Tài liệu tập huấn hướng dẫn thực hiện chương trình môn Hóa học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:73

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tập huấn hướng dẫn thực hiện chương trình môn Hóa học gồm các nội dung chính như sau: Tìm hiểu đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Hoá học; Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn hoá học và yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực; Tìm hiểu nội dung môn Hoá học; Dạy học hình thành và phát triển năng lực theo môn Hoá học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu tập huấn hướng dẫn thực hiện chương trình môn Hóa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI TÀI LIỆU TẬP HUẤN HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH MÔN HÓA HỌC (Trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018) HÀ NỘI, 2019 0
TÁC GIẢ VÀ CỘNG TÁC VIÊN Đơn vị chỉ đạo biên soạn: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Người biên soạn: 1. PGS.TS Đặng Thị Oanh, Khoa Hóa học,Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2. PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm HN 3. PGS.TS Vũ Quốc Trung, Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm HN. Cộng tác viên: TS. Phạm Thị Bình, Khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm HN 1
MỤC LỤC CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ……………………………………………………….4 A.MỤC TIÊU TẬP HUÂN…………………………………………………….8 B. NỘI DUNG TẬP HUẤN……………………………………………………8 NỘI DUNG 1. Tìm hiểu đặc điểm và quan diểm xây dựng chương trình môn Hoá học.................................................................................................................... 8 NỘI DUNG 2. Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn hoá học và yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực ...................................................................................... 18 NỘI DUNG 3. Tìm hiểu nội dung môn Hoá học ................................................... 30 NỘI DUNG 4. Dạy học hình thành và phát triển năng lực theo môn Hoá học ...... 37 C. DỰ KIẾN KẾ HOẠCH TẬP HUẤN……………………………………….47 D. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ TẬP HUẤN……………………………………….50 PHỤ LỤC 1. KẾ HOẠCH DẠY HỌC/GIÁO ÁN MINH HỌA………………51 PHỤ LỤC 2. ĐỀ KIỂM TRA MINH HỌA…………………………………...66 2
KÝ HIỆU VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ BCV Báo cáo viên CT Chương trình CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông HS Học sinh HV Học viên GV Giáo viên KHTN Khoa học tự nhiên NL Năng lực PPDH Phương pháp dạy học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông SGK Sách giáo khoa 3
CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ 1. Chương trình tổng thể: Chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) là văn bản quy định những vấn đề chung nhất, có tính chất định hướng của chương trình giáo dục phổ thông, bao gồm: quan điểm xây dựng chương trình, mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông và mục tiêu chương trình từng cấp học, yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của học sinh cuối mỗi cấp học, hệ thống môn học và hoạt động giáo dục, thời lượng của từng môn học và hoạt động giáo dục, định hướng nội dung giáo dục bắt buộc ở từng cấp học đối với tất cả học sinh trên phạm vi toàn quốc, định hướng về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục, điều kiện thực hiện chương trình giáo dục phổ thông. 2. Năng lực: Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. 