TNU Journal of Science and Technology
229(12): 352 - 361
http://jst.tnu.edu.vn 352 Email: jst@tnu.edu.vn
DEVELOPING COHERENT SPEECH FOR 5-6 YEAR-OLD CHILDREN
THROUGH ACTIVITIES OF FAMILIARIZATION WITH STORY WORKS
IN PRESCHOOLS IN ETHNIC MINORITY AREAS
Tran Thi Nhung*, Trieu Ngoc Anh
TNU - University of Education
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:
14/8/2024
This study aims to analyze the current situation and propose measures to
develop coherent speech for 5-6 year-old children by activities to
familiarization with story work in preschools in ethnic minority areas. We
surveyed 27 kindergarten teachers of 5-6 year-old; and 45 children 5-6
year-old in two preschools in ethnic minority areas in Bac Kan province.
Research results show that most teachers are correctly aware of the role
and meaning of developing coherent speech with 5-6 year-old children in
preschool. However, the current organizational situation and
organizational methods still have certain limitations. Based on an analysis
of the current situation, we propose 3 measures to develop coherent
speech for 5-6 year-old children through activities to familiarize children
with story works in preschools in ethnic minority areas. The results of
this article help researchers and preschool teachers better understand the
current state of coherent speech development for 5-6 year-old children
through activities to familiarization with story work in preschools in
ethnic minority areas. From there, preschool teachers can apply these
measures in language development for children in preschool.
Revised:
26/9/2024
Published:
26/9/2024
KEYWORDS
Coherent speech
Preschool
Children 5-6 year-old
Familiarization with story work
Ethnic minority area
PHÁT TRIN LI NÓI MCH LC CHO TR 5-6 TUI
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VI TÁC PHM TRUYN
TRƯỜNG MM NON VÙNG DÂN TC THIU S
Trn Th Nhung*, Triu Ngc Ánh
THÔNG TIN BÀI BÁO
TÓM TT
Ngày nhn bài:
14/8/2024
Nghiên cu này nhm mục đích phân tích thực trạng đề xut bin
pháp phát trin li nói mch lc cho tr 5-6 tui thông qua hoạt động làm
quen vi tác phm truyn trường mm non vùng dân tc thiu s.
Chúngi kho sát 27 giáo viên khi mu giáo 5-6 tui; 45 tr 5-6 tui
hai trường mm non vùng dân tc thiu s tnh Bc Kn. Kết qu nghiên
cu cho thy đa số giáo viên đã nhận thức đúng về vai trò, ý nghĩa ca
phát trin li nói mch lc cho tr 5-6 tui trường mm non. Tuy nhiên,
thc trng t chc hoạt động và phương pháp tổ chc còn nhng hn chế
nhất định. Trên cơ sở phân tích thc trng, chúng tôi đề xut 3 bin pháp
nhm phát trin li nói mch lc cho tr 5-6 tui thông qua hoạt đng
cho tr làm quen vi tác phm truyn trường mm non vùng dân tc
thiu s. Kết qu bài báo này giúp nhà nghiên cu giáo viên mm
non hiểu rõ hơn về thc trng phát trin li nói mch lc cho tr 5-6 tui
thông qua hoạt động m quen vi tác phm truyn trường mm non
vùng dân tc thiu s. T đó giáo viên mầm non có th vn dng nhng
bin pháp này trong phát trin ngôn ng cho tr trường mm non.
