So sánh đặc tính nông học, năng suất và phẩm chất 20 giốngdòng lúa a1 tại trung tâm nghiên cứu & sản xuất giống bình đức - an giang vụ đông xuân 2005 - 2006

Chia sẻ: G G | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:68

Thêm vào BST

Báo xấu

99
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vùng đồng bằng Sông Cửu Long có hai trung tâm lai tạo giống lúa lớn là viện lúa DBSCL và viện nghiên cứu phát triển ĐBSCL thuộc Đại học Cần Thơ. Các trung tâm này đã tạo ra được nhiều giống mới và hằng năm đều gởi đi thử nghiệm ở nhiều địa phương để tìm ra giống có đặc điểm tốt hầu bổ sung vào cơ cấu giống của vùng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: So sánh đặc tính nông học, năng suất và phẩm chất 20 giốngdòng lúa a1 tại trung tâm nghiên cứu & sản xuất giống bình đức - an giang vụ đông xuân 2005 - 2006

TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN ðINH VĂN CHĂN MSSV: DPN021352 SO SÁNH ð C TÍNH NÔNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T 20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U & S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG V ðÔNG XUÂN 2005 – 2006 LU N VĂN T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN Tháng 6.2006
TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN ðINH VĂN CHĂN MSSV: DPN021352 SO SÁNH ð C TÍNH NÔNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T 20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U & S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG V ðÔNG XUÂN 2005 – 2006 LU N VĂN T T NGHI P K SƯ NGÀNH PHÁT TRI N NÔNG THÔN GIÁO VIÊN HƯ NG D N Ks. Lê Thùy Nương Ths. Nguy n Th Thanh Xuân Tháng 6.2006
TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN SO SÁNH ð C TÍNH NÔNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T 20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U & S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG V ðÔNG XUÂN 2005 – 2006 Do sinh viên: ðINH VĂN CHĂN th c hi n và ñ n p Kính trình H i ñ ng ch m lu n văn t t nghi p xét duy t Long Xuyên, ngày……tháng….năm ……..200… GIÁO VIÊN HƯ NG D N Ks. Lê Thùy Nương Ths. Nguy n Th Thanh Xuân
TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN H i ñ ng ch m lu n văn t t nghi p ñã ch p thu n lu n văn ñính kèm v i tên ñ tài: SO SÁNH ð C TÍNH NÔNG H C, NĂNG SU T VÀ PH M CH T 20 GI NG/DÒNG LÚA A1 T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U & S N XU T GI NG BÌNH ð C - AN GIANG V ðÔNG XUÂN 2005 – 2006 Do sinh viên: ðINH VĂN CHĂN Th c hi n và b o v trư c H i ñ ng ngày :…………………………………… Lu n văn ñã ñư c h i ñ ng ñánh giá m c:……………………………………. Ý ki n c a H i ñ ng: …………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. Long Xuyên, ngày…..tháng…..năm 200… Ch T ch H i ñ ng TRƯ NG KHOA NN-TNTN
TRƯ NG ð I H C AN GIANG KHOA NÔNG NGHI P - TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN nh 4 x 6 TI U S CÁ NHÂN H và Tên: ðINH VĂN CHĂN Sinh năm: 10/12/1981 T i: Xã L c Giang, Huy n ð c Hòa, T nh Long An. Con ông: ðINH VĂN BÒ và bà: HÀ TH B Y ðã t t nghi p ph thông năm 2000. Vào trư ng ð i h c An Giang năm 2002 h c l p DH3PN1 khóa 3 thu c khoa Nông Nghi p và Tài Nguyên Thiên Nhiên và ñã t t nghi p k sư ngành Phát Tri n Nông Thôn năm 2006.
C MT Kính dâng Ba, M , Ngư i ñã dành c cu c ñ i cho chúng con. Chân thành mang ơn : Cô Lê Thùy Nương Cô Nguy n Th Thanh Xuân ðã t n tình hư ng d n tôi trong su t th i gian th c t p và hoàn thành lu n văn t t nghi p. Chân thành c m t : Quý Th y Cô ñã h t lòng d y d tôi trong su t th i gian h c t p. Các anh, ch công nhân viên Trung tâm Nghiên C u và S n Xu t gi ng Bình ð c - An Giang ñã giúp ñ tôi r t nhi u trong th i gian th c hi n thí nghi m. Thân g i ñ n các b n Chung, Vĩnh, H n, Quý, Loan l i c m ơn chân thành nh t. i
TÓM LƯ C Vùng ð ng B ng Sông C u Long (ðBSCL) có hai trung tâm lai t o gi ng lúa l n là Vi n lúa ðBSCL và Vi n Nghiên C u Phát Tri n ðBSCL thu c ð i h c C n Thơ. Các trung tâm này ñã t o ra ñư c nhi u gi ng m i và h ng năm ñ u g i ñi th nghi m nhi u ñ a phương ñ tìm ra gi ng có ñ c ñi m t t h u b sung vào cơ c u gi ng c a vùng. Trên tinh th n ñó, v ðông Xuân 2005 – 2006, trư ng ð i h c C n Thơ ñã g i b 20 gi ng A1 ñ n Trung tâm Nghiên C u và S n Xu t Gi ng Bình ð c - An Giang ñ ti n hành so sánh ñ c tính nông h c, năng su t và ph m ch t c a các gi ng/dòng trong ñi u ki n ñ t ñai, khí h u c a An Giang. Thí nghi m di n ra t ngày 21/11/2005 ñ n 30/3/2006. Phương pháp ti n hành: + Thí nghi m ñư c b trí theo th th c kh i hoàn toàn ng u nhiên v i ba l n l p l i. + M ñư c gieo theo phương pháp m khô và c y vào lúc 18 ngày tu i. C y 1 tép/b i v i kho ng cách 15 x 15cm. Bón phân theo công th c 90 – 60 – 60 và chia làm 3 l n. Các ch tiêu theo dõi g m ñ c tính nông h c, năng su t, thành ph n năng su t, ph m ch t g o. Trong th i gian di n ra thí nghi m, do áp l c sâu b nh l n nên ru ng thí nghi m ñã b nh hư ng m t s ch tiêu như ph n trăm h t ch c, s h t ch c/bông, ñ c ng cây, ñ tàn lá, ñ r ng h t và năng su t th c t . C th năng su t c a 20 gi ng/dòng ñ t th p t 3,8 - 6,1 t n/ha, trong ñó ch MTL500 ñ t trên 6 t n, t t c các gi ng còn l i ñ u th p hơn 6 t n/ha. K t qu thí nghi m còn cho th y ñây là b gi ng có ñ c ñi m h t to nhi u gi ng, tr ng lư ng 1000 h t c a 14/19 gi ng ñ t t x p x 25g tr lên. H t g o dài, t t c các gi ng có chi u dài h t g o t 6,67 – 7,33 mm (lo i g o dài ñ n r t dài), g o trong (t l b c b ng c a 16/19 gi ng th p hơn 5%), ñ t tiêu chu n xu t kh u. Thí nghi m ñã ch n ra ñư c 3 gi ng tri n v ng, có năng su t khá cao, ph m ch t t t ñ ngh ñưa vào th nghi m khu v c hóa: MTL471, MTL482, MTL473. ii
M CL C N i Dung Trang C MT i TÓM LƯ C ii M CL C iii DANH SÁCH B NG iv DANH SÁCH HÌNH v Chương 1. GI I THI U 1 1.1. ð t v n ñ 1 1.2. M c tiêu 1 Chương 2. LƯ C KH O TÀI LI U 2 2.1. Thương m i g o th gi i 2 2.1.1. Th hi u c a th trư ng th gi i v s n ph m g o 2 2.1.2. D báo v giá và nhu c u tiêu dùng g o th gi i 2 2.1.3. D báo tình hình nh p kh u g o c a th gi i 3 2.1.4. Tình hình xu t kh u g o Vi t Nam 3 2.2. Tình hình canh tác lúa An Giang 3 2.2.1. K thu t canh tác lúa c a ngư i dân 3 2.2.2. Tình hình s n xu t lúa năm 2004 - 2005 4 2.3. Nhu c u sinh thái và m t s v n ñ liên quan ñ n cây lúa 5 2.3.1. Yêu c u sinh thái và nh hư ng c a các nhân t sinh thái ñ i v i lúa nư c 5 2.3.2. Các thành ph n