Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi ở trường mầm non

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi ở trường mầm non" nhằm thực trạng việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi ở trường mầm non; Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi ở trường mầm non.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi ở trường mầm non

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI ---------------------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH TỰ LẬP CHO TRẺ MẪU GIÁO 3-4 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON Lĩnh vực: Giáo dục mẫu giáo Cấp học : Mầm non Năm học 2016 - 2017 1/28
MỤC LỤC A. ..27 A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: Trẻ em là niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của dân tộc. Việc bảo vệ và chăm sóc giáo dục trẻ em là trách nhiệm của nhà nước, của xã hội và của mỗi gia đình: “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Việc giáo dục trẻ ngay từ khi còn nhỏ là vô cùng quan trọng trong sự nghiệp giáo dục, nhằm hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ sau này Bác Hồ nói: “Không có giáo dục thì không nói gì đến kinh tế văn hóa”. Mục tiêu giáo dục của mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, thẩm mĩ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách. Hình thành và phát triển ở trẻ em những chức năng tâm sinh lý, năng lực và phẩm chất mang tính nền tảng, những kĩ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi. Chúng ta cần khơi dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học tập ở các cấp học tiếp theo. Muốn đạt được những mục tiêu giáo dục đó người làm nhiệm vụ giáo dục cần chú trọng đến vấn đề giáo dục tính tự lập cho trẻ. Tính tự lập được hình thành rất sớm và là một biểu hiện tâm lí có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành các phẩm chất nhân cách của trẻ. Một số dấu hiệu đáng tin cậy của bắt đầu sự hình thành tính tự lập, đó là nhu cầu tự khẳng định mình xuất hiện. Trẻ muốn tự làm một số công việc trong sinh hoạt hàng ngày. Giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ khi còn bé không những tạo ra cho trẻ khả năng tự lập trong sinh hoạt hàng ngày mà còn là một trong những điều kiện quan trọng để hình thành sự tự tin, năng động, sáng tạo, làm cơ sở hình thành các kĩ năng sống sau này. Việc rèn luyện kĩ năng sống tự phục vụ bản thân ngay từ nhỏ là vô cùng cần thiết đối với trẻ mầm non. Nếu các con không có kĩ năng tự phục vụ bản thân, các con sẽ không thể chủ động và tự lập trong cuộc sống hiện đại Thực tế hiện nay cho thấy, đối với gia đình, chủ yếu là cha mẹ còn có nhiều sai lầm về giáo dục nói chung và giáo dục tính tự lập cho trẻ nói riêng. Thứ nhất là nuông chiều con quá mức chỉ biết hưởng thụ sau này trở thành người có tính ích kỉ, vụng về, thiếu tự tin trong cuộc sống. Thứ hai là không tin vào khả năng của trẻ, trẻ muốn làm nhưng thấy trẻ làm lóng ngóng, chậm chạp thì tỏ ra khó 2
chịu, nên người lớn thường “Sốt ruột” và làm thay trẻ, dẫn đến trẻ có thái độ bướng bỉnh dần dần tạo ra sự ỷ lại, lười biếng mất tự tin ở trẻ. Đối với giáo viên đa số đã nhận thức đầy đủ và có thái độ đúng đắn trong giáo dục tính tự lập cho trẻ lên ba. Song về hướng dẫn trẻ hoạt động để hình thành tính tự lập cho trẻ lại rất hạn chế. Nguyên nhân là do người giáo viên cho rằng trẻ còn quá nhỏ để rèn tính tự lập. Bên cạnh đó điều quan trọng là cô giáo ngại khó, sợ tốn thời gian (vì trẻ thực hiện chậm chạp, long ngóng vụng về..) và có tư tưởng “Thà làm quách cho xong”. Vì vậy để hình thành và phát triển tính tự lập cho trẻ giáo viên mầm non cần phối hợp với cha mẹ trẻ để có những biện pháp giáo dục phù hợp nhằm phát huy khả năng tự lập, làm cơ sở cho sự hình thành nhân cách cho trẻ sau này. Tập cho trẻ có những kỹ năng sống, kĩ năng tự phục vụ bản thân, từng bước hình thành nhân cách sống cho trẻ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà tập thể giáo viên trường mầm non Đại Kim đặc biệt chú trọng. Các cô không chỉ cho trẻ học trên lý thuyết mà còn cho trẻ được thực hành và rèn luyện thường xuyên những kĩ năng tự chăm sóc bản thân phù hợp với lứa tuổi. Đó cũng là lí do mà tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi ở trường mầm non”. 