Ngày hoàn thin:
26/9/2024
Ngày đăng:
26/9/2024
T KHÓA
Li nói mch lc
Mm non
Tr em 5-6 tui
Làm quen vi tác phm truyn
Vùng dân tc thiu s
DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.10939
* Corresponding author. Email: nhungtt@tnue.edu.vn
TNU Journal of Science and Technology
229(12): 352 - 361
http://jst.tnu.edu.vn 353 Email: jst@tnu.edu.vn
1. Gii thiu
Phát trin li nói mch lc (LNML) cho tr 5-6 tui trường mm non vai trò giúp tr
nâng cao kh năng giao tiếp, năng sử dng ngôn ng, góp phn phát trin tình cm, cm xúc,
phát trin toàn din nhân cách ca tr chun b cho tr bước vào lp 1. Phát trin LNML cho
tr mầm non đã được các nhà nghiên cu trên thế gii quan tâm t thế k XX. Các nghiên cứu đã
gii quyết các vấn đề v vai trò, ý nghĩa ca vic phát triển LNML đối vi s phát trin toàn din
ca tr; ni dung, hình thức, phương pháp tổ chc hoạt động giáo dc phát trin LNML cho tr;
các yếu t ảnh hưởng đến s phát trin LNML ca tr.
V vai trò, ý nghĩa của LNML đối vi tr 5-6 tui, th k đến c nghn cứu như “Phi hp
vi ph huynh nhm phát trin LNML cho tr mu go 5-6 tui qua hot động k chuyn gia đình
[1]; “Pt trin LNML cho tr 5-6 tui Vit Nam: Tiếp cn t góc độ thuyết[2]; “Phát trin
LNML ca tr mm non ri lon ngôn ng trong quá trình hoạt động pt trin nhn thc” [3]
V các bin pháp phát trin LNML cho tr, U. G. Egorova (2020) nghiên cu vấn đề v mi
quan h gia pt trin LNML la tui mu giáo ln trong bi cnh giáo dục gia đình và chỉ ra s
cn thiết ca quy trình phát trin LNML cho tr trong i trường gia đình [4]. c gi E.
Kuznetsova đề xut bin pháp phát trin LNML ca tr mu giáo thông qua các hoạt động d án
[5]. Oshchepkova E.S. cng s cho rằng trò chơi đóng vai cho hiệu qu tt trong phát trin
LNML độc thoi ca tr 5-6 tui [6]. Tác gi Cao Th Hồng Nhung đề xut bin pháp phát trin
LNML cho tr 5-6 tui thông qua t chc hot động ngoài tri [7]. Tác gi Trương Thị Thu Anh
đề xut nhiu biện pháp như sử dng tình hung vấn đề khuyến khích tr mu giáo 5-6 tui k
chuyn theo kinh nghim nhm cng c phát trin LNML [8], phi hp vi ph huynh nhm
phát trin LNML cho tr mu giáo 5-6 tui qua hoạt động k chuyn gia đình [1], xây dng môi
trưng vt cht to hng thú cho tr mu giáo 5-6 tui tham gia o hoạt động k chuyn nhm
phát trin LNML [9]. Nhóm tác gi Đặng Th Ngọc Phượng, Lê Th Nhung, Trn Viết Nhi đề xut
bin pháp thiết kế hoạt động tri nghim nhm phát trin ngôn ng mch lc cho tr mu giáo [10].
Các nghiên cứu đã chỉ ra nhiu yếu t nh hưởng đến LNML ca tr như bản thân tr, yếu t
kinh tế - xã hi của địa phương, yếu t gia đình, phương pháp giáo dc của GV…[11], [12].
Ngoài nhng nghiên cu v phát trin LNML cho tr 5-6 tuổi nói chung, đã nghiên cứu đề
cập đến vấn đề phát trin LNML cho tr 5-6 tui thông qua hoạt động làm quen (HĐLQ) với tác
phm truyn. Tác gi Nguyn Th Mai Hương nghiên cứu biện pháp đàm thoại nhm phát trin
ngôn ng đối thoi cho tr 5-6 tuổi qua HĐLQ vi truyn dân gian [13].
Như vậy, các nghiên cu v phát trin LNML cho tr 5-6 tui trưng mầm non đã tương đối
phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu quan tâm đến phát trin LNML cho tr 5-6
tui vùng dân tc thiu s (DTTS). Bài báo này phân tích thc trạng đề xut bin pháp phát
trin LNML cho tr 5-6 tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn trưng mm non vùng
DTTS. Dưới đây, chúng tôi sẽ trình bày phương pháp nghiên cu, kết qu nghiên cu v thc
trng bin pháp phát trin LNML cho tr 5-6 tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn
trưng mm non vùng DTTS.
