Tài liệu tập huấn hướng dẫn thực hiện chương trình môn Lịch sử

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:64

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tập huấn hướng dẫn thực hiện chương trình môn Lịch sử gồm các nội dung chính như sau: Tìm hiểu đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018; Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn học và yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực; Tìm hiểu nội dung giáo dục môn Lịch sử; Dạy học hình thành và phát triển năng lực môn Lịch sử.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu tập huấn hướng dẫn thực hiện chương trình môn Lịch sử

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI TÀI LIỆU TẬP HUẤN HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH MÔN LỊCH SỬ (Trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018) HÀ NỘI, 2019 0
Người biên soạn: 1. GS. TS. Trần Thị Vinh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (Chủ biên) 2. PGS.TS. Văn Ngọc Thành, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 3. PGS.TS. Nguyễn Mạnh Hưởng, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 4. PGS.TS. Nguyễn Thị Thế Bình, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 5. PGS.TS. Phan Ngọc Huyền, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 6. TS. Phạm Thị Tuyết, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 7. TS. Nguyễn Thị Kiều Trang, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 1
MỤC LỤC CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ ........................................................................... ............ 4 A. MỤC TIÊU KHOÁ TẬP HUẤN . ....................................................................... 8 B. NỘI DUNG KHOÁ TẬP HUẤN ......................................................................... 8 NỘI DUNG 1. Tìm hiểu đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018 ...................................................................................................................... 8 NỘI DUNG 2. Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn học và yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực .............................................................................................. 12 NỘI DUNG 3. Tìm hiểu nội dung giáo dục môn Lịch sử ........................................ 19 NỘI DUNG 4. Dạy học hình thành và phát triển năng lực môn Lịch sử ................. 27 C. DỰ KIẾN KẾ HOẠCH TẬP HUẤN ................................................................... 40 D. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ TẬP HUẤN ................................................................... 42 PHỤ LỤC 1. KẾ HOẠCH DẠY HỌC MỘT CHỦ ĐỀ MINH HOẠ ..................... 43 PHỤ LỤC 2. ĐỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ MINH HOẠ ......................................... 59 2
KÝ HIỆU VIẾT TẮT CT : Chương trình CTGDPT : Chương trình giáo dục phổ thông GV : Giáo viên HS : Học sinh PT : Phổ thông SGK : Sách giáo khoa TH : Tiểu học THPT : Trung học phổ thông TL : Tự luận TNKQ : Trắc nghiệm khách quan 3
CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ 1. Chương trình tổng thể: Chương trình giáo dục phổ thông là văn bản quy định những vấn đề chung nhất, có tính chất định hướng của chương trình giáo dục phổ thông, bao gồm: quan điểm xây dựng chương trình, mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông và mục tiêu chương trình từng cấp học, yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của học sinh cuối mỗi cấp học, hệ thống môn học và hoạt động giáo dục, thời lượng của từng môn học và hoạt động giáo dục, định hướng nội dung giáo dục bắt buộc ở từng cấp học đối với tất cả học sinh trên phạm vi toàn quốc, định hướng về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục, điều kiện thực hiện chương trình giáo dục phổ thông. 2. Năng lực: Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. 3. Phẩm chất: Phẩm chất là những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của con người; cùng với năng lực tạo nên nhân cách con người. 4. Yêu cầu cần đạt: Yêu cầu cần đạt là kết quả mà học sinh cần đạt được về phẩm chất và năng lực sau mỗi cấp học, lớp học ở từng môn học và hoạt động giáo dục; trong đó, mỗi cấp học, lớp học sau đều có những yêu cầu riêng cao hơn, đồng thời bao gồm những yêu cầu đối với các cấp học, lớp học trước đó. 5. Môn học Môn học là lĩnh vực nội dung dạy học được thực hiện trong nhà trường có cấu trúc và logic phù hợp với ngành khoa học và thực tiễn tương ứng, phù hợp với những quy luật Tâm- Sinh lí của dạy học. 6. Giáo dục hướng nghiệp Giáo dục hướn nghiệp bao gồm toàn bộ các hoạt động của nhà 4