2. Mục đích của đề tài: Thực trạng việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi ở trường mầm non Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi ở trường mầm non 3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo bé. 4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc nghiên cứu tổng hợp các tài liệu có liên quan đến vấn đề cần nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: + Phương pháp nghiên cứu sư phạm. + Phương pháp sử dụng phiếu điều tra an ket. + Phương pháp dùng lời nói. + Phương pháp sử dụng toán thống kê. 5. Phạm vi áp dụng: Trẻ mẫu giáo bé 3- 4 tuổi, lớp mẫu giáo bé trong năm học 2016 - 2017. 6. Thời gian nghiên cứu: 3/28
Từ tháng 8 năm 2016 đến tháng 3 năm 2017. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận Có lẽ nhiều cha mẹ vì nghĩ rằng làm giúp con là thể hiện tình yêu thương với con, vì muốn con chỉ cần chuyên tâm vào ăn, học và chơi, vì nghĩ rằng con chưa biết làm gì, và vì nhà có người giúp việc rồi, và vì ông bà chiều cháu không cho cháu làm…. Có muôn vàn lí do như thế nên cha mẹ đã vô tình cướp đi của con trẻ rất nhiều những việc mà lẽ ra nó phải là công việc và trách nhiệm của cá nhân con trẻ. Lẽ ra ở thời điểm cần dạy trẻ tính tự lập để làm nền móng vững chắc cho giai đoạn thiếu niên và thanh niên thì cha mẹ lại không cho trẻ làm, rồi đột nhiên khi trẻ lớn lên trẻ vẫn quen với thói quen được cung phụng như thế thì cha mẹ lại bắt đầu ca thán và la mắng con rằng sao lại ỷ nại thế, dựa dẫm thế. Vậy thế nào là tự lập? Và làm thế nào để hình thành cho con thói quen tự lập ngay từ khi còn nhỏ để làm bước đệm vững chắc cho con trong tuổi trưởng thành? Tự lập nghĩa là sống dựa vào chính khả năng, sức lực của bản thân mình, mà không cần phải trông đợi, dựa dẫm vào người khác. Để hình thành tính tự lập, người lớn cần tin tưởng trẻ, động viên và khuyến khích trẻ làm những công việc trong khả năng. Chắc hẳn nhiều người cũng đã được nghe câu nói “Nếu bắt cho con một con cá, con sẽ có cá ăn một ngày. Nhưng nếu dạy con bắt cá, con sẽ có cá ăn suốt đời”. Xuất phát từ tư duy này cô giáo và cha mẹ nên dạy con tính tự lập, sống bằng đôi tay của mình ngay từ nhỏ. Với mỗi độ tuổi khác nhau để đặt ra mục tiêu và cách thực hiện các bước khác nhau để dạy trẻ về tính tự lập theo lời Bác dạy “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình” . Đối với trẻ mầm non, rất nhiều trẻ xuất hiện tình trạng dựa dẫm, ỷ lại, được nuông chiều một cách thái quá; dẫn đến trẻ không biết làm một số việc đơn giản như không biết mặc quần áo, không biết tự đi giày, dép, không thích tự đi mà thích được người lớn bế ẵm….Trẻ không biết cách chăm sóc bản thân, không biết giữ gìn vệ sinh, lười nhác không biết hỗ trợ người khác. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Trong đó thiếu tính tự lập là một nguyên nhân trọng tâm nhất. Do đó việc giáo dục tính tự lập cho trẻ cần được áp dụng càng sớm càng tốt, và là phương pháp rất quan trọng và cần thiết. Giáo viên mầm non cần rèn luyện cho trẻ tính tự lập trong mọi hoạt động: ăn, ngủ, học chơi…. Tạo tính tự lập cho trẻ không phải chỉ có hướng dẫn cho trẻ tự lo cho bản thân mà còn giúp trẻ tự quyết định các vấn đề của mình. Đó cũng là cách giúp trẻ vận động suy nghĩ, sáng tạo và tự tin. 4
