Phối hợp màu sắc trong nhiếp ảnh - Phần 1

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

349
lượt xem 170
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Để tiếp bước các bác chịu khó viết bài cho anh em, tôi xin đóng góp thêm một chút kiến thức sưu tập được về sự phối hợp màu sắc trong nhiếp ảnh. Vì bài viết hơi dài nên tôi xin post từng phần khi có thời gian, các bác có thấy sai sót trong bài viết xin chân thành góp ý để tôi có thể hoàn thiện. Bài viết và hình ảnh chủ yếu lấy ra từ cuốn sách "Photographie numérique: La couleur" (The digital photography expert, colour) của tác giả Micheal Freeman, cộng với một chút kiến thức của...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phối hợp màu sắc trong nhiếp ảnh - Phần 1

Ph i h p màu s c trong nhi p nh - Ph n 1 Ph n 1: Ngôn ng c a màu s c ti p bư c các bác ch u khó vi t bài cho anh em, tôi xin óng góp thêm m t chút ki n th c sưu t p ư c v s ph i h p màu s c trong nhi p nh. Vì bài vi t hơi dài nên tôi xin post t ng ph n khi có th i gian, các bác có th y sai sót trong bài vi t xin chân thành góp ý tôi có th hoàn thi n. Bài vi t và hình nh ch y u l y ra t cu n sách "Photographie numérique: La couleur" (The digital photography expert, colour) c a tác gi Micheal Freeman, c ng v i m t chút ki n th c c a b n thân còn rơi r t l i t h i i h c. Các ki n th c này ch y u mư n t h i h a nên bác nào h c t trư ng m thu t ra r t rành. Ph n 1: Ngôn ng c a màu s c (m t vài khái ni m cơ b n) - Các mô hình (modèles) màu s c Các mô hình th hi n màu s c ã có t nhi u th k trư c, nhưng m t mô hình th c s i t nghiên c u khoa h c và có mang tính h a hình ư c t o b i Newton năm 1702, t ó n nay r t nhi u mô hình khác ư c sinh có d ng t 2D n 3D và ư c dùng cho nhi u m c ích khác nhau
1-Vòng tròn c a Newton: 7 màu c u v ng ư c x p liên t c teo th t trong m t vòng tròn, s liên h gi a các s c màu tr nên có lu t l và rõ ràng. Mô hình này r t h u ích hi u s ph i h p hài hòa v cân b ng c a màu s c, là công c cơ b n c a lý thuy t màu s c. 2-Vòng tròn ph màu: s chuy n ti p các màu mang tính liên t c, màu tương ng v i o° ư c t lên trên cùng 3-Tam giác Delacroix: 3 màu cơ b n trong h i h a ư c t trên 3 nh tam giác, n i v i nhau b i 3 màu th c p b c 2 (t o ra b ng cách tr n 2 màu cơ b n tương ng) 4-Ngôi sao màu c a Blanc: 1867, m i tương quan gi a 3 màu cơ b n, 3 màu th c p b c 2 và 6 màu th c c p b c 3 5-Vòng tròn c a Mulsell: 1905, h a sĩ M Albert Munsell t o ra mô hình t 5 màu cơ b n: , vàng, xanh lá cây, xanh dương, màu tía (poupre) và 5 màu trung gian, ư c làm cơ s cho mô hình 3D Musell, mô hình này v n ư c dùng b i GregtaMacbeth
