Tạp chí Quy hoạch xây dựng – Số 95+96

Chia sẻ: Trinhthamhodang1214 Trinhthamhodang1214 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:152

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tạp chí Quy hoạch xây dựng – Số 95+96 với các bài viết: đô thị vệ tinh ở Việt Nam; xu hướng quản lý không gian đô thị vệ tinh qua các sự án phát triển đô thị tại Việt Nam; kinh nghiệm quốc tế xây dựng hạ tầng khung để phát triển các đô thị vệ tinh...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tạp chí Quy hoạch xây dựng – Số 95+96

Soá 95+96 Naêm thöù möôøi laêm - Urban and Rural Planning Journal Chuyeân ñeà: ĐĐñoâ thò veä tINh SatellIte cIty ñoâ thò veä tINh sateLLite city and the deveLopment ñoâ thò veä tinh vaø caùc chieán Löôïc phaùt trieån strategies of traffic - urBan integration tích hôïp giao thoâng - ñoâ thò Sˇ 95+96 n®m 2018 Lesson Learned for sateLLite city deveLopment pLanning Baøi hoïc kinh nghieäm quy hoaïch phaùt trieån ñoâ thò veä tinh in the generaL construction pLanning of hanoi capitaL trong quy hoaïch chung xaây döïng thuû ñoâ haø noäi sateLLite city construction - viewed from AÛnh bìa: xaây döïng ñoâ thò veä tinh - nhìn töø thöïc tieãn tp.hcm New Clark City - moâ hình thaønh phoá practicaLity in ho chi minh city veä tinh ñieån hình cuûa Phillipine internationaL experience kinh nghieäm quoác teá sË 95+96 to deveLop sateLLite cities ñeå phaùt trieån caùc ñoâ thò veä tinh ISSN 1859 - 3054
Tπp ch› Chúc mùng nam mói Quy hoπch x©y d˘ng
AÛnh bìa: G-net Toång bieân taäp/ Editor in Chief LòI TOÄ SOÑN ThS.KTS. NGUYEÃN THAØNH HÖNG P. Toång bieân taäp/ Deputy Editor in Chief ThS.NB. PHAÏM HOAØNG TUÙ Hoäi ñoàng khoa hoïc/ Editorial Adviser Council Baïn ñoïc thaân meán! PGS.TS.KTS. LÖU ÑÖÙC CÖÔØNG (Chuû tòch) PGS.TS.KTS. NGUYEÃN QUOÁC THOÂNG Naêm 2018 ñaõ kheùp laïi, nhaân dòp naêm môùi, Quy hoaïch xaây döïng traân troïng göûi ñeán caùc KTS. TRAÀN NGOÏC CHÍNH coäng taùc vieân vaø baïn ñoïc nhöõng tình caûm tri aân saâu saéc nhaát. Chuùc quyù vò moät naêm PGS.TS. LÖU ÑÖÙC HAÛI môùi An laønh, Thònh vöôïng vaø Thaønh coâng! PGS.TS.KTS. TRAÀN TROÏNG HANH GS.TS.KTS. LEÂ HOÀNG KEÁ Phaùt trieån ñoâ thò ñang laø baøi toaùn hoùc buùa vôùi caùc thaønh phoá lôùn taïi Vieät Nam, ñaëc GS.TS.KTS. NGOÂ THEÁ THI bieät ôû Haø Noäi, TP.HCM. Baét ñaàu töø 2005, TP.HCM tìm kieám kieåu phaùt trieån môùi laø TS.KTS. NGUYEÃN TRUNG DUÕNG “ña cöïc, phi taäp trung hoaù” vôùi caùc ñoâ thò veä tinh; thaønh phoá Haø Noäi ñaõ xaùc ñònh naêm Ban coá vaán/ Advisory board ñoâ thò veä tinh cuûa mình vaøo naêm 2008. “Ñoâ thò veä tinh” ñöôïc nhaän ñònh laø chìa khoùa NGOÂ TRUNG HAÛI ñeå haïn cheá söï quaù taûi cuûa caùc ñoâ thò lôùn. Tuy nhieân, laøm theá naøo ñeå bieán quy hoaïch caùc ñoâ thò veä tinh thaønh thöïc teá khoâng phaûi laø ñieàu ñôn giaûn bôûi nhöõng haïn cheá veà nguoàn löïc, veà ñaàu tö phaùt trieån haï taàng keát noái, veà quaûn lyù xaây döïng taïi khu vöïc vaønh Ban bieân taäp/ Editorial board ñai xanh, hay vieäc xaùc ñònh moâ hình quaûn lyù phaùt trieån cuõng nhö kinh nghieäm trieån khai döï aùn... NGUYEÃN THAØNH HÖNG - PHAÏM HOAØNG TUÙ BUØI CHUNG HAÄU - NGUYEÃN THUYØ ANH NGUYEÃN HOÀNG CHI - VUÕ TUAÁN VINH Thöïc teá phaùt trieån ñoâ thò treân theá giôùi cho thaáy, khoâng coù moät moâ hình naøo hoaøn haûo Thö kyù toøa soaïn/ Sub Editor caû. Chæ thoâng qua nhöõng nghieân cöùu cuï theå chuùng ta môùi coù theå