II. Thực trạng vấn đề: 1. Đặc điểm tình hình chung Trường chúng tôi nằm trên địa bàn Hà Nội. Nhiều năm liền trường đạt danh hiệu trường tiên tiến cấp quận. Năm học này trường phấn đấu giữ vững danh hiệu trường tiên tiến xuất sắc cấp quận. Trường có khung cảnh sư phạm khá đẹp và luôn giữ vững danh hiệu “Trường học thân thiện – Học sinh tích cực” Năm 2016 – 2017 tôi được ban giám hiệu phân công phụ trách lớp mẫu giáo bé (3- 4 tuổi) cùng cô Nguyễn Thị Thu Mơ và cô Cung Hồng Vân Trong lớp tôi, một số trẻ được bố mẹ quá nuông chiều, một số trẻ lại quá hiếu động nhưng không biết tự phục vụ bản thân, không biết giữ gìn vệ sinh cơ thể mà thường phụ thuộc vào bố mẹ và cô giáo. Với đặc điểm tình hình như vậy, khi được nhà trường phân công tôi rất băn khoăn lo lắng bởi một số khó khắn và thuận lợi sau: 2. Thuận lợi - Trường luôn được sự quan tâm về mọi mặt của các cấp và phòng giáo dục . Nên mặc dù trường có 3 cơ sở cách xa nhau nhưng nhà trường luôn cố gắng trang bị khá đầy đủ về cơ sở vật chất, đồ dùng đồ chơi để tạo điều kiện tốt nhất có thể cho việc dạy và học của cô và trò trong trường. - Bản thân là giáo viên lâu năm, nhiệt tình, yêu nghề, có kinh nghiệm khá nhiều năm dạy lớp mẫu giáo bé, có trách nhiệm, có tinh thần học hỏi ở bạn bè đồng nghiệp, có năng lực sư phạm. - Trẻ đi học chuyên cần khá cao nên đảm bảo quá trình dạy và học của cô và trò không bị gián đoạn. - Phụ huynh học sinh quan tâm, giúp đỡ và cùng phối hợp với giáo viên trong công tác chăm sóc nuôi dưỡng giáo dục trẻ. - Một số phụ huynh nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ nên đã bước đầu rèn cho trẻ một số kỹ năng tự lập cơ bản từ khi trẻ chuẩn bị đi học 3. Khó khăn - Một số trẻ chưa học qua độ tuổi nhà trẻ nên các kỹ năng tự phục vụ của trẻ hầu như không có mà hoàn toàn phụ thuộc vào bố mẹ và cô giáo. - Do bố mẹ trẻ luôn coi trẻ còn rất nhỏ và non nớt nên quá nuông chiều mà không để trẻ tự làm lấy một việc gì dù là nhỏ nhất. - Do lớp đông học sinh, lại có nhiều học sinh chưa có kỹ năng tự lập nên giáo viên ở lớp rất vất vả trong việc rèn nề nếp cho các con. Để thực hiện được điều đó tôi đã nghiên cứu một số biện pháp sau: 5/28
III. Những biện pháp chính 1. Biện pháp 1: Giáo viên nghiên cứu tài liệu và tự học: - Giáo viên tự học, tự nghiên cứu tài liệu chương trình giáo dục mầm non, chuyên đề kỹ năng tự phục vụ - Tham dự đầy đủ các buổi kiến tập của trường, của quận về giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm non - Học hỏi từ đồng nghiệp về cách dạy trẻ kỹ năng tự phục vụ để phát triển tính tự lập cho trẻ - Tham gia đầy đủ các lớp bồi dưỡng kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mầm non do trường, quận tổ chức 2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch dạy kỹ năng tự phục vụ Ngay từ đầu năm học tôi đã xây dựng kế hoạch dạy các kỹ năng tự phục vụ để phát triển tính tự lập cho trẻ lớp mình như sau: - Kỹ năng tự phục vụ bản thân: Tự rửa mặt, rửa tay, tự đi và cất giày dép, tự lấy cất đồ dùng cá nhân của mình khi đến lớp và khi ra về, tự xúc ăn, tự đi lên xuống cầu thang, tự lấy và cất gối, tự bê ghế, tự cài và cởi cúc áo, tự lấy cất đồ chơi đúng nơi quy định, tự cởi và mặc quần áo…. - Kỹ năng giữ gìn vệ sinh: tự xúc miệng nước muối sau khi ăn, tự lau nước trên sàn, tự lau bụi trên bàn, tự xả nước sau khi đi vệ sinh, tự đi vệ sinh đúng nơi qui định, tự rửa tay bằng xà phòng khi tay bẩn, tự nhặt rác, bỏ rác vào đúng nơi qui định, tự rửa tay, chân khi thấy bẩn, tự thay quần áo khi thấy bẩn, biết tự đi vệ sinh khi thấy có nhu cầu, tự biết cách xử lý khi ho, khi hỉ mũi… - Kỹ năng hỗ trợ người khác: Lấy, cất đồ dùng học tập, chuẩn bị bàn ăn, giường ngủ cùng cô, lấy ly nước uống khi được nhờ, xách phụ đồ, tưới cây….. Việc xác định được những kỹ năng như trên đã giúp tôi định hướng được nhiệm vụ của mình trong công tác chăm sóc trẻ nói chung và việc thực hiện đề tài nghiên cứu nói riêng. . Và để gặt hái được nhiều kết quả tốt trong quá trình thực hiện nên ngay từ đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát trẻ theo những kỹ năng cấn thiết để giáo dục tính tự lập cho trẻ mà tôi đã xác định ở trên. KẾT QUẢ KHẢO SÁT TRẺ ĐẦU NĂM STT Nội Tổng số Đạt Chưa đạt dung trẻ Số trẻ Tỉ lệ % Số trẻ Tỉ lệ % giáo dục tính tự lập 1 Kỹ năng tự phục 48 22 46 26 54 6
