TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TÁC ĐỘNG CỦA PHONG TỤC TẬP QUÁN ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI KHMER TỈNH SÓC TRĂNG

Chia sẻ: Pham Ngoc Linhdan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

218
lượt xem 56
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng kinh tế mang tính chiến lược trong tiến tình phát triển kinh tế đất nước. Đây là khu vực trọng điểm về sản xuất lương thực, thực phẩm, thuỷ hải sản hàng hoá của cả nước, đồng thời KHU VỰC NàY GIỮ VAI TRÒ QUAN TRỌNG TRONG VIỆC đảm bảo an toàn lương thực quốc gia

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TÁC ĐỘNG CỦA PHONG TỤC TẬP QUÁN ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI KHMER TỈNH SÓC TRĂNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N NG B NG SÔNG C U LONG ___________ ___________ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TÁC NG C A PHONG T C T P QUÁN N PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I C NG NG NGƯ I KHMER T NH SÓC TRĂNG (BÁO CÁO TỔNG HỢP)
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ VI N NGHIÊN C U PHÁT TRI N NG B NG SÔNG C U LONG ___________ ___________ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TÁC NG C A PHONG T C T P QUÁN N PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I C NG NG NGƯ I KHMER T NH SÓC TRĂNG ( BÁO CÁO TỔNG HỢP) Ch nhi m: TS. Tr n Thanh Bé Cơ quan ch trì: Vi n Nghiên c u Phát tri n ng b ng sông C u Long, i h c C n Thơ
Danh sách nh ng ngư i tham gia th c hi n C n g t c vi n TT H c hàm Cơ quan Chuy n ngành H và t n h cv công tác Ph t tri n n ng Vi n Nghiên c u phát 1 Dương Ng c Thành Ti n sĩ th n tri n BSCL Ch nh s ch ph t Vi n Nghiên c u phát 2 Nguy n Văn Sánh Ti n sĩ tri n n ng th n tri n BSCL Vi n Nghiên c u phát 3 L C nh Dũng Th c sĩ Kinh t tài nguy n tri n BSCL y ban Dân t c – Cơ 4 Sơn Phư c Hoan C nhõn Ng Văn quan TT khu v c BSCL Vi n Nghiên c u phát 5 Nguy n Văn Nay C nhõn Xó h i h c tri n BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 6 H a H ng Hi u C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n y ban Dân t c – Cơ 7 Nhan Xuõn Thanh C nhõn Lu t quan TT khu v c BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 8 Th n C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n Vi n Nghiên c u phát 9 Nguy n Thanh B nh K sư N ng h c tri n BSCL Vi n Nghiên c u phát 10 Nguy n Ng c Sơn K sư N ng h c tri n BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 11 Ph m H i B u C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n Nguy n Th Xuõn Khoa h c môi Vi n Nghiên c u phát 12 C nhõn Trang trư ng tri n BSCL Kinh t N ng Vi n Nghi n c u phát 13 Nguy n C ng Toàn C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n
L I C M ƠN hoàn thành tài nghiên c u “Tác ng c a phong t c t p quán n phát tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer t nh Sóc Trăng” chúng tôi ó nh n ư c s h tr , giúp và h p tác r t nhi t t nh c a c c t ch c, cơ quan ban ngành, các v sư sói và bà con n ng dõn. Chỳng t i xin g i l i c m ơn chân thành nh t n: - Trung tâm H tr Nghiên c u Châu Á & Qu Giáo d c Cao h c Hàn Qu c – The Foundation for Advanced Studies ó tài tr toàn b kinh ph th c hi n nghi n c u này. - Vi n Nghiên c u Phát tri n BSCL ó t o i u ki n thu n l i, h tr v m t nhân s , chuyên môn trong quá tr nh th c hi n tài. - U ban Dân t c – Cơ quan Thư ng trú khu v c BSCL ó tư v n và h tr nhân s tham gia nghiên c u - Các cơ quan ban ngành ch c năng c a t nh Sóc Trăng thu c a bàn nghiên c u ó t o i u ki n giúp , cung c p thông tin, s li u cho nghiên c u bao g m: y ban Nhân dân t nh, huy n, xó, Ban Dõn t c, Trung tõm Khuy n n ng, S Gi o d c và ào t o, Trung tâm Y t D phũng, Phũng Dõn t c, Tr m Khuy n n ng, Phũng Văn hoá Thông tin, Ngân hàng NN&PTNT, Ngân hàng Chính sách Xó h i, Phũng Gi o d c - C c c n b xó, p, c c v sư sói và n ng dõn thu c 4 xó trong a bàn nghiên c u (xó Vi n B nh, Tham ôn, Phú Tâm, Phú M ) ó nhi t t nh tham gia, cung c p th ng tin, s li u,… giỳp chỳng t i hoàn thành nghi n c u. Thay m t nhúm nghi n c u TS. Tr n Thanh B