3. Phẩm chất: Phẩm chất là những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của con người; cùng với năng lực tạo nên nhân cách con người. 4. Yêu cầu cần đạt: Yêu cầu cần đạt là kết quả mà học sinh cần đạt được về phẩm chất và năng lực sau mỗi cấp học, lớp học ở từng môn học và hoạt động giáo dục; trong đó, mỗi cấp học, lớp học sau đều có những yêu cầu riêng cao hơn, đồng thời bao gồm những yêu cầu đối với các cấp học, lớp học trước đó. 5. Môn học Môn học là lĩnh vực nội dung dạy học được thực hiện trong nhà trường có cấu trúc và logic phù hợp với ngành khoa học và thực tiễn tương ứng, phù hợp với những quy luật Tâm- Sinh lí của dạy học. 6. Giáo dục hướng nghiệp 4
Giáo dục hướn nghiệp bao gồm toàn bộ các hoạt động của nhà trường phối hợp với gia đình và xã hội nhằm trang bị kiến thức, hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh, từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, tính cách, sở thích, quan niệm về giá trị của bản thân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của gia đình và phù hợp với nhu cầu của xã hội. Giáo dục hướng nghiệp có ý nghĩa quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và sau trung học phổ thông. Trong chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục hướng nghiệp được thực hiện thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục, tập trung ở các môn Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật, Giáo dục công dân ở cấp trung học cơ sở, các môn học ở cấp trung học phổ thông và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cùng với Nội dung giáo dục của địa phương. 7. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông được thực hiện thường xuyên và liên tục, trong đó tập trung vào các năm học cuối của giai đoạn giáo dục cơ bản và toàn bộ thời gian của giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. 8. Trải nghiệm Trải nghiệm là quá trình hoạt động để thu nhận những kinh nghiệm, từ đó vận dụng một cách có hiệu quả vào thực tiễn cuộc sống. 9. STEM STEM là thuật ngữ viết tắt của các từ Science (khoa học) Technology (công nghệ), Enginering (kỹ thuật), và Math (toán học) được sử dụng khi bàn đến các chính sách phát triển về Khoa học, Công nghệ, kĩ thuật và Toán học. Thuật ngữ này lần đầu tiên được giới thiệu bởi Quỹ Khoa học Mĩ vào năm 2001. 10. Giáo dục STEM Giáo dục STEM được hiểu là mô hình giáo dục dựa trên tiếp cận liên môn , giúp học sinh áp dụng các kiến thức khoa học, công nghệ, kĩ thuật và Toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. 11. Đánh giá tổng kết Đánh giá tổng kết còn được gọi là đánh giá kết quả, là đánh giá có tính tổng hợp, bao quát nhằm cung cấp thông tin về sự tinh thông/ thành thạo của học 5
sinh ở các mặt nội dung, kiến thức, kĩ năng và thái độ sau khi kết thúc một khóa học/lớp học hoặc một môn học/học phần/ chương trình. 12. Đánh giá quá trình Đánh giá quá trình là hoạt động đánh giá diễn ra trong tiến trình hoạt động giảng dạy môn học/ khóa học, cung cấp thông tin phản hồi cho người học biết được mức độ đạt được của bản thân so với mục tiêu giáo dục, qua đó điều chỉnh cách học, cách dạy giúp người học tiến bộ . Đánh giá quá trình chính là đánh giá vì sự tiến bộ của người học. 13. Tích hợp Tích hợp là sự hợp nhất/ nhất thể hóa các bộ phận khác nhau để đưa tới một đối tượng mới như là một thể thống nhất dựa trên những nét bản chất của các thành phần đối tượng chứ không phải là phép cộng đơn giản những thuộc tính của đối tượng ấy. 14. Dạy học tích hợp Dạy học tích hợp: là định hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng,... thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng. 15. Phân hóa Phân hóa là chia một khối/ một nhóm thành nhiều phần / nhiều đối tượng có các tính chất khác biệt nhau để thực hiện những tác động cho phù hợp. 16. Dạy học phân hóa: Dạy học phân hoá: là định hướng dạy học phù hợp với các đối tượng học sinh khác nhau, nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của mỗi học sinh dựa vào đặc điểm tâm - sinh lí, khả năng, nhu cầu, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của học sinh. 17. Nội dung giáo dục điạ phương Nội dung giáo dục địa phương là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hộ , môi trường, hướng nghiệp …của địa phương bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc chung thống nhất trong cả nước, nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết những vấn đề của quê hương. 6
18. Kế hoạch giáo dục nhà trường Kế hoạch giáo dục nhà trường là sự cụ thể hóa tiến trình thực hiện CTGDPT (bao gồm cả nội dung giáo dục địa phương) phù hợp với điều kiện cụ thể về thời gian, đặc điểm của người học, nhân lực, vật lực …của nhà trường. Kế hoạch giáo dục của nhà trường được xây dựng hàng năm dựa trên kế hoạch giáo dục chung và các hướng dẫn trong CTGDPT. 7
NỘI DUNG KHOÁ TẬP HUẤN A. MỤC TIÊU Sau khóa tập huấn, học viên: - Trình bày được các nội dung cốt lõi của chương trình môn Hóa học trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 (CTGDPT). Cụ thể: + Trình bày được đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học. + Nêu được mục tiêu của chương trình môn Hóa học và phân tích được yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực. + Trình bày được nội dung giáo dục môn Hóa học. + Thiết kế kế hoạch bài học và tổ chức dạy học hình thành và phát triển năng lực theo môn Hóa học. - Có khả năng là những báo cáo viên nguồn làm tốt công tác tập huấn cho các đối tượng tiếp theo trong lộ trình triển khai CTGDPT 2018. B. NỘI DUNG TẬP HUẤN NỘI DUNG 1: TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM VÀ QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH MÔN HÓA HỌC 1.1. Mục tiêu Sau khi hoàn thành nội dung này, học viên : - Nêu được một số đặc điểm của chương trình môn Hóa học. - Phân tích được mối quan hệ giữa quan điểm xây dựng chương trình GDPT 2018 với quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học. - Trình bày được quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học, lấy được dẫn chứng trong chương trình môn Hóa học để phân tích và làm rõ quan điểm đó. 1.2. Nguồn tài liệu, học liệu - Mục I và mục II của Tài liệu TEXT: Tài liệu tìm hiểu chương trình môn Hóa học trong Chương trình GDPT 2018. - Chương trình môn Hóa học, tài liệu hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO 1.3. Tiến trình tổ chức hoạt động 8
Nội dung các hoạt động Thời gian Hoạt động 1. Ổn định tổ chức 15 ph + Kiểm tra số lượng. + Mời học viên chia sẻ ý tưởng về chủ đề tập huấn (học viên đã đọc Chương trình GDPT 2018 /Chương trình môn Hóa học hay chưa, học viên có tài liệu gì, có khó khăn hay mong muốn gì khi tham gia tập huấn…); Hoạt động 2. Tìm hiểu đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học Hoạt động 2.1. BCV trình bày: 15 ph + Mục tiêu của đợt tập huấn; Nội dung, phương pháp tập huần; Nguồn tài liệu. + Mục tiêu của nội dung 1 và trình bày các vấn đề cơ bản về đặc điểm chương trình môn Hóa học 2018, quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học. NỘI DUNG BCV TRÌNH BÀY 1. Mục tiêu của đợt tập huấn; Nội dung, phương pháp tập huần; Nguồn tài liệu. Giới thiệu mục tiêu của đợt tập huấn như đã trình bày mục A ở trên Giới thiệu mục B. Nội dung khóa tập huấn bao gồm 4 nội