vụ bản thân Kỹ năng giữ gìn 2 48 18 38 30 62 vệ sinh Kỹ năng hỗ trợ 3 48 15 31 33 69 người khác Qua khảo sát, tôi thấy trẻ lớp tôi đa số còn chưa biết cách tự phục vụ bản thân, chưa có ý thức giữ gìn vệ sinh thân thể, đặc biệt kỹ năng hỗ trợ người khác còn rất ít trẻ đạt yêu cầu. Nhiều trẻ còn ỷ lại, dựa dẫm vào cô giáo trong lớp, nếu không có cô giúp hoặc nhắc nhở thì trẻ không biết phải làm gì. Không những vậy tôi còn lấy phiếu trưng cầu ý kiến phụ huynh, tôi đã đặt ra các câu hỏi có liên quan đến tầm quan trọng của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ và các phương pháp phụ huynh thường sử dụng để giáo dục tính tự lập cho con mình. KẾT QUẢ KHẢO SÁT VỀ NHẬN THỨC CỦA PHỤ HUYNH: STT NỘI DUNG SỐ PH TỈ LỆ % 1 Nhận thức về vai trò của Rất quan trọng 15/48 31% việc rèn tính tự lập cho trẻ Quan trọng 33/48 69% mầm non Không quan 0 0% trọng 2 Độ tuổi thích hợp để rèn 2- 3 tuổi 21/48 44% tính tự lập 4-5 tuôi 27/48 56% Như vậy, đa số phụ huynh đều đã nhận thấy vai trò quan trọng của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ. Bởi những phụ huynh đã thường xuyên rèn luyện tính tự lập cho con mình tại gia đình, họ đều thấy trẻ rất mạnh dạn, tự tin trong mọi công việc hàng ngày trong gia đình cũng như ở những nơi công cộng khác. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh cho rằng đến khi trẻ lớn hơn ( 4-5 tuổi ) mới cần dạy trẻ các kỹ năng tự phục vụ để trẻ tự lập trong cuộc sống hàng ngày. Một số phụ huynh có nhiều vướng mắc khi giáo dục tính tự lập cho trẻ là do thời gian dành cho trẻ còn hạn chế, trong nhiều gia đình thì không thống nhất được quan điểm giáo dục trẻ. Bố, mẹ thì muốn con tự làm những công việc vừa sức, nhưng ông, bà sợ cháu mệt thì làm hộ trẻ dẫn đến kết quả của việc rèn tính tự lập cho trẻ chưa thành công. Một số phụ huynh khác thì có ý kiến hoàn toàn nhờ cô giáo chủ nhiệm, chứ về nhà bố, mẹ nói trẻ không nghe lời. 7/28
Và tôi đã xây dựng cho lớp mình kế hoạch dạy kỹ năng tự phục vụ trong mọi hoạt động ở lớp, để trẻ có kỹ năng tự phục vụ tốt, góp phần phát triển tính tự lập cho trẻ. Cụ thể: KẾ HOẠCH DẠY KỸ NĂNG TỰ PHỤC VỤ CHO TRẺ MẦM NON Thời gian Kỹ năng Dạy ở hoạt động gì? Cách cất ba lô Hoạt động đón, trả trẻ Tháng 8 Cách bê và cất ghế đúng cách Các hoạt động trong ngày ( ăn, học, chơi ) Cách đứng lên, ngồi xuống ghế Các hoạt động trong ngày ( ăn, học, chơi ) Tự lấy nước, uống nước Hoạt động ăn Tháng 9 Tự xúc cơm Hoạt động ăn Xúc miệng bằng nước muối Hoạt động vệ sinh Cách cới và cất giày dép đúng nơi qui Hoạt động đón, trả trẻ, định các hoạt động khác trong ngày Tháng 10 Cách lau mặt Hoạt động ăn, vệ sinh Cách rửa tay bằng xà phòng Hoạt động vệ sinh Cách xử lý khi ho, khi hỉ mũi Hoạt động góc kỹ năng, các hoạt động khác Tháng 11 Cách lấy cất đồ dùng, đồ chơi đúng nơi Hoạt động học, chơi qui định Tự nhặt rác, bỏ rác vào đúng nơi qui Các hoạt động trong định ngày Cách đóng, mở cửa Hoạt động chiều Tháng 12 Tự đi vệ sinh khi có nhu cầu Các hoạt động trong ngày 8