6-Vòng tròn c a Ostwald: 1916, nhà hóa h c c Wilhem Ostwald t o ra mô hình 25 màu t o ra t các màu ư c c m nh n: , vàng, xanh lá cây và xanh dương, màu xanh lá cây ư c coi là cơ b n dư i góc c m nh n th giác Mô hình màu 3D L*a*b*: ư c t o ra năm 1976 t h i ngh qu c t v chi u sáng, m c ích là th hi n ư c t t c màu s c có th nh n bi t ư c cũa th giác, mô hình này dùng 3 giá tr : s c màu (teint), bão hòa ( tinh khi t, saturation, màu càng tinh khi t thì càng tươi),và sáng. ây là m t mô hình r t r ng và bao hàm các mô hình khác, ta có th hình dung m t vòng tròn 2D th hi n các s c màu, khi chuy n vô tâm thì bão hòa gi m d n, v trí màu trên vòng tròn ơc hi n th b ng 2 giá tr : a (theo tr c -xanh lá cây) và b (theo tr c xanh dương-vàng) t t c các giá tr 2D ó ư c c ng thêm giá tr cư ng sáng theo tr c vuông góc vòng tròn thành ra 3D
Th c t luôn có s xung t gi a các mô hình màu d a trên ánh sáng ph n chi u và mô hình d a trên ánh sáng tr c ti p: Newton b t u t màu quang ph (áng sáng tr c ti p tách ra khi qua th u kính) trong khi nhi u lí thuy t gia khác nghiên c u trên màu c a ánh sáng ph n chi u. Trong nhi p nh digital, ta dùng c 2 h th ng, ánh sáng tr c ti p trên màn hình và ánh sáng ph n chi u trong in n. Th c ch t cái vòng ph màu c a newton ta th y trên ây ch là mang tính ph ng ch ng vì ta không th in ư c trên gi y (màu ánh ph n chi u) - Các s c màu (teinte) cơ b n Khái ni m v các s c màu cơ b n (các màu chính t o ra các màu khác) có t r t lâu và thư ng b t u t các ch t màu tinh khi t tìm th y ư c trong thiên nhiên. Th i trung c màu vàng kim lo i, màu và màu xanh dương ư c dùng nhi u nh t không ph i d a trên khái ni m pha tr n màu s c mà ch ng qua kim lo i vàng, b t th n sa và á da tr i (outremer) s n có trong thiên nhiên. n nay ngư i ta th ng nh t thành 2 h khác nhau, h ánh sáng tr c ti p có 3 màu cơ b n: -Xanh dương-Xanh lá cây và h ánh sáng ph n chi u có 3 màu cơ b n khác: -Vàng-Xanh dương
3 màu cơ b n c a áng sáng tr c ti p ( -Vàng-Xanh lá cây) ư c t o ra b i s chi u sáng tr c ti p (trên sensor, màn hình), k t qu pha tr n l n nhau s cho ra màu tr ng 3 màu cơ b n c a áng sáng ph n chi u ( -Vàng-Xanh dương) t o ra b i các ch t màu in ho c v trên gi y, khi tr n l n v i nhau s ra màu en, ây cũng là 3 màu cơ b n trong h i h a Trong h i h a, h u như t t c màu s c ư c phát sinh ra b i s pha tr n t 6 màu sau: 3 màu cơ b n ( -Vàng-Xanh dương) và 3 màu th c p b c 2 (Cam- Xanh lá cây-Tím) c ng v i các màu Tr ng, en ho c xám, vì nhi p nh th a hư ng các ki n th c t h i h a nên ta s l n lư t nghiên c u các màu này, hơn n a trong th gi i xung quanh ta ph n l n các màu s c là k t qu c a ánh sáng ph n chi u, ch tr các v t phát sáng tr c ti p như m t tr i, các lo i èn... - bão hòa (saturation): Các s c màu "tinh khi t" hòan toàn bão hòa, khi ó nó cho cư ng (màu) t i a, th c t trong cu c s ng các màu ít khi nào hoàn toàn bão hòa, chúng "dơ" hơn, x n hơn, th m chí bão hòa=0 (màu tr ng, xám ho c en) vì v y các màu "tinh khi t" luôn ư c dùng làm tr ng tâm c a m t b c hình n u ta tìm ư c chúng trong thiên nhiên. Trong th c t ta có th làm gi m bão hòa c a m t màu b ng cách pha thêm màu tr ng, màu en, xám ho c m t màu b sung (màu i di n trong vòng tròn th hi n màu s c)
Th c t , hi m khi tìm ư c màu hoàn toàn bão hòa trong thiên nhiên, ngoài các loài hoa và m t s s c t ng v t, ngay c b u tr i xanh không bão hòa như ta c m nh n Khi c t qua mô hình lab, các s c màu t ư c bão hòa t i a các cư ng sáng khác nhau, ví d trên hình cùng m t cư ng sáng, màu vàng bão hòa hơn màu tím - sáng (luminosité)
