Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp của giáo viên chủ nhiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là viáo viên chủ nhiệm định hướng cho học sinh dùng các nghi thức lời nói và xác định được các nhân tố giao tiếp trong việc giao tiếp, ứng xử những tình huống của cuộc sống thực (ngoài xã hội). Đó chính là điểm mới của đề tài sáng kiến này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp của giáo viên chủ nhiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 2

1 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Trong xu thế toàn cầu hóa, quốc tế hóa, con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của mọi sự phát triển, vấn đề đặt ra cho mỗi quốc gia là muốn phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của đất nước thì phải phát triển con người. Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách về phát triển giáo dục đào tạo, đặc biệt là giáo dục toàn diện nhân cách con người, trang bị tri thức, kỹ năng, thái độ cho người học, đảm bảo tính cân đối giữa dạy chữ và dạy người. Trong giáo dục và phát triển nhân cách con người, kỹ năng giao tiếp có vai trò quan trọng, muốn nâng cao chất lượng giáo dục thì cần thiết phải phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh. Giáo dục tiểu học có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nhân cách học sinh, đặt cơ sở nền tảng để học sinh phát triển bền vững. Mục tiêu giáo dục tiểu học hướng vào việc trang bị kiến thức kỹ năng cơ bản ban đầu làm cơ sở để học sinh tiếp tục học ở các lớp cao hơn. Trong các nội dung giáo dục tiểu học thì giáo dục kỹ năng giao tiếp có vị trí, vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng hiệu quả của giáo dục tiểu học Thực trạng hiện nay, có nhiều học sinh chưa mạnh dạn, tự tin, còn e dè, thụ động trong học tập và trong cuộc sống; kĩ năng giao tiếp còn hạn chế, chưa biết cách diễn đạt, hợp tác và trinh bày cá nhân. Một số học sinh trong ứng xử có phần mang tính tùy tiện. Nhiều học sinh thiếu kĩ năng xử lí tình huống thực; không biết giao tiếp theo những quy tắc tối thiểu nhất trong gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội; thiếu tự tin khi giao tiếp, thiếu bản lĩnh, thiếu sáng tạo; học tập thụ động. Nguyên do
2 chính là trong tư tưởng giáo viên, phụ huynh chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức, việc rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh còn chiếu lệ, giáo viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp mình đang dạy chỉ luôn chú trọng đến việc đọc tốt, làm tính tốt… Cá biệt vẫn còn có học sinh do ảnh hưởng môi trường xã hội, khu dân cư nên hành vi ứng xử chưa đúng mực. Một vài học sinh được sự nuông chiều của gia đình, được gia đình phục vụ, đáp ứng mọi yêu cầu, chỉ biết học nên việc giao tiếp còn hạn chế và ngược lại cũng có những học sinh sống trong gia đình nghèo khổ, bố mẹ thiếu quan tâm đến việc giáo dục con cái còn phó mặc cho nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh tiểu học, với cương vị là người giáo viên chủ nhiệm lớp, bản thân hết sức băn khoăn và trăn trởvà luôn tự hỏi: Làm thế nào để nâng cao kĩ năng giao tiếp cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách vận dụng kĩ năng giao tiếp vào trong cuộc sống hằng ngày? Với mong muốn góp phần vào việc luận giải những vấn đề nói trên, bản thân tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp của giáo viên chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh lớp 2 ”. Vân đê ma chăc hăn không chi riêng ́ ̀ ̀ ́ ̉ ̉ bản thân tôi ma rât nhiêu đông nghiêp khac quan tâm suy nghĩ là làm sao ̀ ́ ̀ ̀ ̣ ́ học sinh của mình có những kĩ năng giao tiếp tốt cho tương lai sau này, trở thành những con người tốt, có ích cho xã hội. Đây cũng là một vấn đề mà phụ huynh và xã hội hết sức quan tâm. 2. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu:
3 Trong quá trình nghiên cứu bản thân đã vận dụng sáng tạo các biện pháp đã có và đưa ra những biện pháp mới phù hợp với điều kiện thực tế, đặc điểm học sinh của lớp tôi chủ nhiệm: Gần gũi và tạo mối thân thiện với học sinh; Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua việc tích hợp vào các môn học; Chú trọng hơn về đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn kỹ năng giao tiếp cho học sinh.( Đặc biệt là tôi áp dụng hai hình thức thảo luận nhóm và trò chơi học tập trong các tiết dạy); Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua các tiết sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục, vui chơi; Phát huy tốt tác dụng các câu lạc bộ nhỏ của lớp nhằm rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh; Phối hợp với cha mẹ học sinh trong việc giáo dục cho các em nắm được những quy tắc cơ bản trong giao tiếp với ông bà, cha mẹ, chị em, khách…; Giáo viên chủ nhiệm định hướng cho học sinh dùng các nghi thức lời nói và xác định được các nhân tố giao tiếp trong việc giao tiếp, ứng xử những tình huống của cuộc sống thực ( ngoài xã hội). Đó chính là điểm mới của đề tài sáng kiến này.
4 II. PHẦN NỘI DUNG 1 . Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu : Trong qua trinh rèn k ́ ̀ ĩ năng giao tiếp cho học sinh nhằm thực hiên n ̣ ội dung phong traò “Xây dựng trương hoc thân thiên ̀ ̣ ̣ hoc sinh tich c ̣ ́ ực”, bản ̃ ̣ thân đa găp nhưng thuân l ̃ ̣ ợi va kho khăn sau: ̀ ́ 1.1. Thuân l ̣ ợi ̣ ́ ̣ và Đao tao đa phat đông phong trao “Xây d Bô Giao duc ̀ ̣ ̃ ́ ̣ ̀ ựng trương ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ực” vơi nh hoc thân thiên hoc sinh tich c ́ ưng kê hoach nhât quan t ̃ ́ ̣ ́ ́ ừ trung ương đên đia ph ́ ̣ ương, Phong ̣ và Đao tao cung đa co kê hoach ̀ Giao duc ́ ̀ ̣ ̃ ̃ ́ ́ ̣ tưng năm h ̀ ọc vơi nh ́ ưng biên phap cu thê đ ̃ ̣ ́ ̣ ̉ ể rèn kĩ năng sống trong đó có kĩ năng giao tiếp cho học sinh môt cach chung nhât cho cac bâc hoc, đây ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̀ ững đinh h chinh la nh ́ ̣ ướng giup giao viên th ́ ́ ực hiên ̣ tốt. Bên cạnh đó, bản thân nhận được một tập thể học sinh khá ngoan và biết vâng lời, các em gần gũi với cô giáo. Ngoài ra Ban lãnh đạo nhà trường luôn theo sát, quan tâm, hỗ trợ cho giáo viên trong công tác giảng dạy cũng như giáo dục. Chính vì thế bản luôn cố gắng làm sao rèn cho các em kĩ năng giao tiếp, giúp các em có một niềm tin, phát triển một cách
5 toàn diện để trở thành con người năng động, sáng tạo phù hợp với một xã hội hiện đại đang phát triển. 1.2. Kho khăn ́ 1.2.1. Đôi v ́ ới giao viên ́ Trong thực tế hiện nay, việc nhận thức tầm quan trọng, cần thiết rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh ở một số giáo viên còn hạn chế. Qua dùng phiếu thăm dò, khảo sát thực tế cho thấy một số giáo viên lúng túng cả về nội dung, biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Nhận thức của nhiều giáo viên còn mơ hồ, chưa rõ, chưa đầy đủ rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh là rèn những vấn đề gì; vì nhận thức chưa đủ, chưa rõ nên không thể tìm ra được biện pháp, hình thức tổ chức hữu hiệu để rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Giáo viên cơ bản mới chú ý đến việc giáo dục chất lượng của học sinh. Một số giáo viên chưa thật sự tích cực tổ chức phương pháp dạy học mới tạo điều kiện để học sinh học nhóm, trao đổi kinh nghiệm, học tập lẫn nhau. Một số ít giáo viên dạy các môn Đạo đức, Hoạt động ngoài giờ lên lớp, Tự nhiên và xã hội chưa vận dụng linh hoạt việc dạy học các bài học phải tích hợp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Giáo viên chưa chú trọng rèn kĩ năng thực hành, chủ yếu hình thành trên lí thuyết 1.2.2. Đối với học sinh Trong các nhà trường ít nhiều vẫn còn có hiện tượng học sinh cãi nhau, chửi nhau, đánh nhau, chưa lễ phép, gây mất đoàn kết trong tập thể lớp,...
6 Các em học sinh vừa từ lớp một lên làm quen với môi trường lớp 2, các em khá rụt rè chưa quen với cách học cũng như mạnh dạn bày tỏ ý kiến. Khi phát biểu các em nói không rõ ràng, trả lời trống không, không tròn câu và ít nói lời cảm ơn, xin lỗi với cô, bạn bè. Nhiều em đến trường tỏ ra nói nhiều vì ở nhà các em không có người trò chuyện, chia sẻ . 1.2.3. Đối với phụ huynh học sinh ̀ ́ ́ ậc cha me các em luôn nong vôi trong viêc day con; h Vê phia cac b ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ọ chỉ chú trọng đến việc con mình về nhà mà chưa đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm Toán thì lo lắng một cách thái quá. Ngoài ra, một trở ngại nữa là phụ huynh trong lớp có một số bố mẹ quá nuông chiều chưa giáo dục con các kĩ năng giao tiếp cơ bản. Ngược lại, một số phụ huynh vì bận đi làm ăn xa nên ít quan tâm giúp đỡ con em trong các hoạt động cần thiết… 1.3. Kết quả khảo sát khả năng giao tiếp của học sinh đầu năm như sau: Khả năng Số học sinh Tỉ lệ (%) Nói tốt 9 30 Tạm được 11 36.7 Chưa được 10 33.3 Kết quả trên cho thấy, số học sinh có kĩ năng giao tiếp tốt còn ít và số học sinh có kĩ năng giao tiếp chưa tốt còn nhiều. Chính vì vậy mà việc
7 rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh là vấn đề cần quan tâm. Muốn làm tốt công tác này chúng ta cần phải làm gì? Nhất là những người làm công tác giáo dục vì nhà trường là nơi tốt nhất để hình thành nhân cách cho học sinh. Đây cũng chính là câu hỏi mà bản thân cần phải tìm tòi nghiên cứu để tìm ra biện pháp rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh đạt hiệu quả. 2. Một số biện pháp của Giáo viên chủ nhiệm rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh 2. 1. Gần gũi và tạo mối thân thiện với học sinh Đầu tiên, sau khi nhận lớp chủ nhiệm, để tạo sự gần gũi và gắn kết giữa học sinh và giáo viên chủ nhiệm, bản thân sắp xếp nhiều thời gian cho học sinh được giới thiệu về mình, động viên khuyến khích các em chia sẻ với nhau về những sở thích, ước mơ tương lai cũng như mong muốn của mình với các em. Đây cũng là một điều kiện rất quan trọng để phát triển khả năng giao tiếp của học sinh. Bởi học sinh không thể mạnh dạn, tự tin trong một môi trường mà giáo viên luôn gò bó và áp đặt. Tiếp theo trong tuần đầu, bản thân cho học sinh tự do lựa chọn vị trí ngồi của mình để qua đó phần nào nắm được đặc điểm tính cách của các em: mạnh dạn hay nhút nhát, thụ động hay tích cực, thích thể hiện hay không thích...Và tiếp tục qua những tuần học sau, bản thân chú ý quan sát những biểu hiện về thái độ học tập, những cử chỉ, hành vi tại vị trí ngồi mà các em chọn để bắt đầu có điều chỉnh phù hợp. Việc giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh có thể thực hiện trong bất cứ lúc nào, giờ học nào. Để việc rèn luyện diễn ra một cách thường xuyên và đạt hiệu quả cao tiếp tục qua biện pháp tiếp theo.
8 2.2. Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua việc tích hợp vào các môn học Quan hệ thầy trò trong nhà trường không phải là quan hệ bề trên kẻ dưới mà là thực hiện một sự phân công – hợp tác. Trong từng môn học, tiết học, giáo viên phải là người làm mẫu” từ cách nói năng, thái độ, đi đứng, chữ viết…Vì nếu giáo viên có thái độ không tốt với học sinh, chúng sẽ học theo thầy đối xử không tốt với bạn bè và mọi người xung quanh.” Lệnh” giao việc của giáo viên đưa ra phải rõ ràng, cụ thể và thật sự “ nghiêm”. Cần xây dựng mối quan hệ thân thiệnhợp tác giữa thầy – trò và giữa tròthầy, để mọi học sinh đều được quan hệ trực tiếp với thầy và quan hệ với nhau. Giáo viên cần khuyến khích học sinh trao đổi, đặt câu hỏi, thảo luận, phát biểu ý kiến, thể hiện quan điểm cảm xúc riêng của mình. Giáo viên có thể chia lớp thành nhóm nhỏ( 2 học sinh ngồi cùng bàn) để dễ trao đổi, giúp các em tự tin dần, sau đó triển khai giữa 1 em và 1 em khác ( vẫn là 2 em nhưng thay đổi bạn trao đổi) sẽ giúp các em quen dần với sự hợp tác này. Dần dần khi các em đã có kinh nghiệm hơn, tự tin hơn có thể triển khai thành nhóm lớn hơn ( 4,6,8 em) và luân phiên nhau em nào cũng được làm nhóm trưởng mọi thành viên trong nhóm đều được nói, các thành viên còn lại có nhiệm vụ đóng góp ý kiến,trao đổi, giúp đỡ bạn mình…Giáo viên phải là người thiết kế, giúp đỡ, uốn nắn học sinh: tôn trọng học sinh, giúp học sinh tự tin bằng việc khuyến khích, động viên chứ không chê bai, chỉ trích…Giáo viên phải biết khẳng định việc làm của học sinh là “đúng” hay” chưa đúng” tuyệt đối không nói là” sai”.
9 Để nâng cao năng lực tự tin, khả năng giao tiếp, hành vi ứng xử của học sinh, giáo viên có thể yêu cầu mỗi tuần mỗi tổ cử một bạn làm nhóm trưởng luân phiên lần lượt. Lúc đầu là những em có năng lực, mạnh dạn, tự tin; sau là những em nhút nhát,chưa tự tin, những em còn có hành vi chưa thật sự văn minh, lịch sự, những em còn hạn chế về khả năng giao tiếp… để các em rút kinh nghiệm, điều chỉnh dần bản thân mình,nâng cao năng lực cá nhân…với sự góp ý, giúp đỡ của tập thể lớp và khả năng bản thân ( vì mỗi học sinh chắc chắn đều có những mặt mạnh, mặt tích cực riêng) Giáo viên phải là người làm mẫu, hướng dẫn điều chỉnh học sinh ,vì vậy cần tổ chức các bài học thông qua mô phỏng, trao đổi, thảo luận, tranh luận, đóng vai, cuộc thi, trò chơi, vẽ tranh…để mỗi học sinh đều được thể hiện mình. Việc rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho học sinh không phải thông qua một môn học nào mà nó bao trùm toàn bộ các môn học, là sự tích hợp dần để học sinh được trải nghiệm.Tất cả các môn học từ Tiếng Việt, Toán, Tự nhiên và xã hội, Đạo đức, thủ công, mĩ thuật, âm nhạc …đều giúp học sinh rèn luyện giao tiếp để phát triển kĩ năng sống nếu giáo viên là người biết “ Thiết kế” và học sinh là người” thi công”. Ví dụ: Trong chương trình lớp 2, ở môn Tiếng Việt có nhiều bài học có thể rèn kĩ năng giao tiếp xã hội, như: Tự thuật, đáp lời chào, giới thiệu, chia vui, chia buồn, an ủi, viết bưu thiếp…. Kể chuyện được lồng cụ thể qua các tình huống giao tiếp. Bản thân chỉ gợi mở sau đó cho các em tự nói một cách tự nhiên hoàn toàn không gò bó áp đặt. Bên cạnh đó, nhiều bài Luyện từ và câu có nội dung rèn luyện các nghi thức lời nói,
10 nhiều bài Tập đọc giới thiệu những văn bản mẫu chuẩn bị cho việc hình thành một số kĩ năng giao tiếp cộng đồng như tự thuật, bưu thiếp, tin nhắn.... Để hình thành những kiến thức và rèn luyện kĩ năng giao tiếp cho học sinh qua môn Tiếng Việt, người giáo viên cần phải vận dụng nhiều phương pháp dạy phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh như: thực hành giao tiếp, trò chơi học tập, phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp tổ chức hoạt động nhóm, phương pháp hỏi đáp,… Thông qua các hoạt động học tập, được phát huy trải nghiệm, rèn kĩ năng hợp tác, bày tỏ ý kiến cá nhân, đóng vai,…học sinh có được cơ hội rèn luyện, thực hành nhiều kĩ năng giao tiếp cần thiết. Ví dụ: Khi dạy Tập làm văn các bài: “Chia buồn, an ủi”, “Tự thuật”, bản thân tổ chức cho các em, đóng vai, chơi trò chơi. Sau vài lời khuyến khích đầu tiên, bản thân tổ chức cho các em đứng thành vòng tròn đóng vai, giới thiệu, bày tỏ ý kiến,… Lúc đầu các em rất ái ngại không tự tin khi đóng vai, bày tỏ ý kiến trước lớp nhưng bản thân đã kịp thời nhắc nhở các em những điều cần chú ý trong khi giao tiếp, cộng thêm một môi trường hòa đồng thân thiện các em thực hiện rất tốt, không còn những cái nhìn ái ngại. Thay vào đó là những cánh tay tự tin cùng những câu nói rõ ràng, chắc gọn, mạnh dạn hơn. 2.3. Chú trọng hơn về đổi mới phương pháp dạy học nhằm rèn kỹ năng giao tiếp cho học sinh.( đặc biệt là tôi áp dụng hai hình thức thảo luận nhóm và trò chơi học tập trong các tiết dạy ) Đổi mới phương pháp dạy học là dạy và học theo hướng tích cực chủ động, sáng tạo trong đó học sinh phải tự phát hiện, tự giải quyết vấn đề, tự chiếm lĩnh kiến thức mới theo sự tổ chức và hướng dẫn hợp lý của
11 giáo viên trong môi trường giáo dục thích hợp nhằm thực hiện các mục tiêu giáo dục của bậc học, của môn học, của bài học. Một trong những nội dung của việc đổi mới phương pháp là đưa các hình thức dạy học mới vào trong từng bài học. Vì thế, để rèn kỹ năng giao tiếp cho các em, tùy từng bài học lựa chọn hình thức dạy học phù hợp.Và một trong các biện pháp để rèn kĩ năng giao tiếp có hiệu quả là thông qua thảo luận nhóm và trò chơi học tập. Ví dụ: Thảo luận nhóm: Thảo luận nhóm là hình thức dạy học rất có ích trong việc hình thành cho học sinh khả năng giao tiếp, hợp tác, thích ứng và độc lập suy nghĩ. Vì vậy, đối với các môn học mục tiêu là rèn kỹ năng giao tiếp cho học sinh tôi thường vận dụng hình thức này như đối với phân môn Kể chuyện,Tập làm văn . Tôi thường cho học sinh thảo luận nhóm đôi để thực hiện bài tập, sau đó các nhóm trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình. Trò chơi học tập: Trò chơi học tập là hình thức học tập có hiệu quả đối với học sinh, đặc biệt là những em ngại nói, tức là ngại giao tiếp, trò chơi học tập sẽ làm cho các em hứng thú hơn trong học tập. Thông qua trò chơi, học sinh được luyện tập, làm việc cá nhân, làm việc trong đơn vị nhóm, đơn vị lớp theo sự phân công và tinh thần hợp tác. Trò chơi tạo cơ hội cho học sinh tự hoạt động, tự củng cố kiến thức, tự hoàn thiện kỹ năng giao tiếp của chính mình. Các trò chơi học tập có thể tổ chức cho học sinh trong giờ tự học, giờ ra chơi hoặc giờ sinh hoạt lớp hay trong phần củng cố của mỗi giờ
12 học. Qua các trò chơi này, học sinh được tăng cường rèn luyện các kiến thức vừa được học, từ đó sẽ nhớ bài và vận dụng vào việc giao tiếp trong đời sống hằng ngày. Ví dụ : Đối với trò chơi Kịch câm( tiết Luyện từ và câu về bài Từ chỉ hoạt động) Luyện cho học sinh biết nói các hoạt động quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày Cách chơi: Một học sinh dùng cử chỉ, điệu bộ của mình để diễn tả một hoạt động nào đó và các bạn sẽ nêu tên các hoạt động đó.Việc vận dụng trò chơi này làm các em hứng thú và tự tin hơn rất nhiều trong giao tiếp. Ở môn Đạo đức, để các chuẩn mực đạo đức, pháp luật xã hội trở thành tình cảm, niềm tin, hành vi và thói quen của học sinh. Giáo viên phải sử dụng phương pháp dạy học đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Tổ chức cho học sinh thực hiện các hoạt động học tập phong phú, đa dạng như: kể chuyện theo tranh; quan sát tranh ảnh, băng hình, tiểu phẩm; phân tích, xử lí tình huống; chơi trò chơi, đóng tiểu phẩm, múa hát, đọc thơ, vẽ tranh,… 2. 4. Rèn kĩ năng giao tiếp hiệu quả qua các tiết sinh hoạt lớp, hoạt động giáo dục, vui chơi Hoạt động ngoài giờ lên lớp là các buổi giao lưu học tập, là các tiết sinh hoạt Đội, là các tiết sinh hoạt tập thể, các hoạt động ngoại khóa…Thông qua các buổi sinh hoạt này, học sinh được chủ động tham gia các hoạt động mình yêu thích, được tương tác với bạn bè, được giao lưu với nhiều thành viên khác. Giáo viên lúc này là người bạn “lớn” hơn, giúp đỡ, khích
13 lệ học sinh thể hiện mình.Vì vậy giáo viên có thể linh động tổ chức các hoạt động trên dưới nhiều hình thức khác nhau: + Hàng tuần dành thời gian cho tiết hoạt động tập thể ( Sinh hoạt) cuối tuần để tạo kĩ năng giao tiếp tự tin cho học sinh và nắm bắt nguyện vọng, ý kiến của học sinh.Từ đó học sinh sẽ được bày tỏ suy nghĩ, ý kiến của mình, đề xuất cá nhân. + Đa dạng các hình thức trò chơi ( hiện đại và dân gian) trong các tiết hoạt động tập thể, giao lưu để tạo không khí sôi nổi, hào hứng cho học sinh để mọi học sinh đều được chơi, được tương tác giúp đỡ nhau, tạo sự tự tin cho học sinh. Ví dụ: Trò chơi : Mèo bắt chuột,cướp cờ, nhảy bao bố, kéo co, đặt vật vào đúng vị trí … cũng có thể cho học sinh “ diễn kịch”. + Cuối mỗi tháng tổ chức giao lưu học tập và sinh hoạt tập thể liên lớp nhằm tạo môi trường học hỏi, giao tiếp, tương tác. Phát huy việc nói, thể hiện mình của những học sinh còn rụt rè, thụ động. Học sinh có thể sưu tầm, tìm hiểu những câu chuyện, câu đố, bài thơ hay, đoạn văn hay… làm đề tài để trao đổi, thảo luận, phát biểu ý kiến cá nhân… + Giáo viên có thể tổ chức cho học sinh văn nghệ ( hát đơn ca, tốp ca, múa hát tập thể…) để học sinh tập dần sự mạnh dạn tự tin trước tập thể. + Giáo viên cần tổ chức cho học sinh một số hoạt động ngoại khóa như: viếng nghĩa trang liệt sĩ, trồng và chăm sóc cây, hoa, lao động công ích( làm vệ sinh).Qua đó cho học sinh phát biểu suy nghĩ của mình về việc đã làm, viết bài nói về cảm nhận của em.
14 Thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, giáo viên cần định hướng, khơi gợi, giúp đỡ, khích lệ tinh thần học sinh, uốn nắn dần cho học sinh cách diễn đạt cá nhân, học tập điều hay từ bạn, rút kinh nghiệm cho bản thân. Trong việc tiến hành hoạt động ngoài giờ lên lớp, học sinh đóng vai trò trọng tâm, là chủ thể hoạt động, tự điều hành mọi hoạt động. Giáo viên lúc này là người “ bạn lớn”, giúp đỡ, khích lệ học sinh thể hiện mình hoặc giáo viên chỉ là đại biểu tham dự. Học sinh phải chuẩn bị đầy đủ mọi phương tiện cho hoạt động: Tập dẫn chương trình, biểu diễn văn nghệ, tập nói, thể hiện điệu bộ. Thi tìm hiểu kiến thức, phát biểu cảm tưởng Nâng cao ý thức phối hợp, thảo luận nhóm. Ví dụ: Với thời gian khoảng 35 – 40 phút Nội dung : Tổ chức kỉ niệm ngày 20 – 11 Hình thức 1: Dưới sự chỉ đạo của chủ tịch hội đồng + Tìm hiểu kiến thức giữa các nhóm + Phát biểu cảm tưởng về thầy cô + Tổ chức hoạt cảnh nhỏ về thầy cô + Văn nghệ xen kẽ * Hình thức 2: Có thể luân phiên người tổ chức + Chào cờ, hát quốc ca + Văn nghệ tập thể
15 + Thi đọc thơ, kể chuyện về thầy, cô. Ví dụ: Thời gian khoảng 15 phút + Tổ chức lồng ghép vào giờ sinh hoạt hoặc 15 phút đầu giờ +Tổ chức chơi: Đặt vật vào đúng vị trí Thể lệ chơi: Mỗi cặp 2 bạn, một bạn bịt mắt, một bạn bị buộc hai tay.Hãy đặt cây bút vào đúng vị trí đã quy định, với thời gian là 2 phút. Bằng nhiều hình thức hoạt động như vậy, giúp các em củng cố kiến thức, phát triển tư duy, sáng tạo vừa rèn được kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Với tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp tuy ngắn nhưng đã đem lại sự hứng thú cho học sinh, em nào cũng chờ đợi đến giờ sinh hoạt hàng tuần để tham gia tiếp các hoạt động, không những thế mà các em đã sưu tầm được mẩu chuyện vui, trò chơi hay. Đặc biệt giáo dục cho học sinh hiểu: Muốn hoàn thành việc gì đều cần sự đoàn kết, hợp tác với nhau. Cần có sự khéo léo, tự tin mạnh dạn, thì mới có kết quả. 2.5. Phát huy tốt tác dụng các câu lạc bộ nhỏ của lớp nhằm rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh Bản thân tôi xem các hoạt động câu lạc bộ của lớp là hoạt động trọng tâm của việc “Rèn kỹ năng giao tiếp”, vì qua hoạt động với các thành viên trong Câu lạc bộ, học sinh mới bộc lộ hết khả năng, tính cách trong giao tiếp của từng cá nhân . Vì thế với hoạt động này, tôi thường xuyên tham dự cùng học sinh để kịp thời giáo dục, nhắc nhở về những hành vi, ngôn phong trong giao tiếp.
16 Tùy theo từng Câu lạc bộ, tổ chức nội dung sinh hoạt phù hợp. Cụ thể: Câu lạc bộ Cờ vua, đá cầu cho học sinh thi đấu giao hữu với hình thức cá nhân. Câu lạc bộ vẽ tranh, bóng đá: Hoạt động cá nhân hoặc nhóm; Câu lạc bộ văn nghệ, kể chuyện: Hoạt động theo nhóm. Trong quá trình sinh hoạt câu lạc bộ, các học sinh thể hiện rõ tính cách trong giao tiếp ứng xử, vậy nên, giáo viên cần theo dõi sát, sẵn sàng yêu cầu dừng cuộc chơi nếu phát hiện tình huống xưng hô. “Tôi thường nêu ra tình huống không tốt và không nêu trực tiếp tình huống xảy ra khi thi đấu tập luyện của ngày hôm đó; nhắc lại một vài chuyện ngắn đã học về tinh thần đoàn kết, tính kiên trì, nhẫn nại như: Câu chuyện bó đũa, chuyện “Có công mài sắt”, chuyện “Chiếc đồng hồ” của Bác Hồ… để học sinh nhận xét và đưa ra kết luận về cách ứng xử, hành vi và thái độ đúng. Lúc này, các em mạnh dạn nhận xét những hành vi ứng xử trên là chưa tốt, chưa hay và các em tự hứa nhắc nhở nhau để không có những hành vi, cách xưng hô chưa hay, chưa đúng như thế trong mọi tình huống. Hàng tháng, Câu lạc bộ tổ chức sơ kết đánh giá, nhận xét kết quả hoạt động trong tháng, do bạn chi đội trưởng điều khiển, nhằm giúp các em luyện nói để các em mạnh dạn nói năng gọn gàng trước tập thể. Với mục đích đó, Sao trưởng được luân phiên 2 tháng/lần/em. Nội dung đánh giá, nhận xét gồm: Sự tiến bộ về năng khiếu của từng cá nhân trong Câu lạc bộ, việc thực hiện quy định trong sinh hoạt, cách giao tiếp ứng xử khi sinh hoạt, việc hợp tác giữa các thành viên trong Câu lạc bộ…
17 Phần nhận xét ưu điểm (nêu những bạn có tiến bộ), những hạn chế (không nêu tên cụ thể thành viên chưa tốt). Sau khi chủ tịch hội đồng nhận xét, các thành viên trong Câu lạc bộ có ý kiến. Sau cùng là phần nhận xét chung của giáo viên phụ trách Trong hoạt động này, tôi đã kiên trì và kịp thời uốn nắn, sửa sai cho các em giữ nhiệm vụ Đội trưởng (nếu có) để các em trình bày tốt. Nếu trình bày trước tập thể chưa thành công, tiếp tục giúp các em luyện nói, tập nói ngay tại chỗ khi nào hoàn thành mới dừng lại. Không nên phê bình các em khi trình bày còn lủng củng, chưa đủ ý, đủ câu… tránh để các em mất tự tin, trở nên tự ty, mặc cảm. Riêng các thành viên dự sinh hoạt, khi muốn có ý kiến phải giơ tay theo đúng quy định đã được thực hiện trong lớp học và khi được mời có ý kiến thì mới trình bày ý kiến của mình. Khi các em phát biểu ý kiến, theo dõi và kịp thời uốn nắn, sửa sai về dùng từ, câu cho các em và tập cho các em có cử chỉ, thái độ lịch sự khi phát biểu như: đúng thẳng người, ngay ngắn, vui vẻ, mắt nhìn thẳng về trước… Các thành viên khác lắng nghe, không được nói ngang hoặc nhận xét khi bạn trình bày và chưa được Sao trưởng mời có ý kiến. 2.6. Phối hợp với cha mẹ học sinh trong việc giáo dục cho các em nắm được những quy tắc cơ bản trong giao tiếp với ông bà, cha mẹ, chị em, khách… * Đối với người lớn tuổi trong gia đình:
18 HS ít nhiều chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự giao tiếp trong gia đình, chịu ảnh hưởng của truyền thống và văn hóa gia đình. Hiện nay, không ít học sinh được sự cưng chiều thái quá của ông bà, cha mẹ đã trở nên “ngang ngược”, một số khác phụ huynh lại làm ăn xa không quan tâm đến con cái. Vì thế tôi đã phối hợp với phụ huynh, gia đình học sinh để tìm hiểu hoàn cảnh sống, nắm bắt kịp thời đặc điểm tâm sinh lí của học sinh để giúp học sinh hiểu được: Giao tiếp trong gia đình là: “ Trên kính dưới nhường”, cần: + Lễ phép, kính trọng ông bà, cha mẹ + Vâng lời, giúp đỡ bố mẹ; nhường nhịn em nhỏ + Biết tối thiểu những tình huống trong ứng xử với mọi người trong gia đình, biết nói”cảm ơn”, “ xin lỗi”, “ vâng ạ”, “ dạ, thưa” …. Với những người thân thiết trong gia đình, biết dùng từ ngữ phù hợp, đúng mực, phù hợp với hoàn cảnh đồng thời phải biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến cả khi bất đồng quan điểm, cả khi việc không theo ý mình. *Đối với bản thân học sinh Ví dụ : + Khi em có điều cần bày tỏ, em có thể viết giấy, đặt vào một nơi trung tâm của gia đình( nhà bếp, ti vi…) em sẽ thấy hiệu quả của việc làm hơn là việc nói nhiều, nằng nặc đòi… Bản thân tôi khuyến khích học sinh biết trao đổi; Giáo viên cần lắng nghe, định hướng để học sinh có cơ hội trải nghiệm mình; hướng dẫn học sinh biết nói những lời nhận xét, biết đặt mình trong cảnh của người
19 khác. Việc trao đổi này góp phần hình thành thái độ tự tin, kĩ năng giao tiếp, sự cảm thông, trân trọng giá trị của bản thân cũng như của người khác. Ví dụ : Một học sinh không nghe lời thầy cô , Giáo viên cần để học sinh nêu được: + Lí do vì sao em không nghe lời? + Em sẽ làm gì nếu em là giáo viên chủ nhiệm trong hoàn cảnh đó? + Nếu em là bố mẹ thì sao? Giáo viên cần phối hợp với phụ huynh, yêu cầu bố mẹ các em tìm hiểu lí do, khuyến khích rằng con có khả năng làm được việc đó hơn là la mắng, đánh đập. Học sinh sẽ cảm thấy tự tin hơn khi có cơ hội được trình bày vấn đề của mình. 2.7. Giáo viên chủ nhiệm định hướng cho học sinh dùng các nghi thức lời nói và xác định được các nhân tố giao tiếp trong việc giao tiếp, ứng xử những tình huống của cuộc sống thực ( ngoài xã hội) * Đối với giáo viên và xã hội: Cần định hướng cho học sinh: Trong giao tiếp hằng ngày ta thường dùng những nghi thức lời nói, đó là: + Lời đề nghị khi yêu cầu, mong muốn được giúp đỡ. +Lời từ chối khi không đồng ý, không muốn hoặc không thể thực hiện đúng yêu cầu của người khác. + Lời xin lỗi khi làm phiền, khi mắc lỗi, khi không làm đúng, khi từ chối… Giáo viên có thể đưa ra những ví dụ hoặc gợi ý để học sinh nêu ví dụ, yêu cầu học sinh diễn đạt bằng các cách khác nhau để thấy
20 được sự phong phú của Tiếng Việt và hiệu quả việc dùng từ ngữ phù hợp. Để giao tiếp tế nhị, khéo léo giáo viên cần định hướng cho học sinh biết cách xác định nhân tố giao tiếp: + Xác định nhân vật giao tiếp + Xác định nội dung giao tiếp + Xác định khả năng của bản thân + Xác định ngữ cảnh + Xác định phương tiện biểu cảm + Có thể đề xuất một số ý kiến để giúp người khác thực hiện yêu cầu của mình. *Đối với học sinh: Cần thể hiện những nội dung được học, được giáo dục vào thực tế, các em có khả năng ứng xử các tình huống khác nhau của cuộc sống. Ví dụ: Lời đề nghị yêu cầu muốn được giúp đỡ Giáo viên đưa ra tình huống cụ thể: “ Nhờ một người cùng trang lứa đóng giúp cửa sổ khi ngồi trên xe” Học sinh có thể nêu lên một số ý kiến cá nhân: + Bạn có thể đóng giúp tớ của sổ được không? + Phiền bạn đóng hộ tớ cái cửa sổ! + Đóng cửa sổ lại đi! + Bạn hãy đóng cái của sổ lại nhé! Từ đó, học sinh sẽ thấy được tác dụng, hiệu quả của việc dùng lời nói lịch sự, tế nhị. 3. Kết quả nghiên cứu: