Tần suất và các đặc điểm của triệu chứng ngoài thực quản ở bệnh nhân trào ngược dạ dày – thực quản

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 1 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> TẦN SUẤT VÀ CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA TRIỆU CHỨNG NGOÀI THỰC QUẢN<br /> Ở BỆNH NHÂN TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY – THỰC QUẢN<br /> Thạch Hoàng Sơn*, Quách Trọng Đức**<br /> TÓMTẮT<br /> Mở đầu: Tần suất của bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (BTNDD-TQ) đang có xu hướng gia tăng ở các<br /> nước châu Á. Tại Việt Nam, đã có nhiều nghiên cứu về triệu chứng trào ngược điển hình, nhưng còn ít các<br /> nghiên cứu về triệu chứng ngoài thực quản (TCNTQ) ở bệnh nhân bị BTNDD-TQ.<br /> Mục tiêu: Xác định tần suất và các đặc điểm của TCNTQ ở bệnh nhân bị BTNDD-TQ.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang được tiến hành ở bệnh nhân BTNDD-TQ<br /> đến khám ngoại trú và được nội soi tiêu hóa trên tại BV Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh từ 12/2017 đến<br /> 04/2018. BTNDD-TQ được chẩn đoán dựa vào điểm GERDQ ≥ 8 và/hoặc có tổn thương viêm thực quản trào<br /> ngược (VTQTN) trên nội soi theo phân loại Los Angeles. Các TCNTQ được khảo sát bằng bộ câu hỏi triệu chứng<br /> trào ngược ngoài thực quản.<br /> Kết quả: Có 145 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, tỉ lệ nam: nữ là 1:1,5 và tuổi trung bình là 42,0 ± 11,7. Tỷ<br /> lệ bệnh nhân có VTQTN là 39,3%, mức độ LA-A, LA-B và LA-C chiếm tỷ lệ lần lượt là 87,7%, 8,8% và 3,5%.<br /> Hai TCNTQ thường gặp nhất là nuốt vướng và ho khan với tỷ lệ lần lượt là 28,3% và 24,1%. Khàn giọng và<br /> khò khè ít gặp hơn với tỷ lệ lần lượt là 10,3% và 1,4%. Mức độ thường xuyên của triệu chứng nuốt vướng ở<br /> nhóm BTNDD-TQ không có tổn thương trên nội soi cao hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm VTQTN.<br /> Kết luận: TCNTQ khá thường gặp ở bệnh nhân BTNDD-TQ, đặc biệt là nuốt vướng và ho khan. Mức độ<br /> thường xuyên của triệu chứng nuốt vướng ở nhóm bị BTNDD-TQ không có viêm thực quản nhiều hơn so với<br /> nhóm VTQTN.<br /> Từ khóa: bệnh trào ngược dạ dày-thực quản, triệu chứng ngoài thực quản, GERDQ<br /> ABSTRACT<br /> PREVALENCE AND CHARACTERISTICS OF EXTRA-ESOPHAGEAL SYMPTOMS IN PATIENTS<br /> WITH GASTROESOPHAGEAL REFLUX DISEASE<br /> Thach Hoang Son, Quach Trong Duc<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 1- 2019: 93-98<br /> Background: The prevalence of gastroesophageal reflux disease (GERD) has been increasing in Asian<br /> countries. In Vietnam, there have been several studies on typical reflux symptoms but still very few reports on the<br /> extra-esophageal symptoms (EES) in patients with GERD.<br /> Objective: To assess the prevalence and characteristics of EES in patients with GERD.<br /> Methods: A cross-sectional study was conducted in out-patients with GERD at University Medical Center<br /> of Hochiminh City from December 2017 to April 2018. Before undergoing upper gastrointestinal endoscopy, all<br /> patients were interviewed and filled out the gastroesophageal reflux disease questionnaire (GERDQ) and the<br /> extra-esophageal (EES) scores. Patients were diagnosed GERD if having total GERDQ score ≥ 8 and / or having<br /> erosive reflux esophagitis according to the Los Angeles classification.<br /> <br /> <br /> *Bệnh viện Tim Mạch TP. Cần Thơ<br /> **Bộ môn Nội tổng quát, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Thạch Hoàng Sơn ĐT: 0978105300 Email: thson@ycantho.com<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 93<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 1 * 2019<br /> <br /> Results: There were 145 patients in our study. The mean age was 42.0 ± 11.7 years and male: female<br /> ratio was 1:1.5. Fifty-seven (39.3%) patients had erosive reflux esophagitis (87.7% in grade LA-A, 8.8% in<br /> grade LA-B, and 3.5% in grade LA-C). The most prevalent EESs were globus (28.3%) following by cough<br /> (24.1%). Hoarseness and wheezing were less common (10.3% and 1.4% respectively). The frequency per<br /> week of globus was significantly higher in patient with non-erosive reflux disease compared to patients with<br /> erosive reflux disease.<br /> Conclusion: Extra-esophageal symptoms, especially globus and cough, were common in patients with<br /> GERD. The frequency of globus was higher among patients with non-erosive reflux disease.<br /> Key words: gastroesophageal reflux disease, extra-esophageal symptoms, GERDQ<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Tiêu chuẩn nhận bệnh<br /> Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản Có điểm Gastroesophageal Reflux Disease<br /> (BTNDD-TQ) là tình trạng bệnh gây ra do sự Questionnaire (GERDQ) ≥ 8(4) và/hoặc.<br /> trào ngược các chất từ dạ dày lên thực quản, gây Có tổn thương viêm thực quản do trào<br /> ra các triệu chứng và/hoặc biến chứng(11). Tần ngược trên nội soi theo phân loại Los Angeles(6).<br /> suất của BTNDD-TQ vào khoảng 10-20% ở các Tiêu chuẩn loại trừ<br /> nước châu Âu. Tuy nhiên, tần suất bệnh ở các Bệnh nhân bị ung thư dạ dày, ung thư thực<br /> nước châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng quản hoặc có tiền sử phẫu thuật đường tiêu<br /> thấp hơn, tần suất bệnh được dự đoán sẽ tăng hóa trên.<br /> dần trong tương lai với lối sống và chế độ ăn Bệnh nhân đã điều trị liên tục với thuốc ức<br /> ngày càng có xu hướng Tây hóa(12). Các biểu hiện chế bơm proton hoặc thuốc kháng thụ thể H2 ≥7<br /> lâm sàng của BTNDD-TQ bao gồm các triệu ngày trong vòng 4 tuần trước nội soi.<br /> chứng thực quản điển hình và các triệu chứng Bệnh nhân không được nội soi tiêu hóa trên.<br /> ngoài thực quản (TCNTQ) như nóng rát vùng Bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> thượng vị, ho khan, khò khè, cảm giác nuốt Bệnh nhân có dấu hiệu báo động bệnh ác<br /> vướng, khàn giọng, đau ngực không do tim(11) … tính (sụt cân nhanh, xuất huyết tiêu hóa, u bụng).<br /> TCNTQ có thể xảy ra đồng thời hoặc không Phương pháp tiến hành<br /> đồng thời với các triệu chứng trào ngược điển<br /> Lấy mẫu thuận tiện. Bệnh nhân ngoại trú có<br /> hình. Một số nghiên cứu cho thấy nhiều bệnh<br /> triệu chứng tiêu hóa trên được chỉ định nội soi<br /> nhân bị BTNDD-TQ có biểu hiện TCNTQ kèm tiêu hóa đồng ý tham gia nghiên cứu được đánh<br /> theo(1). Mặc dù tại Việt Nam đã có một số các giá triệu chứng theo bảng điểm GERDQ và bảng<br /> báo cáo về các triệu chứng điển hình của bệnh điểm Extraesophageal symptoms (EES)(12). Với<br /> BTNDD-TQ, hiện vẫn còn rất ít các nghiên cứu mỗi câu hỏi trong bảng điểm GERDQ, bệnh<br /> về các TCNTQ. Nghiên cứu của chúng tôi được nhân chọn một trong bốn câu trả lời (0 ngày, 1<br /> thực hiện nhằm xác định tần suất và các đặc ngày, 2-3 ngày, 4-7 ngày) tùy theo tần số xuất<br /> điểm của TCNTQ ở bệnh nhân bị BTNDD-TQ. hiện của triệu chứng trong 7 ngày vừa qua.<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU Điểm GERDQ được tính bằng cách cộng các<br /> điểm ở mỗi câu hỏi lại với nhau với tổng điểm từ<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> 0 đến 18. Tương tự với thang điểm GERDQ, các<br /> Nghiên cứu cắt ngang tiến hành trên các<br /> TCNTQ (ho khan, khò khè, khàn giọng, đau<br /> bệnh nhân BTNDD-TQ đến khám ngoại trú và ngực, cảm giác nuốt vướng, nóng rát vùng<br /> được nội soi tiêu hóa trên, tại Bệnh viện Đại học thượng vị) được khảo sát bằng cách sử dụng bộ<br /> Y Dược TP. Hồ Chí Minh từ 12/2017 đến 04/2018. câu hỏi EES, sau đó cộng điểm ở tất cả các câu<br /> <br /> <br /> <br /> 94 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 1 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> hỏi với tổng điểm từ 0 đến 18. Tổng số (n) 145<br /> Hút thuốc lá (n, %) 41 (28,3)<br /> Bệnh nhân sau đó được tiến hành nội soi tiêu<br /> Nằm ngay sau khi ăn (n, %) 88 (60,7)<br /> hóa trên và đánh giá tổn thương viêm thực quản Viêm thực quản (n, %) 57 (39,3)<br /> trào ngược (VTQTN) theo phân loại Los Angeles Độ LA-A 50 (87,7)<br /> bởi các bác sĩ nội soi tại Khoa Nội soi Bệnh viện Độ LA-B 5,0 (8,8)<br /> Độ LA-C 2 (3,5)<br /> Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh có kinh<br /> Nếp van dạ dày thực quản theo phân loại Hill<br /> nghiệm nội soi tiêu hóa trên ≥ 8 năm và số lượng Độ I (n, %) 2 (1,4)<br /> thủ thuật tiêu hóa trên thực hiện ≥ 10.000 thủ Độ II (n, %) 118 (81,4)<br /> thuật. Để đảm bảo tính thống nhất và khách Độ III (n, %) 22 (15,2)<br /> quan trong đánh giá kết quả nghiên cứu, các bác Độ IV (n, %) 3 (2,1)<br /> sĩ nội soi này đã tham dự tập huấn và thống Viêm loét dạ dày – tá tràng<br /> Viêm dạ dày (n, %) 140 (97,2)<br /> nhất qui trình đánh giá tổn thương VTQTN<br /> Viêm tá tràng (n, %) 8 (5,5)<br /> được tổ chức tại Khoa Nội soi Bệnh viện Đại Học<br /> Loét dạ dày (n, %) 3 (2,1)<br /> Y Dược TP. HCM và không biết các thông tin Nhiễm H. pylori<br /> lâm sàng về điểm GERDQ và EES. H. pylori (+) (n, %) 33 (22,8)<br /> H. pylori (-) (n, %) 112 (77,2)<br /> Trong nghiên cứu này, BTNDD-TQ được<br /> chẩn đoán khi có điểm GERDQ ≥ 8 và/hoặc có Triệu chứng ngoài thực quản ở bệnh nhân bị<br /> VTQTN trên nội soi theo phân loại Los Angeles. BTNDD-TQ<br /> Phân tích thống kê Tỷ lệ của các TCNTQ quản ở bệnh nhân bị<br /> Các số liệu thu thập được sẽ được nhập và BTNDD-TQ được trình bày ở biểu đồ 1. Hai<br /> xử lý bằng chương trình SPSS 20.0. Các biến số TCNTQ chiếm tỷ lệ cao nhất là nuốt vướng và<br /> liên tục được trình bày dưới dạng trung bình ± ho khan. Hai triệu chứng chiếm tỷ lệ thấp nhất là<br /> 2SD (nếu phân bố chuẩn) hoặc trung vị kèm khàn giọng và khò khè. Phân bố điểm của từng<br /> theo giá trị tối đa và giá trị tối thiểu (nếu phân TCNTQ được trình bày ở Biểu đồ 2. Ở những<br /> phối không chuẩn). Các biến số định danh bệnh nhân có TCNTQ, mức độ thường xuyên<br /> được trình bày dưới dạng giá trị tuyệt đối và (số lần xuất hiện trong tuần) của các triệu chứng<br /> phần trăm. Thực hiện so sánh giữa hai nhóm này là khá cao.<br /> biến số có phân bố chuẩn bằng phép kiểm t, có<br /> không phân bố chuẩn bằng phép kiểm Mann-<br /> Whitney. Các phân tích thống kê được thực<br /> hiện với độ tin cậy là 95%. Ngưỡng ý nghĩa<br /> chấp nhận là khi p