intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Phẫu thuật não thức tỉnh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

5
lượt xem
1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày đánh giá kết quả phẫu thuật não thức tỉnh ở người bệnh bị khối u thần kinh đệm tại bệnh viện Việt Đức. Phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu loạt ca lâm sàng được thực hiện phẫu thuật não thức tỉnh tại bệnh viện Việt Đức từ 3/2019-9/2023.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Phẫu thuật não thức tỉnh

  1. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 532 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023 PHẪU THUẬT NÃO THỨC TỈNH Đồng Văn Hệ1, Trịnh Thu Huyền2 TÓM TẮT 39 Từ khoá: mổ não thức tỉnh, u tế bào thần Mục tiêu: Đánh giá kết quả phẫu thuật não kinh đệm, glioma. thức tỉnh ở người bệnh bị khối u thần kinh đệm tại bệnh viện Việt Đức. SUMMARY Phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu loạt ca AWAKE BRAIN SURGERY lâm sàng được thực hiện phẫu thuật não thức tỉnh Objective: To evaluate the results of awake tại bệnh viện Việt Đức từ 3/2019-9/2023 brain surgery in patients with glioma tumors at Kết quả: Có 20 ca lâm sàng đã được phẫu Viet Duc hospital. thuật, trong đó nam giới chiếm ưu thế với 70% Methods: A prospective study of a series of (14 bệnh nhân). Kích thước trung bình của các clinical cases undergoing awakening brain khối u là 3514 mm, phần lớn khối u khối u nằm surgery at Viet Duc hospital from March 2019 to ở vùng vận động 85% và vùng ngôn ngữ 15%. September 2023 Thời gian phẫu thuật trung bình là 25438 phút, Results: There were 20 patients that were trong đó thời gian người bệnh tỉnh là 9026 phút. operated, in which men predominated with 70% Mức độ đau của người bệnh khi tỉnh, phẫu tích (14 patients). The average size of the tumors is cắt u rất thấp (31 với thang điểm đau nhất là 3514 mm, the majority of tumors are located in 10). Mức độ phối hợp với bác sỹ rất cao (91 với the motor area 85% and the language area 15%. thang điểm phối hợp cao nhất là 10) và mức độ The average surgery time is 25438 minutes, of thoái mái khi tỉnh, cắt u rất cao (82 với thang which the patient's awake time is 9026 minutes. điểm thoải mái nhất là 10). Tỷ lệ cắt hết u là 80% The patient's pain level when awake and doing (16/20); cắt gần hết u (>90%) là 15% (3/20) và tumor resection is very low (31 with the highest cắt 70% khối u ở 1/20. Không có tử vong. Liệt pain scale being 10). The level of coordination nhẹ tạm thời sau mổ 1/20. Nói khó sau mổ 0/20. with the doctor is very high (91 with the highest Không có trường hợp nào phải mổ lại. coordination scale being 10) and the level of Kết luận: Phẫu thuật não thức tỉnh cắt u comfort when awake and doing the tumor glioma là phẫu thuật an toàn, hiệu quả và ít biến resection is very high (82 with the highest chứng, di chứng, tỷ lệ thành công cao. comfort scale being 10). The gross total resection rate is 80% (16/20); subtotal resection (>90%) is 1 15% (3/20) and removing 70% of the tumor is Trung tâm Phẫu thuật Thần kinh, bệnh viện Hữu 1/20. There were no