2. Phương pháp nghiên cứu
Bài báo này s dng các phương pháp nghiên cứu sau:
* Phương pháp điều tra bng Anket: Chúng tôi s dng phiếu hỏi đ kho sát ý kiến ca giáo
viên (GV) v thc trng nhn thc, thc trng t chc hoạt động phát trin LNML cho tr 5-6
tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn trưng mm non vùng DTTS, thc trng LNML ca
tr 5-6 tui trường mầm non vùng DTTS thông qua HĐLQ vi tác phm truyn. Trong thi
gian t tháng 11/2023 đến tháng 4/2024, chúng tôi kho sát trên 27 GV dy khi mu giáo 5-6
tui; 45 tr 5-6 tui trường Mm non Hip Lc - huyn Ngân Sơn trường Mm non An
Thng - huyn Pác Nm - tnh Bc Kn.
* Phương pháp trưng cầu ý kiến: Chúng tôi trưng cu ý kiến ca GV để thêm thông tin v
thc trng bin pháp phát trin LNML cho tr 5-6 tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn
TNU Journal of Science and Technology
229(12): 352 - 361
http://jst.tnu.edu.vn 354 Email: jst@tnu.edu.vn
trường mm non vùng DTTS.
* Phương pháp xử lí s liu: Chúng tôi s dụng phương pháp toán thống kê để tng hp, phân
tích s liệu làm s đánh giá định lượng định nh cho các kết qu nghiên cu thc trng
vic phát trin LNML cho tr 5-6 tuổi thông qua LQ với tác phm truyn trường mm non
vùng DTTS.
* Phương pháp quan sát: Chúng tôi quan sát GV t chức HĐLQ với tác phm truyn cho tr
5-6 tui trưng mầm non để nghiên cu mục đích, nội dung, phương pháp và hình thức mà GV
s dụng. Đồng thi quan sát tr để thấy được thc trng LNML ca tr 5-6 tuổi trong HĐLQ với
tác phm truyn do GV t chức để có cơ sở đánh giá LNML của tr.
3. Kết qu và bàn lun
3.1. Mt s vấn đề lí lun
3.1.1. Các khái niệm
* Li nói mch lc
Th Bc Lý, Nguyn Th Thu Nga Cao Th Hng Nhung cho rng, LNML sn phm
ca hoạt động nói năng, người nói diễn đạt rõ ràng, lưu loát một ni dung/ch đề nhất định, trong
đó sự kết ni hp v ý nghĩ, cảm xúc, phương thức liên kết câu b cục để đạt được s
thông hiu của người nghe [14]. Cao Th Hng Nhung cho rằng, “Lời nói mch lc là kết qu ca
hoạt động nói năng, đó người nói diễn đạt ràng, lưu loát, sự kết ni hp lí v ý nghĩ, cm
xúc hay mt ni dung/ ch đề nht định để đạt đưc s thông hiu của người nghe” [7].
* Truyn
Theo T điển tiếng Vit, “truyện” là tác phẩm văn học miêu t tính cách nhân vt và din biến
ca s kin thông qua li k của nhà văn [15]. Theo 150 thut ng văn học, truyện “Tác phẩm
t s. Mt mt vẫn được dùng để tr mi loi tác phm t s ct truyn nói chung, mt
khác li lối dùng như thuật ng tr dung lượng tác phm t s[16]. Tác phm truyn
các tác phẩm văn học dùng để k câu chuyn, to ra nhng tình hung, nhân vt ct truyn
phc tạp để gii trí hoc truyền đạt thông điệp. Thông qua vic sp xếp ct truyn, xây dng nhân
vt, tác phm truyện thường mang li tri nghiệm đọc thú v và sâu sc cho người đọc.
