả các công trình phục vụ du lịch phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường của cơ quan chuyên môn trước khi tiến hành xây dựng công trình phục vụ du lịch. Thường xuyên kiểm tra hệ thống nước thải, thu gom và xử lý rác thải, các địa điểm có hoạt động du lịch. Hệ thống nước thải bắt buộc phải được xử lý theo đúng tiêu chuẩn vệ sinh các chất thải của ngành môi trường, trước khi đưa nước ra hòa nhập vào môi trường tự nhiên. Tất cả rác thải bắt buộc phải được thu gom vào các thùng chứa đặt trên trục đường, các khu du lịch. Thường xuyên giám sát, kiểm tra định kỳ và kiểm tra bất thường nhằm xác định nguồn gây tác động môi trường, kiểm tra chất lượng hệ thống nước thải, thu gom và xử lý rác thải, các địa điểm có hoạt động du lịch để có các biện pháp ngăn chặn kịp thời khi có vi phạm. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục ý thức giữa gìn vệ sinh môi trường tại khu du lịch cho nhân dân địa phương và du khách; khuyến khích người dân bản địa trồng cây xanh, trồng rừng tại các khu du lịch sinh thái cộng động, tạo cảnh quan môi trường tự nhiên xanh, sạch, đẹp. Hai là, phát triển du lịch theo hướng bền vững về văn hóa - xã hội, cần nâng cao nhận thức, năng lực hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng và khuyến khích cộng đồng dân cư địa phương tích cực tham gia vào các hoạt
546 Nguyễn Thị Hồng Miên động du lịch. Sự tham gia của cộng đồng vào phát triển du lịch có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phát triển du lịch bền vững. Dân cư ở đây đa số là đồng bào dân tộc thiểu số thuộc các xã vùng núi đặc biệt khó khăn, kinh tế chậm phát triển, trình độ dân trí và nhận thức về du lịch bền vững còn rất thấp. Do đó, cần lồng ghép việc nâng cao nhận thức cho cộng đồng về phát triển du lịch vào các chương trình, dự án. Phối hợp với các phương tiện thông tin đại chúng đẩy mạnh công tác giáo dục pháp luật, nâng cao dân trí, nâng cao hiểu biết về phát triển du lịch bền vững cho cư dân địa phương. Nâng cao hiểu biết cho cộng đồng dân cư địa phương và khách du lịch trong việc bảo tồn, tôn tạo phát triển các tài nguyên du lịch. Đặc biệt chú trọng bảo tồn và phát triển giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số [4]. Phát triển các loại hình dịch vụ gắn với các giá trị văn hóa tộc người như bài thuốc gia truyền chữa bệnh của cộng đồng người Dao, phát triển các ngành nghề phụ như nghề dệt thổ cẩm của phụ nữ dân tộc Thái, chú trọng phát triển nông nghiệp sạch với một số loại hàng nông sản truyền thống như gạo nếp nương, gạo tám, mắc khén, cá sạch, thịt trâu, bò gác bếp sạch, thịt lợn mán để bán cho khách du lịch. Ba là, phát triển du lịch theo hướng bền vững về kinh tế, cần chú trọng việc quy hoạch, quản lý và tổ chức thực hiện quy hoạch du lịch một cách khoa học, hiệu quả. Chính quyền địa phương cần quản lý chặt chẽ các dự án đầu tư phát triển du lịch và chỉ cho phép đầu tư khi đã có quy hoạch được cấp thẩm quyền phê duyệt. Xây dựng các chương trình đầu tư trọng điểm các khu du lịch, tuyến điểm du lịch đã được quy hoạch. Chuẩn bị tốt hệ thống cơ sở hạ tầng. Đa dạng hóa các sản phẩm du lịch với sự phong phú, độc đáo, mang sắc thái riêng của rừng núi Tây Bắc trong đó đặc biệt chú trong sản phẩm du lịch sinh thái cộng đồng, phát huy tiềm năng du lịch từ những bản sắc độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số [4]. Đẩy mạnh Tuyên truyền quảng bá và thu hút đầu tư chú trọng xây dựng thương hiệu về phát triển du lịch sinh thái nhằm thu hút du khách trong và ngoài nước. Chú trọng đào tạo phát triển nguồn nhân lực, xây dựng tổ chức bộ máy, hoàn thiện thể chế và nâng cao năng lực quản lý [5]. Có kế hoạch đào tạo lực lượng lao động du lịch về chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ và tiếng dân tộc. Bốn là, phát triển du lịch mang bản sắc đặc trưng riêng biệt và tăng cường các hoạt động quảng bá, trên cơ sở phát triển du lịch đồng bộ, toàn diện cần tạo ra các sản phẩm du lịch đa dạng, độc đáo, mang bản sắc riêng biệt của du lịch Điện Biên [5]. Trên cơ sở những tiềm năng vốn có và xu hướng của thị trường, để đạt được mục tiêu đa dạng hóa sản phẩm du lịch, tăng