deaths, temporary mild Nghị Việt Đức 2 paralysis after surgery in 1 patient, no case of Trung tâm Gây mê hồi sức, bệnh viện Hữu Nghị dysphasia after surgery. There were no cases Việt Đức requiring re-operation. Chịu trách nhiệm chính: Đồng Văn Hệ Email: dongvanhe2010@gmail.com Conclusion: Awake brain surgery to remove Sdt: 0903256868 glioma is a safe, effective surgery with few Ngày nhận bài: 8.10.2023 complications and sequelae and has a high Ngày phản biện khoa học: 20.10.2023 success rate. Ngày duyệt bài: 27.10.2023 Keywords: Awake brain surgery, glioma. 261
  2. HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM – LẦN THỨ XXII I. ĐẶT VẤN ĐỀ cứu này nhằm đánh giá kết quả phẫu thuật U tế bào thần kinh đệm (glioma) là u não thức tỉnh tại bệnh viện Việt Đức từ nguyên phát tại não hay gặp nhất, chiếm 75% 3/2019-9/2023. u nguyên phát ác tính tại não. Gioma bao gồm glioma bậc thấp và glioma bậc cao. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Chẩn đoán u não loại glioma không quá khó Nghiên cứu tiến cứu bao gồm 20 bệnh khăn do sự phổ biến của các phương pháp nhân được thực hiện phẫu thuật não thức tỉnh chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ tại bệnh viện Việt Đức từ 3/2019-9/2023. thường quy và cộng hưởng từ nâng cao. Điều Nghiên cứu được sự chấp nhận của hội đồng trị glioma là điều trị đa mô thức gồm phẫu đạo đức của bệnh viện. Tất cả người bệnh thuật, xạ trị và hoá trị. Phẫu thuật đóng vai được bác sỹ Đồng Văn Hệ khám và trực tiếp trò quan trọng nhất, ảnh hưởng tới tỷ lệ sống phẫu thuật. Người bệnh được khám lâm thêm sau phẫu thuật. Phẫu thuật cắt càng sàng, chụp cộng hưởng từ và các thăm dò, nhiều khối u thì thời gian sống thêm sau mổ xét nghiệm khác để đánh giá khả năng gây càng dài. Nhưng phẫu thuật cắt khối u gặp mê, phẫu thuật. Người bệnh được bác sỹ giải nhiều khó khăn, nhất là khi khối u lớn, nằm thích về phẫu thuật não thức tỉnh, các giai sâu trong nhu mô não, u vùng chức năng như đoạn phẫu thuật, xem video về sự phối hợp vận động, ngôn ngữ, cảm giác… Đối với của người bệnh với các bác sỹ, nhân viên y tế glioma bậc thấp, tỷ lệ sống thêm sau mổ hơn trong quá trình phẫu thuật. Chúng tôi loại trừ 8 năm là 91% khi cắt bỏ hơn 90% khối u, ra khỏi nhóm nghiên cứu những trường hợp nhưng tỷ lệ sống thêm hơn 8 năm chỉ đạt dưới 18 tuổi, có biểu hiện rối loạn nhận thức, 60% nếu cắt ít hơn 90% khối u khi phẫu rối loạn nói quá nặng không thể giao tiếp, thuật. Tương tự như vậy, đối với glioma bậc béo phì hay những trường hợp nguy cơ rối cao, tỷ lệ sống thêm sau mổ dao động 34-58 tháng nếu cắt trên 90% khối u, và sống thêm loạn hô hấp. Kết quả giải phẫu bệnh là 8-13 tháng nếu cắt dưới 90% khối u (1,2). glioma. Người bệnh được khám lại sau mổ ít Làm thế nào có thể cắt rộng rãi khối u, nhất một lần sau phẫu thuật 1 tháng. Trước cắt hơn 90% khối u glioma? Đây là vấn đề khi mổ, bác sỹ mổ, bác sỹ gây mê và các bác rất khó vì cắt càng nhiều khối u thì tỷ lệ di sỹ, điều dưỡng, nhân viên tham gia phẫu chứng càng cao khi khối u xâm lấn vùng thuật được họp bàn kỹ lưỡng phương án thực chức năng. Phẫu thuật thức tỉnh thực hiện cắt hiện, phối hợp cũng