năng su t, năng su t th c t , bi n pháp gia tăng năng su t và ki u hình cây lúa năng su t cao 6 2.4. Gi ng lúa 8 2.4.1. Vai trò c a gi ng lúa 8 2.4.2. Ti n trình ch n t o gi ng lúa 9 2.4.2.1. Ch n v t li u ban ñ u 10 2.4.2.2. Lai t o và ch n l c 10 2.4.2.3. Thí nghi m quan sát sơ kh i 10 2.4.2.4. Tr c nghi m h u kỳ 10 2.4.2.5. So sánh năng su t 10 2.4.2.6. Th nghi m khu v c hóa 10 2.4.2.7. S n xu t th 10 2.4.3. M t s ñi m liên quan ñ n ch n t o gi ng 11 2.4.4. M t s gi ng lúa m i tri n v ng 11 2.4.5. Quá trình phát tri n v gi ng lúa t nh An Giang 11 2.4.6. Tình hình s n xu t gi ng An Giang 12 Chương 3. PHƯƠNG TI N VÀ PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHI M 13 3.1. Phương ti n thí nghi m 13 3.2. Phương pháp 15 3.2.1. B trí thí nghi m 15 3.2.2. Phương pháp canh tác 16 3.2.3. Phương pháp thu th p s li u 16 3.2.3.1. Ch tiêu sâu b nh 16 iii
3.2.3.2. ð c tính nông h c 20 3.2.3.3. Năng su t th c t và các thành ph n năng su t 23 3.2.3.4. Ch t lư ng g o 24 3.3. X lý th ng kê 27 Chương 4. K T QU VÀ TH O LU N 28 4.1. Tình hình chung 28 4.2. Sâu b nh 29 4.2.1. K t qu th nghi m r y nâu và b nh ñ o ôn 29 4.2.2. K t qu ghi nh n trên ñ ng ru ng 30 4.3. ð c tính nông h c 31 4.3.1. Chi u cao cây 31 4.3.2. S ch i 33 4.3.3. M t s ñ c tính nông h c khác 34 4.3.4. Th i gian sinh trư ng và ñ dài giai ño n tr 37 4.4. Thành ph n năng su t và năng su t th c t 38 4.4.1. S bông/m2 38 4.4.2. S h t ch c/bông 38 4.4.3. Ph n trăm h t ch c 40 4.4.4. Tr ng lư ng 1000 h t 40 4.4.5. Năng su t th c t 40 4.5. Ch t lư ng g o 41 4.5.1. T l g o l c 41 4.5.2. T l g o tr ng 41 4.5.3. T l g o nguyên 41 4.5.4. T l g o b c b ng 42 4.5.5. Chi u dài h t g o 42 4.5.6. D ng h t 43 4.6. ðánh giá gi ng/dòng tri n v ng 44 Chương 5. K T LU N VÀ ð NGH 48 5.1. K t lu n 48 5.2. ð ngh 48 TÀI LI U THAM KH O 49 PH CHƯƠNG iv
DANH SÁCH B NG B ng T a B ng Trang s 1 Danh sách 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 14 2 Tình hình khí tư ng th y văn t i Tp Long Xuyên t tháng 11/2005-2/2006 28 3 K t qu thí nghi m r y nâu trong nhà lư i và ñ o ôn trên nương m . 29 4 K t qu ghi nh n sâu b nh trên ñ ng ru ng 30 5 Bi n ñ ng chi u cao c a 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 32 6 Bi n ñ ng s ch i c a 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 33 7 M t s ch tiêu nông h c khác c a 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 35 8 Phân nhóm ñ dài giai ño n tr c a 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 38 9 Năng su t th c t và thành ph n năng su t c a 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 39 10 Các ch tiêu ch t lư ng g o c a 20 gi ng/dòng lúa thí nghi m 43 v
DANH SÁCH HÌNH Hình T a Hình Trang s 1 Sơ ñ t ng quát ti n trình ch n t o gi ng lúa 9 2 Sơ ñ b trí thí nghi m 15 3 D ng hình c a gi ng MTL471 45 4 D ng hình c a gi ng MTL482 46 5 D ng hình c a gi ng MTL473 47 PH CHƯƠNG 6 Ru ng thí nghi m 20 gi ng/dòng lúa A1 v ðông Xuân 2005-2006 pc-5 7 D ng hình c a gi ng MTL500 pc-5 8 Lo i b r y nâu c l n hơn trư c khi th vào khay m thí nghi m pc-6 9 Th r y nâu vào khay m thí nghi m pc-6 DANH M C CÁC T VI T T T NSTT: Năng su t th c t NSLT: Năng su t lý thuy t vi