* Phát trin li nói mch lc
Theo Cao Th Hng Nhung, phát trin LNML đưc hiu là quá trình tác động sư phạm ca nhà
giáo dc bng c biện pháp, phương pháp, hình thức giáo dc phù hp nhm giúp tr 5-6 tui
kh năng diễn đạt bng lời nói ràng, lưu loát, sự kết ni hp v ý nghĩ, cảm xúc hay mt
ni dung/ch đề nhất định để đạt được s thông hiu ca người nghe [7]. Tác gi Trương Thị Thu
Anh cho rng, phát triển LNML quá trình tác động phạm mục đích, kế hoch ca nhà
giáo dục đến tr nhm làm biến đổi li nói ca tr theo chiều ng ngày ng tốt hơn, hoàn thin
hơn; giúp trẻ th ch đng s dng các năng ngôn ngữ ca bản thân để trình bày nhng suy
nghĩ, tâm tư, tình cảm mt cách trôi chảy, độc lp, có ch đràng, bố cục đầy đủ, có s liên
kết v hình thc nhằm giúp ni nghe hiu nhng gì mà tr mun truyn đt [1].
3.1.2. Lí lun v phát trin li nói mch lc cho tr 5-6 tui trường mm non
Phát trin LNML cho tr 5-6 tui trường mm non quá trình giáo dc góp phn thc hin
mc tiêu chung ca giáo dc mầm non được quy định trong Văn bản hp nht s 01/VBHN-B
GD&ĐT ngày 13 tháng 4 năm 2021 [17]. Chương trình Giáo dục mầm non đã quy định v
mc tiêu, ni dung, kết qu mong đợi, phương pháp, hình thức giáo dc tr mầm non, trong đó có
nhng vấn đề liên quan đến phát trin LNML cho tr 5-6 tui là:
* Mc tiêu phát trin LNML cho tr 5-6 tui trưng mm non
(1) Có kh năng biểu đạt bng nhiu cách khác nhau (li nói, nét mt, c ch, điu bộ…);
(2) Diễn đạt rõ ràng và giao tiếp có văn hoá trong cuộc sng hàng ngày;
(3) Có kh năng nghe và kể li s vic, k li truyn [17].
TNU Journal of Science and Technology
229(12): 352 - 361
http://jst.tnu.edu.vn 355 Email: jst@tnu.edu.vn
* Ni dung phát trin LNML cho tr 5-6 tui trưng mm non
(1) Phát âmc tiếng có ph âm đầu, ph âm cui gn ging nhau và các thanh điu.
(2) Bày t tình cm, nhu cu hiu biết ca bn thân rõ ràng, d hiu bng các câu đơn, câu
ghép khác nhau.
(3) Tr li các câu hi v nguyên nhân, so sánh: Ti sao? Có gì ging nhau? Có gì khác nhau?
Do đâu mà có?.
(4) Đặt các câu hi: Ti sao? Như thế nào? Làm bng gì?.
(5) Nói và th hin c chỉ, điệu b, nét mt phù hp vi yêu cu, hoàn cnh giao tiếp.
(6) K li truyện đã đưc nghe theo trình t.
(7) K chuyện theo đồ vt, theo tranh.
(8) K li s vic theo trình t [17].
* Kết qu mong đợi v LNML ca tr 5-6 tui trường mm non
(1) K rõ ràng, có trình t v s vic, hiện tượng nào đó để người nghe có th hiểu được;
(2) S dng các t ch s vt, hoạt động, đặc điểm,… phù hợp vi ng cnh;
(3) Dùng được câu đơn, câu ghép, câu khẳng định, câu ph đnh, câu mnh lệnh,…;
(4) Miêu t s vic vi nhiu thông tin v hành động, tính cách, trng thái,... ca nhân vt;
(5) K thay đổi mt vài tình tiết như thay tên nhân vật, thay đổi kết thúc, thêm bt s
kin... trong ni dung truyn;
(6) Đóng được vai ca nhân vt trong truyn;
(7) S dng các t: cảm ơn, xin lỗi, xin phép, thưa, dạ, vâng… phù hợp vi tình hung;
(8) Điều chnh ging nói phù hp vi ng cnh [17].