như cách thức xử lý các u não khi người bệnh tỉnh, có thể nói chuyện diễn biến không mong muốn trong khi mổ. hoặc cử động trong khi cắt glioma là giải Kíp phẫu thuật gặp và giải thích trực tiếp cho pháp được nhiều trung tâm lớn ở các quốc người bệnh, gia đình người bệnh về lợi ích, gia phát triển áp dụng (3,4,5). Người bệnh những diễn biến có thể xảy ra trong phẫu không bị đau trong khi cắt glioma. Lần đầu thuật và sự phối hợp của người bệnh, gia tiên tại Việt Nam, chúng tôi áp dụng thành đình người bệnh. Tất cả những trường hợp công kỹ thuật phẫu thuật não thức tỉnh ở đồng ý tham gia được đưa vào nhóm phẫu bệnh viện Việt Đức vào tháng 3/2019, và sau thuật thức tỉnh và nhóm thực hiện nghiên đó đã áp dụng thành công trên một số trường cứu. hợp, chính vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên 262
  3. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 532 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023 Đánh giá trước mổ được thực hiện bằng động, ngôn ngữ hay cảm giác gần với khối u. khám lâm sàng, dấu hiệu khu trú như rối loạn Giai đoạn ngủ để đóng vết mổ: khi đóng vận động, ngôn ngữ, cảm giác, nhận thức, co màng cứng hoặc đóng da, người bệnh có thể giật. Bác sỹ phẫu thuật và gây mê đánh giá đau nên cần thiết phải tiêm thêm giảm đau tại tình trạng tâm thần của người bệnh. Tất cả chỗ hoặc cho bệnh nhân ngủ lại. người bệnh được chụp cộng hưởng từ nâng Phẫu thuật cắt u: quá trình cắt u được cao. Xác định đường mổ, đường rạch da, nắp thực hiện với kính vi phẫu (OPMI Pentaro sọ, đường mở trên rãnh cuốn não hay vỏ não. 900 Microscope, Carl Zeiss), dụng cụ vi Tại phòng mổ: người bệnh được đặt tư thế phẫu thường quy. Chúng tôi sử dụng dao nằm ngửa hoặc nghiêng, đặt đường truyền điện đơn cực (200 Hz, 0,5ms, từ 2-10 mA) tĩnh mạch và đường truyền động mạch, đặt và dao lưỡng cực (50 Hz, 0,5ms, 4-10 mA) ống thông bàng quang. Người bệnh cần được để kích thích vỏ não và nhu mô não. Trong đặt ở tư thế thoải mái nhất, có thể cử động quá trình kích thích vỏ não, nhu mô não, bác các chi và nói chuyện dễ dàng nhất. Bác sỹ sỹ sẽ yêu cầu người bệnh cử động, trả lời các phẫu thuật và bác sỹ gây mê trực tiếp giải câu hỏi, nhận biết các đồ vật và hình ảnh. thích lại cho người bệnh và đánh giá khả Đánh giá tình trạng trước mổ bằng thang năng triển khai thực hiện trước khi bắt đầu. điểm Karnofsky. Đánh giá trong mổ bằng độ Các giai đoạn khác chuẩn bị như cuộc mổ dài thời gian của cả cuộc mổ, từng giai đoạn, thông thường bảo đảm vô trùng, các thiết bị sự phối hợp của người bệnh với bác sỹ theo thường quy như dao điện, máy khoan, dụng thang điểm 0-10 (10 điểm là phối hợp tuyệt cụ vi phẫu, hệ thống navigation… vời, 0 điểm là phối hợp kém nhất). Mức độ Phẫu thuật được chia thành 3 giai đoạn: đau của người bệnh được đánh giá theo thang giai đoạn ngủ (gây tê da đầu, an thần sâu), điểm VAS 0-10 điểm. Mức độ thoái mái của giai đoạn tỉnh và giai đoạn ngủ (an thần sâu). người bệnh trong quá trình phẫu thuật đánh Giai đoạn ngủ: người bệnh được an thần, giá theo thang điểm VAS sửa đổi 0-10 điểm tiêm gây tê dưới da đầu bằng xilocaine pha (0 điểm là khó chịu nhất và 