Chương 1. GI I THI U 1.1. ð t v n ñ V i di n tích 3.973.359 ha, ñ t ñai màu m , khí h u ôn hòa, ngu n nư c phong phú, ð ng B ng Sông C u Long (ðBSCL) ñư c m nh danh là v a lúa l n nh t c a c nư c, s n lư ng lúa h ng năm ñ t 16,28 tri u t n b ng 51% s n lư ng lúa toàn qu c (ðào Công Ti n, 2001) và chi m 80% s n lư ng g o xu t kh u c a c nư c (Vô danh 1, không ngày tháng). ð t o ra ñư c k t qu to l n trên là công s c chung c a hàng tri u nông dân tr ng lúa cùng v i h th ng khuy n nông và các nhà lai t o gi ng. Công tác nghiên c u và s n xu t lúa gi ng di n ra liên t c. Tình tr ng thâm canh, tăng v , t ñ gi ng c a ngư i dân ñã làm gi ng lúa ngày m t thoái hóa. Sâu, b nh phát tri n nhanh do có ngu n th c ăn d i dào, chúng liên t c t o ra các dòng m i kháng thu c b o v th c v t, các dòng m i này ngày càng ñ c h i hơn. Cu c chi n gi a các nhà lai t o gi ng và sâu b nh ngày càng gay go, ph c t p. Các gi ng lúa m i v i nh ng ñ c tính t t hơn ñư c nghiên c u, s n xu t ra liên t c ñ b t k p v i tình hình sâu b nh phát tri n cũng như th hi u ngày càng cao c a ngư i tiêu dùng trong ñi u ki n kinh t phát tri n. Vi n Nghiên C u Phát Tri n ðBSCL thu c ð i h c C n Thơ và Vi n lúa ðBSCL là hai trung tâm lai t o gi ng lúa l n c a vùng. H ng năm, hai nơi này ñã lai ñư c nhi u gi ng/dòng lúa m i và g i chúng ñ n nhi u ñ a phương ñ ti p t c theo dõi s thích nghi c a các gi ng trong nhi u ñi u ki n khác nhau nh m ch n ra nh ng gi ng có ñ c tính t t b sung vào cơ c u gi ng hi n t i c a vùng. Trong khuôn kh ñó, v ðông Xuân 2005 – 2006 thí nghi m so sánh ñ c tính nông h c, năng su t và ph m ch t c a 20 gi ng/dòng lúa A1 t i Trung tâm Nghiên C u và S n Xu t gi ng Bình ð c – An Giang ñư c ti n hành. 1.2. M c tiêu Ch n ñư c m t s gi ng lúa có năng su t cao, ph m ch t g o t t, có th kháng ñư c m t s sâu b nh chính. 1
Chương 2. LƯ C KH O TÀI LI U 2.1. Thương m i g o th gi i 2.1.1. Th hi u c a th trư ng th gi i v s n ph m g o Th hi u v ch t lư ng g o c a các nư c, các vùng r t ña d ng, phong phú. Khu v c phía b c Trung Qu c, Hàn Qu c, Nh t, Italia và Úc thích g o Japonica h t tròn ñ n trung bình. Ph n l n nh ng khu v c Châu Á và Châu Phi thích g o Indica hay g o h t dài. Vùng Tây Phi, Bangladesh và nhi u bang c a n ð r t thích ăn g o ñ (parboiled rice). Ngư i Jordany thích g o ñư c x lý v i d u Parafin (Camolino rice). M t vài nư c Châu Phi thích g o tr ng xay v (Vô danh 2, không ngày tháng)1. Ngư i Thái Lan thích g o h t r t dài, lo i Indica, hàm lư ng Amylose trung bình, cơm m m, không dính, g o lúa cũ (t n tr nhi u tháng) cao giá hơn g o lúa m i thu ho ch. Th trư ng g o t i các nư c Trung ðông thích g o h t dài, có mùi thơm. Châu Âu, ngư i tiêu dùng thích g o h t dài nhưng không thơm b t c mùi gì, h cho r ng ñó là tín hi u c a s t p nhi m ho c hi n tư ng g o b hư h ng. Ngư i tiêu dùng Nam M thích g o l c. Th trư ng Châu M Latinh thích g o có v l a màu ñ như g o Huy t R ng c a Vi t Nam trư c ñây (Trương Vĩnh Th o và ctv, 2004). Canada, Ar p Xêút, Nam Phi ch y u nh p kh u lo i g o h t dài ch t lư ng cao. Các nư c ð a Trung H i thích g o trung bình, các nư c ðông Âu nh p kh u c lo i g o h t dài và trung bình (Nguy n Ti n M nh, 2002). Th Nhĩ Kỳ thích g o h t tròn, m p, không có mùi thơm nhi u (Nguyên Phong, 2005). 2.1.2. D báo v giá và nhu c u tiêu dùng g o th gi i Xu hư ng giá g o trên th trư ng th gi i theo B Nông Nghi p M là s tăng lên trong su t giai ño n 1999 – 2009. Giá g o ch t lư ng cao t i Houston (M ) s tăng t 414 USD/t n năm 1997 lên 447 USD/t n năm 2009. G o 5% t m t i Bangkok (Thái Lan) s tăng t 353 USD/t n lên 371 USD/t n (Nguy n Ti n M nh, 2002). 1 Vô danh 2, không ngày tháng, trích d n b i Nguy n Văn Minh, 2004 2
Nhu c u g o tiêu dùng bình quân ñ u ngư i có xu hư ng gi m xu ng m t s nư c Châu Á. Nhu c u tiêu dùng v lo i g o cao c p s tăng lên và tăng nhanh hơn kh năng cung c p lo i g o này. Nhu c u v lo i g o ph m c p trung bình và c p th p s gi m xu ng (Nguy n Ti n M nh, 2002). 2.1.3. D báo tình hình nh p kh u g o c a th gi i Châu Á là khu v c nh p kh u g o l n nh t th gi i, chi m 49% t ng lư ng g o nh p kh u toàn c u. Trong s ñó Indonesia, Philippines s tăng m nh lư ng g o nh p kh u ti p ñ n là Nh t B n, Hàn Qu c, Ar p Xêút. D báo ñ n năm 2009, nh p kh u g o c a Nh t là 759.000 t n, Hàn Qu c s nh p kh u ñ n 205.000 t n, các nư c Châu Phi cũng s tăng nh p kh u g o, d báo ñ t kho ng 30% t ng lư ng g o nh p kh u c a th gi i (Nguy n Ti n M nh, 2002). 2.1.4. Tình hình xu t kh u g o Vi t Nam Trong giai ño n 1989 - 2002, Vi t Nam ñã xu t kh u ñư c g n 30 tri u t n g o sang trên 30 th trư ng, ch y u là th trư ng Châu Á, mang v cho ñ t nư c g n 7 t USD, ñ t t c ñ tăng trư ng xu t kh u bình quân v lư ng là g n 13%, v kim ng ch là 12%. Năm 1999, lư ng xu t kh u g o là 4,5 tri u t n, m c xu t kh u cao nh t t trư c ñ n nay (ð ng Kim Sơn, 2001). Các nư c nh p kh u g o chính c a Vi t Nam là: Indonesia, Philippines, Singapore, Malaysia, Hongkong, Iran, Ir c, Trung Qu c, Cuba và m t s nư c Châu Phi (Tr n Văn ð t, 2002, ð ng Kim Sơn, 2001). 2.2. Tình hình canh tác lúa An Giang 2.2.1. K thu t canh tác lúa c a ngư i dân Theo k t qu ñi u tra c a Ph m S Tân (2004) thì k thu t canh tác c a ngư i dân Châu ð c, An Giang như sau: * Gi ng lúa: có kho ng 80% nông dân s d ng gi ng c a v trư c ho c trao ñ i v i nông dân khác. Lư ng gi ng cho m t ha dao ñ ng t 170 – 200 kg, trung bình 210 kg/ha. Ch ng lo i ña d ng v i trên 10 lo i gi ng khác nhau ñi n hình là OM1490 20%, IR64 18%... * Làm ñ t: h u h t ngư i dân x i ñ t trư c khi s . M t s h s chai. * Bón phân 3
+ K thu t bón phân c a các h r t khác nhau. Ph n l n nông dân quan tâm ñ n phân ñ m, ít chú ý ñ n lân và kali. + S l n bón: ph n l n ngư i dân bón 4 l n/v , k ñ n là 3 l n và 5 l n/v . * ða ph n các h dân phun thu c b o v th c v t t 4 - 5 l n/v . 2.2.2. Tình hình s n xu t lúa năm 2004 – 2005 * Tình hình s n xu t lúa năm 2004 + Di n tích: 523.037 ha chi m 92,7% di n tích cây tr ng (564.416 ha). Trong ñó v ðông Xuân là 220.256 ha, Hè Thu 213.707 ha và Thu ðông là 80.340 ha. + Năng su t: năng su t lúa bình quân năm 2004 c a t nh An Giang là 5,75 t n/ha. Trong ñó năng su t v ðông Xuân là 6,52 t n/ha, Hè Thu 5,39 t n/ha, Thu ðông 4,9 t n/ha. T ng s n lư ng lúa c năm là 3,0007 tri u t n g m ðông Xuân 1,44 tri u t n, Hè Thu 1,15 tri u t n và Thu ðông 393,9 nghìn t n, v mùa 23,6 nghìn t n. + Ch t lư ng: di n tích s d ng các lo i gi ng ñ t tiêu chu n xu t kh u 92%. Nh ng gi ng s d ng ph bi n: OM1490, OM2517, Jasmine, OMCS2000, N p, IR64, AS996. + ng d ng ti n b k thu t: trong toàn t nh có 40.000 ha s d ng phương pháp s hàng chi m 7,1% di n tích. Trong năm có 90% di n tích s d ng gi ng lúa ch t lư ng cao, 40% di n tích s d ng gi ng xác nh n và 33,5 nghìn ha áp d ng “Ba gi m ba tăng”, chi phí ñ u tư gi m t 175 - 225 ñ ng/kg lúa tương ñương tăng thu nh p bình quân 742.000 ñ ng/ha. + Giá: trong năm giá lúa thư ng dao ñ ng t 1.800 – 2.200 ñ ng/kg, n p 2.400 - 2.800 ñ ng/kg. Bình quân v ðông xuân lãi 6,0 tri u, Hè thu 4,5 tri u và Thu ñông là 5,5 tri u ñ ng/ha. Tính chung năm 2004, canh tác m t ha lúa l i nhu n bình quân 16 tri u ñ ng (S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn An Giang, 2004). * Tình hình s n xu t lúa năm 2005 + Di n tích lúa là 529.698 ha. Ch y u là các gi ng lúa Jasmine, OM2517, OM1490, OMCS2000, OM2514, n p. Năng su t bình quân c năm là 5,9 t n/ha và ñã t o ra. 3.127.660 t n lúa. + ng d ng ti n b k thu t: v ðông Xuân và Hè Thu c a năm 2005 có kho ng 46% di n tích s d ng gi ng xác nh n. T ng di n tích áp d ng “Ba gi m, ba tăng” 4
c a hai v là 220.653 ha, chi m 50,45% di n tích xu ng gi ng. Năng su t bình quân ñ t 6,72 t n/ha. 2.3. Nhu c u sinh thái và m t s v n ñ liên quan ñ n cây lúa 2.3.1. Yêu c u sinh thái và nh hư ng c a m t s nhân t sinh thái ñ n lúa nư c * ði u ki n ñ t ñai, ñ a hình ð t tr ng lúa c n ñáp ng m t s yêu c u sau: + ð a hình b ng ph ng, thành ph n cơ gi i t th t trung bình ñ n th t n ng. + Hàm lư ng dinh dư ng N, P, K t ng s khá. + ð pH t 4,5 ñ n 7. + ð m n < 0,5% t ng s mu i tan. * Lư ng mưa Lúa yêu c u nhi u nư c hơn các cây tr ng khác. Lư ng mưa c n thi t cho cây lúa trung bình t 6 – 7 mm/ngày trong mùa mưa, 8 – 9 mm/ngày trong mùa khô. M t tháng cây lúa c n kho ng 200 mm nư c. * Ánh sáng Ánh sáng nh hư ng ñ n cây lúa trên 2 m t: cư ng ñ ánh sáng nh hư ng ñ n quang h p, s gi chi u sáng trong ngày nh hư ng ñ n s phát tri n, ra hoa, k t h t c a lúa s m hay mu n. Cư ng ñ ánh sáng thu n l i cho lúa t 250 - 400 calo/cm2/ngày. * Nhi t ñ Nhi t ñ làm lúa sinh trư ng nhanh hay ch m, phát d c t t hay x u. Lúa sinh trư ng bình thư ng nhi t ñ 25 - 280C. N u nhi t ñ th p hơn 170C sinh trư ng c a lúa ch m l i, n u th p hơn 130C thì lúa ng ng sinh trư ng, n u nhi t ñ th p kéo dài nhi u ngày lúa có th ch t. Nhi t ñ cao, trong ph m vi t 28 - 350C thì lúa sinh trư ng nhanh nhưng ch t lư ng kém. M c ñ nh hư ng nhi t ñ cao hay th p, m nh hay y u là tùy thu c vào gi ng lúa và giai ño n sinh trư ng, phát tri n c a lúa. Nhi t ñ thích h p cho lúa n y m m là 28 - 320C, tr bông, phơi màu yêu c u nhi t ñ 20 – 380C. Nhi t ñ nh hư ng ñ n ra hoa k t qu s m hay mu n c a lúa. M t s gi ng lúa m n c m v i nhi t ñ , khi tích lũy ñ m t s nhi t nh t ñ nh (t ng tích ôn) trong ñ i s ng c a mình thì s ra hoa, k t qu . T ng tích ôn c a gi ng ng n ngày là 5
2.000 - 2.5000C, gi ng dài ngày là 3.000 - 3.5000C (Vô danh 3, không ngày tháng). 2.3.2. Các thành ph n năng su t, năng su t th c t , bi n pháp gia tăng năng su t và ki u hình cây lúa năng su t cao * Các thành ph n năng su t lúa Theo Yoshida (1981), năng su t cây lúa ñư c chia thành nhi u ph n g m: s gié hoa/m2, tr ng lư ng 1000 h t, ph n trăm gié hoa ch c. S gié hoa trên ñơn v di n tích b nh hư ng b i: k thu t canh tác (m t ñ s và s bón ñ m); ñ c ñi m sinh trư ng (s ñâm ch i); ñi u ki n khí h u, b c x m t tr i và nhi t ñ . Ph n trăm gié hoa ch c b nh hư ng b i: m c bón ñ m cao, s ñ ngã, b c x m t tr i th p, nhi t ñ , gió m nh, ñ m n c a ñ t, h n hán (Yoshida và Parao (1976)2 . Kích thư c h t b kh ng ch b i v tr u. h u h t các ñi u ki n, tr ng lư ng 1000 h t c a cây trong ru ng là m t ñ c tính r t n ñ nh c a gi ng (Soga và Nozaki, 1957)3. Che bóng nhi u trư c tr gié làm thay ñ i kích thư c v tr u và gi m tr ng lư ng 1000 h t (Matsushima, 1970)4. * Năng su t lúa Theo Mai Thành Ph ng (2004), năng su t h t ñư c tính nh m theo công th c sau: S bông/m2 x h t ch c trên/bông x tr ng lư ng 1000 h t(g) Năng su t (t n/ha) = 100.000 S bông và tr ng lư ng h t tương quan ngh ch, s bông tăng làm s h t và tr ng lư ng h t gi m (ðào Th Tu n, 1970)5. S bông t l ngh ch v i s h t ch c, s h t ch c t l thu n v i tr ng lư ng 1000 h t (Mai Thành Ph ng, 2004). Theo ðinh Văn L (1978) th i kỳ quy t ñ nh s bông là th i kỳ t ñ nhánh cao nh t v trư c. Th i kỳ quy t ñ nh s h t trên bông ch y u là th i kỳ b t ñ u phân hóa ñòng ñ n cu i th i kỳ gi m nhi m. T lúc b t ñ u phân hóa ñòng (32 ngày trư c tr ) ñ n kho ng 20 – 25 ngày sau tr ñ u có nh hư ng ñ n t l h t ch c. 2 Yoshida và Parao, 1976, trích d n b i Yoshida, 1981 3 Soga và Nozaki, 1957, trích d n b i Yoshida, 1981 4 Matsushima, 1970, trích d n b i Yosshida, 1981 5 ðào Th Tu n, 1970, trích d n b i Lê Minh Tu , 1988 6
Bùi Huy ðáp (1980) cho r ng tr ng lư ng 1000 h t ít thay ñ i b i ñi u ki n ngo i c nh và k thu t canh tác mà nó ñư c quy ñ nh b i ñ c tính gi ng. * Nguy n Phú Dũng (2004) cho r ng các bi n pháp k thu t ñ gia tăng năng su t lúa là: + Ch n gi ng thích h p v i ñ t, mùa v t i ñ a phương + Chu n b m t t, không sâu b nh + Chu n b ñ t k + Bón phân cân ñ i + Phòng tr sâu b nh và c d i h p lý + Ch n gi ng t t, h t c l n, tr t p trung + c ch s gia tăng c a ch i vô hi u + Bón phân ñón ñòng (18 – 20 ngày trư c tr ) + Gi nư c ñ y ñ * Ki u hình cây lúa năng su t cao Theo Matsushima (1976)6 thì cây lúa năng su t cao có sáu ñ c ñi m n i b t sau: + Có t ng s h t c n thi t và v a ñ trên ñơn v di n tích. Mu n có năng su t 9 t n/ha cây lúa ph i có t ng s h t ch c cao và ít h t lép, v i m t gi ng có tr ng lư ng 1.000 h t là 23 (g), t ng s h t c n là 40.000 h t/m2. S h t lép không vư t quá 10% - 20%. Nói cách khác, trong ñi u ki n lúa c y, cây lúa ph i ñ nhánh nhi u. + Thân th p có nhi u bông nhưng bông ng n. Cây lúa lý tư ng ph i th p giàn ñ tránh ñ ngã. Các k t qu nghiên c u cho bi t: n u tăng s h t/m2 b ng nhau thì nh ng cây có s h t trên bông ít hơn thư ng có t l h t ch c cao hơn. + Hai ho c ba lá trên cùng ph i ng n, dày và th ng ñ ng. Nh ng cây lúa có cùng di n tích lá nhưng cây nào có nhi u lá ng n hơn thì có kh năng ñ ng hóa Cacbon cao hơn. Góc lá th ng có th quang h p ñư c c hai m t lá và lá càng dày có kh năng ñ ng hóa Cacbon càng cao. 6 Matsushima, 1976, trích d n b i Yoshida, 1981 7
+ Gi màu xanh sau khi tr . ð i v i lúa kho ng 2/3 lư ng tinh b t t o thành năng su t sau này là do s ñ ng hóa Cacbon sau khi tr . + Gi càng nhi u lá xanh trên bông càng t t. + Tr vào lúc có th i ti t t t su t 40 ngày t 15 ngày trư c khi tr ñ n 25 ngày sau khi tr gié, vì 90 % năng su t t o thành do quang h p sau khi tr nên lư ng b c x m t tr i có nh hư ng r t l n trong giai ño n này. Yoshida (1981) chú ý ñ n nh ng ñ c ñi m hình thái sau: + Thân th p, c ng. ði u này làm s kháng ñ ngã tăng lên. ðây là ñ c ñi m riêng l quy t ñ nh cho năng su t cao các gi ng lúa c i ti n. + Lá ñ ng. Lá ñ ng ñ ánh sáng chi u vào phân b sâu hơn, ñi u này d n ñ n k t qu quang h p cây tr ng tăng. C u trúc này c a cây d n ñ n s t i ña v b c x t i c a m t tr i (Matsushima và ctv, 1964; Ducan 1971)7. + Kh năng ñâm ch i m nh. Khi s th ng lư ng h t thư ng dùng, kh năng ñâm ch i ít nh hư ng ñ n năng su t h t vì t ng s bông trên m2 tùy thu c vào thân chính hơn s ch i. Theo Beachell và Jennings (1965)8, kh năng ñâm ch i trung bình cũng ñư c xem là t t cho nh ng gi ng lúa năng su t cao. 2.4. Gi ng lúa 2.4.1. Vai trò c a gi ng lúa Vai trò c a gi ng lúa t t ñã ñư c các th h cha ông t ng k t thành nh ng câu nói ng n g n, súc tích, bình d : “nh t nư c, nhì phân, tam c n, t gi ng” hay “t t gi ng thì t t m , t t m thì t t lúa” (Trương ðích, 2002). Trong th i ñ i cách m ng khoa h c k thu t, b ng nh ng ch ng c khoa h c xác ñáng, vai trò c a gi ng lúa càng ñư c kh ng ñ nh qua các tác gi sau: Theo Chandra Mohan (1984)9 gi ng lúa là y u t then ch t cho năng su t cao nhưng năng su t ch ñ t khi nào gi ng có ti m năng năng su t cao. Theo Võ Tòng Xuân (1984)10 vi c s d ng gi ng lúa cao s n ng n ngày, năng su t cao ñã ñưa s n lư ng lúa hàng năm thêm m t tri u t n, riêng vùng ð ng 7 Matsushima và ctv, 1964; Ducan, 1971, trích d n b i Yoshida, 1981 8 Beachell và Jennings,1965, trích d n b i Yoshida, 1981 8
b ng sông C u Long, v a lúa l n nh t c a c nư c, m i năm tăng bình quân g n 8%, g p hơn 3 l n t c ñ tăng năng su t lúa hàng năm c a th gi i. Trong ñi u ki n nư c ta còn nghèo thì vi c s n xu t, lai t o gi ng t t là bi n pháp ít t n kém nhưng mang l i hi u qu cao nh t so v i các bi n pháp k thu t khác (Lê Minh Tu , 1988). 2.4.2. Ti n trình ch n t o gi ng lúa Lúa hoang, lúa ñ a ði u tra, sưu t p phương Ngân hàng gi ng lúa B o qu n, ñánh giá Nh p n i Lai t o, ch n l c Quan sát sơ kh i Tr c nghi m h u kỳ So sánh năng su t Th nghi m khu v c hoá S n xu t ñ i trà S n xu t th (Ngu n: Nguy n Ng c ð , 1994) Hình 1: Sơ ñ t ng quát ti n trình ch n t o gi ng lúa tr ng 9 Chandra Mohan, 1984, trích d n b i Lê Minh Tu , 1988 9