* Phương pháp phát triển LNML cho tr 5-6 tui trường mm non
Trong giáo dc tr mm non, GV th vn dng linh hot mt s phương pháp để phát trin
LNML cho tr 5-6 tui. Mt s phương pháp quan trng phù hp vi mc tiêu phát trin
LNML cho tr 5-6 tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn trưng mầm non là: Phương
pháp nêu tình hung có vấn đề (GV đưa ra các tình huống c th nhm kích thích trm tòi, suy
nghĩ dựa trên vn kinh nghiệm để gii quyết vấn đề đặt ra); Phương pháp luyện tp (Tr thc
hành lặp đi lặp lại các động tác, li nói, c chỉ, điệu b theo yêu cu ca GV nhm cng c kiến
thc k năng đã được thu nhn trong hoạt động cho tr 5-6 tui làm quen vi tác phm
truyện); Nhóm phương pháp trực quan - minh ho (GV cho tr quan sát, tiếp xúc, giao tiếp vi
các đối tượng, phương tiện (vt thật, đồ chơi, tranh ảnh); hành động mu; hình nh t nhiên,
hình, sơ đồ phương tiện nghe nhìn (phim vô tuyến, đài, máy ghi âm, đin thoi, vi tính) thông
qua s dng các giác quan kết hp vi li nói nhằm tăng ng vn hiu biết, phát triển duy
ngôn ng ca trẻ); Nhóm phương pháp dùng li nói (GV s dng các phương tin ngôn ng
(đàm thoi, trò chuyn, k chuyn, gii thích) nhm truyền đạt giúp tr thu nhn thông tin,
kích thích tr suy nghĩ, chia s ý tưởng, bc l nhng cm xúc, gi nh nhng hình nh s
kin bng lời nói); Ngoài ra, GV cũng có th s dụng nhóm phương pháp giáo dục bng tình cm
khích l nhóm phương pháp nêu gương - đánh giá nhằm phát trin LNML cho tr 5-6 tui
thông qua HĐLQ vi tác phm truyn trường mm non.
* Hình thc phát trin LNML cho tr 5-6 tui trường mm non
GV th vn dng linh hot mt s hình thc c th để phát trin LNML cho tr 5-6 tui
như: Tổ chc hoạt động ch định ca GV theo ý thích ca tr; T chc l, hi; T chc
hoạt động trong phòng lp; T chc hoạt động ngoài tri; T chc hoạt động nhân; T chc
hoạt động theo nhóm; T chc hoạt động c lp.
3.1.3. Ưu thế của hoạt động làm quen với tác phẩm truyện trong phát triển lời nói mạch lạc cho
trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non
HĐLQ với tác phm truyn nhiều ưu thế trong phát trin LNML cho tr 5-6 tui trường
mm non, c th là:
Các tác phm truyện thường cha nhiu t vng, các cm t phong phú, các kiểu câu đa dạng
TNU Journal of Science and Technology
229(12): 352 - 361
http://jst.tnu.edu.vn 356 Email: jst@tnu.edu.vn
t đơn giản đến phc tp, chứa đựng nhiu tình tiết, s vic quan h logic sinh động. Qua
vic nghe tho lun v các câu chuyn, tr được m rng vn t, m rng các kiu câu, hiu
v trình t logic ca s vic. Nh đó, tr điều kin tốt để phát trin kh năng sử dng li nói
mt cách mch lạc và chính xác hơn.
Trong quá trình làm quen vi tác phm truyn, tr tham gia vào vic k chuyn, tho lun,
tham gia các trò chơi liên quan đến câu chuyn, nh vy tr phát trin k năng giao tiếp. Tr hc
cách lắng nghe người khác, diễn đạt ý kiến, tương tác một cách t tin, t nhiên, hc biểu đạt
bng nhiu cách khác nhau.