dung sau: Nội dung 1: Tìm hiểu đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học Nội dung 2: Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn Hóa học và yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực Nội dung 3: Tìm hiểu nội dung giáo dục môn Hóa học Nội dung 4: Thực hiện dạy học hình thành và phát triển năng lực theo môn Hóa học Giới thiệu mục C. Phương pháp tập huấn a)Báo cáo viên: - Trình bày tóm tắt các nội dung của môđun. - Tổ chức các hoạt động để học viên làm việc ( nghiên cứu, trình bày, thảo luận) - Góp ý, chia sẻ nội dung theo các hoạt động. - Đánh giá sản phẩm của học viên hoặc nhóm. 9
- Tổng kết những nội dung cốt lõi những vấn đề đã trao đổi. b) Học viên - Làm việc cá nhân hoặc theo nhóm. - Trình bày (chia sẻ) và thảo luận theo các nhiệm vụ được giao. Giới thiệu mục D. Nguồn tài liệu: 1. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể . 2. Chương trình giáo dục phổ thông môn Hóa học. (Ban hành kèm theo thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018); 3. Tài liệu tìm hiểu chương trình giáo dục phổ thông môn Hóa học trong CTGDPTTT 2018. 4. Tài liệu hỏi đáp về những vấn đề chung và hỏi đáp về chương trình môn Hóa học. 5. Infographic và video 2. Trình bày các vấn đề cơ bản về đặc điểm chương trình môn Hóa học 2018 và quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học. BCV trình bày mục tiêu của nội dung 1; Nguồn tài liệu; 2.1. Đặc điểm của chương trình môn Hóa học: Trong chương trình giáo dục phổ thông, Hoá học là môn học thuộc nhóm môn khoa học tự nhiên ở cấp trung học phổ thông, được học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân Các giai đoạn giáo dục : Giai đoạn giáo dục cơ bản: Tiểu học (môn Khoa học) THCS: Môn KHTN Giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp: (Phân hóa ) HS lựa chọn: Nhóm KHTN gồm: Hóa học (Vật lí; Sinh học…) Thời lượng: 70 tiết /năm học; HS có thiên hướng chọn Hóa học: học chuyên đề: 35 tiết/ năm học 2.2. Quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học 2.2.1. Mối quan hệ giữa Chương trình môn Hoá học và CTGDPT về quan điểm xây dựng chương trình CT môn Hóa học tuân thủ đầy đủ các quy định được nêu trong Chương trình Giáo dục phổ thông , cụ thể: a) Bảo đảm định hướng của CTGDPT về mục tiêu; Nội dung; PPGD và đánh giá kết quả GD. 10
b) Các quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học: dựa vào đặc điểm của môn Hóa học CT môn hóa học nhấn mạnh các quan điểm sau: (1) Bảo đảm tính kế thừa và phát triển (2) Bảo đảm tính thực tiễn (3) Thực hiện yêu cầu định hướng nghề nghiệp (4) Phát huy tính tích cực học tập của học sinh 2.2.2. Phân tích một số quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học (1) Kế thừa chương trình hiện hành trong chương trình môn học (i) Kế thừa về mục tiêu (ii) Kế thừa về cấu trúc và thành phần nội dung (iii) Kế thừa phương pháp, hình thức dạy học (iv) Kế thừa về nội dung, hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá (2) Tiếp thu kinh nghiệm nước ngoài trong chương trình môn học (i) Về mục tiêu (ii)Về nội dung môn học (iii)Về việc sử dụng thuật ngữ Hoạt động 2.2. Học viên hoạt động tìm hiểu nôi dung 1 Thời gian - BCV giao nhiệm vụ cho các nhóm, phiếu giao nhiệm vụ số 01 PHIẾU GIAO NHIỆM VỤ SỐ 01 Đọc tài liệu, thảo luận các vấn đề sau: 1. Đặc điểm chương trình môn Hóa học. 2. Trình bày quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học 2018 a) Mối quan hệ giữa chương trình môn học với chương trình tổng thể về quan điểm xây dựng chương trình. b) Các quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học. c) Phân tích các quan điểm xây dựng Chương trình môn Hóa học - Kế thừa chương trình hiện hành như thế nào? - Tiếp thu kinh nghiệm xây dựng chương trình của nước ngoài ra sao? (Phân tích qua các ví dụ trong chương trình để minh họa quan điểm đó). d) Đặt câu hỏi và nêu vấn đề thảo luận được phát sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Yêu cầu: - Cá nhân nghiên cứu tài liệu, trao đổi trong nhóm. 11
- Nhóm báo cáo sản phẩm bằng bài trình bày bằng powerpoint hoặc trên giấy A0 ( Có thể dùng sơ đồ tư duy để trình bày) - HV làm việc theo nhóm thực hiện nhiệm vụ trong phiếu giao 30 -40 ph việc số 01 - BCV mời đại diện các nhóm trình bày 30 -40 ph - Đại diện HV trình bày BCV tổ chức cho các nhóm khác góp ý kiến, nhận xét, tổng kết, 15 ph đánh giá. Thảo luận các câu hỏi và các vấn đềphát sinh (nếu có). BCV TỔNG KẾT CÁC VẤN ĐỀ ĐÃ THẢO LUẬN 1.Đặc điểm của chương trình môn Hóa học: Trong chương trình giáo dục phổ thông, Hoá học là môn học thuộc nhóm môn khoa học tự nhiên ở cấp trung học phổ thông, được học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân 2.Quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học a) Mối quan hệ giữa Chương trình môn Hoá học và CTGDPT về quan điểm xây dựng chương trình CT môn Hóa học tuân thủ đầy đủ các quy định được nêu trong Chương trình Giáo dục phổ thông , cụ thể: (i) Bảo đảm định hướng của CTGDPT về mục tiêu; Nội dung; PPGD và đánh giá kết quả GD. + Mục tiêu: Phát triển phẩm chất và năng lực người học. + Nội dung: Giáo dục những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hòa đức trí, thể , mĩ; chú trọng thực hành vận dụng kiến thức để giả quyết vấn đề trong học tập và đời sống. + Phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục ; (ii) Tính hệ thống của CTGDPT: tính kết nối giữa các lớp học ; Cấp học. Bảo đảm tính liên thông; (iii) Tính mở của chương trình : CT bảo đảm định hướng thống nhất về nội dung giáo dục cốt lõi , bắt buộc đối với HS toàn quốc, đồng thời trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương và nhà trường; CT chỉ quy định những nguyên tắc; định hướng chung về yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực ; ND và PPGD, PP đánh giá kết quả giáo dục; không quy định quá chi tiết thời lượng để tạo điều kiện cho tác giả SGK và giáo viên phát huy tính chủ động sáng tạo trong thực hiện CT. Ví dụ xem bảng phân phối thời lượng chỉ 12
quy định % cho mỗi chủ đề . b) Các quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học, dựa vào đặc điểm của môn Hóa học CT môn hóa học nhấn mạnh các quan điểm sau: (1) Bảo đảm tính kế thừa và phát triển a) Chương trình môn Hoá học kế thừa và phát huy ưu điểm của chương trình hiện hành, tiếp thu kinh nghiệm xây dựng chương trình môn học của các nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới và trong khu vực; đồng thời, tiếp cận những thành tựu của khoa học giáo dục, khoa học hoá học phù hợp với trình độ nhận thức, tâm sinh lí lứa tuổi của học sinh, có tính đến điều kiện kinh tế và xã hội Việt Nam. b) Chương trình môn Hoá học kế thừa và phát triển các nội dung giáo dục của môn Khoa học tự nhiên ở cấp trung học cơ sở theo cấu trúc đồng tâm kết hợp cấu trúc tuyến tính nhằm mở rộng và nâng cao kiến thức, kĩ năng cho học sinh. Ở cấp trung học cơ sở, thông qua môn Khoa học tự nhiên, học sinh mới làm quen với một số kiến thức hoá học cơ bản ở mức độ định tính, mô tả trực quan. Ở cấp trung học phổ thông, môn Hoá học chú trọng trang bị cho học sinh các kiến thức cơ sở hoá học chung về cấu tạo, tính chất và ứng dụng của các đơn chất và hợp chất để học sinh giải thích được bản chất của quá trình biến đổi hoá học ở mức độ cần thiết. (2) Bảo đảm tính thực tiễn Chương trình môn Hoá học đề cao tính thực tiễn; tránh khuynh hướng thiên về tính toán; chú trọng trang bị các khái niệm công cụ và phương pháp sử dụng công cụ, đặc biệt là giúp học sinh có kĩ năng thực hành thí nghiệm, kĩ năng vận dụng các tri thức hoá học vào việc tìm hiểu và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống. (3) Thực hiện yêu cầu định hướng nghề nghiệp Chương trình môn Hoá học cụ thể hoá mục tiêu giáo dục định hướng nghề nghiệp. Trên cơ sở xác định các lĩnh vực ngành nghề và quá trình công nghệ đòi hỏi tri thức hoá học chuyên sâu, chương trình lựa chọn nội dung giáo dục cốt lõi và các chuyên đề học tập, giúp học sinh tìm hiểu sâu hơn các tri thức hoá học có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, có tác dụng chuẩn bị cho định hướng nghề nghiệp. (4) Phát huy tính tích cực học tập của học sinh 13
Các phương pháp giáo dục của môn Hoá học góp phần phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, nhằm hình thành năng lực hoá học và góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung được quy định trong Chương trình tổng thể. c) Phân tích quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học (1) Kế thừa chương trình hiện hành trong chương trình môn học (i) Kế thừa về mục tiêu Chương trình giáo dục phổ thông mới chia làm 2 giai đoạn, trong đó giai đoạn 2 cấp THPT giáo dục phân hóa định hướng ngành nghề. Như vậy, về cơ bản chương trình Hóa học THPT mới kế thừa quan điểm giáo dục định hướng ngành nghề của chương trình hiện hành. Điểm khác nhau là, nếu như chương trình giáo dục phổ thông hiện hành phân hóa rộng theo 3 ban Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội , Khoa học kĩ thuật (từ 2006 SGK chỉ còn SGK cơ bản và SGK nâng cao), thì chương trình giáo dục phổ thông mới phân hóa ngành nghề theo phương thức tự chọn linh hoạt hơn bằng các tổ hợp môn học đa dạng từ các lĩnh vực Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội, Mĩ thuật – Công nghệ, trên cơ sở các môn học chung nền tảng phổ thông, bắt buộc. (ii)Kế thừa về cấu trúc và thành phần nội dung Chương trình mới kế thừa chương trình hiện hành ở mạch nội dung chính gồm có ba mạch là: Kiến thức cơ sở hóa học chung; Hóa học vô cơ và Hóa học hữu cơ. Việc đề cao vai trò chủ đạo của lí thuyết trong dạy học được thể hiện ở việc đưa các lí thuyết lên đầu chương trình, ở việc tăng cường mức độ lí thuyết của nội dung, tăng cường chức năng giải thích, khái quát hoá và dự đoán. Chương trình đảm bảo sự phối hợp logic giữa cấu trúc tuyến tính kết hợp với cấu trúc “đồng tâm”, xoay quanh và tích hợp ba mạch kiến thức: Cơ sở kiến thức hoá học chung; Hoá học vô cơ; Hoá học hữu cơ, từ cấp THCS lên cấp THPT. (iii) Kế thừa phương pháp, hình thức dạy học Chương trình mới cũng như chương trình hiện hành đều nhấn mạnh học gắn với hành, ứng dụng thực tiễn, đa dạng các hình thức tổ chức dạy học: trên lớp, ngoại khóa, trong phòng thí nghiệm, quan sát ngoài thiên nhiên. (iv)Kế thừa về nội dung, hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá Chương trình mới và hiện hành đều đánh giá kết quả học tập về kiến 14
thức, kĩ năng, thái độ, đánh giá quá trình, đánh giá tổng kết; với các công cụ trắc nghiệm khách quan, tự luận. Tuy nhiên, chương trình giáo dục phổ thông mới đặc biệt nhấn mạnh đánh giá năng lực chung và năng lực hóa học. (2) Tiếp thu kinh nghiệm nước ngoài trong chương trình môn học (i) Về mục tiêu Chương trình Hóa học mới đã quán triệt sâu sắc tính mở, tính phân hóa sâu, trong đó việc lựa chọn nội dung luôn luôn bám sát các ngành nghề liên quan. Các chuyên đề tự chọn ở mỗi lớp tạo thuận lợi cho việc đáp ứng nhu cầu, hứng thú của từng HS. Phát triển phẩm chất và năng lực là mục tiêu cơ bản được cụ thể hóa bằng chuẩn đầu ra, hệ thống các phẩm chất, năng lực chung và năng lực môn Hóa học. (ii)Về nội dung môn học Nội dung kiến thức hoá học được lựa chọn đưa vào chương trình giáo dục phổ thông môn học là những kiến thức cơ bản nhất về hoá học nhưng vẫn phải bảo đảm tính thiết thực, cơ bản và hiện đại của chương trình. Kế thừa chương trình hiện hành và học tập kinh nghiệm của chương trình một số nước có xem xét đến yếu tố phù hợp với điều kiện Việt Nam, nội dung Chương trình môn Hóa học chú trọng trang bị kiến thức nền tảng cơ sở, về phương pháp phân tích công cụ, đặc biệt là giúp học sinh có kĩ năng thực hành thí nghiệm, kĩ năng vận dụng các tri thức hoá học vào việc tìm hiểu và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống. Ví dụ : Về cấu trúc, chương trình mới cũng giống như chương trình hiện hành vì vẫn có ba mạch nội dung gồm: Kiến thức cơ sở hóa học chung, Hóa học vô cơ và Hóa học hữu cơ. Tuy nhiên các mạch kiến thức này sẽ được xây dựng theo chủ đề. Trong đó, từng chủ đề được quy định về tổng thời lượng mà không quy định chi tiết cho từng nội dung bài học. Để tăng cường sự hiểu biết về bản chất hóa học, tăng cường tính quy luật, chương trình môn Hóa học 2018 bổ sung thêm kiến thức về quá trình hóa học (bên cạnh các nội dung về cấu tạo chất như chương trình hiện hành). Về quá trình hóa học, có xem xét ảnh hưởng của yếu tố năng lượng đến khả năng phản ứng có thể xảy ra hay không, thông qua việc bổ sung thêm chủ đề mới “Năng lượng hóa học”, chủ yếu là tính enthalpy của một phản ứng hóa học 15
(enthalpy của một phản ứng hóa học (kí hiệu ∆rH) chính là nhiệt kèm theo phản ứng đó trong điều kiện nhiệt độ và áp suất xác định, không đổi. Nếu phản ứng tỏa nhiệt thì ∆rH < 0; thu nhiệt ∆rH > 0) chỉ ở mức độ áp dụng công thức từ bảng số liệu cho sẵn. Như vậy HS chỉ cần nhớ công thức tính là vận dụng được ngay. Trong phần Hóa học vô cơ: Chương trình đã có sự lựa chọn các nhóm nguyên tố hóa học thể hiện rõ tính quy luật, có nhiều ứng dụng trong thực tiễn và gắn liền với cuộc sống như: Nguyên tố nhóm VIIA; Nitrogen- Sulfur (Nitơ- Lưu huỳnh); Đại cương về kim loại; Nguyên tố nhóm IA và nhóm IIA; Sơ lược về dãy kim loại chuyển tiếp thứ nhất và phức chất Trong phần Hóa học hữu cơ về cơ bản giống chương trình hiện hành gồm: Đại cương về hóa học hữu cơ; Hydrocarbon; Dẫn xuất halogen, Alcohol –Phenol; Hợp chất carbonyl (Aldehyde – Ketone); Carboxylic acid - Ester – Lipid; Carbohydrate; Tuy nhiên nội dung có lược bỏ một số nội dung của đại cương hữu cơ (phân tích nguyên tố), bỏ cycloalkane, terpene và một số nội dung của alkyne (chỉ chú trọng vào acetylene), hydrocarbon thơm (styrene, naphthalene). Bổ sung phổ khối, phổ hồng ngoại. Hóa học là một môn học có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực nghiệm, vì vậy Chương trình môn Hóa học đặc biệt chú trọng trang bị các khái niệm công cụ và phương pháp sử dụng công cụ, đặc biệt là giúp học sinh có kĩ năng thực hành thí nghiệm, kĩ năng vận dụng các tri thức hoá học vào việc tìm hiểu và giải quyết ở mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng được yêu cầu của cuộc sống. (iii)Về việc sử dụng thuật ngữ: Sử dụng thuật ngữ theo khuyến nghị của Liên minh Quốc tế về Hoá học thuần tuý và Hoá học ứng dụng IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry) có tham khảo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 5529:2010 và 5530:2010 của Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Quyết định số 2950-QĐ/BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ), phù hợp với thực tiễn Việt Nam, từng bước đáp ứng yêu cầu thống nhất và hội nhập. – Nguyên tắc thực tế: Sử dụng tên 13 nguyên tố đã quen dùng trong tiếng Việt: vàng, bạc, đồng, chì, sắt, nhôm, kẽm, lưu huỳnh, thiếc, nitơ, natri, kali và thuỷ ngân; đồng thời có chú thích thuật ngữ tiếng Anh để tiện tra cứu. Hợp 16
chất của các nguyên tố này được gọi tên theo khuyến nghị của IUPAC. d) Thảo luận các câu hỏi và vấn đề được phát sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. 1.4. Dự kiến sản phẩm hoạt động và định hướng đánh giá quá trình - Sản phẩm: Bài trình bày về đặc điểm chương trình môn Hóa học, phân tích được mối quan hệ giữa quan điểm xây dựng CTGDPTTT và quan điểm xây dựng chương trình môn Hóa học 2018. Trình bày và phân được quan điểm xây dựng CT môn Hóa học và lấy được ví dụ minh họa các quan điểm đó. - Định hướng đánh giá: + Đánh giá quá trình qua quan sát hoạt động thảo luận của các nhóm . + Đánh giá qua sản phẩm bài trình bày của các nhóm. 17
NỘI DUNG 2: TÌM HIỂU MỤC TIÊU CỦA CHƯƠNG TRÌNH MÔN HÓA HỌC VÀ YÊU CẦU CẦN ĐẠT VỀ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC 2.1. Mục tiêu Sau khi hoàn thành nội dung này, học viên : - Phân tích được mục tiêu của chương trình môn Hóa học . - Trình bày và phân tích được mối quan hệ giữa yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực chung của chương trình GDPTTT với chương trình môn Hóa học và yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù của môn Hóa học. 2.2. Nguồn tài liệu, học liệu - Mục III và mục IV của Tài liệu TEXT: Tài liệu tìm hiểu chương trình môn Hóa học trong Chương trình GDPT 2018. - Chương trình môn Hóa học, tài liệu hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO 2.3. Tiến trình tổ chức hoạt động Nội dung các hoạt động Thời gian Hoạt động 1. Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn Hóa học. Hoạt động 1.1. BCV trình bày các vấn đề cơ bản về mục tiêu và yêu 15 ph cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực chương trình môn Hóa học. NỘI DUNG BCV TRÌNH BÀY 1. Mục tiêu của chương trình môn Hóa học Môn Hoá học hình thành, phát triển ở học sinh năng lực hoá học; đồng thời góp phần cùng các môn học, hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung, đặc biệt là thế giới quan khoa học; hứng thú học tập, nghiên cứu; tính trung thực; thái độ tôn trọng các quy luật của thiên nhiên, ứng xử với thiên nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân. Phân tích mối quan hệ giữa mục tiêu chung của CTGDPTTT với CTGD môn Hóa học. • Phẩm chất chung gồm 5 phẩm chất: Yêu nước ; Nhân ái; Chăm chỉ ; Trung thực; Trách nhiệm. • Năng lực chung: Tự chủ và tự học; Giao tiếp và hợp tác; Giải quyết VĐ và sáng tạo • Năng lực chuyên môn: Ngôn ngữ; Tính toán ; Khoa học ; Công nghệ Tin học; Thẩm mỹ; Thể chất 18
Năng lực đặc thù môn học: Năng lực hóa học bao gồm 3 thành phần: Nhận thức Hóa học; Tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ Hóa học; Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học. 2.Phân tích mối quan hệ giữa yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực chung của học sinh trong CTGDPTTT và chương trình môn Hóa học qua một chủ đề cụ thể . Các bước phân tích : + Căn cứ vào yêu cầu cần đạt của chủ đề/ Bài học + Dựa vào năng lực hóa học để phân tích các mức độ của thành phần năng lực qua các yêu cầu cần đạt. Đồng thời xác định các năng lực chung mà chủ đề/ bài học đó có khả năng góp phần phát triển. 19