sức hấp dẫn của sản phẩm du lịch nên chú trọng việc xây dựng thương hiệu du lịch cộng đồng của địa phương với các loại hình du lịch sinh thái, khám phá, du lịch cộng đồng kết hợp du lịch lịch sử nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách và tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương; quan tâm giữ gìn, phát triển các giá trị văn hóa truyền thống; tăng cường tuyên truyền, quảng bá loại hình du lịch cộng đồng của tỉnh Điện Biên đến với du khách trong và ngoài nước. 4. KẾT LUẬN Điện Biên là vùng đất giàu tiềm năng phát triển du lịch. Nguồn tài nguyên du lịch tự nhiên và du lịch văn hóa phong phú, đa dạng tạo điều kiện phát triển mạnh các loại hình du lịch đặc trưng như: du lịch nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa, du lịch lịch sử, đặc biệt là du lịch sinh thái, khám phá, du lịch Homestay. Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng đang trở thành xu hướng phát triển du lịch bền vững và phù hợp với xu thế thời đại, đáp ứng nhu cầu khám phá của đông đảo du khách muốn tìm hiểu văn hóa dân tộc đặc sắc tại vùng đất Điện Biên lịch sử. Việc phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững sẽ góp phần phát triển kinh tế- xã hội, nâng cao đời sống, gìn giữ phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số và bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái tại Điện Biên. Để đẩy mạnh phát triển du lịch Điện Biên cần đặc biệt quan tâm đến định hướng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng, chú trọng các giải pháp phát triển theo hướng bền vững cả về kinh tế, môi trường và xã hội. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Nguyễn Văn Lưu (2015), Du lịch và sự phát triển của cộng đồng. Tạp chí Văn hóa học, số 1(17), tr. 66 - 72. [2]. Phương Nhung (2018), Du lịch cộng đồng: Tạo “đòn bẩy” để phát triển. Tạp chí Tông tin và Truyền thông (Toàn cảnh sự kiện - Dư luận), số 332, tr. 32 - 34. [3]. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên (2019), Báo cáo hoạt động du lịch tỉnh Điện Biên năm 2019. [4]. Thủ tướng Chính phủ (2015), Quyết định 1465/QĐ-TTg,Phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển khu du lịch quốc gia Điện Biên Phủ - Pá Khoang, tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
Phát triển du lịch sinh thái cộng đồng bền vững tại tỉnh Điện Biên: thực trạng và giải pháp 547 [5]. UBND tỉnh Điện Biên (2008), Quyết định phê duyệt Dự án “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Điện Biên giai đoạn đến năm 2020”. [6]. Nguyễn Đình Hòe, Vũ Văn Hiếu (2001), Du lịch bền vững, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội. [7]. Phạm Trung Lương (2002), Du lịch sinh thái: Những vấn đề về lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam. Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội. SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF COMMUNITY ECOTOURISM IN DIEN BIEN PROVINCE: SITUATION AND SOLUTIONS Nguyen Thi Hong Mien Faculty of Social Studies – Dien Bien College of Teacher Training Abstract: Community ecotourism development is becoming the current trend of sustainable tourism development in our country in particular and the world in general. Community ecotourism is a type of nature and indigenous cultural tourism organized by the community with the goal of protecting the environment, creating the attraction of the community to nature and enhancing the responsibility of the community with the natural world. Dien Bien, a mountainous province in the northwestern border of the country known for its historic victory of Dien Bien Phu, is blessed with terrain, diverse ecosystems, natural landscapes, and abundant natural hot mineral water. It is the living area of ethnic minorities with unique and diverse traditional cultures, creating a various and favourable tourism resource for the development of cultural, historical, and community based eco-tourism. The paper analyses presents real situation, potential and proposes some solutions to orient the development of sustainable community ecotourism in Dien Bien. Keywords: eco-tourism, community, sustainability, Dien Bien.