Cư ng sáng t i a ph thu c vào s c màu, màu vàng là màu sáng nh t, trái l i màu tím t i nh t, sáng làm màu s c sáng lên hay th m l i, màu tr ng và en là 2 thái c c. Ta nên nh là m t cư ng sáng tương ng v i 1 s c màu, màu vàng ch t n t i "tông" sáng, màu tr thành màu h ng và m t i các tính ch t c a nó n u b sáng quá, màu xanh dương trái l i, ph g n h t cư ng sáng (t t i n sáng ta v n c m nh n ư c ó là màu xanh dương) , màu cam có c i m g n gi ng màu vàng và màu xanh lá cây g n gi ng màu xanh dương, còn màu tím là khó ch u nh t, n u sáng lên m t chút nó tr thành màu "lavande" còn th m hơn nó ti n g n màu xanh dương m. Cư ng sáng trong nhi p nh ph thu c vào s o sáng (exposition), b ng cách thay i nó ta s rút ra ư c các hi u qu khác nhau v màu s c Cư ng sáng thay i tùy theo s c màu, màu vàng luôn sáng, khi làm t i l i nó tr thành màu vàng t, trong khi màu tím luôn luôn t i, n u sáng lên nó tr thành màu tái, ta cũng th y r ng màu vàng bão hòa sáng hơn màu tím bão hòa nhi u
S gi m sáng m t chút giúp tăng các s c màu, n u ta gi m sáng nhi u s làm cho chúng t i l i và tr thành en, ngư c l i n u tăng sáng quá à s làm m t i các c i m màu s c, làm chúng tr thành "tái" sáng c a m t vài màu có th thay i tùy theo màu c a ngu n chi u sáng, màu xanh th m hơn n u ư c chi u b ng èn dây tóc (gi a), s gi m sút i dư i áng sáng m t tr i (trái) và ánh sáng èn huỳnh quang (ph i) -Màu c a ánh sáng: Ánh sáng tr ng c a m t tr i là m t ph liên t c r t r ng bao g m các sóng có bư c sóng khác nhau , m t ngư i ch có kh năng b t ư c m t " o n" r t nh trong ph ó, t bư c sóng 380 nm (màu tím) n 780 nm (màu ). M t i m lưu
ý là m t không th phân tách ư c các bư c sóng khác nhau (màu) khi chúng tr n l n v i nhau mà ch th y ư c như m t màu. Khi có m t y các bư c sóng trong ph nhìn ta th y ánh sáng màu tr ng (áng sáng m t tr i lúc gi a trưa), còn lúc m t tr i l n ta th y màu -cam vì khi ó ch t n t i các bư c sóng t 570 n 620nm Ph ánh sáng r t r ng, i l n lư t t bư c sóng l n nh t n nh ta s có: sóng radio, sóng micro onde, tia h ng ngo i (g n màu ), áng sáng th y ư c (b t ut n tím), tia c c tím, tia X và tia gamma. Film và sensor b t ư c m t ph n tia c c tím nên m i có filtre UV ngăn b t vì nó tác ng vô k t qu nh, c v màu s c và exposition (th y ư c) m c dù m t ngư i không th y tia c c tím M t ngư i có m c nh y c m khác nhau v i các bư c sóng khác nhau và hoàn toàn h p lý khi nó nh y c m nh t v i các bư c sóng trung bình, gi m d n ra 2 c c (t không th y gì tia h ng ngo i, b t u c m nh n ư c màu sau ó th y rõ hơn màu cam, n c c i m màu vàng, r i b t u gi m d n xanh lá cây, xanh dương n nh nh t màu tím, sau ó l i không th y gì tia c c tím -hình trên bên trái). Vì v y ta th y màu vàng luôn sáng, còn màu tím l i t i. M t lưu ý