trường phối hợp với gia đình và xã hội nhằm trang bị kiến thức, hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh, từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, tính cách, sở thích, quan niệm về giá trị của bản thân, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của gia đình và phù hợp với nhu cầu của xã hội. Giáo dục hướng nghiệp có ý nghĩa quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và sau trung học phổ thông. Trong chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục hướng nghiệp được thực hiện thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục, tập trung ở các môn Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật, Giáo dục công dân ở cấp trung học cơ sở, các môn học ở cấp trung học phổ thông và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cùng với Nội dung giáo dục của địa phương. 7. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông được thực hiện thường xuyên và liên tục, trong đó tập trung vào các năm học cuối của giai đoạn giáo dục cơ bản và toàn bộ thời gian của giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. 8. Trải nghiệm Trải nghiệm là quá trình hoạt động để thu nhận những kinh nghiệm, từ đó vận dụng một cách có hiệu quả vào thực tiễn cuộc sống. 9. STEM STEM là thuật ngữ viết tắt của các từ Science (khoa học) Technology (công nghệ), Enginering (kỹ thuật), và Math (toán học) được sử dụng khi bàn đến các chính sách phát triển về Khoa học, Công nghệ, kĩ thuật và Toán học. Thuật ngữ này lần đầu tiên được giới thiệu bởi Quỹ Khoa học Mĩ vào năm 2001. 10. Giáo dục STEM Giáo dục STEM được hiểu là mô hình giáo dục dựa trên tiếp cận liên môn , giúp học sinh áp dụng các kiến thức khoa học, công nghệ, kĩ thuật và Toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. 11. Đánh giá tổng kết Đánh giá tổng kết còn được gọi là đánh giá kết quả, là đánh giá có tính tổng hợp, bao quát nhằm cung cấp thông tin về sự tinh thông/ thành thạo 5
của học sinh ở các mặt nội dung, kiến thức, kĩ năng và thái độ sau khi kết thúc một khóa học/lớp học hoặc một môn học/học phần/ chương trình. 12. Đánh giá quá trình Đánh giá quá trình là hoạt động đánh giá diễn ra trong tiến trình hoạt động giảng dạy môn học/ khóa học, cung cấp thông tin phản hồi cho người học biết được mức độ đạt được của bản thân so với mục tiêu giáo dục, qua đó điều chỉnh cách học, cách dạy giúp người học tiến bộ . Đánh giá quá trình chính là đánh giá vì sự tiến bộ của người học. 13. Tích hợp Tích hợp là sự hợp nhất/ nhất thể hóa các bộ phận khác nhau để đưa tới một đối tượng mới như là một thể thống nhất dựa trên những nét bản chất của các thành phần đối tượng chứ không phải là phép cộng đơn giản những thuộc tính của đối tượng ấy. 14. Dạy học tích hợp Dạy học tích hợp: là định hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng,... thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng. 15. Phân hóa Phân hóa là chia một khối/ một nhóm thành nhiều phần / nhiều đối tượng có các tính chất khác biệt nhau để thực hiện những tác động cho phù hợp. 16. Dạy học phân hóa: Dạy học phân hoá: là định hướng dạy học phù hợp với các đối tượng học sinh khác nhau, nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của mỗi học sinh dựa vào đặc điểm tâm - sinh lí, khả năng, nhu cầu, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của học sinh. 17. Nội dung giáo dục điạ phương Nội dung giáo dục địa phương là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế, xã hộ , môi trường, hướng nghiệp …của địa phương bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc chung thống nhất trong cả nước, nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết những vấn đề 6
của quê hương. 18. Kế hoạch giáo dục nhà trường Kế hoạch giáo dục nhà trường là sự cụ thể hóa tiến trình thực hiện CTGDPT (bao gồm cả nội dung giáo dục địa phương) phù hợp với điều kiện cụ thể về thời gian, đặc điểm của người học, nhân lực, vật lực …của nhà trường. Kế hoạch giáo dục của nhà trường được xây dựng hàng năm dựa trên kế hoạch giáo dục chung và các hướng dẫn trong CTGDPT. 7
A. Mục tiêu tập huấn Sau khóa tập huấn, học viên: - Thông hiểu chương trình môn Lịch sử và mối liên hệ giữa chương trình môn Lịch sử với Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể ban hành tháng 12/2018. - Trình bày được những vấn đề cốt lõi (về đặc điểm, quan điểm xây dựng, mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, phương pháp đánh giá…) của chương trình môn Lịch sử 2018. - Phân tích được những điểm mới trong chương trình môn Lịch sử 2018 so với chương trình hiện hành (về đặc điểm, quan điểm xây dựng, mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục, phương pháp đánh giá…). - Có năng lực tổ chức tập huấn những vấn đề cốt lõi của chương trình và cách thức triển khai Chương trình môn Lịch sử cho các đối tượng khác nhau (giảng viên sư phạm, cán bộ quản lý, giáo viên cốt cán, giáo viên đại trà…) B. Nội dung tập huấn Nội dung tập huấn bao gồm 04 nội dung hoạt động. 1. NỘI DUNG 1: TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM VÀ QUAN ĐIỂM XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH MÔN LỊCH SỬ 2018 1.1. Mục tiêu Sau khi học tập Nội dung 1, học viên: - Giải thích được đặc điểm của môn Lịch sử trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018. - Phân tích được 5 quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử thông qua các ví dụ cụ thể. - Làm rõ được những điểm mới về đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018 so với chương trình hiện hành. 1.2. Nguồn tài liệu, học liệu - Mục I và mục II của Tài liệu TEXT: Tìm hiểu chương trình môn Lịch sử trong Chương trình GDPT 2018. - Chương trình môn học, tài liệu hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO của chương trình môn Lịch sử 2018; - Chương trình môn Lịch sử 2006 1.3. Tiến trình tổ chức hoạt động 8
Hoạt động 1: Tìm hiểu đặc điểm, quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 - Trước hết, báo cáo viên trình bày các vấn đề cơ bản về đặc điểm của chương trình môn Lịch sử 2018, nhấn mạnh 3 nội dung chính như sau: + Về vị trí môn học: trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, giáo dục lịch sử được thực hiện liên tục ở cả ba cấp học thông qua các môn Lịch sử và Địa lý (cấp tiểu học và trung học cơ sở), Lịch sử (cấp trung học phổ thông). Ở cấp trung học phổ thông, Lịch sử là môn học lựa chọn thuộc nhóm môn Khoa học xã hội. Môn Lịch sử có sứ mệnh giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực lịch sử, thành phần của năng lực khoa học, đồng thời góp phần vào việc xây dựng những phẩm chất chủ yếu và năng lực chung được xác định trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Với đặc trưng của môn học, Lịch sử giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc, truyền thống lịch sử và văn hoá dân tộc; củng cố các giá trị nhân văn, lòng khoan dung, nhân ái, tinh thần cộng đồng và hình thành những phẩm chất của công dân Việt Nam, công dân toàn cầu trong xu thế phát triển của thời đại. + Về vai trò môn học: Chương trình môn Lịch sử hệ thống hoá, củng cố kiến thức thông sử ở giai đoạn giáo dục cơ bản, đồng thời giúp học sinh tìm hiểu sâu hơn các kiến thức lịch sử cốt lõi thông qua các chủ đề, chuyên đề học tập về lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử Việt Nam. Phương pháp dạy học môn Lịch sử được thực hiện trên nền tảng những nguyên tắc cơ bản của sử học và phương pháp giáo dục hiện đại. + Về mối quan hệ giữa Lịch sử với các môn học/hoạt động giáo dục khác: Môn Lịch sử tạo nền tảng để học sinh học tốt các môn học khác, đặc biệt là các môn học thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn như: Ngữ văn, Địa lí, giáo dục kinh tế và pháp luật, Giáo dục quốc phòng và an ninh, Nghệ thuật và các hoạt động trải nghiệm (hoạt động phát triển cá nhân, hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng, hoạt động giáo dục hướng nghiệp…). - Tiếp theo, báo cáo viên trình bày các vấn đề cơ bản về quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018, nhấn mạnh những nội dung cơ bản như sau: + Xuất phát từ đặc trưng của môn học, Chương trình môn Lịch sử nhấn mạnh các quan điểm xây dựng chương trình như: khoa học, hiện đại; hệ thống, cơ bản; thực hành, thực tiễn; dân tộc, nhân văn; mở, liên thông. + Trong đó, nhấn mạnh đến quan điểm khoa học, hiện đại: Chương trình 9
môn Lịch sử giúp học sinh tiếp cận lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử dân tộc một cách khoa học trên cơ sở vận dụng những thành tựu hiện đại của khoa học lịch sử và khoa học giáo dục. + Chương trình đặc biệt coi trọng nội dung thực hành lịch sử, kết nối lịch sử với thực tiễn cuộc sống. Chương trình tăng cường phần thực hành cả về thời lượng lẫn các hình thức thực hành; đa dạng hoá các loại hình thực hành để học sinh được hoạt động trải nghiệm thông qua các hình thức tổ chức giáo dục như: hoạt động nhóm/cá nhân tự học, học trên lớp/ở bảo tàng, đi thực địa, học qua dự án, di sản lịch sử, văn hóa,... nhằm mục tiêu phát triển năng lực lịch sử và truyền cảm hứng cho học sinh yêu thích lịch sử và có khả năng tự học lịch sử suốt đời. + Chương trình mang tính mở, liên thông, tính thiết thực và phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước và thực tiễn giáo dục ở các vùng miền trong cả nước. Chương trình môn Lịch sử hướng học sinh tới nhận thức đúng về những giá trị truyền thống của dân tộc, giúp học sinh hình thành, phát triển những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam và những giá trị phổ quát của công dân toàn cầu. - Báo cáo viên hướng dẫn học viên đọc tài liệu, tóm tắt những nét chính ở mục I và mục II Chương trình môn Lịch sử 2018; Hướng dẫn thực hiện chương trình môn Lịch sử 2018. - Học viên được chia thành các nhóm để đọc tài liệu và thảo luận. Có thể chia thành 3 nhóm, báo cáo viên giao nhiệm vụ cho các nhóm, cụ thể: + Nhóm 1: đọc, thảo luận, chuẩn bị trình bày nội dung về đặc điểm môn học. + Nhóm 2 và nhóm 3: đọc, thảo luận, trình bày nội dung về quan điểm xây dựng chương trình. + Các nhóm phân công nhiệm vụ đọc tài liệu cho mỗi thành viên. Sau đó, trưởng nhóm tổ chức thảo luận trong nhóm về mạch nội dung được phân công, tìm hiểu và thống nhất các nội dung sẽ trình bày trước toàn lớp trên PowerPoint. Đồng thời, các nhóm nêu vấn đề còn chưa rõ để báo cáo viên giải đáp. - Báo cáo viên đưa ra nhận xét về kết quả trình bày của các nhóm; trả lời các câu hỏi, giải đáp thắc mắc hoặc những vấn đề còn chưa rõ của học viên. Báo cáo viên chốt lại các vấn đề quan trọng về các mạch nội dung; hướng dẫn học viên tìm hiểu thêm qua tài liệu Hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO của môn Lịch sử. 10
Hoạt động 2: Những điểm mới về đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018 - Báo cáo viên hướng dẫn học viên tìm hiểu những điểm mới về đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018 so với chương trình hiện hành. Điểm nhấn của phần trình bày nên tập trung vào một số nội dung cơ bản sau đây: + Về đặc điểm môn học, ở cấp trung học phổ thông, Lịch sử là môn học lựa chọn thuộc nhóm môn Khoa học xã hội. Chương trình nhấn mạnh đến vị trí của môn học trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và đặc trưng của môn học (Lịch sử giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc, truyền thống lịch sử và văn hoá dân tộc; củng cố các giá trị nhân văn, lòng khoan dung, nhân ái, tinh thần cộng đồng và hình thành những phẩm chất của công dân Việt Nam, công dân toàn cầu). + Điểm mới về các tiếp cận dạy và học: chuyển từ tiếp cận nội dung là chính sang tiếp cận năng lực; không lấy sự trang bị kiến thức là chính mà lấy sự phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh làm mục đích chủ đạo. + Điểm mới về định hướng nghề nghiệp: môn lịch sử ở trung học phổ thông phải hướng đến việc giúp người học phát triển năng lực tự tìm hiểu lịch sử suốt đời; có thể ứng dụng kiến thức, kỹ năng vào cuộc sống, nhất là phát triển các nghề nghiệp dựa trên kiến thức lịch sử, văn hóa. + Điểm mới về quan điểm xây dựng chương trình: Chương trình môn Lịch sử nhấn mạnh các quan điểm xây dựng chương trình như: khoa học, hiện đại;cơ bản hệ thống; thực hành, thực tiễn; mở, liên thông. - Báo cáo viên hướng dẫn các nhóm xây dựng bảng so sánh những điểm mới về quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử. Có thể sử dụng bảng sau đây: Chương trình môn Quan điểm xây dựng Chương trình môn Lịch sử hiện hành Điểm mới Chương trình Lịch sử 2018 (2006) Khoa học, hiện đại Cơ bản, hệ thống Thực hành, thực tiễn Dân tộc, nhân văn Mở, liên thông 1.4.Dự kiến sản phẩm hoạt động và định hướng đánh giá quá trình 11
- Đánh giá kết quả học tập thông qua bài thu hoạch của học viên. Bài thu hoạch tập trung vào nội dung sau đây: Phân tích những điểm mới về đặc điểm và quan điểm xây dựng chương trình môn Lịch sử 2018 so với chương trình môn Lịch sử hiện hành. - Định hướng đánh giá: Bài thu hoạch của học viên là sản phẩm hoạt động chính. Trong đó, cần tập trung vào những điểm cốt lõi trong tài liệu tập huấn, đối chiếu, tham khảo thêm Tài liệu Hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO, kết hợp với những thí dụ cụ thể để minh họa. Bên cạnh đó, khi đánh giá kết quả học tập của học viên cần lưu ý đến tinh thần, ý thức tham gia và đóng góp của học viên vào các hoạt động nhóm, hoạt động của toàn lớp. 2. NỘI DUNG 2: TÌM HIỂU MỤC TIÊU CỦA CHƯƠNG TRÌNH MÔN LỊCH SỬ VÀ YÊU CẦU CẦN ĐẠT VỀ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC 2.1. Mục tiêu Sau khi học tập nội dung 2, học viên: - Phân tích được những mục tiêu của Chương trình môn Lịch sử. - Trình bày được yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của chương trình môn Lịch sử. - Làm rõ được những điểm mới về mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất và chương trình môn Lịch sử 2018 so với chương trình hiện hành. 2.2. Nguồn tài liệu, học liệu - Mục III và mục IV của Tài liệu TEXT: Tìm hiểu chương trình môn Lịch sử trong Chương trình GDPT 2018. - Chương trình môn học, tài liệu hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO. - Chương trình môn lịch sử hiện hành (2006). 2.3. Tiến trình tổ chức hoạt động Hoạt động 1: Tìm hiểu mục tiêu của chương trình môn Lịch sử 2018 - Trước hết, báo cáo viên trình bày ngắn gọn cơ sở để xác định mục tiêu của chương trình môn Lịch sử, tập trung vào 3 điểm sau đây: + Thứ nhất, Chương trình môn Lịch sử xuất phát từ mục tiêu giáo dục chung của Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể: Giúp người học làm chủ kiến thức phổ thông; biết vận dụng hiệu quả kiến thức vào đời sống và tự học suốt đời; có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết xây dựng và phát triển hài hòa các mối quan hệ xã hội, đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. + Thứ hai, xuất phát từ mục tiêu của giáo dục trung học phổ thông: Giúp 12
người học phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân; khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động… + Thứ ba, xuất phát từ đặc trưng môn học: Môn Lịch sử có sứ mệnh giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực lịch sử, thành phần của năng lực khoa học xã hội thông qua hệ thống các chủ đề và chuyên đề về lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử Việt Nam. - Báo cáo viên phân tích mục tiêu chung của giáo dục lịch sử phổ thông, đi sâu phân tích những nội dung sau đây: + Mục tiêu chung của giáo dục Lịch sử phổ thông nhằm cụ thể hoá mục tiêu của Chương trình giáo phổ thông tổng thể, giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực lịch sử thông qua nội dung kiến thức phổ thông nền tảng về lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử Việt Nam. + Thông qua kiến thức và những bài học từ lịch sử, Chương trình góp phần hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, có ý thức trách nhiệm với gia đình, cộng đồng và đất nước. - Về mục tiêu của chương trình môn Lịch sử 2018, báo cáo viên nhấn mạnh 3 nội dung sau đây: Thứ nhất, giúp học sinh phát triển năng lực lịch sử (bao gồm các thành phần: tìm hiểu lịch sử, nhận thức và tư duy lịch sử, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học) trên nền tảng kiến thức cơ bản và nâng cao về lịch sử thế giới, khu vực và Việt Nam thông qua hệ thống chủ đề, chuyên đề về lịch sử chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, văn minh. Thứ hai, trên nền tảng đó, Chương trình hướng tới mục tiêu giáo dục nhân cách, tinh thần dân tộc, lòng yêu nước, các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại để góp phần hình thành các phẩm chất của người công dân Việt Nam, công dân toàn cầu phù hợp với xu thế phát triển của thời đại. Thứ ba, Chương trình giúp học sinh tiếp cận và nhận thức rõ vai trò, đặc điểm của khoa học Lịch sử cũng như sự kết nối giữa Sử học với các lĩnh vực khoa học và ngành nghề khác, tạo cơ sở để học sinh lựa chọn định hướng nghề nghiệp trong tương lai. 13
- Báo cáo viên hướng dẫn học viên đọc những nội dung chính ở mục III Chương trình môn Lịch sử; Hướng dẫn thực hiện chương trình GDPT 2018 môn Lịch sử, hướng dẫn học viên thảo luận theo nhóm. Có thể phân công nhiệm vụ cho các nhóm, cụ thể: + Nhóm 1: đọc tài liệu, thảo luận về cơ sở xác định mục tiêu môn học. + Nhóm 2: đọc tài liệu, thảo luận về mục tiêu chung của giáo dục lịch sử phổ thông. + Nhóm 3: đọc tài liệu, thảo luận về mục tiêu của môn Lịch sử ở cấp trung học phổ thông Các nhóm phân công nhiệm vụ đọc tài liệu cho mỗi thành viên. Sau đó, trưởng nhóm tổ chức thảo luận trong nhóm về mạch nội dung được phân công, tìm hiểu và thống nhất các nội dung sẽ trình bày trước toàn lớp trên PowerPoint về các kết quả thảo luận. - Báo cáo viên đưa ra nhận xét về kết quả trình bày của các nhóm; trả lời các câu hỏi, giải đáp thắc mắc hoặc những vấn đề còn chưa rõ của học viên. Báo cáo viên chốt lại các vấn đề quan trọng về các mạch nội dung; hướng dẫn học viên tìm hiểu thêm qua Chương trình môn Lịch sử 2018, Tài liệu Hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO. Hoạt động 2: Tìm hiểu yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của chương trình môn Lịch sử 2018 - Báo cáo viên trình bày ngắn gọn cơ sở để xác định yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của chương trình môn Lịch sử, nhấn mạnh 3 vấn đề sau đây: + Thứ nhất, cơ sở để xác định yêu cầu cần đạt của Chương trình môn Lịch sử xuất phát từ yêu cầu cần đạt chung của Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể: Giúp người học hình thành và phát triển những năng lực cốt lõi sau: - Những năng lực chung được tất cả các môn học và hoạt động giáo dục góp phần hình thành, phát triển: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. - Những năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học xã hội, năng lực khoa học tự nhiên, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mỹ, năng lực thể chất. Bên cạnh việc hình thành, phát triển các năng lực cốt lõi, chương trình giáo dục phổ thông còn góp phần phát hiện, bồi dưỡng năng lực đặc biệt (năng khiếu) 14
của học sinh. + Thứ hai, xuất phát từ yêu cầu của giáo dục trung học phổ thông: Giúp người học phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân; khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động; khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới. +Thứ ba, xuất phát từ đặc trưng môn học: Môn Lịch sử có sứ mệnh giúp học sinh phát triển năng lực lịch sử, thành phần của năng lực khoa học thông qua hệ thống các chủ đề và chuyên đề về lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á và lịch sử Việt Nam. Với đặc trưng riêng của môn học, môn Lịch sử giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc, truyền thống lịch sử và văn hoá dân tộc, góp phần giúp học sinh nhận thức sâu sắc và vận dụng được kiến thức lịch sử vào việc giải quyết những vấn đề của thực tế cuộc sống. - Báo cáo viên phân tích yêu cầu cần đạt về phẩm chất và đóng góp của môn lịch sử trong việc bồi dưỡng phẩm chất cho học sinh, cần tập trung phân tích 2 nội dung sau đây: + Chương trình môn Lịch sử góp phần hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu (yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm) được xác định trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. + Với đặc trưng môn học, thông qua nội dung giáo dục lịch sử, Chương trình chú trọng giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dân tộc chân chính, niềm tự hào về truyền thống lịch sử của quê hương, đất nước; phát triển các giá trị nhân văn, nhân ái, trung thực; tinh thần trách nhiệm với cộng đồng và xã hội, sẵn sàng tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Báo cáo viên phân tích yêu cầu cần đạt về năng lực, phân tích đóng góp của môn lịch sử trong việc phát triển các năng lực chung cho học sinh, cần tập trung phân tích những điểm chính sau đây: + Chương trình môn Lịch sử góp phần hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực chung (tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo) trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể thông qua các nội dung học tập và hoạt động thực hành, thực tế. Cụ thể: + Năng lực tự chủ và tự học: Các năng lực này được phát triển thông qua các hoạt động học tập như thu thập thông tin thông qua các nguồn sử liệu, trình 15
bày ý kiến cá nhân về sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử; khảo sát, thực hành lịch sử trên thực địa, di tích lịch sử và văn hóa ở địa phương, vận dụng kiến thức lịch sử để giải thích các vấn đề thực tế; có hứng thú tìm hiểu, khám phá lịch sử... + Năng lực giao tiếp và hợp tác: Các năng lực này được phát triển thông qua thông qua các hoạt động nhóm, thảo luận nhóm, hoạt động trải nghiệm trên thực địa, bảo tàng, di tích lịch sử và văn hóa, phỏng vấn nhân chứng lịch sử… + Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Năng lực này được phát triển thông qua các hoạt động phát hiện vấn đề, nêu giả thuyết, ý kiến cá nhân về sự kiện, nhân vật lịch sử, tìm lôgic trong cách thức giải quyết vấn đề, đánh giá giải pháp giải quyết vấn đề trong lịch sử, vận dụng bài học kinh nghiệm lịch sử trong thực tế cuộc sống… - Về năng lực lịch sử, báo cáo viên đi sâu phân tích những điểm chính về các năng lực thành phần của năng lực lịch sử (tìm hiểu lịch sử, nhận thức và tư duy lịch sử, vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn). Báo cáo viên hướng dẫn các nhóm đọc tài liệu, thảo luận về các thành phần của năng lực lịch sử: + Với đặc trưng riêng của môn học, môn Lịch sử góp phần phát triển năng lực lịch sử, thành phần của năng lực khoa học, trên cơ sở nắm vững hệ thống kiến thức cơ bản và nâng cao về lịch sử thế giới, khu vực và Việt Nam thông qua hệ thống chủ đề và chuyên đề về lịch sử chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá, văn minh. + Các nhóm thảo luận, báo cáo viên có thể phân công từng nhóm điền những thí dụ minh họa về biểu hiện các thành phần của năng lực lịch sử vào bảng Biểu hiện của năng lực lịch sử: Nhóm 1 nêu thí dụ về Năng lực tìm hiểu lịch sử Nhóm 2 nêu thí dụ về Năng lực nhận thức và tư duy lịch sử Nhóm 3 nêu thí dụ về Năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học Biểu hiện của năng lực lịch sử Thành phần Thí dụ minh họa TT Biểu hiện năng lực của các nhóm Thể hiện qua việc: NHÓM 1 Tìm hiểu - Nhận diện và sử dụng tư liệu lịch 1 lịch sử sử: phân biệt được các loại hình tư liệu lịch sử, hiểu được nội dung, 16
Thành phần Thí dụ minh họa TT Biểu hiện năng lực của các nhóm khai thác và sử dụng được tư liệu lịch sử trong quá trình học tập. - Tái hiện và trình bày lịch sử: mô tả, trình bày (nói hoặc viết) diễn trình của các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử từ đơn giản đến phức tạp; xác định được các sự kiện lịch sử trong không gian và thời gian cụ thể. Thể hiện qua việc: NHÓM 2 - Giải thích được nguồn gốc, sự vận động của các sự kiện lịch sử từ đơn giản đến phức tạp; chỉ ra được quá trình phát triển của lịch sử theo lịch đại và đồng đại; so sánh sự tương đồng và khác biệt giữa các sự kiện lịch sử, lý giải được mối quan hệ nhân quả trong tiến trình Nhận thức lịch sử. 2 và tư duy - Đưa ra những ý kiến nhận xét, lịch sử đánh giá của cá nhân về các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử trên cơ sở nhận thức và tư duy lịch sử; hiểu được sự tiếp nối và thay đổi của lịch sử; biết suy nghĩ theo những chiều hướng khác nhau khi xem xét, đánh giá, hay đi tìm câu trả lời về một sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử. Thể hiện qua khả năng kết nối quá NHÓM 3 Vận dụng khứ với hiện tại, vận dụng kiến 3 kiến thức, kĩ thức lịch sử để lý giải những vấn năng đã học đề của thực tiễn cuộc sống. Trên 17
Thành phần Thí dụ minh họa TT Biểu hiện năng lực của các nhóm nền tảng đó, học sinh có khả năng tự tìm hiểu những vấn đề lịch sử, phát triển năng lực sáng tạo, có khả năng tiếp cận và xử lý thông tin từ những nguồn khác nhau, có ý thức và năng lực tự học lịch sử suốt đời. - Báo cáo viên hướng dẫn các nhóm thảo luận những điểm mới về mục tiêu, yêu cầu cần đạt của chương môn Lịch sử 2018 so với chương trình hiện hành, tập trung vào những điểm chính sau đây: + Về mục tiêu: Cần nhấn mạnh 2 điểm: (i) Chương trình môn Lịch sử mới tập trung vào định hướng phát triển năng lực, mục tiêu phát triển năng lực được đặt lên trước tiên và là chủ yếu nhất, nhằm trả lời câu hỏi: Học sinh làm được những gì? (ii) Chương trình nhấn mạnh tính hướng nghiệp cho học sinh. + Về yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực: cần tập trung vào đóng góp của môn Lịch sử đối với việc bồi dưỡng phẩm chất chủ yếu, phát triển các năng lực chung và năng lực lịch sử. + Hướng dẫn các nhóm thảo luận và hoàn thiện bảng so sánh về điểm mới của chương trình môn Lịch sử 2018 dưới đây: Bảng so sánh điểm mới về mục tiêu và yêu cầu cần đạt của chương trình môn Lịch sử 2018 với chương trình Lịch sử hiện hành Chương trình Chương trình Vấn đề so sánh Điểm mới Lịch sử hiện hành Lịch sử 2018 Mục tiêu Yêu cầu cần đạt về phẩm chất Yêu cầu cần đạt về năng lực chung Yêu cầu cần đạt về năng lực lịch sử 2.4. Dự kiến sản phẩm hoạt động và định hướng đánh giá - Sản phẩm: + Mỗi nhóm chuẩn bị bản PowerPoint trình bày về mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của môn Lịch sử. 18
+ Bài thu hoạch của học viên: Phân tích những điểm mới về yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực chung và năng lực lịch sử trong Chương môn Lịch sử 2018 so với Chương trình hiện hành. - Định hướng đánh giá: Bài thu hoạch của học viên là sản phẩm chính để đánh giá, có kết hợp với bài trình bày của nhóm (có sự tham gia đóng góp của học viên). Đối chiếu bài thu hoạch của học viên và bài trình bày của các nhóm với tài liệu Chương trình môn Lịch sử 2018, Tài liệu Hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO theo các vấn đề: + Yêu cầu cần đạt về phẩm chất + Yêu cầu cần đạt về năng lực chung + Yêu cầu cần đạt về năng lực lịch sử + So sánh điểm mới về mục tiêu, yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực chung và năng lực lịch sử của Chương trình môn Lịch sử 2018 với Chương trình môn Lịch sử hiện hành. 3. NỘI DUNG 3: TÌM HIỂU NỘI DUNG GIÁO DỤC MÔN LỊCH SỬ 3.1. Mục tiêu Sau khi học tập Nội dung 3, học viên: - Trình bày được cấu trúc và nội dung của chương trình môn Lịch sử 2018. - Phân tích được những điểm mới trong nội dung chương trình môn Lịch sử 2018 so với chương trình hiện hành. 3.2. Nguồn tài liệu, học liệu - Mục V của Tài liệu TEXT: Tìm hiểu chương trình môn Lịch sử trong Chương trình GDPT 2018; - Chương trình môn Lịch sử 2018, tài liệu hỏi đáp, INFOGRAPHIC và VIDEO; - Chương trình môn Lịch sử 2006. 3.3. Tiến trình tổ chức hoạt động Hoạt động 1: Tìm hiểu nội dung của chương trình môn Lịch sử 2018 - Trước hết, báo cáo viên trình bày ngắn gọn cơ sở để xác định nội dung chương trình môn Lịch sử 2018, tập trung vào 3 điểm chính: + Thứ nhất, cơ sở xác định nội dung Chương trình môn Lịch sử căn cứ vào định hướng nội dung của Chương trình tổng thể đối với giai đoạn giáo dục hướng nghiệp (cấp trung học phổ thông): thực hiện phương châm giáo dục phân hóa, bảo đảm học sinh được tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị cho giai đoạn học 19