10 điểm là thoải với adrenaline (1/200000). Trong giai đoạn mái như bình thường). Trong mổ sẽ đánh giá này, bác sỹ sẽ thực hiện rạch da, khoan và mức độ thành công của phẫu thuật thức tỉnh: cắt xương mở nắp sọ, mở màng cứng. Sau hoàn thành cuộc mổ, dừng cuộc mổ và khi mở xong màng cứng là kết thúc giai đoạn chuyển gây mê thường quy và đánh giá một này. Giai đoạn ngủ: Giai đoạn này bắt từ khi số diễn biến như co giật, não phù căng khi đã mở xong màng cứng. Người bệnh được người bệnh kích thích không hợp tác. Đánh ngừng an thần, tỉnh lại, có thể nói chuyện và giá sau mổ: tình trạng người bệnh, biến cử động theo yêu cầu của bác sỹ, nhân viên y chứng, tai biến, tử vong. Đánh giá tình trạng tế. Giai đoạn này bao gồm phẫu tích, cắt khối người bệnh bằng thang điểm Karnofsky khi u glioma. Giai đoạn này kết thúc khi đã cắt ra viện và sau khi ra viện >1 tháng. Mức độ khối u theo như mong muốn của phẫu thuật cắt hết u đánh giá dựa vào chụp cộng hưởng viên. Trong giai đoạn này, bác sỹ liên tục nói từ tiêm thuốc sau mổ 48 giờ: cắt hết u (không chuyện và đề nghị người bệnh cử động, trao còn phần ngầm thuốc), cắt gần hết u (phần đổi với người bệnh để xác định vùng vận ngấm thuốc viền xung quanh và dưới 10% 263
  4. HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM – LẦN THỨ XXII khối u trước khi mổ), cắt một phần u (cắt hơn nhận nếu mổ lần sau). Điều trị bổ xung xạ trị, 50% và
  5. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 532 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023 IV. BÀN LUẬN phân biệt khối u với tổ chức lành nên dễ Trước khi thực hiện phẫu thuật não thức dàng cắt u, không nhất thiết phải sử dụng tỉnh, người ta đã thực hiện nhiều thí nghiệm phương pháp mổ thức tỉnh. Đối với những kích thích điện lên vỏ não vùng vận động của khối u này, xác định đường tiếp cận khối u động vật. Sau đó, ca phẫu thuật sử dụng điện tránh đi qua tổ chức não lành, phần não chức kích thích lên vỏ não lần đầu tiên trên thế năng dựa vào cộng hưởng từ bó sợi sẽ tránh giới thực hiện vào năm 1874. Đó là trường gây di chứng, biến chứng. hợp khối u trong sọ chèn ép gây mòn xương Thời gian cả cuộc mổ không dài hơn so sọ (3). Phẫu thuật não thức tỉnh cùng với sự với thời gian mổ glioma kinh điển (gây mê). kích thích điện lên vỏ não trong quá trình Thời gian tỉnh của người bệnh trung bình phẫu thuật lần đầu tiên chính thức thực hiện 9026 phút. Đây là thời gian phẫu tích cắt u vào năm 1937 bởi Penfield và Boldrey trong trong khi người bệnh tỉnh, vận động theo yêu phẫu thuật động kinh. Thời gian đầu tiên, cầu của bác sỹ hoặc trả lời bác sỹ, nói phẫu thuật não thức tỉnh nhằm chủ yếu đánh chuyện với bác sỹ. Thời gian này được tính giá đâu là vùng vỏ não gây động kinh, vùng từ sau khi mở màng cứng, cắt u xong và tới động kinh, vùng vận động. Phẫu thuật não khi bắt đầu đóng màng cứng. Thời gian này thức tỉnh đạt được bước tiến mới vào những dài ngắn tuỳ thuộc vào mức độ phẫu tích, năm 1970 khi George Ojemann thực hiện kích thước, vị trí khối u và khả năng phối những kích thích điện vỏ não một cách hệ hợp của người bệnh (8). Trong thời gian tỉnh, thống để xác định chức năng từng vùng vỏ phẫu thuật viên phẫu tích và cắt khối u, não trong khi mổ giúp tránh làm tổn thương người bệnh có thể cảm thấy khó chịu hoặc những vùng chức năng đó trong quá trình không thể phối hợp được, không thể chịu phẫu thuật (6,7). đựng được (1,9,10). Tất cả 20 trường hợp Kết quả thực hiện phẫu thuật não thức của chúng tôi, người bệnh đều phối hợp khá tỉnh khối u não glioma ở 20 trường hợp tại tốt, và cảm thấy khá thoải mái khi được thực bệnh viện Việt Đức cho thấy kết quả rất khả hiện phẫu thuật tỉnh (Bảng 2). Không có quan. Tất cả những trường hợp mổ thức tỉnh trường hợp nào phải dừng phẫu thuật vì đều là khối u não glioma. 20 trường hợp người bệnh không thể chịu đựng được, hoặc glioma bào gồm 17 trường hợp u vùng vận không thể phối hợp được. Điều này cho thấy động và 3 trường hợp u vùng ngôn ngữ. Phần chúng tôi đã chọn lựa đúng người bệnh, giải lớn khối u lớn (đường kính 3514mm) (Bảng thích để người bệnh phối hợp tốt trước khi 1). Chúng tôi lựa chọn mổ thức tỉnh u glioma quyết định thực hiện phẫu thuật thức tỉnh. vì thường khó phân biệt giữa tổ chức lành và Ngoài cách giải thích cho người bệnh và gia khối u glioma, đôi khi nên không thể xác đình người bệnh về phẫu thuật thức tỉnh, định chính xác ranh giới giữa u và nhu mô chúng tôi cho tất cả người bệnh xem video não lành. Những khối u khác như u di căn cuộc mổ thức tỉnh trên youtube để họ hiểu rõ não, u màng não ranh giới rất rõ, không khó 265
  6. HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM – LẦN THỨ XXII phẫu thuật thức tỉnh như thế nào, phối hợp chưa có nhiều kinh nghiệm nên chúng tôi với mọi người ra sao. quyết định chuyển gây mê. Người bệnh được Hầu hết người bệnh cảm nhận đau ít, phẫu thuật gây mê như kinh điển và không không đau đáng kể. Người bệnh cũng cảm xảy ra tai biến gì. Người bệnh bị liệt nhẹ nửa thấy rất thoải mái trong quá trình bác sỹ phẫu người sau khi phẫu thuật và hồi phục tốt 6 tích khối u (Bảng 2). Tất cả người bệnh đều tháng sau đó. nói chuyện với bác sỹ bình thường, trả lời Kết quả cắt hết u ghi nhận ở 16/20 (80%) các câu hỏi chính xác và một số hát trong khi trường hợp trên phim cộng hưởng từ sau mổ, bác sỹ cắt u như hát quốc ca, hát tình ca. Một cắt gần hết u, chỉ còn ngấm thuốc dạng viền số người bệnh khó chịu vì phải nằm lâu một ở bao khối u ghi nhận ở 3 trường hợp và 1 tư thế, cử động đầu khó (vì cố định đầu vào trường hợp cắt hơn 70% khối u. Không có tử khung Mayfield), hoặc đau ở điểm cố định vong, không có biến chứng nặng, không có đầu trên khung (6,8). Một số tác giả ghi nhận trường hợp nào cần mổ lại do biến chứng sau những thay đổi như lo lắng thái quá sau phẫu mổ. Chỉ 1 trường hợp duy nhất liệt nhẹ tạm thuật não thức tỉnh (9,10) nhưng chúng tôi thời hơn so với trước khi mổ. Không có không ghi nhận trường hợp nào. Tất cả các trường hợp nào nói khó hơn trước mổ. bệnh nhân đều đồng ý sẽ mổ thức tỉnh nếu Phẫu thuật não thức tỉnh ghi nhận thành khi khối u tái phát. công ở 20 trường hợp đầu tiên cho thấy tính Phẫu thuật thức tỉnh thành công về kỹ an toàn, và khả năng áp dụng khả thi tại Việt thuật ghi nhận ở 100% người bệnh. Cả 20 Nam. Phẫu thuật não thức tỉnh ngày càng trở trường hợp đều thực hiện thành công tiếp cận nên phổ biến, là tiến bộ rất quan trọng trong khối u, cắt u trong khi người bệnh tỉnh. phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn glioma. Cùng Trường hợp duy nhất phải chuyển gây mê là với lập bản đồ vỏ não trong mổ mapping, trường hợp nam 53 tuổi, gioma độ IV. Người phẫu thuật não thức tỉnh sẽ giúp phẫu thuật bệnh là bác sỹ, và đã cắt gần xong khối u, glioma triệt để hơn, an toàn hơn và hiệu quả còn một phần nhỏ u đang phẫu tích và khi hơn. Kỹ thuật mới này giúp các bác sỹ thêm đó, người bệnh bị co giật. Người bệnh đã bị sự lựa chọn khi quyết định phẫu thuật u não động kinh từ khi phát hiện khối u, và đang glioma. dùng mỗi ngày 2 viên deparkin 500mg. Ngày hôm mổ, người bệnh không dùng thuốc. V. KẾT LUẬN Thực tế, nhiều tác giả cũng ghi nhận co giật Kết quả phẫu thuật não thức tỉnh tại bệnh trong khi phẫu thuật thức tỉnh nhưng kiểm viện Việt Đức cho thấy đây là phương pháp phẫu thuật an toàn, hiệu quả khi cắt khối u soát tốt bằng thuốc chống động kinh (3,4,9). glioma. Phẫu thuật não thức tỉnh có thể cắt Trường hợp của chúng tôi chuyển gây m ê vì khối u glioma triệt để, ít biến chứng, ít di khi đã dùng thuốc chống động kinh, người chứng và mở ra hướng phẫu thuật mới, có bệnh vẫn co giật. Vì đây là trường hợp đầu thể áp dụng với một số loại u vùng chức tiên co giật trong lúc phẫu thuật thức tỉnh, và năng. 266
  7. TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 532 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2023 TÀI LIỆU THAM KHẢO 6-Kessel E V et all (2020), Neurocognitive 1-Gogos A J et all (2020), Awake glioma changes after awake surgery in glioma surgery: technoical evoluation and nuances, patients: a retrospective cohort study, Journal Journal of neuro-oncology, 147, 515-524. of Neuro-Oncology, 146, 97-109 2-Zele T et all (2022), Awake craniotomy for 7-Maldau M V et all (2014), Awake craniotomy operative treatment of brain gliomas- for gliomas in high-field intraoperative experience from university medical magnetic resonance imaging suite: analysis Ljubljana, Radiol Oncol 57, 2, 191-200 of 42 cases, J Neurosurg, 121, 810-817. 3-Gravesteijn B Y et all (2018), Awake 8-Sales A H et all (2022), Surgical treatment of craniotomy versus craniotomy under general glioblastoma: state of art and future trends, J anesthesia for the surgical treatment of Clin Med, 11, 18, 5354. insular glioma: choices and outcomes, 9-Mofatteh M et all (2023), Stress, anxiety and Neurological research, 40, 2, 87-96. depression associated with awake craniototy, 4-Kinoshita M et all (2016), Critical neural Neurosurgery, 92, 225-240. networks in awake surgery for gliomas, 10-Kelm A et all (2017), Resection of gliomas Neurol Med Chir (Tokyo), 56, 674-686, with and without neuropsychological support 5-Krambek M C et all, Awake craniotomy in during awake craniotomy-effects on surgery brain tumors-technique systematization and and clinical outcome, Frontiers in oncology, the state of the art, Rev Col Bras Cir, 48, 7, 176, 1-6. E20202722. 267
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1