n a là ngoài các t bào hình nón c m nh n ánh sáng và màu s c (nh y iv i bư c sóng 600nm- màu vàng), m t ngư i còn có các t bào hình que ch c m nh n ư c cư ng ánh sáng mà không phân bi t ư c màu s c, chúng ch ho t ng khi ánh sáng r t y u và có nh y l n nh t i v i bư c sóng 500 nm (xanh lá cây), vì v y khi ánh sáng r t y u thì ta c m nh n t t hơn màu xanh lá cây -hình trên bên ph i Trư c khi m t tr i m c, sương mù trên sông Yamuna gi l i ch y u màu xanh c a b u tr i không mây, và màu magenta ngay ư ng chân tr i hư ng v phía m t tr i, nh ch p ngôi n Taj Mahal kho nh kh c ó cho m t s ph i h p gi a 2 màu trên - Nhi t màu Nhi t màu ư c d a trên màu phát ra c a m t v t b t nóng, tùy theo nhi t nung c a v t ó và ư c tính theo Kelvin. M t ch t b t u phát ra ánh sáng 1000 K, tr nên tr ng 5000°K và chuy n sang xanh nhi t cao hơn, nhi t màu trên b m t c a m t tr i là m t màu tr ng hoàn toàn. Vi c này có v trái v i c m xúc c a chúng ta vì ta thư ng c m giác màu "nóng" hơn màu xanh, máy kĩ thu t s dùng nhi t màu trong vi c tính white balance và ây
là m t i m r t m nh vì ta có th thay i theo ý mu n, lúc trư c ch p phim c n ph i s d ng nhi u lo i phim khác nhau ch nh s a nhi t màu M t vài thông s v nhi t màu tương ng v i các ngu n sáng t nhiên và nhân t o (xin l i các bác tôi không bi t gõ d u ti ng Vi t trong photoshop )
Hình 1: Màu cam c a èn dây tóc trong nhà h t ra tương ph n v i nhi t màu r t cao (ánh xanh) c a ánh sáng chi u tà trong m t khu Tokyo. Hình 2 ch p lúc sáng s m New york, màu nóng c a ánh sáng tr c ti p tương ph n v i màu xanh l nh trong bóng râm ph n chi u b u tr i xanh M t ngôi nhà sharker Kentucky ch p trong bu i sáng n ng p, bóng trên mái xu ng tuy t có m t màu xanh r c r - Ph ánh sáng không liên t c: Không như ánh sáng tr ng ban ngày, ánh sáng c a èn huỳng quang và èn khí t (th y ngân, natri, xénon) ch ch a các o n h p sóng ánh sáng không liên t c nên s cho màu trong các b c nh ch p. Chúng ư c s d ng r ng rãi trong chi u sáng công c ng trong nhà cũng như ngoài ph . M t ngư i khi nhìn có kh năng "s a sai" nên th c t ta v n th y ánh sáng tr ng bình thư ng, nhưng b n phim hay sensor s ghi nh n trung th c l i các màu s c và thư ng gây nên v n màu c n gi i quy t. V i phim thì thông thư ng ngư i ta dùng các kính l c màu (filtre), còn máy nh kĩ thu t s ch ơn gi n dùng "white-balance", t t nhiên cũng còn tùy m c ính và c m nh n c a ngư i ch p mà quy t nh có s a hay không hay trái l i tăng cư ng nó lên t o ra "ambiance" cho nh ch p. S dĩ m t ngư i v n c m nh n màu tr ng bình thư ng b i vì chúng không phân bi t ư c s khác
bi t t ng bư c sóng khác nhau mà có khuynh hư ng c ng chung l i m t k t qu và b qua các "l h ng" b thi u trong ph ánh sáng không liên t c. Hình 1: Ngôi n Vàng Amritsar, èn th y ngân chi u sáng các nhà c a khu ph xung quanh h cho ra màu xanh dương-xanh lá cây, tương ph n v i ánh sáng vàng èn dây tóc c a ngôi n ã t o ra v p cho b c nh. Hình 2: èn projecteur khí natri t o ra m t ánh sáng vàng c bi t cho m t ti n nhà "Grand palais" Bruxelles - Màu s c c a v t B n thân các v t xung quanh ta không có màu s c, khi các sóng ánh sáng chi u vào m t v t thì tùy vô tính ch t v t lý c a v t li u (T n s dao ng các i n
