Sáng kiến kinh nghiệm: Nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử thông qua việc kể chuyện lịch sử trong quá trình giảng dạy” (Phần Lịch sử Việt Nam lớp 12, giai đoạn 1945 - 1954

1<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> 1<br /> <br /> Mục lục<br /> Phần1: Mở đầu<br /> <br /> 2<br /> <br /> I. Lý do chọn đề tài<br /> <br /> 2<br /> <br /> II. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu<br /> <br /> 2<br /> <br /> III. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu<br /> <br /> 3<br /> <br /> IV. Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> 3<br /> <br /> V. Tính mới của đề tài<br /> <br /> 3<br /> <br /> Phần 2: Nội dung<br /> <br /> 4<br /> <br /> I. Cơ sở thực hiện đề tài<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1. Cơ sở pháp lý<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2. Cơ sở lý luận<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3. Cơ sở thực tiễn (Thực trạng của vấn đề)<br /> <br /> 6<br /> <br /> II. Giải pháp tiến hành (Các nội dung ứng dụng)<br /> <br /> 8<br /> <br /> III. Thực nghiệm và kết quả thực hiện đề tài<br /> <br /> 25<br /> <br /> IV. Một số lưu ý khi sưu tầm và “Kể chuyện lịch sử”<br /> <br /> 26<br /> <br /> Phần 3: Kết luận<br /> <br /> 28<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> 30<br /> <br /> Phụ lục<br /> <br /> 31<br /> <br /> Danh sách học sinh lớp 12A12 và điểm số chứng minh<br /> <br /> 2<br /> <br /> PHẦN 1: MỞ ĐẦU<br /> I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI<br /> Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về<br /> đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá<br /> nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã<br /> hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh<br /> tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ<br /> quốc (Điều 27, Luật giáo dục 2005). Để đạt được mục tiêu đó, chất lượng giáo<br /> dục phải luôn được đảm bảo. Và một trong những nhân tố quan trọng, có tính<br /> quyết định đến chất lượng giáo dục là việc sử dụng phương pháp dạy học phù<br /> hợp với đối tượng và tâm lý học sinh.<br /> Trong dạy học, mục đích của các môn học nói chung và của môn Lịch sử<br /> nói riêng ở phổ thông điều góp phần đào tạo thế hệ trẻ theo mục tiêu giáo dục<br /> chung của Đảng và nhà nước trên cơ sở nội dung của môn học. Vì vậy cũng như<br /> các môn học khác, bộ môn Lịch sử có nhiệm vụ “Hoàn chỉnh vốn kiến thức ở<br /> trình độ kiến thức phổ thông của học sinh về lịch sử để làm cơ sở cho sự hình<br /> thành thế giới quan khoa học và đạo đức công nhân dân xã hội chủ nghĩa của lao<br /> động mới trên đất nước ta”. Để hoàn thành nhiệm vụ này, bộ môn Lịch sử phải<br /> cung cấp đầy đủ cho học sinh những tri thức cần thiết về quá trình phát triển hợp<br /> quy luật của lịch sử dân tộc và thế giới. Nhưng do đặc điểm của bộ môn Lịch sử<br /> học sinh không thể trực tiếp “Trực quan sinh động” với sự kiện đã qua, cho nên<br /> trong giai đoạn nhận thức cảm tính của các em không thể có cảm giác và tri giác<br /> về sự kiện. Vì vậy giáo viên phải tìm cách dạy như thế nào để cho học sinh học<br /> sinh cảm thấy thích học lịch sử và có như vậy học lịch sử mới đạt được hiệu quả<br /> cao.<br /> Qua 10 năm giảng dạy, tôi nhận thấy muốn để cho học sinh hiểu và hứng<br /> thú hơn trong việc học lịch sử nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn<br /> thì cần phải sử dụng phương pháp kể chuyện trong dạy học lịch sử. Vì vậy, tôi<br /> đã chọn chủ đề: “Nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử thông qua việc kể<br /> chuyện lịch sử trong quá trình giảng dạy” (Phần Lịch sử Việt Nam lớp 12,<br /> giai đoạn 1945 - 1954) để thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm trong năm học<br /> 2014 - 2015 vừa qua.<br /> II. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU<br /> Đề tài: “Nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử thông qua việc kể<br /> chuyện lịch sử trong quá trình giảng dạy” (Phần Lịch sử Việt Nam lớp 12,<br /> giai đoạn 1945 - 1954) nhằm:<br /> - Góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học<br /> lịch sử nói riêng.<br /> - Nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn, tức là giảm bớt số lượng<br /> học sinh yếu kém, tăng số lượng học sinh khá giỏi trong nhà trường.<br /> <br /> 3<br /> <br /> - Phát huy hết năng lực của các em khá giỏi nắm chắc được kiến thức bài<br /> học và hiểu sâu hơn các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử. Qua đó bồi dưỡng<br /> nhân cách đạo đức, lí tưởng tốt đẹp cho học sinh.<br /> III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là sử dụng phương pháp “Kể chuyện<br /> lịch sử trong quá trình giảng dạy” nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ<br /> môn Lịch sử tại trường THPT Trần văn Bảy.<br /> - Phạm vi thực hiện là chương trình Lịch sử Việt Nam lớp 12, giai đoạn<br /> 1945 - 1954.<br /> IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> - Tìm hiểu thực trạng việc học môn Lịch sử của học sinh ở trường.<br /> - Khảo sát kiến thức Lịch sử của học sinh thông qua bài kiểm tra.<br /> - Sưu tầm tư liệu về các “Câu chuyện lịch sử” có liên quan đến những<br /> nội dung trong chương trình Lịch sử Việt Nam lớp 12, giai đoạn 1945 - 1954.<br /> - Áp dụng các nội dung sưu tầm tương ứng, phù hợp với từng tiết dạy<br /> môn Lịch sử.<br /> - Đánh giá kết quả thực hiện qua các bài kiểm tra.<br /> V. TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI<br /> Đã có nhiều tài liệu đề cập đến những “Câu chuyện lịch sử” nhưng rất ít<br /> có tư liệu về phương pháp “Kể chuyện lịch sử” nên nhiều giáo viên chưa được<br /> trang bị đầy đủ về lý thuyết cũng như thực hành về kể chuyện.<br /> Nét mới trong đề tài của tôi là khai thác việc “Kể chuyện lịch sử” đưới<br /> góc cạnh là một phương pháp dùng lời nói để diễn tả một cách sinh động, hấp<br /> dẫn, có thể kèm theo hình ảnh về một câu chuyện đã xảy ra trong quá khứ. Câu<br /> chuyện kể có khi chỉ là những mảnh sự kiện, biến cố lịch sử có liên quan đến nội<br /> dung bài học, có khi là những tình tiết liên quan đến các nhân vật lịch sử, có khi<br /> là giải thích cho một cái tên, một địa danh, một khái niệm – thuật ngữ trong bài<br /> học.<br /> Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã có nhiều thuận lợi là: được sự<br /> quan tâm và giúp đỡ của Ban giám hiệu và Tổ chuyên môn; sự hỗ trợ và góp ý<br /> của đồng nghiệp; các nguồn tư liệu khá phong phú;… Bên cạnh đó, cũng gặp<br /> không ít khó khăn do sự chi phối của nhiều công việc, đặc biệt là ở một số nội<br /> dung, nguồn tư liệu tham khảo để ứng dụng còn ít nên chắc chắn sẽ không tránh<br /> khỏi những thiếu sót, rất mong được quí đồng nghiệp góp ý để cho đề tài được<br /> thực hiện ngày càng hoàn thiện hơn!<br /> Xin trân trọng cảm ơn!<br /> <br /> 4<br /> <br /> PHẦN 2: NỘI DUNG<br /> I. CÁC CƠ SỞ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI<br /> 1. Cơ sở pháp lý<br /> Nhận thức rõ tầm quan trọng và sự cần thiết của việc nâng cao chất lượng<br /> giáo dục nói chung, nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn Lịch sử nói<br /> riêng, Đảng và Nhà nước ta đã xác định “Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự<br /> phát triển” và “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Từ đó đưa ra những<br /> định hướng và chủ trương đổi mới phương pháp dạy học:<br /> - Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XI (2011) xác định:<br /> Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo<br /> dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và<br /> hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ<br /> giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt…. Đổi mới mạnh mẽ nội dung,<br /> chương trình, phương pháp dạy và học ở tất cả các cấp, bậc học. Tích cực chuẩn<br /> bị để từ năm 2015 thực hiện chương trình phổ thông mới.<br /> - Hướng dẫn số 1463/HD-SGDĐT của Sở GD – ĐT Sóc Trăng về thực<br /> hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2014 – 2015 đã xác định: Tập trung<br /> nâng cao hiệu quả đổi mới kiểm tra đánh giá, đổi mới phương pháp dạy học, tạo<br /> ra sự chuyển biến cơ bản về tổ chức hoạt động dạy học, góp phần nâng cao chất<br /> lượng giáo dục.<br /> - Trong văn kiện Hội nghị Công chức – Viên chức của trường THPT Trần<br /> Văn Bảy năm học 2014 – 2015 có nêu: tập trung nâng cao hiệu quả thực hiện<br /> đổi mới kiểm tra đánh giá thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, dạy học phân<br /> hóa trên cơ sở chuẩn kiến thức kĩ năng của chương trình giáo dục phổ thông, tạo<br /> ra sự chuyển biến cơ bản về đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra<br /> đánh giá, nâng cao chất lượng giáo dục.<br /> Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy<br /> học nói chung, nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn Lịch sử nói riêng là<br /> điều cần thiết nhằm phù hợp với xu thế phát triển của đất nước và của thời đại.<br /> 2. Cơ sở lý luận<br /> Kể chuyện (hay Tự sự) là bất kỳ sự tường thuật nào để kết nối các sự<br /> kiện, trình bày cho người đọc hoặc người nghe bằng một chuỗi câu viết hoặc<br /> nói, hoặc một chuỗi hình ảnh. Kể chuyện có thể được sử dụng như một từ đồng<br /> nghĩa của "tường thuật".<br /> Lịch sử là những gì thuộc về quá khứ và gắn liền với xã hội loài người.<br /> Đó là những sự kiện diễn ra trong quá khứ cho đến thời điểm hiện tại, không thể<br /> thay đổi được, cố định trong không gian và thời gian, mang tính chất tuyệt đối<br /> và khách quan.<br /> <br /> 5<br /> <br /> Kể chuyện lịch sử là một phương pháp dùng lời nói để diễn tả một cách<br /> sinh động, hấp dẫn, có thể kèm theo hình ảnh về một câu chuyện đã xảy ra trong<br /> quá khứ. Câu chuyện kể có khi chỉ là những mảnh sự kiện, biến cố lịch sử có<br /> liên quan đến nội dung bài học, có khi là những tình tiết liên quan đến các nhân<br /> vật lịch sử, có khi là giải thích cho một cái tên, một địa danh, một khái niệm –<br /> thuật ngữ trong bài học.<br /> Có thể nói việc kể chuyện lịch sử được thực hiện khá phổ biến trong<br /> giảng dạy bộ môn Lịch sử. Những câu chuyện lịch sử cung cấp kiến thức lịch sử<br /> cho học sinh, mở rộng kiến thức mà sách giáo khoa không có khả năng giải<br /> quyết nổi do những qui định chung. Thường sách giáo khoa chỉ đưa ra những<br /> nhận định chung nên học sinh không hiểu nổi nên giáo viên cần phải kể cho học<br /> sinh nghe một câu chuyện tóm lược đôi nét về các sự kiện, nhân vật lịch sử.<br /> Kể chuyện lịch sử có tác dụng giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức cho<br /> học sinh. Mỗi câu chuyện là một tấm gương phản chiếu bao điều tốt xấu, thiện<br /> ác, những tấm lòng cao thượng, quả cảm của các anh hùng của các anh hùng dân<br /> tộc,... Đồng thời, kể chuyện lịch sử còn giúp phát huy khả năng tư duy nhiều<br /> mặt cho học sinh như óc tưởng tượng, khả năng khái quát, tóm tắt chuyện, nhớ<br /> các tình tiết,...<br /> Việc kể chuyện lịch sử không khó nhưng việc kể chuyện hay và hấp dẫn,<br /> nâng kể chuyện lên thành một nghệ thuật thì không phải dễ. Thực tế cho thấy<br /> rằng một câu chuyện có nội dung như nhau nhưng có người kể thì khô khan, khô<br /> để lại ấn tượng gì trong đầu học sinh. Cũng chuyện đó, nhưng với giáo viên<br /> khác thì trở nên sống động, cuốn hút học sinh. Tuy nhiên, trước hết những câu<br /> chuyên đưa vào trong dạy học lịch sử phải đạt được những yêu cầu sau:<br /> - Những câu chuyện lịch sử phải sát với nội dung bài học. Mỗi bài học ở<br /> sách giáo khoa tùy theo nội dung cụ thể có những câu chuyện gắn với nó.<br /> Nhưng khi chọn chuyện thì giáo viên phải xuất pahst từ mục đích, yêu cầu của<br /> bài học, chuyện kể phải có chủ đề, có giá trị về mặt tư tưởng, nghệ thuật,thẩm<br /> mỹ,...<br /> - Câu chuyện phải phù hợp với tâm lý, trình độ học sinh. Các câu chuyện<br /> lịch sử thường có tính cơ động nhiều so với nội dung câu chuyện thuộc các lĩnh<br /> vực khác. Câu chuyện dài, ngán, chọn tình tiết này, bỏ tình tiết kia phụ thuộc<br /> nhiều vào đối tượng học sinh, nội dung bài học và thời gian cho phép.<br /> - Câu chuyện được kể có cốt chuyện về sự kiện, nhân vật, có thời gian,<br /> không gian nhất định. Trong đó, yêu cầu không thể thiếu được là câu chuyện<br /> phải có chủ đề rõ ràng, phải phản ánh nội dung lịch sử nào đó.<br /> Đối với phương pháp kể chuyện lịch sử thì phương tiện chính là của giáo<br /> viên là ngôn ngữ. Ngôn ngữ kể chuyện lịch sử khác với ngôn ngữ kể chuyện<br /> thông thường vì nó thể hiện được nội dung và tình cảm của câu chuyện. Ngôn<br /> ngữ của giáo viên gây ấn tượng cảm xúc mạnh mẽ đến học sinh. Khi giáo viên<br /> kể chuyện lịch sử, ngôn ngữ phải luôn luôn thay đổi nhịp điệu, lúc nhanh lúc<br /> <br />