Nhặt cơm rơi vào đĩa Hoạt động ăn Cách cởi áo, mặc áo Hoạt động góc kỹ năng, Tháng 1 hoạt động chiều Cách gấp quần áo Hoạt động góc kỹ năng, hoạt động chiều Cách cài khuy áo Hoạt động góc, hoạt Tháng 2 động chiều Cách cầm dao, kéo, dĩa Hoạt động góc Tự lau nước trên sàn Hoạt động góc kỹ năng, các hoạt động khác Tự lau bụi bẩn trên bàn Hoạt động ăn, ngủ, vệ sinh Tháng 3 Chuẩn bị đồ dùng học tập Hoạt động học Chuẩn bị bàn ăn, giường ngủ cùng cô Hoạt động ăn, ngủ Tưới cây Hoạt động ngoài trời 3. Biện pháp 3: Luyện tập cho trẻ các công việc tự phục vụ vừa sức. Ở tuổi lên ba trẻ đã hình thành và phát triển ý thức “Cái tôi” của mình, trẻ tích cực tìm hiểu các sự vật, hiện tượng xung quanh, trẻ rất muốn tự làm mọi việc để khẳng định mình. Ý thức này chi phối phần lớn các hoạt động trong ngày của trẻ. Vì vậy tôi luôn tôn trọng và thỏa mãn nhu cầu tự lập của trẻ kết hợp sử dụng phương pháp khích lệ động viên trẻ. VD: Tôi thấy khi tới lớp trẻ rất thích được tự cởi giày, dép và tự cất lên giá dù mỗi lần trẻ làm công việc đó rất lâu. Những lần như vậy tôi luôn đứng bên cạnh chờ đợi trẻ kết hợp động viên trẻ “ Đức Anh giỏi quá! Dây giày khó cởi thế mà con làm được rồi”. Hay một số trẻ lớp tôi rất thích được tự xúc cơm nhưng rất lâu mới xúc được một miếng vào miệng có khi còn rơi vãi ra bàn. Nhưng tôi không tỏ ra sốt ruột mà thường xuyên dùng lời nói động viên trẻ, khuyến khích trẻ xúc cơm vào miệng khi nhai hết trong miệng “ Bảo Châu giỏi quá, đã tự xúc được cơm ăn rồi. Con xúc ít một thôi nhé và phải nhai luôn không nên ngậm 9/28
cơm mà sâu răng đấy”. Tôi thiết nghĩ nếu tôi thấy sốt ruột việc trẻ tự làm mà làm hộ trẻ, thì dẫn đến trẻ sẽ ỉ lại, không tự làm và luôn chờ đợi sự giúp đỡ của cô trong mỗi giờ ăn. Ảnh: Trẻ tự cất dép Ảnh: Trẻ tự xúc cơm Khi trẻ có nguyện vọng tự lập, mong muốn được làm việc có khi còn tỏ ra bướng bỉnh. Những lúc đó tôi rất thông cảm và hiểu được “bướng bỉnh” ở lứa tuổi này và không kìm hãm ý muốn tự lập của trẻ. Khi trẻ thực hiện công việc đó mất rất nhiều thời gian, không theo mong muốn của tôi, đôi khi còn bừa bãi thậm chí còn hỏng việc. Song tôi vẫn luôn tạo điều kiện để trẻ tự làm, tự trải nghiệm công việc. VD: Như lớp tôi có một số trẻ rất thích giúp cô chia thìa vào khay và đặt vào các bàn, nhưng loay hoay mãi không biết chia như thế nào, có khi còn chia thiếu, rồi làm rơi hết thìa xuống sàn. Mỗi lần như vậy tôi không tỏ ra khó chịu 10
mà nhẹ nhàng đến bên trẻ dẫn trẻ vào từng bàn làm mẫu cách đếm bạn trong bàn và chia thìa tương ứng với số bạn trong bàn đó, sau đó tôi cho trẻ chia tiếp các bàn tiếp theo. Sau mỗi lần được tôi hướng dẫn động viên trẻ của tôi giờ làm rất thành thạo và trẻ nào cũng muốn được giúp cô. Ảnh: Trẻ chia thìa, chia khăn vào khay Ảnh: Trẻ giúp cô chải chiếu Trong quá trình giáo dục cần hình thành ở trẻ những kỹ năng và thói quen tự lập. Trẻ 3 tuổi đã bắt đầu có khả năng tự mình làm một số công việc đơn giản. như thói quen vệ sinh cá nhân, thói quen giúp đỡ người khác. Những thói quen đó đòi hỏi phải tác động đến trẻ lâu dài, có hệ thống và nhất quán vì trẻ dễ nhớ chóng quên. Để trẻ đạt được việc tự lập hoàn toàn, tôi đã thực hiện các quá trình 11/28
“Cùng hành động” nghĩa là cho trẻ làm cùng cô. Khi cùng làm với trẻ tôi thường kết hợp giảng giải, giải thích cho trẻ biết lý do và cách thức hành động. VD: Khi trẻ mới đến trường phải cất đồ dùng cá nhân vào đúng ngăn tủ có kí hiệu của mình, tôi đi cùng trẻ đến ngăn tủ đó và chỉ cho trẻ đây là ngăn tủ của trẻ “Con sẽ cất ba lô, quần áo của con vào trong đó. Trước khi cất con phải gấp quần áo gọn gàng đã nhé”. Tôi giải thích cho trẻ làm thế thì khi đến giờ về lấy rất dễ dàng. Ngày nào tôi cũng cho trẻ gấp quần áo gọn gàng rồi mới được cất vào ngăn tủ. Sau một, hai lần được thực hành các thao tác đó nên trẻ cất và lấy đồ dùng rất thành thạo và không cần đến sự giúp đỡ của người lớn nữa. Ảnh: Trẻ tự cất ba lô vào tủ Ảnh: Trẻ tập cài khuy áo 12
Để giúp trẻ thực hiện được các thói quen tự phục vụ một cách phấn khởi và nhớ lâu tôi đã kết hợp lồng ghép những bài thơ, bài hát có ý nghĩa giáo dục giữ gìn vệ sinh để trẻ dễ dàng thực hiện các kỹ năng đó. VD: Trước giờ ăn tôi cho trẻ hát bài hát “Tập rửa tay” do tôi sưu tầm được (Giờ ăn đến rồi, giờ ăn đến rồi, con vâng lời cô dạy, trước khi ăn phải rửa tay, xoay xoay xoay cổ tay, xoa xoa mu bàn tay, rồi đến kẽ ngón tay, con lau bàn tay xinh con lau bàn tay sạch, xinh xinh thật là xinh), hay là bài thơ: Rửa tay, rửa mặt, giờ ăn, giờ ngủ, giờ chơi…. Rửa tay Rửa mặt Miếng xà phòng nho nhỏ Bàn tay nhỏ nhắn Em xát lên bàn tay Bé cầm chiếc khăn Nước máy đây trong vắt Rửa một bên mặt Em rửa đôi bàn tay Rồi đến bên kia Khăn mặt đây thơm phức Gấp chiếc khăn lại Em lau khô bàn tay Lau đến mũi miệng Đôi bàn tay be bé Khuôn mặt của bé Nay rửa sạch xinh xinh Xinh xinh lạ kì Tất cả lớp chúng mình Là nhờ bé đây Cùng giơ tay vỗ vỗ. Chăm chỉ rửa mặt Đầu năm tôi vừa làm mẫu kết hợp phân tích cách làm các kỹ năng cần thiết. Sau đó tôi cho trẻ thường xuyên được thực hành các kỹ năng đó (Tự rửa tay, rửa mặt, xúc miệng nước muối, tự cởi và gấp quần áo…) Ảnh: Trẻ tự kéo khoá 13/28
Ảnh: Trẻ tự rửa tay Ảnh: Trẻ lau miệng Ảnh: Trẻ tự lấy nước và cất cốc đúng nơi quy định 14
Như trong các giờ ăn, một số trẻ rất thích được giúp cô bê cơm vào bàn cho bạn, còn một số trẻ khác thấy các bạn được làm thì tỏ ra rất thích nhưng bản thân lại không biết làm hoặc lo sợ mình sẽ làm đổ bát. Nắm được tâm lí của trẻ tôi đã động viên các trẻ đó cùng làm với bạn. VD: Trước giờ ăn tôi thấy cháu Tuệ Linh rất thích bê cơm vào bàn cho bạn giúp cô giáo nhưng cháu lại sợ mình không chia đúng nên không giám giơ tay xin làm, thấy vậy tôi nói với cháu “Con sẽ giúp cô bê cơm vào cho các bạn chứ, cô sẽ nhờ bạn Vi An cùng làm với con.” Thấy tôi nói như vậy thì Tuệ Linh rất vui và ra làm cùng bạn. Cứ như vậy hằng ngày tôi đều hỏi trẻ ai muốn giúp cô chia thìa, chia khay, hay chia cơm vào bàn cho các bạn nào? Đa số trẻ lớp tôi đều xung phong muốn làm giúp cô. Để trẻ nào cũng được làm mỗi ngày tôi nhờ một nhóm trẻ khác nhau giúp mình. Thế là cả lớp tôi trẻ nào cũng thành thạo tất cả các kỹ năng cần thiết để hình thành nhân cách sau này cho trẻ. Ảnh: Trẻ tự bê cơm vào các bàn cho các bạn. Tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ theo hướng đổi mới thể hiện được mối quan hệ hợp tác giữa cô với trẻ, giữa trẻ với nhau, chúng phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, đặc biệt là nhu cầu và hứng thú của trẻ trong hoạt động. Trong suốt thời gian trẻ tham gia hoạt động cần duy trì tính hấp dẫn của nhiệm vụ, tạo cho trẻ có hứng thú và niềm say mê khám phá thế giới thông qua các trò chơi và các hoạt động tìm tòi khám phá. Trẻ chủ động tích cức tham gia các hoạt động trải nghiệm, các tình huống khác nhau của cuộc sống. Dần dần trẻ trở nên tích cực chủ động, linh hoạt và tự tin trong mọi hoàn cảnh. Trẻ ở lứa tuổi mầm non rất thích tự làm những công việc vừa sức của mình để phục vụ cho bản thân. Hiểu được điều này, các cô luôn khuyến khích trẻ rèn 15/28
luyện tính tự lập ngay từ khi còn nhỏ và trong mọi hoạt động hàng ngày. Các con rất hào hứng khi được giúp cô giáo những việc đơn giản như: chuẩn bị bàn, ghế cho giờ học, giờ ăn hay tự mình sắp xếp đồ dùng ngay ngắn để vào ba lô… Tính tự lập của trẻ được trải nghiệm trong các hoạt động, trong sinh hoạt hàng ngày ở gia đình và nhà trường. Đối với trẻ lên ba đã bắt đầu có khả năng làm một số việc đơn giản, trẻ đã có ý thức về điều đó và luôn chứng tỏ khả năng của mình trong sinh hoạt hàng ngày. Trong giờ học đối với các hoạt động cần đến đồ dùng của trẻ, tôi chỉ chuẩn bị đồ dùng đặt sẵn trên bàn sau đó cho trẻ là tổ trưởng tự lên lấy đồ dùng học tập và đi chia cho các bạn trong tổ mình. Kết thúc giờ học cũng vậy tôi cho trẻ tự cất đồ dùng học tập đúng nơi qui định. VD: Trong giờ học toán tôi đã chuẩn bị rổ đồ dùng và bảng cho mỗi trẻ nhưng tôi đặt vào một bàn. Tôi cho bạn tổ trưởng lên lấy rổ và bảng chia cho các bạn trong tổ để học. Sau khi học xong tôi cũng cho trẻ cất đồ dùng về đúng vị trí. Hay trong giờ học tạo hình cần đến rổ màu tôi thường nhờ trẻ chuẩn bị bàn học và rổ màu cho các bạn. Ảnh: Trẻ tự lấy đồ dùng học tập và chia cho các bạn trong tổ Được tự lấy đồ dùng học tập như vậy tôi thấy trẻ rất tích cực, hứng thú học và luôn muốn khám phá xem mình được học gì ở các đồ dùng đó. Đa số các giờ học của lớp tôi đều thấy trẻ hứng thú từ đầu giờ học đến cuối giờ học. Qua đó tôi còn rèn luyện cho trẻ thói quen gọn gàng ngăn nắp, lấy đâu cất đấy. Là một giáo viên mầm non chắc hẳn ai cũng biết mỗi khi đến giờ hoạt động hoạt động góc và hoạt động ngoài trời trẻ đều tỏ ra rất thích thú, phấn khởi, mong chờ nhất. Khi tổ chức cho trẻ chơi ở giai đoạn đầu năm tôi hướng dẫn tỉ mỉ, cẩn thận, không nôn nóng, chủ động tham gia chơi với trẻ trong các trò chơi, tạo tình huống cho trẻ chơi. 16
VD: Trong góc chơi nấu ăn tôi đặt câu hỏi gợi ý cho trẻ “Các bác ơi hôm nay nhà mình nấu những nón ăn gì? Nấu món đó mà không có thực phẩm thì phải làm thế nào?” Hay thấy trẻ đi mua cá về tôi lại hỏi trẻ: “ Có cá rồi bác định làm món cá gì? Trước khi rán bác cần phải làm gì?” … Bằng những câu hỏi gợi mở và tạo tình huống cho trẻ tôi đã làm tăng vốn hiểu biết của trẻ và làm giàu trì tưởng tượng sáng tạo của trẻ. Từ những giai đoạn sau khi tổ chức cho trẻ chơi tôi không can thiệp quá sâu vào trò chơi của trẻ để trẻ bộc lộ khả năng tự lập của mình. Khi trẻ tự chơi với các đồ chơi thì trẻ cũng lĩnh hội được những qui tắc hành vi ứng xử trong xã hội ẩn chứa trong quá trình hành động đó. Từ đó trẻ học được cách tự lập trong các thao tác hành động với đồ vật, giúp trẻ tự tin, tự lập hơn trong cuộc sống. Ngoài ra tôi còn chú trọng rèn trẻ kỹ năng lao động tự phục vụ, kỹ năng vệ sinh môi trường thông qua hai buổi tổ chức hoạt động trong tháng. Hàng ngày tôi thường chú trọng dạy trẻ những hành vi văn hóa trong ăn uống qua đó rèn kỹ năng lao động tự phục vụ và kỹ năng giúp đỡ người khác như: Biết rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn, biết cách sử dụng những đồ dùng vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, biết mời trước khi ăn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, ăn hết suất …hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, ngồi ngay ngắn, ….không làm ảnh hưởng đến người khác. Trong giờ ăn, các bé được tập cách bê bát ăn cơm một cách cẩn thận về chỗ ngồi của mình và sau khi ăn xong các bé biết tự mang bát đến khu vực quy định. Khi ra sân trong giờ hoạt động lao động phải biết nhặt rác bỏ vào thùng, tưới cây, nhặt cỏ, lau lá cây. Khi thực hiện các hoạt động này tôi cùng làm với trẻ và tôi thường giải thích cho trẻ hiểu ý nghĩa , tác dụng của từng hoạt động. Từ đó trẻ sẽ hiểu và học tập theo cô, dần dần hoạt động có ý thức đó sẽ trở thành kỹ năng giúp trẻ thực hiện hoạt động một cách tự nguyện mà không có cảm giác ép buộc sai khiến. Trẻ còn cảm thấy vui vì đã làm được một việc nên làm giống như lời cô dạy. 17/28
Ảnh: Trẻ xếp hàng ra hoạt động ngoài trời Ảnh: Tưới cây, lau lá cây. Chính những việc làm của người lớn thường ngày sẽ được trẻ chú ý quan sát và ghi nhớ để thực hiện lại. Vì vậy, ngoài việc nâng cao tính tự giác, tự lập, trẻ còn tạo dựng được tinh thần tập thể, biết quan tâm giúp đỡ những người xung quanh. Đó có thể là những hành động nhỏ trẻ có thể hỗ trợ bạn bè trong giờ học hay giờ hoạt động vui chơi. Đối với trẻ mới vào lớp chưa quen kĩ năng tự phục vụ bản thân thì những trẻ đã được học trước sẽ trở thành người hướng dẫn cho bạn mới. Những lúc như vậy các cô giáo luôn chú ý khen ngợi, động viên, khuyến khích trẻ và trẻ luôn vui thích và cố gắng phát huy những kĩ năng tốt này. Các cô luôn tạo điều kiện để trẻ học những kĩ năng sống vì những trải 18
nghiệm sẽ giúp trẻ thích ứng nhanh với môi trường xung quanh, phát triển tính nhanh nhẹn, khả năng tư duy, ý thức tự giác và tinh thần tập thể. 4. Biện pháp 4: Tuyên truyền, phối kết hợp với phụ huynh cùng giáo dục tính tự lập cho trẻ. 4.1. Tuyên truyền với phụ huynh về việc cùng rèn tính tự lập cho trẻ: Như chúng ta đã biết thời gian trẻ đến trường nhiều hơn rất nhiều so với thời gian ở nhà. Những bài học trẻ được học ở trường giúp trẻ phát triển đúng yêu cầu ở độ tuổi, giúp trẻ phát triển một cách toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần và nhận thức, giúp trẻ tự tin, mạnh dạn, tích cực và chủ động khi tham gia các hoạt động cùng cô và bạn. Tuy nhiên để công tác chăm sóc giáo dục trẻ ở trường đạt kết quả tốt nhất, tránh trường hợp cô giáo ở lớp thì giáo dục trẻ tính tự lập, còn về nhà cha mẹ lại luôn làm giúp trẻ mọi việc. Chính vì không muốn tình trạng đó xảy ra nên tôi thường xuyên tuyên truyền, trao đổi với phụ huynh trong mọi hoạt động, dưới mọi hình thức như: - Qua bảng tuyên truyền của lớp - Qua các cuộc họp phụ huynh - Phát tờ rơi, phiếu trưng cầu ý kiến - Qua nội dung phối hợp hàng tháng - Qua trao đổi trò chuyện trong giờ đón trả trẻ... Tôi luôn tuyên truyền với phụ huynh hiểu thế nào là cho trẻ tự lập, tự làm những việc trong khả năng của trẻ, bố mẹ chỉ là người làm mẫu và hướng dẫn trẻ làm không nên làm giúp trẻ VD: Tôi thấy một số trẻ lớp tôi rất được bố mẹ nuông chiều không bao giờ tự làm một việc gì, đến lớp thì đợi cô và bạn làm giúp đỡ như cháu Đức Anh, Trung Phong, Phương Thảo, Duy Bảo... Tôi đã trò chuyện với phụ huynh để họ nắm bắt được tình hình của con mình và tôi tuyên truyền cho họ các phương pháp về giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ nhỏ để phụ huynh có thể áp dụng tại gia đình. Tôi có thể gợi ý cho họ về cách giáo dục trẻ tự lập “Anh chị cứ để con tự đi dép. Con làm được đấy chị ạ, chị cứ để bé tự lấy và tự đi thử xem….” Tôi cũng tuyên truyền với phụ huynh quan sát ý thức của trẻ trong các điều kiện và tình huống hàng ngày như quan sát xem trẻ có biết tự đi rửa tay bằng xà phòng khi thấy tay bẩn chưa, hay sau khi đi vệ sinh đã biết xả nước chưa, sau khi chơi xong có biết tự đi cất đồ chơi gọn gàng hay cần bố mẹ nhắc nhở, giúp đỡ, khi người lớn nhờ trẻ lấy giúp ly nước, bật ti vi, hay tắt quạt thì biểu hiện của trẻ ra sao. Trẻ có thích tự xúc cơm, tự mặc chuẩn bị quần áo khoác, khẩu 19/28
trang khi đi ra đường hay không….để từ đó có những biện pháp rèn luyện và giáo dục trẻ thêm. 4.2. Phối hợp với phụ huynh cùng rèn luyện tính tự lập cho trẻ: Trong gia đình việc tạo môi trường tự lập cho trẻ là rất cần thiết. Vì vậy người lớn trong gia đình cần tạo ra các tình huống để thu hút trẻ làm nhiều hơn như: Dọn đồ chơi, nhặt rau cùng mẹ, tự xúc cơm ăn... phơi quần áo mẹ nhờ bé đưa dần cho mẹ tất, quần áo của bé để mẹ phơi lên dây….) Tuy có mất thời gian một chút, nhưng sự kiên nhẫn của người lớn là chìa khóa thành công của trẻ, dần dần sẽ hình thành tính tự giác, tính tự quyết định, khả năng tự xoay sở của mình Tôi thường xuyên trao đổi và hỏi phụ huynh xem ở nhà các con đã tự làm được những việc gì, còn những việc gì khó mà các con chưa thể làm được để các cô và bố mẹ cùng giúp con. Và đặc biệt, tôi nhờ phụ huynh chụp ảnh những việc con tự làm được ở nhà như: cùng nhặt rau giúp mẹ, cùng mẹ chuẩn bị bàn ăn, tự gấp quần áo, tự lấy ba lô đi học... và gửi cho cô. Và trong các hoạt động chiều nêu gương bé ngoan tôi luôn có phần tuyên dương, động viên khích lệ những trẻ đã thực hiện được tốt 1 số kỹ năng tự phục vụ ở nhà. Sau đây là một số hình ảnh các con tự làm một số việc nhỏ ở nhà và được bố mẹ chụp ảnh gửi cho tôi. Ảnh: Bé Ánh Mai tập nặn bánh trôi Ảnh: Bé Vi An rửa rau giúp mẹ 20