M u s 12 - HDTT T M U TI NG VI T TÓM T T TÀI NGHIÊN C U KHOA H C tài: Tác ng c a phong t c t p quán n phát tri n Tên kinh t - xã h i c ng ng ngư i Khmer t nh Sóc Trăng Mã s : Ch nhi m tài: TS. Tr n Thanh Bé Cơ quan ch trì tài: Vi n Nghiên c u Phát tri n BSCL Cơ quan và cá nhân ph i h p th c hi n C NG T C VI N TT H c hàm Cơ quan Chuy n ngành H và t n h cv công tác Ph t tri n n ng Vi n Nghiên c u phát 1 Dương Ng c Thành Ti n sĩ th n tri n BSCL Ch nh s ch ph t Vi n Nghiên c u phát 2 Nguy n Văn Sánh Ti n sĩ tri n n ng th n tri n BSCL Vi n Nghiên c u phát 3 L C nh Dũng Th c sĩ Kinh t tài nguy n tri n BSCL y ban Dân t c – Cơ 4 Sơn Phư c Hoan C nhõn Ng Văn quan TT khu v c BSCL Vi n Nghiên c u phát 5 Nguy n Văn Nay C nhõn Xó h i h c tri n BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 6 H a H ng Hi u C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n y ban Dân t c – Cơ 7 Nhan Xuõn Thanh C nhõn Lu t quan TT khu v c BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 8 Th n C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n Vi n Nghiên c u phát 9 Nguy n Thanh B nh K sư N ng h c tri n BSCL Vi n Nghiên c u phát 10 Nguy n Ng c Sơn K sư N ng h c tri n BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 11 Ph m H i B u C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL
N ng th n Nguy n Th Xuõn Khoa h c môi Vi n Nghiên c u phát 12 C nhõn Trang trư ng tri n BSCL Kinh t N ng Vi n Nghiên c u phát 13 Nguy n C ng Toàn C nhõn nghi p & Ph t tri n tri n BSCL N ng th n 1. M c tiêu và n i dung c a tài - tài nh m nghiên c u tác ng c a y u t phong t c t p quán n phát tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer t nh Sóc Trăng. ng th i, tài mong mu n s giúp các nhà ho ch nh chính sách, các cơ quan a phương và nh ng ai quan tâm có cách nh n t ng th và sõu s c vai trũ c a y u t phong t c t p qu n và c c gi i ph p cú th ph t tri n kinh t - xó h i c ng ng dân t c có s dân ng th hai ng b ng sông C u Long. - Y u t phong t c t p quán nh hư ng n phát tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer thông qua các m t sau:  Quan ni m v s n xu t và cu c s ng  Chi phí nông h trong ho t ng s n xu t, chi tiêu và l h i  Ho t ng chuy n giao khoa h c k thu t trong c ng ng Khmer  Ti p c n v i ngu n v n  Kh năng thích ng trư c nh ng thay i v th trư ng, k thu t trong s n xu t  Tính c ng ng và m i quan h c a h trong s n xu t và i s ng và s liên k t gi a h v i c ng ng khác  Y u t gi i trong i s ng ngư i Khmer - Nh ng gi i ph p cú th ph t tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer 2 . K t qu - K t qu khoa h c (nh ng óng góp c a tài, các công trình khoa h c công b ): M t báo cáo khoa h c cho th y s tác ng c a y u t phong t c t p quán n phát tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer t nh Sóc Trăng và nh ng gi i pháp có th phát tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer thông qua vi c tác ng vào các y u t phong t c t p quán. Báo cáo này s ư c ăng trên t p chí khoa h c c a trư ng i h c C n Thơ và ph m vi r ng hơn n u có th . - K t qu nâng cao ti m l c khoa h c (nâng cao trình cán b và tăng cư ng trang thi t b cho ơn v ): tài là cơ h i giúp cán b nghiên c u nâng cao năng l c v chuyên môn cũng như b sung ki n th c v c ng ng ngư i Khmer nhi u khía c nh
khác nhau như: văn hoá, tôn giáo, phong t c t p quán. ây là cơ s cho nh ng tài nghiên c u sâu hơn v c ng ng này trong th i gian t i. 3. Tình hình s d ng kinh phí TT N i dung Kinh phí (1000VN ) 1 N h p s li u 960 2 X lý s li u 750 3 Vi t báo cáo PRA 1.800 4 Vi t báo cáo 2.000 5 Vi t báo cáo t ng h p 1.000 6 Văn phòng ph m, photocopy 1.390 7 Qu n lý phí 4.000 T ng 11.900 Cơ quan ch trì tài Ch nhi m tài (Xác nh n, óng d u) (H tên, ch ký) TS. Nguy n Duy C n TS. Tr n Thanh Bé
M U TI NG ANH PROJECT SUMMARY PROJECT TITLE: IMPACTS OF CUSTOM ON SOCIO- ECONOMIC DEVELOPMENT OF KHMER COMMUNITY IN SOC TRANG PROVINCE CODE NUMBER: PRINCIPAL RESEARCHER: DR. TRAN THANH BE IMPLEMENTING INSTITUTION: MEKONG DELTA DEVELOPMENT RESEARCH INSTITUTE COOPERATING INSTITUTION(S): COLLABORATORS CONTACT FULL NAME DEGREE, NO. PLACE OF ADDRESS/ PROFESSIO MAJOR(S) TEL./FAX./E-MAIL NAL WORK RANKING TEL: 071.831260 RURAL FAX: 071.831270 DUONG 1 PH.D DEVELOPME MDI EMAIL: NGOC THANH NT DNTHANH@CTU.E DU.VN TEL: 071.831260 FAX: 071.831270 NGUYEN DEVELOPME 2 PH.D MDI EMAIL: VAN SANH NT POLICY NVSANH@CTU.ED U.VN TEL: 071.831260 FAX: 071.831270 LE CANH RESOURCE 3 MSC MDI EMAIL: DUNG ECONOMICS LCDUNG@CTU.ED U.VN MEKONG DELTA STANDIN TEL: 071.824219 SON PHUOC G OFFICE 4 BACHELOR LITERATURE FAX: 071.824219 HOAN OF ETHNICAL COMMITT EE TEL: 071.832475 NGUYEN HUMANITY FAX: 071.831270 5 BACHELOR MDI VAN NAY SOCIOLOGY EMAIL: NVNAY@CTU.EDU
.VN TEL: 071.831260 AGRICULTUR FAX: 071.831270 HUA HONG 6 BACHELOR AL MDI EMAIL: HIEU ECONOMICS HHHIEU@CTU.ED U.VN MEKONG DELTA STANDIN TEL: 071.824219 NHAN XUAN G OFFICE 7 BACHELOR LAW FAX: 071.824219 THANH OF ETHNICAL COMMITT EE TEL: 071.831260 AGRICULTUR FAX: 071.831270 8 DO THI DEN BACHELOR AL MDI EMAIL: ECONOMICS dtden@ctu.edu.vn TEL: 071.832475 NGUYEN ENGINEERI FAX: 071.831270 9 AGRONOMY MDI THANH BINH NG EMAIL: nvnay@ctu.edu.vn TEL: 071.832475 NGUYEN ENGINEERI FAX: 071.831270 10 AGRONOMY MDI NGOC SON NG EMAIL: nvnay@ctu.edu.vn TEL: 071.831260 AGRICULTUR PHAM HAI FAX: 071.831270 11 BACHELOR AL MDI BUU EMAIL: ECONOMICS phbuu@ctu.edu.vn TEL: 071.831260 ENVIRONME NGUYEN THI FAX: 071.831270 12 BACHELOR NTAL MDI XUAN TRANG EMAIL: SCIENCES ntxtrang@ctu.edu.vn AGRICULTUR EMAIL: NGUYEN 13 BACHELOR AL MDI nctoan@ctu.edu.vn CONG TOAN ECONOMICS 1. OBJECTIVES AND CONTENTS - THE STUDY ON IMPACTS OF CUSTOM TO SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT OF KHMER COMMUNITY IN SOC TRANG PROVINCE IS AIMED TO SUPPLY POLICY MAKERS, LOCAL AUTHORITIES AND WHOM IT MAY CONCERN WITH A COMPREHENSIVE VIEW ABOUT THE ROLE OF CUSTOMS AND POSSIBLE SOLUTIONS FOR SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT
OF KHMER COMMUNITY, THE SECOND LARGEST COMMUNITY IN THE MEKONG DELTA. - IT IS STUDIED THROUGH THE FOLLOWING ASPECTS:  CONCEPTION ABOUT PRODUCTION AND LIFE  TIME AND FINANCE IN HOUSEHOLD’S PRODUCTION AND EXPENSES  TECHNOLOGY TRANSFERS IN KHMER COMMUNITY  ACCESS ABILITY TO CAPITAL SOURCES  ADAPT ABILITY TO CHANGES IN MARKET AND PRODUCTION TECHNOLOGY  COMMUNITY’S CONSENSUS AND RELATIONSHIPS IN PRODUCTION AND LIFE AND LINKS AMONG COMMUNITIES  GENDER ISSUES IN KHMER’S LIFE 2. RESULTS OBTAINED - SCIENTIFIC RESULTS A RESEARCH REPORT SHOWS IMPACTS OF CUSTOMS TO SOCIO-ECONOMIC DEVELOPMENT OF KHMER COMMUNITY IN SOC TRANG PROVINCE AND POSSIBLE SOLUTIONS FOR SOCIO- ECONOMIC DEVELOPMENT OF KHMER COMMUNITY. - CAPACITY BUILDING THE RESEARCH PROJECT CREATES OPPORTUNITY TO IMPROVE THE RESEARCHERS’ KNOWLEDGE OF KHMER COMMUNITY INCLUDING DIFFERENT ASPECTS SUCH AS CULTURE, RELIGION, CUSTOM. THIS PROVIDES THE FOUNDATION FOR FURTHER RESEARCH ON THIS COMMUNITY. 4. BUDGET USED TT Activities Budget (1000VND) 1 Data entry 960 2 Data analysis 750 3 PRA report writing 1.800 4 Report writing 2.000 5 General report writing 1.000 6 Stationery, photocopy 1.390 7 Overhead cost 4.000 Total 11.900
IMPLEMENTING INSTITUTION PRINCIPAL RESEARCHER (FULL NAME, SIGNATURE AND STAMP) (FULL NAME AND SIGNATURE) Nguyen Duy Can Tran Thanh Be M CL C TRANG Chương I: Gi i thi u …………………………………………………………...01 Lý do ch n tàI ..............................................................................................01 Chương II: Phương pháp nghiên c u ................................................................04 1. C CH TI P CN ...............................................................................................04 1.1. LÝ THUY T TI P CN H TH N G ...................................................................04 1.2. LÝ THUY T HàNH VI LA CH N HP LÝ ........................................................05 1.3. Ti p c n dư i góc l i s ng ...............................................................05 2. KHUNG LÝ THUY T NGHI N CU ........................................................................06 3. a bàn nghiên c u .....................................................................................07 3.1. M t s nét v a bàn nghiên c u .........................................................07 3.2. Tính i di n c a a bàn nghiên C U ...................................................08 4. Phương pháp thu th p thông tin và phân tích s li u ..................................09 4.1. Phương pháp thu th p thông tin ............................................................09 4.2. C C CH TI U THU TH P ..............................................................................09 4.3. Phương pháp phân tích s li u ..............................................................09 Chương III: K t qu và th o lu n ......................................................................10 1. Khái quát i u ki n t nhiên, kinh t - xÓ H I T NH SÚC TRăng ....................10
2. M T S M T V MU NGHI N CU ................................................................11 3. HI N TR NG KINH T - XÓ H I Và T C ng c a phong t c t p quán n s PH T TRI N KINH T - XÓ H I C NG ng ngư i Khmer ....................................13 3.1. QUAN NI M V SN XU T Và CU C S NG .......................................................13 3.1.1. Hi n tr ng s n xu t và i s ng ............................................................13 3.1.2. QUAN NI M V CU C S NG .......................................................................16 3.2. Chi phí nông h trong ho t ng s n xu t, chi tiêu và l h i ................19 3.3. Ho t ng chuy n giao khoa h c k thu t trong c ng ng ngư i Khmer ........................................................................................ 24 3.4. Kh năng ti p c n v i ngu n v n ..........................................................29 3.5. Kh năng thích ng trư c nh ng thay i v th trư ng, k thu t TRONG SN XU T ........................................................................................35 3.6. Y u t gi i trong i s ng ngư i Khmer ..............................................39 3.6.1. Ho t ng sN XU T ................................................................................39 3.6.2. Công vi c gia NH ................................................................................40 3.6.3. Ho t ng xÓ H I ...................................................................................41 3.6.4. Quy n quy t nh ..................................................................................42 3.7. Tính c ng ng và m i quan h c a ngư i Khmer trong s n xu t, i s ng và m i liên k t c a h v i c ng ng khác ............................45 Chương IV: K t lu n và ki N NGH .....................................................................50 1. K T LU N .......................................................................................................50 2. KI N NGH ....................................................................................................52 C C B NG B ng 1: S h và nhân kh u ngư i Khmer ……………………………….. ...11 B NG 2 : T L H KH O S T …………………………………………………....13 B NG 3 : Các ho t ng t o thu nh p ch y u ………………………………..14 B ng 4 : Cơ c u thu nh p c a các nhóm nông dân …………………………..14 B ng 5 : Cơ c u thu nh p c a nông h Khmer ………………………………16 B NG 6 : CHI PH N NG H …………………………………………………….19
B ng 7: T ng thu nh p nông h năm 2005 …………………………………..20 B ng 8: Lao ng công nghi p ngoài Nhà nư c ……………………………..20 B ng 9: M c s ng nông h năm 2005 ……………………………………….21 B ng 10: So sánh bi n i s ngày di n ra l h i ……………………………23 B NG 11: THAM GIA C C L P HU N LUY N K THU T ……………………………..25 B ng 12: M c ti p c n v i cán b k thu t ……………………………….26 B NG 13: NGU N NH N TH NG TIN KHI KH NG THAM D …………………………27 B ng 14: Thành viên gia NH THAM GIA L P HU N LUY N ……………………..27 B NG 15: HI U QU C A VI C P D NG TH NG TIN ………………………………28 B NG 16: LÓI SU T, V N VAY Và TH I H N VAY ………………………………….30 B NG 17: C C NGU N V N VAY PHÕN THEO NHÚM H ……………………………30 B NG 18: LÝ DO KH NG VAY V N THEO PHÕN T H ……………………………..32 B ng 19: Các bi n pháp i phó c a ngư i nghèo ………………………….33 B NG 20: NH NG NGu n ti p c n thông tin th trư ng ………………………..36 B NG 21: LÝ DO KH NG B N S N PH M CH XÓ ………………………………37 B ng 22: Quy t nh c a ngư i dân v l a ch n …………………………….38 B ng 23: Thành viên ng tên quy n s d ng t …………………………...43 B ng 24: Ngư i gi và qu n lý ti n trong gia NH …………………………..43 B ng 25: M c quy t nh các ho t ng trong s n xu t ………………….44 B ng 26: M c quy t nh các v n quan tr ng …………………………44 B ng 27: Nơi có th giúp khi gia NH ……………………………………46 B ng 28: Giao ti p gi a ngư i Khmer v i ngư i Kinh ……………………..47 C C H NH V và bi u H NH 1: KHUNG LÝ THUY T NGHI N C U …………………………………………07 H NH 2: K T QU TH C HI N BI U Venn ……………………………………..48 H NH 3: K T QU TH C HI N BI U Venn ……………………………………..49 Bi u 1: Di n tích t tr ng lúa t năm 2000 – 2005 ……………………...32 Bi u 2: S phân công công vi c trong s n xu t …………………………..40 Bi u 3: S phân công công vi c trong gia NH …………………………..41
Bi u 4: S phân công công vi c c ng ng xÓ H I………………………..42 PH L C 1: DANH S CH C C B NG S LI U …………………………………….......57 PH L C 2: DANH S CH C C H NH …………………………………………………61 TàI LI U THAM KH O ……………………………………………………………...65
CHƯƠNG I: GI I THI U Lý do ch n tàI ng b ng sông C u Long ( BSCL) là vùng kinh t mang tính chi n lư c trong ti n tr NH PH T TRI N KINH T t nư c. ây là khu v c tr ng i m v s n xu t lương th c, th c ph m, thu h i s n hàng hoá c a c nư c, ng th i KHU V C NàY GI VAI TRŨ QUAN TR NG TRONG VI C m b o an toàn lương th c qU C GIA. VI C PH T TRI N KINH T BSCL, do v y, là nhi m v h t s c quan tr ng và Ó NH N ư c nhi u s quan tâm u tư c a ng và Nhà nư c. Phát tri n kinh t BSCL cũng ng th i v i quá tr NH NÕNG CAO i s ng c a ây, c bi t là ng bào ngư i dân t c. nh ng c ng ng cư dân V i s dân ng th hai khu v c ng b ng sông C u Long, ngư i Khmer Ó CÚ NH NG óng góp quan tr ng trong công cu c b o v , xây d ng và PH T TRI N KINH T - XÓ H I V NG. B N C NH ó, c ng ng dân t c Khmer cŨN CÚ i s ng văn hoá tinh th n, phong t c t p quán r t phong phú và c áo. Tuy nhiên, t c tăng trư ng kinh t - xÓ H I T I M T S a phương có ngư i KHMER sinh s ng như Sóc Trăng, Trà Vinh v n cŨN CH M SO V I M T B NG CHUNG C A V NG. SÚC TRăng, ngoài ngư i Kinh cHI M T L KHO NG 65,28% DÕN S CŨN CÚ NHI U DÕN T C KH C C NG CHUNG S NG, TRONG ó ngư i Khmer chi m 28,85%, ngư i Hoa chi m 5,86%1. Th c t Sóc Trăng cho th y a bàn ngư i Khmer cư trú t p trung chi m 51,53% dân s là vùng sâu, vùng xa g m 52 xÓ THU C vùng III, vùng c bi t khó khăn2. ây k t c u cơ s h t ng kinh t xÓ H I CŨN TH P, GIAO TH NG i l i khó khăn, các công tr NH THU L I, i n, nư c s ch, trư ng h c, tr m xá, tr m và các d ch v khác r t th p kém. Tr NH h c v n cŨ N QU TH P, T L TH T H C Và M CH CAO. M c dù các c p chính quy n Ó CÚ NH NG S QUAN TÕM u tư thích áng các khu v c này nhưng trên th c t hi u qu các chương tr NH CŨNG NHư th c tr ng i s ng ngư i Khmer v n chưa ư c c i thi n nhi u. Và ngư i Khmer v n là c ng ng tương i ch m phát tri n v nhi u m t c a i s ng trong tương quan v i c ng ng dân cư cŨN L I NHư ngư i Kinh, ngư i Hoa. i u này th hi n m c thu nh p b NH QUÕN u ngư i th p, tr NH vă n 1 http://www.soctrang.gov.vn/soctrang/html/tongquan3.asp 2 Ngô Văn L , Nguy n Văn TI P, 2003, TH C TR NG KINH T - XÓ H I Và NH NG GI I PH P XO ói gi m nghèo ngư i Khmer t nh sóc Trăng, NXB i h c Qu c gia Thành ph H Chí Minh, trang 3
hoá chưa cao, ng th i ây là c ng ng có T L NGH o ói cao nh t BSCL hi n nay. C th , năm 2001 t l h nghèo c a t nh Sóc Trăng theo tiêu chí m i c a B Lao ng, Thương binh và XÓ H I Là 30,75% TRONG ó h ngư i Khmer chi m 42,92%. Năm 2002 t l h nghèo c a toàn t nh gi m xu ng cŨN 28% NHưng s h KHMER NGH O V N KH CAO 42,15%3. Trong b i c nh ó, nghiên c u v c ng ng ngư i Khmer Ó THU HỲT S QUAN TÕM C A C C Cơ quan nghiên c u cũng như các nhà khoa h c thu c nhi u lĩnh v c như: văn hoá h c, dân t c h c, l ch s , văn h c, ki n trúc, tôn giáo, KINH T , XÓ H I. tài nghiên c u “Ngư i Khmer t nh C u Long”4 i sâu t M HI U M T S N T V T N GI O T N NGư ng, phong t c, văn h c ngh thu t, truy n th ng oàn k t Vi t - Khmer c a ngư i Khmer t nh C u Long cũ, nay là t nh Vĩnh Long và t nh Trà Vinh. Trư ng Lưu v i công tr NH “Văn hoá ngư i Khmer vùng ng b ng sông C u Long”5 TR NH BàY R T PHONG PHỲ V Y U T Văn hoá, phong t c t p quán, văn h c, các lo i h NH NGH THU T c s c c a ngư i Khmer ng b ng. Các l h i c a ng bào dân t c Khmer ư c tr NH BàY R T C TH QUA C NG TR NH SONG NG “Các l h i truy n th ng c a ng bào Khmer Nam B ”6 C C LO I H NH SÕN KH U, NGH THU T TRUY N TH NG C A NGư i Khmer cũng ư c quan tâm nghiên c u trong tài “V SÕN KH U 7 TRUY N TH NG KHMER NAM B ” . NH NG N T văn hoá truy n th ng v nhà , trang ph c, ăn u ng, giao ti p c a ngư i Khmer ư c Phan Th Y n Tuy t t M HI U TRONG C NG TR NH NGHI N C U “Nhà - Trang ph c – Ăn u ng c a các dân t c vùng ng b ng sông C u Long”8. Ti p ó Nguy n M nh Cư ng9 CŨNG CÚ M T nghiên c u khái quát v nhi u m t c a i s ng ngư i Khmer Nam B như tôn giáo, phong t c t p quán, l h i, các y u t văn hoá v t th , phi v t th , .... dân t c và tôn giáo Sóc Trăng”10 C NG TR NH NGHI N C U “V n ghi nh n hi n tr ng v n dân t c, tôn giáo c a ngư i Kinh, ngư i Khmer, ngư i 3 Nguy n Ng c , Tr n Thanh Bé, 2003, Ngư i Khmer ng b ng sông C u Long: Nh ng i u ki n THO T NGH O (B O C O NGHI N C U D N AUSAID), TRANG 8 4 Huỳnh Ng c Tr ng, Văn Xuân Chí, Hoàng Túc - ng Vũ Th Th o, Phan Th Y n Tuy t, 1987, Ngư i Khmer t nh C u Long, S Văn hoá Thông tin t nh C u Long xu t b n 5 Trư ng Lưu (Ch biên), 1993, Văn hoá ngư i Khmer vùng ng b ng sông C u Long, NXB Văn hoá Dân t c 6 Sơn Phư c Hoan (Ch biên), Sơn Ng c Sang, Danh Sên, 1998, Các l h i truy n th ng c a ng bào Khmer Nam B , NXB Giáo d c 7 S Văn hoá Thông tin t nh Sóc Trăng & Phân vi n Văn hóa Ngh thu t Vi T NAM T I THàNH PH H CH MINH, 1998, V SÕN KH U TRUY N TH NG KHMER NAM B 8 Phan Th Y n Tuy t, 1993, Nhà - Trang ph c – Ăn u ng c a các dân t c vùng ng b ng Sông C u Long, NXB Khoa h c XÓ H I 9 Nguy n M nh Cư ng, 2002, Vài nét v ngư i Khmer Nam B , NXB KHOA H C XÓ H I 10 Tr n H ng Liên (Ch biên), 2002, V n dân t c và tôn giáo Sóc Trăng, NXB Khoa h c XÓ H I
Hoa Sóc Trăng. Công tr NH ư c th c hi n dư i d ng t p h p các bài vi t c a nhi u nhà nghiên c u nên ph n nào ph n ánh s phong phú c a cách ti p c n dân t c h c, tôn giáo, văn hoá. Nhưng cũng v V Y C NG TR Nh chưa có s g n k t c a các góc ti p c n nh m giúp chúng ta có cái nh N T NG TH Và HOàN CH NH V C C C NG ng dân t c Sóc Trăng. Nghiên c u c a Ngô Văn L và Nguy n Văn Ti p11 Ó PH N NH R T C TH HI N TR NG i s ng kinh t - xÓ H I C A C NG ng ngư i Khmer Sóc Trăng. tài cũng phân tích m t s v n trong i s ng c a ngư i Khmer nhưng cách ti p c n ch y u t góc nghiên c u ánh giá nghèo ói. Các y u t văn hoá, phong t c t p quán chưa ư c xem như là các ch báo tác ng tr c ti p N PH T TRI N KINH T - XÓ H I. Và CŨN R T NHI U C NG TR NH NGHI N C U CŨNG NHư các bài vi t v ngư i Khmer c a nhi u tác gi ư c ăng trên các t p chí, báo. NH NG C NG TR NH TR N Ó GÚP PH N CUNG C P CHO CHỲNG TA M T C I NH N V C NG ng ngư i Khmer các a phương c a ng b ng sông C u Long t nhi u góc khác nhau. Tuy nhiên, vi c ti p c n v i c ng ng ngư i Khmer góc nghiên c u t ng th , có s liên k t nhi u y u t ưa ra m t b c tranh hoàn ch nh và sâu s c v ngư i Khmer v n là công vi c CŨ N B N G . 11 Ngô Văn L , Nguy n Văn Ti p, 2003, Th c tr ng kinh t - xÓ H I Và NH NG GI I PH P XO ói gi m nghèo ngư i Khmer t nh Sóc Trăng, NXB I H C QU C GIA THàNH PH H CH MINH
CHƯƠNG II: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 1. C CH TI P C N 1.1. Lý thuy t ti p c n h th ng Nghiên c u tài “Tác ng c a phong t c t p quán n phát tri n kinh t - xó h i c ng ng ngư i Khmer t nh Sóc Trăng” chúng tôi s d ng lý thuy t h th ng là lý thuy t n n t ng xuy n su t qu tr nh nghi n c u. H th n g ây ư c hi u như là t ng hoà các thành t , các thành ph n, các b ph n và các m i quan h gi a chúng theo m t ki u nào ó t o thành m t c u th toàn v n, hoàn ch nh. Như v y, khi chúng ta nói n m t h th ng b t kỳ nào ó cũng bao g m các b ph n, các ki u quan h và ki u c u trúc. Xó h i t m vĩ m hay vi m u t n t i v i tư cách là m t h th ng toàn v n. i v i m t h th ng như th ũi h i ph i ư c xem xét trong m t s th ng nh t, i u ó có nghĩa là m i m t s ki n, hi n tư ng hay quá tr nh xó h i c a ch th xó h i, m i m t phương di n xó h i t m m c kh c nhau ph i ư c t dư i m t nhón quan a di n, nhi u chi u, bi n ch ng và th ng nh t. Chúng ph i ư c t trong m t c u th toàn v n, h u cơ b i l t t c m i b ph n c u thành nên h th ng u có s ph thu c l n nhau m t cách ch t ch , m i y u t riêng l ch có ý nghĩa khi t nó trong m t t ng th . Do v y, khi nói n h th ng th n m trong m t h th ng r ng l n bao g m các ti u h th ng (các h th ng ây ph i ư c xem xét trong s th ng nh t, b i l các b ph n c u thành h th ng u có nh ng m i quan h ch t ch v i nhau theo m t c u trúc nh t nh). N u so sánh các ti u h th ng này trong m t m i quan h ng nh t th chỳng ư c coi là h th ng n i n m trong m t h th ng l n, nhưng khi so sánh các ti u h th ng này v i tư cách là m t h th ng l n bao g m nhi u ti u h th ng nh hơn n a th chỳng ư c coi là h th ng ngo i. Chính v v y, s phõn lo i h th ng n i và h th ng ngo i ây ch mang ý nghĩa tương i. Như ó núi tr n, m t h th ng bao g m c c b ph n, c c ki u quan h và ki u c u trỳc. C c b ph n trong m t h th ng u có m i quan h ch t ch v i
nhau và theo m t ki u nh t nh. V i m i s thay i c a các b ph n hay c u trúc c a h th ng u d n n s thay i c a h th ng ó. M t h th ng có th thay i tr ng thái ch t lư ng và c u trúc ho c cũng có th b hu di t khi mà có s thay i tr t t , th t c a các thành ph n trong m t h th ng. Tuy nhiên, m c thay i c a h th ng như th nào cũn tuỳ thu c vào gi tr c a b ph n ch u t c ng. Trong tài này, trên góc này, phong t c t p quán ư c xem xét như m t ti u h th ng n m trong h th ng l n c a xó h i, nú ch u s t c ng c a xó h i c t m vi m l n vĩ m , ó có th là các chính sách v kinh t , văn hoá, xó h i,…. gúc khác th phong t c t p qu n ư c nh n nh n như m t h th ng l n bao g m các b ph n c u thành nên nó (các ti u h th ng), chúng ta có th hi u ó là các khu n m u hành vi, c c chu n m c, gi tr , vai trũ… mà c c c nhõn trong c ng ng xó h i ngư i Khmer ó ư c xó h i ho trong qu tr nh h nh thành và ph t tri n nhõn c ch. Nghiên c u tác ng c a phong t c t p quán n ph t tri n kinh t - xó h i c a ngư i Khmer nghĩa là chúng ta ph i xem phong t c t p quán như là m t ti u h th ng n m trong h th ng l n c a xó h i ngư i Khmer. Và các i u ki n kinh t xó h i c a ngư i Khmer, n lư t m nh cũng ư c xem như là m t ti u h th ng n m trong h th ng l n c a toàn xó h i Vi t Nam. Và m i ti u h th ng tuỳ theo gúc ti p c n mà chúng ta xem xét nó như m t h th ng n i ho c h th ng ngo i. 1.2. Lý thuy t hành vi l a ch n h p lý Lý thuy t này là s bi n th i t lý thuy t hành vi do Coleman kh i xư ng. Các nhà lý thuy t hành vi cho r ng ph n l n c c ho t ng c a con ngư i u có th gi i thích ư c b ng công th c: S → R (k ch th ch → ph n ng). i u ó có nghĩa là con ngư i dù da tr ng hay en, nam hay n , h c v n cao hay th p th cũng ho t ng theo cơ ch h p en (black box), t c là h có m t kích thích gi ng nhau u vào th s cú m t ph n ng như nhau u ra. Cũn lý thuy t hành vi l a ch n h p lý th cũng d a tr n nguy n t c h p en nhưng Coleman l i không quan tâm nhi u l m n u vào và u ra mà ông l i i t m cơ ch bên trong i u khi n các quá tr nh di n ra trong h p en. Cơ ch ó chính là “s l a ch n h p lý”, và cơ ch này u gi ng nhau m i ngư i. N i dung cơ b n c a lý thuy t hành vi l a ch n h p lý là khi m t c nhõn nh n ư c m t lo t các k ch th ch t b n ngoài th kh ng ph i c nhõn ngay l p t c s ph n ng l i t t c mà s ti n hành l a ch n nh ng k ch th ch nào c m th y ph h p v i b n thõn, cũn nh ng k ch th ch nào t ra kh ng ph h p, kh ng mang l i l i ch g th s b khư c t và lo i b . Khi nghiên c u s tác ng c a phong t c t p quán n i u ki n kinh t - xó h i ngư i Khmer t nh Sóc Trăng chúng ta s nh n ra s l a ch n các hành ng, các ph n ng c a t ng cá nhân, t ng nhóm trư c các di n bi n c a i s ng xó h i. T ng c nhõn, t ng nhóm s có s l a ch n các khuôn m u, cách ng x , hành vi, nh hư ng giá tr sao cho phù h p v i chu n m c c a phong t c t p quán
trong s ti n b c a h th ng xó h i r ng l n tuỳ vào i u ki n c th c a b n thân. Cơ ch bên trong i u khi n s l a ch n h p lý c a ngư i Khmer chính là s nh n th c v i u ki n ch quan và khách quan c a h k t h p v i i u ki n s ng. T s nh n th c này h s quy t nh l a ch n ho t ng nào, ng x như th nào, hành vi ra sao, l a ch n các ho t ng s ng nào cho h p lý. 1.3. Ti p c n dư i góc l i s ng Ho t ng i s ng con ngư i ch u s tác ng b i nh ng i u ki n ch quan và khách quan. Các i u ki n khách quan bao g m i u ki n kinh t , xó h i, ch nh tr , i u ki n tư tư ng và văn hoá hay nh ng i u ki n thu c v môi trư ng t nhiên,…. Cũn i u ki n ch quan ây là các i u ki n tâm lý xó h i, t nh tr ng chung c a ý th c con ngư i, thái i v i môi trư ng xung quanh,…. Nh ng i u ki n này bao g m: nh ng tâm th xó h i, l i ch và c c nh hư ng giá tr quy t nh l p trư ng s ng và hành vi. L i s ng là ph m trù th ng nh t bi n ch ng các nhân t ch quan và khách quan. Ho t ng i s ng con ngư i không th tách kh i hai y u t trên, chúng luôn chi ph i ho t ng c a con ngư i không khía c nh này th kh a c nh kh c. L i s ng là c ch th c c nhõn tham gia vào c c quan h xó h i b ng nh ng ho t ng c a m nh, là kh năng l a ch n các phương th c c th c a ho t ng s ng. Và s l a ch n ó ư c xác nh trên cơ s con ngư i bi t ánh giá ho t ng s ng c a m nh trong tương quan v i i u ki n s ng. Chính v v y khi t m hi u t c ng c a phong t c t p quán n i u ki n kinh t - xó h i trong c ng ng ngư i Khmer cũng ph i t trong m i tương quan ch t ch v i i u ki n s ng c th c a h , ó chính là i u ki n ch quan, i u ki n khách quan tác ng n s l a ch n các khuôn m u hành vi, các ho t ng s ng, nh hư ng giá tr , vai trũ, v th c a t ng c nhõn trong xó h i. Phong t c t p quán chính là nh ng chu n m c, khuôn m u hành vi, nh hư ng giá tr mang tính chính th c và phi chính th c chi ph i t t c các m t c a ho t ng s ng ngư i Khmer. S chi ph i c a phong t c t p quán ó h nh thành li s ng c trưng c a ngư i Khmer khác v i l i s ng c a các c ng ng xó h i kh c. 2. Khung lý thuy t nghi n c u Phong t c t p quán ư c xem xét như m t ti u h th ng n m trong h th ng l n c a xó h i, nú ch u s t c ng c a xó h i c t m vi m l n vĩ m , ó có th là các chính sách v kinh t , văn hoá, xó h i,… gúc khác, phong t c t p quán ư c nh n nh n như m t h th ng l n bao g m các b ph n c u thành nên nó (các ti u h th ng). chúng ta có th hi u ó là các khuôn m u hành vi, các chu n m c, giá tr , vai trũ c a c c thi t ch văn hóa, l i s ng, tôn giáo, quan h c ng ng… mà các cá nhân trong c ng ng ngư i Khmer ó ư c xó h i ho trong qu tr nh h nh thành và ph t tri n nhõn c ch.