t , l c h p d n c a các nguyên t i v i các i n t ó) mà nó có các tác ng khác nhau v c các sóng ánh sáng khác nhau. Khi sóng áng sáng trùng v i t n s dao ng riêng s b v t li u h p thu, n u khác nhau thì chúng b ph n chi u l i, còn n u r t khác bi t thì s xuyên qua v t li u ó (v t li u trong su t), vì v y tùy theo tính ch t v t lý nó trên c a b m t mà ta s th y các màu khác nhau. N u v t li n h p thu h t các sóng ánh sáng ta s th y màu en, ph n chi u l i h t s cho ra màu tr ng, còn ph n chi u m t o n bư c sóng c bi t thì ta s th y v t có màu c a bư c sóng ó, ví d trong hình dư i ây ta s th y v t màu cam vì nó ph n x l i nhi u nh t các sóng màu và vàng. N u d a trên vòng tròn hi n th màu s c thì ta th y s h p thu và tính ph n x ho t ng mang tính trái ngư c, ph n l n lá cây màu xanh lá b i vì chúng h p thu sóng ánh sáng (màu i ngh ch trong vòng tròn hi n th màu s c), bông hoa cúc màu vàng b i vì cánh hoa h p thu các sóng ánh sáng xanh dương và tím. V n tr nên ph c t p hơn i v i ngu n sáng màu, v i ánh sáng cam bu i bình minh thì màu lá cây tr nên r t t i b i vì chúng h p thu ph n l n t l ánh sáng mà chúng nh n ư c (màu xanh lá có tính h p thu sóng ánh sáng cam). Trong áng sáng màu c a vũ trư ng n u bác nào mu n sáng r c lên thì hãy ch n màu qu n áo g n trùng v i màu ánh sáng ó và ngư c l i ch n màu i ngh ch
M r ng v n m t chút: thay vì chi u ánh sáng màu vô m t c nh thì ta có th dùng các kính l c màu trên máy, ây là cách thay i cư ng ánh sáng các màu khác nhau trong ch p nh tr ng en. Ví d làm t i b u tr i xanh ta dùng các kính l c có màu i ngh ch v i màu xanh dương trong vòng tròn màu s c, ó là các màu vàng -cam- , màu cam có tác d ng m nh nh t vì nó i di n nh t qua tâm vòng tròn. Kính l c màu cam s ch n b t các tia màu xanh dương c a b u tr i làm cho b u tr i s m l i, trái l i nó s cho các sóng màu cam qua nhi u nh t khi n cho màu cũa bông, lá cây mùa thu r c sáng lên[/font] - Màu V th giác thì màu là m t trong nh ng màu ơc "chu ng nh t", nó lôi kéo ngư i xem ngay t c kh c. N u t k bên các màu "l nh" hơn c bi t là màu xanh lá hay xanh dương thì màu s "nh y" l i g n ngư i xem ngay t c kh c t o nên hi u qu "không gian" trong b c hình. Nó cũng là màu ch a năng lư ng nhi u nh t và t o lên m t s "rung ng" r t m nh khi t g n màu khác. Trái v i màu vàng sáng và trong su t, màu tương i" m c", màu vàng t a ra ánh sáng còn màu toát ra năng lư ng. V c m xúc thì màu cho c m giác s ng, m nh m , nóng b ng, g i s am mê (bông h ng tư ng trưng cho tình yêu), nhưng l i cũng hung tàn, nguy hi m, e d a (tư ng trưng cho chi n tranh, h y di t vì cùng màu máu). Là m t màu tư ng trưng cho quy n l c (các bu i l tr ng th luôn luôn có các t m th m ) , m t bi u tư ng c a s c m oán ( èn , bi n c m), tư ng trưng cho cách m ng vì g n li n v i máu và chi n tranh. Trong m t s n n văn hóa á ông màu r t ư c thích dùng k c VN (các ngày l t t, cúng ki ng...). Trong nhi p nh màu r t d ki m trong cu c s ng hàng ngày cũng như thiên nhiên như màu hoa, ng th c v t, áng sáng m t tr i bình minh hoàng hôn...
Hình 1: B t màu Tilak dùng sơn i m trên trán r t ph bi n nên ta có th tìm th y ư c trong t t c các ch n Hình 2: N u v t ư c chi u b ng ánh sáng (filtre Wratten 25) s cho ra m t ch t lư ng màu c bi t, ph n t i hoàn toàn en nhưng ph n sáng luôn luôn , không làm sáng v t lên ư c cho dù cư ng l n n âu i n a
Tho t nhìn thì ai cũng yêu thích ngay hình này trư c khi hi u ra r ng ó là các kh i huy t heo ư c bán trong m t phiên ch Lào -Màu vàng Màu vàng là màu sáng nh t trong các màu và ó chính là tính ch t c bi t nh t c a nó, màu vàng t i không t n t i, n u b tr n v i màu en nó s không còn là màu vàng n a. Vì ta thư ng th y màu vàng trên các n n màu s m hơn (vì sáng nh t ch thua màu tr ng) nên trong các b c nh nó thư ng r c lên, ó cũng là lí do r t khó ph i hòa sáng c a màu vàng v i các màu khác. Màu vàng cũng không ư c linh ho t l m b i vì ph i tinh khi t, ch c n ánh qua xanh hay m t chút là bi t li n. T t c các màu u thay i tính ch t khi ư c t k nhau nhưng màu vàng c bi t "nh y c m", gi ng như hình dư i ây cho th y, nó r t "mãnh li t" khi ư c t k màu en nhưng l i r t vô v l t l o khi g n màu tr ng
Màu vàng th hi n s chói l i, m nh m , s vui v và ánh sáng. Trong thiên nhiên màu vàng tinh khi t khá hi m, ta ch tìm th y kh i lư ng nh m t s bông hoa, lá mùa thu, ph n sáng c a l a, lòng tr ng gà... Trong cu c s ng ngư i ta dùng màu vàng khi mu n lôi kéo s chú ý như các tín hi u giao thông, h p thư bưu i n, xe taxi... Màu vàng c a chai d u bão hòa hơn màu vàng lá cây, nhưng cái phông en c a ng n i Colorado làm cho màu lá r c và tươi lên. C hai c nh u ư cc tình ch n ánh sáng "rétro" (ch ch t phía sau t i) nh m th hi n màu vàng ư c r c r nh t Màu vàng cũng óng vai trò quan tr ng khi nó tái hơn và ít bão hòa hơn, thư ng do ánh vàng c a n ng bu i sáng và chi u, màu vàng r c hơn khi khí quy n có b i mù. Màu vàng tái c a cái làng biên gi i mi n i n trên ây là k t qu c a b i tro do t râ , tro b i làm gi m nhi t màu s c ngay c khi m t tr i ã lên cao - Màu xanh dương
ây là m t màu tĩnh l ng, khá t i và r t l nh, nó r t ph bi n trong nhi p nh và có nhi u bi n tư ng khác nhau. V th giác, màu xanh lùi ra xa và cho c m giác thanh bình hơn màu r t nhi u, là màu t i nh t trong 3 màu cơ b n, khá m nh m khi th m l i. Tính trong su t c a nó khác bi t v i m c c a màu , r t linh ho t: ta d dàng c m nh n th y nó tươi và tinh khi t hơn là th c s n u không có màu xanh khác k bên so sánh. Màu xanh bão hòa là màu d tìm th y nh t do tính khuy ch tán các bư c sóng ng n trong khí quy n, là lí do b u tr i không mây có màu xanh dương. Nư c có tính h p th l n lư t các màu s c theo sâu b t u t sóng có bư c sóng dài nh t (màu ) vì v y m t nư c thư ng có màu xanh lá cây chuy n sang xanh dương M t c nh ch p b bi n vùng caraïbes, n n nhìn bi n t góc th p so v i hìng không nh, m t nư c ph n chi u b u tr i nên sáng và tái hơn g n ư ng chân tr i
Kho nh kh c t t nh t tìm màu xanh dương là ngay khi m t tr i l n hay trư c khi m t tr i m c, khi ánh sáng ph n chi u lên b u tr i. B c nh ư c ch p v i ch "ánh sáng ban ngày" cho ra m t khung c nh l nh l o và bu n th m M t phòng o ra t băng á trong m t khách s n Th y i n cho ra s c màu xanh r c r - Màu xanh lá cây: