Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của sáng kiến "Một số biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1" được thực hiện nhằm khắc phục thực trạng và khó khăn hiện nay đồng thời giúp cho học sinh có chữ viết đúng và đẹp hơn. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1

MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG VIẾT ĐÚNG, VIẾT ĐẸP CHO HỌC SINH LỚP 1 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài Chữ viết là phương tiện để gao tiếp giữa con người với con người. Ở bên cạnh lời nói, muốn cho người khác đọc được chữ viết và hiểu ý của mình thì phải viết đúng, rõ ràng và đẹp. Đó cũng chính là động tác gây sự chú ý hấp dẫn và tình cảm với người đọc. Người Việt Nam chúng ta có một nét đẹp truyền thống rất đáng quý, đó là “ yêu chữ”. Đây là một khái niệm khá quen thuộc, yêu chữ là yêu dân tộc, là yêu nghĩa, yêu trí tuệ, yêu văn hóa, yêu cái đẹp. Một cách nhìn gần hơn, yêu chữ là yêu chữ viết của dân tộc mình, là cách giữ gìn một giá trị văn hóa của dân tộc. Cha ông ta có câu “Văn là người”, mà hiểu sâu hơn một chút, chữ cũng là người. Chữ viết có tầm quan trọng đặc biệt ở bậc Tiểu học, học sinh phải dùng chữ viết để học tập và giao tiếp. Vì vậy, chữ viết không những có quan hệ mật thiết tới chất lượng học tập ở các môn học khác mà còn góp phần rèn luyện một trong những kĩ năng hàng đầu của việc học môn Tiếng Việt trong trường Tiểu học - đó là kĩ năng viết chữ. Nếu học sinh viết đúng, đẹp, rõ ràng, đảm bảo tốc độ quy định thì học sinh có điều kiện để ghi chép bài học tốt, nhờ vậy mà kết quả học tập tốt hơn, ngược lại, viết xấu sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng học tập của các em. Thực tế cho thấy: Việc rèn chữ viết cho học sinh lớp 1 ở trường tôi còn gặp một số khó khăn nhất định. Cụ thể: - Lớp học có nhiều học sinh còn khó khăn các em còn dùng nhiều loại bút kém chất lượng, ngòi bút bị toè, hay tắc mực gây khó khăn khi viết và làm cho bài viết không đẹp. - Còn một số học sinh chưa có ý thức trong việc rèn chữ, hay viết ẩu, chưa giữ gìn vở viết sạch sẽ, cẩn thận. - Một số phụ huynh chưa nhận thức hết tầm quan trọng của chữ viết, chỉ bắt ép các em học Tiếng việt, Toán mà quên rằng chữ viết của các em sẽ làm cho tâm hồn của các em thêm phong phú. Trước những băn khoăn trên tôi quyết định lập phiếu khảo sát ngay đầu năm học 2022-2023, tôi đã khảo sát chữ viết của lớp qua giờ tập viết. Kết quả kiểm tra như sau:
2 Tổng số HS ngồi HS cầm bút Học sinh viết Học sinh viết học sinh đúng tư thế đúng quy định đúng cỡ chữ đúng nét cơ bản Số Số Số Số Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ 20 lượng lượng lượng lượng 5 25% 7 35% 8 40% 10 25% Kết quả ở bảng cho thấy: hầu hết chữ viết của học sinh không đồng đều, sai quy định về kích thước, sai các hình nét cơ bản. Số em viết sai cỡ chữ các nét cơ bản còn nhiều. Tư thế ngồi viết và cách cầm bút không đúng quy định. Là một giáo viên dạy lớp 1 lâu năm, tôi luôn trăn trở rất nhiều về chữ viết của học sinh. Với chương trình chung của môn Tiếng Việt như hiện nay, chữ viết đã được chỉnh sửa để trở nên cân đối và đẹp hơn trước. Tuy nhiên với các em học sinh thì không phải em nào cũng có ý thức và biết cách luyện tập để chữ viết của mình đúng và đẹp. Vậy nên, để các em có kỹ năng viết chữ đẹp, đúng quy trình thì rất cần đến sự giúp đỡ của người giáo viên. Xuất phát từ những thực tế nêu trên, tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1” nhằm khắc phục thực trạng và khó khăn hiện nay đồng thời giúp cho học sinh có chữ viết đúng và đẹp hơn. II. Những thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu Đề tài được ban giám hiệu nhà trường và các đồng chí giáo viên trong khối hết sức quan tâm và giúp tôi khảo sát, tìm hiểu thực trạng chữ viết của học sinh. Đồng thời đề tài được đưa ra thảo luận trong các cuộc họp khối để tìm hiểu các nguyên nhân của các tồn tại, các biện pháp khắc phục. Qua đó, bản thân tôi đã nhận được những góp ý hết sức bổ ích cho việc nghiên cứu, áp dụng và thu thập viết đề tài. III. Tính khoa học, tính mới của đề tài - Đề tài chỉ ra những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng về chữ viết của học sinh lớp 1 ở trường tôi trong những năm qua. - Các biện pháp khắc phục các thực trạng hiện nay được dựa trên những cơ sở lí luận khoa học và thực tiễn vững vàng, phù hợp với đối tượng học sinh có hoàn cảnh khó khăn của nhà trường (Có học sinh là con em lao động nghèo ít được gia đình quan tâm). IV. Giới hạn nghiên cứu của đề tài 1. Đối tượng nghiên cứu - Các biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1 Trường Tiểu học Châu Sơn 2. Phạm vi nghiên cứu - Từ năm học 2022-2023 và các năm tiếp theo - Học sinh lớp 1A trường Tiểu học Châu Sơn
3 V. Các phương pháp hoạt động thực hiện 1. Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu Để nghiên cứu lịch sử của vấn đề nghiên cứu rèn chữ viết cho học sinh lớp 1, đồng thời nghiên cứu những cơ sở lý luận của đề tài. Từ đó, nắm vững một số vấn đề liên quan đến rèn chữ viết cho học sinh lớp 1. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lý thuyết: Để giúp giáo viên dễ dàng lựa chọn các biện pháp thích hợp trong quá trình rèn chữ viết cho học sinh lớp 1. 2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Là phương pháp sử dụng hệ thống câu hỏi để thu thập các số liệu từ giáo viên và học sinh lớp 1 để tìm hiểu về việc rèn chữ viết cho học sinh. - Phương pháp so sánh, phân tích: Để tìm ra các mối liên hệ trong quá trình rèn cho học sinh lớp 1 viết chữ đẹp. - Phương pháp quan sát: Để thu thập những thông tin về thực trạng rèn chữ viết của học sinh lớp 1 mà giáo viên đã sử dụng. - Phương pháp phỏng vấn, trò chuyện, lấy ý kiến chuyên gia: Để những người có trình độ cao góp ý, hướng cách triển khai một đề tài hoặc đánh giá kết quả nghiên cứu của đề tài. - Phương pháp thực nghiệm: Để thử nghiệm những biện pháp rèn cho học sinh lớp 1 viết chữ đẹp . - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: Để vận dụng các vấn đề lí luận giáo dục liên quan đến hứng thú vào phân tích thực tiễn rèn chữ viết cho học sinh lớp 1. 3. Phương pháp trực quan Giáo viên khắc sâu biểu tượng về chữ viết cho các em bằng nhiều con đường: kết hợp mắt nhìn, tai nghe, tay luyện viết. Chữ mẫu là hình thức quan trọng ở tất cả các bài tập viết. Đây là điều kiện đầu tiên để các em viết đúng. VD: Bài tập viết tuần 3: Giáo viên chuẩn bị chữ mẫu i, u, l, h, k, ch, kh, ư. Chuẩn bị bài mẫu cho học sinh quan sát và nhận xét. Bài tập viết tuần 16: GV viết mẫu chữ lên bảng cho học sinh quan sát (tiết 1), đưa vở mẫu cho học sinh quan sát (tiết 2). (MINH CHỨNG 1) 4. Phương pháp đàm thoại gợi mở Phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở giai đoạn đầu của tiết học. Giáo viên dẫn dắt học sinh tiếp xúc với các chữ sẽ học bằng một hệ thống câu hỏi, từ việc hỏi về các nét cấu tạo chữ cái, độ cao, kích thước chữ cái đến việc so sánh
4 nét giống nhau và nét khác biệt giữa các chữ cái đã học với các chữ cái phân tích. VD1: Dạy bài tập viết tuần 3: i, u, l, h, k, ch, kh, ư. Giáo viên cho học sinh quan sát chữ mẫu - Chữ "i" cao mấy li? Gồm mấy nét? - Chữ "u" cao mấy li? Gồm mấy nét? - So sánh chữ "i" và "u" có đặc điểm gì giống và khác nhau? VD2: Dạy bài tập viết tuần 16: m, n, cá mè, nơ đỏ - GV cho học sinh quan sát chữ mẫu và hỏi: - Độ cao con chữ m, n? - Độ cao các con chữ trong từ cá mè, nơ đỏ? Khoảng cách giữa các con chữ trong chữ oai là bao nhiêu? - So sánh chữ n, m có gì giống và khác nhau. 5. Phương pháp luyện chữ Giáo viên cần chú ý đến các giai đoạn của quá trình tập viết chữ. Việc hướng dẫn cho học sinh luyện tập thực hành phải tiến hành từ thấp đến cao để học sinh dễ tiếp thu. Khi học sinh luyện tập viết chữ, giáo viên cần luôn luôn chú ý hướng dẫn để các em cầm bút đúng và ngồi đúng tư thế. Bài viết đẹp phải đi cùng với tư thế đúng, rèn cho trẻ viết đẹp mà quên mất việc uốn nắn cách ngồi viết là một thiếu sót lớn của giáo viên. Nên ngay từ đầu năm học tôi phô tô gửi mỗi phụ huynh một bản mẫu ngồi viết để cho phụ huynh tiện nhắc nhở con ngồi học, ngồi viết ở nhà học zoom. (MINH CHỨNG 2) PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lí luận: Chữ viết là phương tiện học tập quan trọng của học sinh. Chữ viết có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng học tập của học sinh. Chữ viết còn là biểu hiện một phần nhân cách của người viết. Việc rèn chữ viết cho học sinh còn là môi trường quan trọng bồi dưỡng cho học sinh những phẩm chất đạo đức tốt. Chính vì vậy tập viết chữ có vị trí rất quan trọng. Chữ viết mang tính thực hành cao, ngoài việc học sinh nắm được các kiến thức cơ bản của việc viết chữ và kĩ thuật viết thì rèn viết chữ đẹp là một yêu cầu cũng hết sức quan trọng và cần thiết, vì vậy chúng ta cần chú ý rèn cho học sinh tính cẩn thận, sự sáng tạo khi viết. Để học sinh viết đẹp thì trước hết phải viết đúng qua các tiết tập viết ở lớp. Bởi vì qua đó học sinh nắm được các khái niệm về đường kẻ, dòng kẻ, tốc
5 độ, tên gọi các nét, cấu tạo chữ cái, vị trí dấu thanh, và liên kết các chữ cái khi viết. Từ đó, mới hình thành ở các em những biểu hiện về hình dáng độ cao và sự cân đối, tính thẩm mĩ của chữ viết. Ngoài ra, học sinh còn rèn thao tác viết chữ từ đơn giản đến phức tạp, xác định được khoảng cách để hình thành kĩ năng viết đúng mẫu, rõ ràng và cao hơn là viết nhanh và viết đẹp. II. Thực trang: 1. Thuận lợi: - Trong những năm gần đây, việc rèn chữ viết cho HS Tiểu học được Bộ Giáo dục, Sở Giáo dục, Phòng Giáo dục, Ban giám hiệu nhà trường các thầy cô giáo và các bậc cha mẹ HS đặc biệt quan tâm. - Hằng năm có tổ chức cuộc thi học sinh viết chữ đẹp các cấp làm cho học sinh rất hào hứng và phong trào viết chữ đẹp của học sinh ngày càng sôi nổi hơn. - Trường in sẵn vở có logo của trường chất lượng tốt, có ô ly rõ ràng, viết không nhoè. Trên thị trường có nhiều loại vở có chữ mẫu đúng và đẹp để học sinh tập viết thêm. Còn có nhiều loại bút chuyên dành cho luyện chữ đẹp như bút mài nét thanh nét đậm,… - Đa số HS đều có ý thức tự giác và yêu thích rèn chữ viết. 2. Khó khăn: Học sinh chủ yếu là con em lao động, con em gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Cha mẹ đi chợ, đi làm về rất muộn nên ít có thời gian quan tâm đến việc học của con em mình. Hơn nữa, với học sinh lớp 1, các em như những “tờ giấy trắng”, hầu hết các em chưa biết viết, còn rất nhút nhát khi đến trường, nhiều em không biết cách cầm bút. Tuy có một số em đã được học qua lớp mẫu giáo nhưng cũng chỉ biết tô dạng chữ chứ viết chữ thì chưa được. Chính vì thế, người giáo viên lớp 1 đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc rèn chữ viết cho học sinh. Lứa tuổi của học sinh Tiểu học, nhất là các em lớp 1, tri giác của các em còn thiên về tổng thể mà không đi vào cụ thể. Các em thường hiếu động, thiếu kiên trì nên khi viết bài các em thường hay mắc một số lỗi cơ bản sau : + Ngồi chưa đúng tư thế khi viết + Cầm bút không đúng cách + Chữ viết sai về độ cao (cao hơn hoặc thấp hơn qui định): + Chữ viết to hoặc nhỏ quá, không cân đối. + Chữ viết chưa đúng khoảng cách giữa các chữ và con chữ. + Chữ viết không ngay ngắn (các chữ hoặc nét chữ thường nghiêng ngả hoặc méo mó). 3. Nguyên nhân Như đã nói trên do tri giác của các em thiên về tổng thể mà không đi vào cụ thể nên khi viết các em không biết đưa nét bút tới đâu là phải dừng lại hay
6 đến điểm nào là phải đổi chiều, chuyển hướng để viết tiếp nên các nét khuyết, các chữ t, s, r… thường hay viết sai về độ cao, nét chữ không tự nhiên, không đẹp. Học sinh chưa nhận thức rõ về vị trí của các đường kẻ ngang hay kẻ dọc, chưa xác định rõ được các dòng, li trong vở viết nên chữ của các em thường quá to hoặc quá nhỏ. Một số em thường viết sai độ cao, khoảng cách giữa các con chữ trong một chữ hoặc giữa các chữ trong câu do các em chưa chú ý đến điểm đặt bút, điểm dừng bút, chưa biết cách nối giữa các con chữ trong một chữ, chưa biết ước lượng về khoảng cách. Chữ viết chưa ngay ngắn chủ yếu do các em chưa biết dùng “điểm tựa” để đưa nét bút khi viết. Do các em hiếu động, thiếu kiên trì nên viết cho nhanh để còn đi chơi. Do các em ngồi viết không được ngay ngắn nên chữ viết cũng không đẹp. III. Các biện pháp thực hiện Việc rèn luyện kĩ năng viết cho học sinh thì người học sinh đòi hỏi phải có tri giác chính xác sản phẩm, nắm vững các thao tác kỹ thuật và kiên trì lặp đi lặp lại các thao tác đó. Học sinh phải nắm được đặc điểm, hình dáng các nhóm chữ cái và từng chữ cái, đặc biệt là các nét cơ bản ngay từ đầu năm học. Để phát huy thuận lợi và khắc phục những khó khăn và tồn tại nêu trên, qua những năm dạy học và học hỏi kinh nghiệm của các đồng chí Giáo viên trong trường, và tham khảo ý kiến của chuyên môn, bản thân chúng tôi đã rút ra một số kinh nghiệm: “Một số biện pháp rèn chữ viết cho học sinh lớp 1” như sau: 1. Biện pháp 1: Chuẩn bị điều kiện vật chất để học sinh tập viết Một nhân tố không thể thiếu được khi dạy tập viết cho học sinh là sự chuẩn bị về phòng học, bàn ghế, bảng lớp cùng với bảng con, bút, vở của học sinh. a) Phòng học Nhân tố quan trọng đầu tiên là phòng học đúng quy định, có hệ thống cửa sổ thoáng mát, đủ ánh sáng. Được sự quan tâm của nhà trường và hội phụ huynh học sinh của lớp khối 1 được trang bị đầy đủ bóng điện và 4 chiếc quạt trần trong các lớp để phục vụ cho việc dạy và học trong những ngày trời mưa, trời tối không có ánh sáng mặt trời các em có đủ ánh sáng để học tập và viết bài, các em không bị nóng bức chảy mồ hôi làm ướt vở trong những ngày hè nóng bức. Hình ảnh phòng học lớp 1A- Trường Tiểu học Châu Sơn MINH CHỨNG 3
7 b. Bàn ghế học sinh Vào đầu năm học chúng tôi đã có ý kiến với nhà trường trang bị cho họsinh lớp mình những bộ bàn ghế phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 1 tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh ngồi học, ngồi viết tốt. c. Bảng lớp - Bảng lớp là phương tiện rất cần thiết đối với giáo viên. Việc trình bày bảng là bài mẫu cho học sinh học tập và noi theo. Bảng lớp là bảng từ có những đường kẻ ô vuông chuẩn sẽ giúp cho giáo viên trình bày bài viết trên bảng lớp được đúng đẹp và dễ dàng. Đồng thời cũng là để giúp học sinh dễ theo dõi nội dung bài viết. - Chuẩn bị phương tiện học trực tuyến phục vụ công tác rèn chữ: Phòng dạy của GV, máy tính, công cụ hỗ trợ dạy viết…. (MINH CHỨNG 4) d. Bảng con của học sinh Trong lớp chúng tôi yêu cầu thống nhất 1 loại bảng nhựa cùng kích thương 20 x 25cm mặt bảng có kẻ ô vuông rõ ràng cỡ (5 x 5cm) có chia thành các dòng kẻ nhỏ, bảng viết ăn phấn, không bị trơn, trượt khi học sinh luyện viết Dùng khăn ẩm giặt sạch, để lau bảng (MINH CHỨNG 5) Hình ảnh học sinh dùng bảng con của học sinh lớp 1A e. Phấn và bút viết * Phấn viết: Chúng tôi yêu cầu học sinh dùng phấn trắng, mềm. Đồng thời chúng tôi hướng dẫn cách trình bày bảng sao cho khi viết không phải xoá đi nhiều lần để đỡ mất thời gian và tránh được thao tác thừa khi viết bảng. VD: Dạy bài tuần 2: e, ê, g, h, I, k, gh, kh - khi luyện viết bảng giáo viên yêu cầu học sinh trình bày vào bảng một dòng e, một dòng ê rồi mới giơ bảng và xóa bảng (MINH CHỨNG 6) Hình ảnh giáo viên hướng dẫn viết chữ trên bảng con * Bút viết - Giai đoạn viết bút chì: Chọn bút chì mềm (loại 2B) để thuận tiện khi sử dụng. Mỗi buổi học, học sinh chuẩn bị gọt sẵn 2 bút chì (không gọt bút trong giờ học, dành thời gian đó để cho luyện viết).
8 - Giai đoạn viết bút mực: Tôi cho các em viết bằng bút ngòi mài để rèn học sinh viết chữ thanh đậm. (MINH CHỨNG 7) Hình ảnh bút chì và bút mực học sinh sử dụng khi viết 2. Biện pháp 2: Rèn các kĩ năng giúp học sinh viết đẹp 2.1 Rèn tư thế ngồi viết - cách cầm bút Hoạt động viết thuận lợi phụ thuộc rất nhiều vào tư thế và cách cầm bút - Muốn rèn chữ cho học sinh trước hết giáo viên phải rèn cho các em tư thế ngồi viết đúng: Lưng thẳng, không tỳ ngực vào bàn, đầu hơi cúi, mắt cách vở khoảng 25 đến 30cm. Hai chân đặt vuông góc dưới bàn, tay trái tì nhẹ nhàng mép vở để giữ vở. - Cầm bút bằng 3 ngón tay: Ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa của bàn tay phải. Khi viết di chuyển bút từ trái sang phải, cán bút nghiêng về phía bên phải cổ tay, khuỷu tay và cánh tay cử động theo mềm mại thoải mái. - Việc giúp học sinh ngồi viết đùng tư thế và cầm bút đúng sẽ giúp các em viết đúng và viết nhanh được. - Do trong lớp có nhiều học sinh cầm bút chưa đúng cách nên tôi sử dụng dây chun đã qua sử dụng để kẹp bút khi học sinh cầm bút bị đứng. Nhờ có kinh nghiệm này mà học sinh đã cải thiện được rất nhiều trong việc cầm bút đúng. (MINH CHỨNG 8) Hình ảnh học sinh lớp 1A sử dụng dây chun để luyện cách cầm bút 2.2 Rèn cách để vở khi viết - Ở lớp 1, học sinh chủ yếu rèn viết chữ đứng nên học sinh cần để vở ngay ngắn trước mặt. - Khi viết chữ về bên phải, quá xa lề vở, cần xê dịch vở sang trái để mắt nhìn thẳng nét chữ, tránh nhoài người về bên phải để viết tiếp. 2.3 Rèn giữ vở sạch và trình bày vở - Vở phải luôn giữ sạch, có đủ bìa nhãn, không bỏ vở, xé trang. Không bôi mực ra vở, không làm quăn mép vở. Vở viết của học sinh chọn cùng một loại giấy trắng, không nhoè mực... - Khi học sinh chuyển viết bút mực, giáo viên thường xuyên nhắc nhở để các em nhớ và trình bày vở đúng, sạch, đẹp. - Do học sinh lớp 1 còn nhỏ, nên việc giữ vở sạch được cũng là điều rất khó khăn. Ngay từ đầu năm học tôi đã tự thiết kế tấm bìa lót tay cho học sinh, tấm bìa cứng được dán băng dính cả 2 mặt, ghi tên học sinh và có cả bảng chữ
9 cái, bảng vần, bảng số để học sinh sử dụng luôn việc ôn luyện âm vần, chữ số học sinh có thể sử dụng lâu dài trong cả năm học mà không bị nhàu nát. Bất kể giờ viết nào học sinh cũng sử dụng tấm bìa lót tay để giữ cho vở sạch sẽ. MINH CHỨNG 9 Hình ảnh học sinh sử dụng bìa lót tay khi viết 3. Biện pháp 3: Rèn viết đúng các nét cơ bản và chữ cái Vì các em như những “tờ giấy trắng”, muốn các em viết chữ được đẹp thì ngay những ngày đầu tiên, các em phải viết đúng và đẹp các nét cơ bản đã. Vì vậy, khi hướng dẫn cho các em viết những nét cơ bản, người giáo viên cần phải xác định cho các em thấy được tầm quan trọng của chữ viết, nó thể hiện kiến thức mình học được, thể hiện tính cách của người viết, thể hiện ý thức học tập và qua đó rèn luyện cho các em tính cẩn thận, kiên trì và óc thẩm mĩ. Tuy nhiên, một số giáo viên còn gặp khó khăn khi viết mẫu. Hơn nữa khi cho học sinh quan sát chữ mẫu trong khung chữ thì giáo viên thường hay nói lướt qua, coi nhẹ phần này. Vì vậy các em chỉ nhận ra hình dáng tổng thể các nét chữ mà không biết chi tiết của từng nét nên khi viết ra, sản phẩm của các em hay sai về độ cao và nhất là độ rộng của từng nét chữ và nét chữ thường méo mó, không ngay ngắn dẫn đến chữ viết không đẹp. 3.1 Hướng dẫn học sinh nhận biết đúng nét chữ, độ cao, dòng li, đường kẻ Để giúp cho học sinh nhận biết được vấn đề này, khi hướng dẫn học sinh quan sát và nhận xét các nét chữ và chữ mẫu trong khung chữ, tôi cho học sinh nắm vững và phân biệt được thế nào là dòng li 1,2,3,4,5 hay thế nào là các đường kẻ 1,2,3.4.5,6. Tuy đối với lớp Một, các em chưa học đến các số nhưng một số em đã học qua mẫu giáo nên đã nhận biết được các chữ số, số em còn lại cũng nhớ được bằng trực giác. Hơn nữa, khi dạy đến chữ nào, giáo viên lại chỉ vào đường kẻ hoặc dòng li để giới thiệu nên học sinh nắm vững và phân biệt được thế nào là dòng li hay thế nào là đường kẻ. (MINH CHỨNG 10) Hình ảnh hướng dẫn học sinh nhận ra từng đường kẻ ngang, dọc, ô li khi viết VD: Khi dạy các em viết nét khuyết, tôi hướng dẫn như sau: Nét khuyết trên: Giáo viên cũng dạy theo các bước của tiết tập viết nhưng cần lưu ý khi hướng dẫn học sinh quan sát chữ mẫu và khi giáo viên hướng dẫn viết: + Quan sát mẫu: Giáo viên lưu ý để học sinh thấy: Nét khuyết trên có độ cao 5 dòng li, nằm trên 6 đường kẻ. Đặt bút ở đường kẻ 2, đưa nét xiên lên đến gần đường kẻ đậm phía trên ta lượn bút sang trái để nét bút vừa chạm vào đường kẻ đậm phía trên (còn gọi là
10 đường kẻ 6) thì đổi chiều bút kéo thẳng xuống đến đường kẻ đậm 1 dừng lại. Miệng nói tới đâu thì tay phải thực hành đúng tới vị trí đó để học sinh nắm được. Nếu giáo viên để các em đưa nét xiên đúng đến đường kẻ đậm trên thì độ lượn của nét khuyết trên sẽ không đẹp hoặc sẽ bị cao hơn độ cao yêu cầu. Sau khi viết mẫu và hướng dẫn xong, giáo viên cần phải giải thích rõ cho học sinh về điểm đặt bút phải gần vào đường kẻ dọc để khi kéo xuống các em sẽ “tựa” vào đường kẻ dọc đó để kéo cho thẳng. Cần tạo cho học sinh có thói quen này để khi các em viết quen tay thì không cần “tựa” nữa các em vẫn kéo được các nét thẳng. Và điều lưu ý thứ hai với học sinh là độ rộng của nét khuyết tất cả là gần 2 ô bắt đầu từ điểm đặt bút và độ rộng của “ bụng” nét khuyết là 1 ô. Nói tới đâu, giáo viên chỉ đúng vào vị trí đó thì học sinh mới có thể nắm vững được. Ngoài ra giáo viên hướng dẫn luôn cách trình bày là cách 1 đường kẻ dọc viết 1 chữ, chữ dưới dóng thẳng chữ trên để viết. Chính vì thế mà các em lớp tôi dạy, hầu hết các em viết các nét đều như nhau và rất ngay ngắn, không bị cong vẹo hay nghiêng ngả, các nét khuyết nói riêng hay độ rộng của các chữ nói chung đều đúng mà không bị to quá hay nhỏ quá. (MINH CHỨNG 11) Hình ảnh hướng dẫn học sinh luyện viết nét khuyết 3.2 Hướng dẫn học sinh thực hành luyện viết Trước khi hướng dẫn học sinh viết vào vở Tập viết, giáo viên cho học sinh xem bài viết mẫu trong vở giống vở các em chuẩn bị viết để học sinh dễ dàng hình dung ra bài viết trong vở của mình. Sau đó, giáo viên viết mẫu chữ đầu tiên lên vở Tập viết (chiếu cho HS xem trên máy chiếu vật thể) vừa viết mẫu giáo viên vừa nêu lại cách viết dựa vào các dòng kẻ trong vở Tập viết. Giáo viên cho học sinh viết chữ đầu tiên ngay trên vở để giáo viên quan sát. Em nào viết đúng, đẹp sẽ được tuyên dương kịp thời để gây hứng thú và tạo niềm tin cho các em khi viết. Đối với những bài đầu, các em chưa quen hoặc những em tiếp thu chậm, giáo viên cần viết mẫu để học sinh nắm được và cứ cách một đường kẻ dọc giáo viên lại chấm một chấm nhỏ đánh dấu điểm đặt bút tiếp theo để học sinh quen, cứ như vậy, chỉ sau khoảng 5-6 bài đầu là các em quen ngay không cần giáo viên viết mẫu hay đánh dấu điểm đặt bút nữa mà các em vẫn viết đúng và đẹp. Khi giáo viên đã dạy kĩ được các nét cơ bản thì sang phần dạy các chữ cái giáo viên sẽ thuận lợi hơn, chỉ cần hướng dẫn các em nối các nét cơ bản đã học là được chữ mới. Như vậy, giáo viên sẽ có thời gian để kèm cho những em viết còn chậm và chưa được đẹp. Tuy nhiên, trong lớp sẽ có nhiều đối tượng học sinh, các em có các mức độ tiếp thu khác nhau nên không phải một sớm một chiều mà yêu cầu tất cả các em phải viết đẹp ngay được. Nếu các em viết chưa đẹp, giáo viên cũng không nên chê các em mà nên chỉ cho các em thấy được chỗ chưa được để các em rút
11 kinh nghiệm khi viết các chữ sau. Giáo viên cần động viên khen ngợi học sinh kịp thời dù là tiến bộ nhỏ. Bài tập viết của học sinh lớp 1A (MINH CHỨNG 12) 4. Biện pháp 4: Các biện pháp rèn viết các từ và câu Trong giờ Tập viết khi hướng dẫn viết từ và câu ứng dụng, tôi chú ý để khắc phục các lỗi sai cho học sinh như sau: 4.1 Khắc phục lỗi sai về độ cao, độ rộng của các chữ, con chữ Tương tự như với viết chữ cái, tôi hướng dẫn các em dựa vào các đường kẻ ngang, kẻ dọc của vở. Các chữ cái cao hai dòng li (với thời điểm các em còn viết cỡ chữ nhỡ) một dòng li (với thời điểm các em viết chữ cỡ nhỏ) tôi cho các em so sánh chiều cao với chiều rộng của chữ để cho các em không viết quá to hoặc quá nhỏ dựa vào những ô vuông trong vở để hướng dẫn cho các em. 4.2 Khắc phục các lỗi sai về khoảng cách Có những em không biết ước lượng về khoảng cách nên khi viết chữ thì viết sát nhau quá, có chữ thì cách xa nhau quá. Những trường hợp như vậy vào tiết Hướng dẫn học tôi dành cho các em viết khoảng 1-2 câu trong phần câu ứng dụng hoặc trong bài tập đọc hay bài chính tả mới học bằng cách cứ viết bằng bút chì một chữ o nhỏ vào sau mỗi chữ rồi mới viết tiếp chữ tiếp theo. Ví dụ: Cho học sinh viết câu: Trời mưa vịt ra tắm, tôi hướng dẫn các em viết như sau: Trờimưavịtratắm. Khi viết xong hết thì xóa các chữ o đó đi và cho các em quan sát về khoảng cách giữa các chữ cái trong một chữ. Bên cạnh đó cũng lưu ý cho học sinh về khoảng cách giữa các chữ cái trong một chữ, cần phải biết rõ về điểm đặt bút, dừng bút và cách nối chữ để chữ viết đúng và cân đối. 4.3 Khắc phục về chữ viết không ngay ngắn Ở phần dạy viết các nét cơ bản và các chữ cái mà các em đã viết đẹp rồi thì sang phần viết từ và câu cũng chỉ còn một số em. Mà hầu hết các em viết chữ chưa được ngay ngắn, thường là do viết các nét khuyết. Có em thì nghiêng bên này, ngả bên kia, có em thì viết chữ vẹo vọ, méo mó. Trước tiên tôi cho các em tập viết lại các nét cơ bản vào quyển vở rèn chữ. VD: Nét khuyết: tôi hướng dẫn các em để các em nhận biết về độ nghiêng cần thiết khi đưa nét bút lên để viết khuyết (/) và khi đưa nét viết xuống phải dóng (tựa) theo đường kẻ dọc của vở thì nét chữ sẽ không bị cong vẹo. Khi hướng dẫn cho các em, giáo viên cần “miệng nói tay làm” để học sinh vừa nghe vừa quan sát được thực tế sau đó cho các em thực hành trên vở Hướng dẫn học. Có thể cho 5-7 phút trong giờ ra chơi hoặc trước khi ra về, khi các em đã nắm được thì dặn các em về nhà phải viết thêm. Luyện viết chữ đẹp cho học sinh không phải ở riêng môn tập viết mà còn phải chú ý khi học sinh viết tất cả các
12 môn khác, đặc biệt là phân môn chính tả. Trong các tiết học này, khi các em viết tôi thường xuyên quan sát để động viên và nhắc nhở kịp thời, chấn chỉnh cho các em ngay để mỗi bài viết các em có thêm ý thức giữ gìn làm sao để viết vừa đúng lại vừa đẹp, để mỗi khi mở vở ra các em thấy vui vì những bài viết tiến bộ của mình, để từ đó các em có thêm ý thức rèn luyện chữ viết cho bản thân. Để học sinh hứng thú tích cực vào luyện chữ, ngoài việc nhận xét bài hằng ngày, tôi còn tổ chức các cuộc thi chữ viết vào buổi sinh hoạt cuối tuần. Đến tiết sinh hoạt cuối tuần tôi giành khoảng 10-15 phút cho các em chép 1-2 câu thơ vào vở luyện chữ sau đó nhận xét. Những em có tiến bộ hơn tuần trước sẽ được tuyên dương và nhận 1 phần thưởng nhỏ (có thể là 1cây bút hoặc 1 quyển vở) song các em rất vui và tích cực luyện tập. 5. Biện pháp 5: Tạo môi trường học tập thân thiện Một môi trường học tập thân thiện là ở đó giáo viên và học sinh không có sự khoảng cách giữa người “ra lệnh” với người “thực hành mệnh lệnh” đó.Luôn tạo cảm giác cho học sinh đúng với thông điệp“ Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.Tôi luôn tạo cho học sinh sự gần gũi “ có lúc là thầy,có khi lại là bạn”. 6. Biện pháp 6: Dùng kí hiệu sử dụng đồ dùng trong giờ học Tôi hướng dẫn cho học sinh nắm được một số các kí hiệu mà tôi đã quy định và ghi kí hiệu này lên góc trái phía trên bảng để các em thực hiện trong các giờ học như sau: - Kí hiệu ngồi đúng tư thế học tập và trật tự khi giáo viên chỉ vào trong hình tròn. - Kí hiệu lấy bảng, cất bảng khi giáo viên chỉ vào chữ B. - Kí hiệu V: vở (mở, cất vở khi giáo viên chỉ vào kí hiệu) - Kí hiệu chữ Đ: đồ dùng Việc hướng dẫn học sinh thực hiện tốt các kí hiệu trên nhằm mục đích đảm bảo tính kỉ luật, trật tự trong lớp học, giúp học sinh tập trung chú ý vào các hoạt động học tập tránh gây mất trật tự và lộn xộn trong giờ lớp học nhất là khi thao tác sử dụng dồ dùng học tập. 6. Biện pháp 6: Sử dụng phương pháp phân tích nguyên nhân và hướng dẫn cách khắc phục - Thiếu nét: Do thói quen của học sinh chưa viết hết nét chữ đã dừng lại, tôi đã sử dụng phương pháp phân tích , nhắc nhở để tạo thói quen viết hết nét và dừng bút đúng điểm, đúng quy định. - Thừa nét: Lỗi này do học sinh viết sai quy trình, điểm đặt bút ban đầu, nét đầu học sinh viết không đúng, dừng vượt quá điểm quy định. Với lỗi này tôi đã hướng dẫn lại quy trình viết chữ cái đó. - Sai nét: Lỗi này thường là do học sinh cầm bút sai quy định, các ngón tay quá sát xuống ngòi bút, khi viết biên độ giao động của ngòi bút ngắn, đầu ngòi bút di chuyển không linh hoạt làm cho nét chữ bị cong vẹo gây sai nét. Cách
13 khắc phục là tôi thường xuyên nhắc học sinh cầm bút cao tay lên (từ đầu ngòi bút đến chỗ tay cầm khoảng 2,5 cm). - Khoảng cách: Lỗi này thường mắc với những học sinh viết hay nhấc bút, không viết liền mạch, đưa tay không đều. Với lỗi này tôi hướng dẫn học sinh kĩ thuật viết liền mạch, đưa đều tay. Quy định về khoảng cách giữa các con chữ trong một chữ là 2/3 đơn vị chữ (1 con chữ o) khoảng cách giữa hai chữ trong một từ là một đơn vị chữ (1 ô vuông đơn vị). Viết xong chữ mới đánh dấu chữ và dấu ghi thanh. VD: viết chữ: trường - Hướng dẫn viết: t-r-u-o-n-g – truong (liền mạch) xong mới đánh dấu ư, ơ và dấu (huyền) – trường - Dấu chữ, dấu thanh: Học sinh thường mắc lỗi đánh dấu quá to, quá cao không đúng vị trí. Lỗi này thường do các em không cẩn thận mặt khác còn do giáo viên không hướng dẫn và nhắc nhở các em thường xuyên. Để khắc phục lỗi này tôi đã quy định lại cách đánh dấu chữ và dấu thanh nhỏ bằng 1/2 đơn vị chữ. Dấu thanh đánh vào âm chính của vần và không vượt quá đơn vị thứ hai. Nếu chữ có dấu mũ thì các dấu thanh nằm bên phải dấu mũ. Đánh dấu nhỏ thì những nét chính của chữ sẽ nổi rõ, dấu nhỏ còn giúp trang vở không bị rối, bài viết sẽ thoáng hơn. IV. Kết quả: Mấy năm gần dây, tôi thường dạy lớp 1, lớp có số học sinh tương đối đông. Trong đó học sinh có nhiều trình độ khác nhau, là con gia đình có hoàn cảnh khó khăn, là học sinh tăng động, khuyết tật, nên tôi đặt ra tiêu chí cho lớp mình ngay từ đầu năm như sau: Với những chữ được công nhận chữ viết đẹp đạt được: + Đúng cỡ chữ (đúng độ cao, độ rộng của chữ) + Đúng khoảng cách giữa các chữ và con chữ. + Nối chữ đúng quy định. + Nét chữ ngay ngắn, đặt dấu và dấu thanh đúng vị trí. Nhờ sự nỗ lực hết mình của cả thầy và trò nên chữ viết của học sinh lớp tôi ngày một tiến bộ. Cụ thể, số học sinh được công nhận chữ viết đẹp ngày càng tăng ở các năm học được thể hiện trong bảng thống kê như sau: Kết quả số lượng HS đạt VSCĐ qua các đợt khảo sát năm học 2022-2023 ( Được trường công nhận lớp đạt VSCĐ) Tháng 9 Tháng 1 Tháng 3 (trường) Sĩ số SL % SL % SL % 20 8 40 12 60 18 90
14 V. Bài học kinh nghiệm Để tiết luyện chữ viết cho học sinh đạt kết quả tốt, người giáo viên cần có tính kiên trì cùng với khả năng sư phạm nhất định như: Phải luyện tập để chữ viết của giáo viên thật sự là chữ mẫu cho học sinh. Giáo viên cũng phải rèn luyện cho mình tính kiên trì, nhẫn nại để không nóng giận khi gặp những học sinh học tiếp thu chậm. Phải làm tốt công tác chủ nhiệm cũng như có khả năng thu hút được sự chú ý của học sinh trong tiết dạy, đặc biệt là khi hướng dẫn học sinh quan sát chữ mẫu và khi giáo viên viết mẫu. Trong các giờ thi viết cần tạo cho học sinh thấy được thi đua không phải là ganh đua, mình cần phải thi đua với chính bản thân mình. Không nhất thiết cuộc thi nào cũng viết 1-2 câu thơ mà có thể thay thế bằng viết câu đố, câu ca dao… Để ngoài rèn chữ các em còn được mở rộng thêm vốn hiểu biết của mình. Giáo viên cần có sự chuẩn bị sẵn đồ dùng dạy học, máy chiếu, bút lật trang, vở viết mẫu để khỏi mất thời gian của lớp. Ngoài việc rèn cho học sinh viết chữ đẹp, giáo viên cũng cần rèn cho học sinh thói quen giữ gìn vở sạch đẹp. Vở sạch đẹp-chữ đúng đẹp phải đi liền với nhau. Muốn cho các em giữ được vở sạch đẹp, người giáo viên cần tạo cho học sinh thói quen giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đặc biệt phải rửa sạch tay, lau khô trước khi viết bài và sử dụng bìa lót tay thường xuyên. PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận: Qua thời gian thực hiện các biện pháp “Rèn kĩ năng giúp học sinh viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1” từ tháng 10/ 2022 đến tháng 31/3/ 2023. Tôi thấy thực tế HS của tôi có sự thay đổi rõ dệt. Cụ thể qua kết quả bảng so sánh dưới đây: - Kết quả khảo sát đầu năm ( 10/2022) Tổng số HS ngồi HS cầm bút Học sinh viết Học sinh viết học sinh đúng tư thế đúng quy định đúng cỡ chữ đúng nét cơ bản Số Số Số Số Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ 20 lượng lượng lượng lượng 5 25% 7 35% 8 40% 10 25%
15 - Kết quả khảo sát (4/2023) Tổng số HS ngồi HS cầm bút đúng Học sinh viết Học sinh giữ vở học sinh đúng tư thế quy định đúng cỡ chữ sạch 35 Số Số Số Số Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ Tỉ lệ lượng lượng lượng lượng 18 90 19 95 18 90 18 90 Nhìn vào kết quả trên cho thấy một số kinh nghiệm nhỏ tôi đã áp dụng để rèn luyện chữ viết cho học sinh lớp tôi. Tôi nhận thấy việc rèn luyện chữ viết cho học sinh là một việc làm hết sức cần thiết, quan trọng giúp cho học sinh có ý thức luyện viết chữ đẹp làm cho việc học tập nói chung và môn tiếng Việt nói riêng của học sinh được rễ ràng, thuận lợi và hiệu quả cao hơn. Bên cạnh đó còn thể hiện được ý thức của con người trong quá trình học tập hay rèn luyện cho học sinh tính cẩn thận, kiên trì, chịu khó. Từ đó tôi có thể khẳng định các biện pháp mà tôi đưa ra trong đề tài là rất cần thiết. Nó có thể nhân rộng cho tất cả học sinh trong trường Tiểu học Châu Sơn. 2. Khuyến nghị 2.1. Đối với Phòng Giáo dục và đào tạo Ba Vì: - Cần tổ chức các cuộc giao lưu chữ đẹp trong toàn huyện đối với giáo viên và học sinh để kích động phong trào rèn chữ giữ vở ngày một phát triển và có ý nghĩa - Cần chú ý đến chất lượng vở Tập viết đối với lớp 1 vì hiện tại vở quá mỏng, viết bút mực dễ thấm sanh trang sau. - Khen thưởng những giáo viên và học sinh có thành tích cao trong phong trào rèn chữ, giữ vở 2.2. Đối với BGH nhà trường - Trang bị đầy đủ thiết bị đồ dùng dạy học về phân môn tập viết, nhất là mẫu chữ viết cho học sinh. - Kích động phong trào rèn chữ, giữ vở hơn nữa để giáo viên và học sinh có động lực phấn đấu. 2.3. Đối với giáo viên chủ nhiệm trực tiếp tham gia giảng dạy - Tích cực tuyên truyền để học sinh, phụ huynh thấy được tầm quan trọng của việc rèn chữ, giữ vở. - Thường xuyên chấm chữa bài cho học sinh, lời phê chuẩn mực, viết chữ ngay ngắn để học sinh noi theo - Khen thưởng, động viên học sinh khi học sinh có tiến bộ. Trên đây là đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng viết đúng, viết đẹp cho học sinh lớp 1.” mà tôi tiến hành nghiên cứu và thực hiện trong năm học 2022- 2023. trong quá trình thực hiện đề tài tôi cũng đã cố gắng hết khả năng. Tuy
16 nhiên đề tài cũng không tránh khỏi những sai sót rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các cấp lãnh đạo và bạn bè đồng nghiệp để tôi có thêm kinh nghiệm trong nghề dạy học của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn! ( Tôi xin cam đoan đề tài trên là do tôi nghiên cứu và thực hiện trong năm học 2022-2023. Tôi không sao chép của ai dưới bất kì hình thức nào, nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm) Ba Vì, tháng 4 năm 2023 Tác giả Phương Thị Thế