Các câu truyn thú v phong phú giúp kích thích trí tưởng tượng ca tr. Tr hội to
ra các tình hung, nhân vt, và kết cu câu truyn mi, giúp tr phát trin kh năng sáng tạo và tư
duy logic. T đó mà trẻ có cơ hội để din đạt những ý tưởng sáng to ca mình bng LNML.
Ngoài ra, HĐLQ với tác phm truyn to ra một môi trường hc tp thú v hp dn. Vic
hc thông qua câu truyn mt tri nghiệm đáng nhớ vui v vi trẻ, điều này giúp tr hng
thú và nâng cao kh năng học tp.
3.2. Thc trng phát trin li nói mch lc cho tr 5-6 tui thông qua hoạt động làm quen vi
tác phm truyn trường mm non vùng dân tc thiu s
3.2.1. Thực trạng nhận thức ca GV vphát triển lời i mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi trường mầm non
S dụng phương pháp điều tra bằng Anket, chúng tôi đã khảo sát nhn thc ca GV v vai trò,
tm quan trng ca phát triển LNML đối vi tr 5-6 tui trưng mm non và nhận được kết qu
78,3% GV cho rng rt cn thiết, 21,7% GV cho rng cn thiết, không GV nào cho rng
không cn thiết.
Để kho sát thc trng nhn thc ca GV v ý nghĩa của phát trin LNML đối vi tr 5-6 tui
trưng mm non, chúng tôi s dụng thang đo Likert 5 mc độ đi vi các mc tiêu: ng cao kh
năng giao tiếp; nâng cao năng s dng ngôn ng; góp phn phát trin tình cm, cm xúc; góp
phn phát trin toàn din nhân cách ca tr; chun b cho tr c vào lp 1. Bng 1 cho thy thc
trng nhn thc ca GV v ý nghĩa của phát triển LNML đối vi tr 5-6 tui. th thy GV ti
các trường mầm non được kho sát đều nhn thc rõ v tm quan trng ca vic phát trin LNML
cho tr. Tuy nhiên, mt s ít GV còn nhn thức chưa đầy đủ v vai trò ca phát triển LNML đối vi
mc tiêu phát trin tình cm cm xúc, góp phn phát trin toàn din nhân cách cho tr, chun b cho
tr c o lớp 1. Đây những mc tiêu quan trọng đối vi giáo dc tr 5-6 tui trưng mm
non, đặc bit là tr em vùng DTTS bi tr chu ảnh hưng ca yếu t ngôn ng giao thoa, điu kin
kinh tế địa phương, hoàn cảnh gia đình nên sẽ gặp khó khăn hơn khi bước vào lp 1.
ảng 1. Thc trng nhn thc ca GV v ý nghĩa của phát triển LNML đối vi tr 5-6 tui
Mc tiêu
Nhn thc ca GV (%)
Rt quan
trng
Quan
trng
Bình
thường
Không quan
trng
Rt không
quan trng
Nâng cao khả năng giao tiếp
89
11
0
0
0
Nâng cao kĩ năng sử dụng ngôn ngữ
73,2
26,8
0
0
0
Góp phần phát triển nh cảm, cảm xúc
65,2
29,8
5,0
0
0
Góp phần phát triển toàn diện nhân cách của trẻ
58,2
38,8
3,0
0
0
Chuẩn bị cho trẻ bước vào lớp 1
71,2
23,8
5,0
0
0
3.2.2. Thc trng hiu qu s dụng các phương pháp tổ chc hoạt động phát trin LNML cho tr
5-6 tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn trường mm non vùng DTTS
Để kho sát hiu qu s dụng các phương pháp tổ chc hoạt động phát trin LNML cho tr 5-
6 tuổi thông qua HĐLQ với tác phm truyn trường mm non vùng DTTS, chúng tôi s dng
câu hỏi: “Thy/cô cho biết hiu qu s dụng các phương pháp phát triển li nói mch lc cho tr
mu giáo 5-6 tui trường mm non”, kết qu khảo sát được th hin Bng 2.
Bng 2 cho thấy, các phương pháp chưa được s dng hiu qu phương pháp dùng lời nói,