ñöa ra moät moâ hình BUØI CHUNG HAÄU phuø hôïp cho töøng thaønh phoá. Bôûi vaäy, Quy hoaïch xaây döïng kyø naøy phoái hôïp cuøng caùc chuyeân gia tìm hieåu, toång keát, ñaùnh giaù vaø ñöa ra nhöõng giaûi phaùp, nhöõng baøi hoïc cuï Trò söï, phaùt haønh: theå cho moâ hình ñoâ thò veä tinh ôû 2 thaønh phoá Haø Noäi vaø TP.HCM. Hy voïng vôùi chuû NGUYEÃN THÒ MINH ÑÖÙC tröông thu huùt ñaàu tö ñuùng ñaén cuûa Nhaø nöôùc, cuøng nhöõng kinh nghieäm quyù baùu, giaûi Thieát keá myõ thuaät/ Designer phaùp cuï theå, trong thôøi gian tôùi, caùc ñoâ thò veä tinh cuûa Haø Noäi vaø TP.HCM seõ sôùm NGUYEÃN MINH TUÙ hoaøn chænh vaø thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån ñoâ thò Vieät Nam ngaøy caøng beàn vöõng hôn. Lieân heä Quaûng caùo - Phaùt haønh tapchiquyhoach@gmail.com Tel: (024) 3.9741942 Giaûi thöôûng cho caùc ñoà aùn cuûa theá heä kieán truùc sö treû vaø caùc döï aùn môùi ñang goùp phaàn vaøo vieäc thay ñoåi dieän maïo ñoâ thò seõ laø noäi dung kheùp laïi chuyeân ñeà cuoái naêm. Traân troïng môøi quyù ñoäc giaû ñoùn ñoïc. Website: www.viup.vn Taøi khoaûn: Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia 113 00000 1023 taïi Ngaân haøng TMCP Coâng thöông Vieät Nam Chi nhaùnh Hai Baø Tröng - Haø Noäi 16/GP-BTTTT caáp ngaøy 10/1/2014 CTY TNHH TM IN VIEÄT ANH SË 95+96 . 2018 1
CON t e n t s ] Topic: SATELLITE CITY Events Hoang Tu ■ “Viup signed a cooperation agreement with the Cuba Institute of Physical Planning” Concept ■ Concept of Satellite City Nguyen Trung Dung ■ Overview of satellite city planning model Forum Nguyen Dang Son ■ Satellite city in Vietnam 12 Ngo Minh Hung ■ The trend of satellite urban space management through urban development projects in Vietnam Vu Thi Vinh ■ International experience in building the frame infrastructure to develop satellite cities Nguyen Mai Anh ■ Satellite City and the development strategies of Nguyen Cam Van traffic - urban integration VIUP kyù keát hôïp vôùi Vieän Quy hoaïch vaät theå CUBA Ngo Dinh Thuc Tran ■ Transfer development rights within urban areas Luu Ñuc Cuong ■ Lesson learned for Satellite City development planning Le Hoang Phuong in the general construction planning of Hanoi capital Nguyen Hong Sôn ■ Develop the center and Satellite City - Link Nguyen Diem Hang between urban areas - Case study of Hanoi Nguyen Ngoc Tiep Nguyen Minh Hoa ■ Reorganize urban space for the establishment and operation of satellite cities in Ho Chi Minh City Pham Ngoc Hoa ■ Satellite City construction - Viewed from practicality in Ho Chi Minh City Planning and worldwide architecture Kai He, ■ Restructuring of regional relationship and shaping of attraction understanding two clues of beijing ‘s sub-center plan Yoon Suk-jin, ■ Linking a Satellite City region and global value chains: empirical lessons from incheon, south korea 24 Xu höôùng quaûn lyù khoâng gian ñoâ thò veä tinh qua caùc döï aùn phaùt trieån ñoâ thò taïi VN Hoang Ngoc Lan, ■ Huge urban planning - Some lessons from the experience Le Thi Bich Ngoc of Bangkok - Thailand city Thuy Anh ■ MANILA - ancient and modern urban Thanh Bich ■ Asian cities are ready for the future Plans and authors Le Thi Bich Thuan ■ Current situation of social housing development for rent Nguyen Trung Dung in Hanoi city Authors ■ Challenges of Affordable Housing Development in Developing Countries: Cases of Vietnam and India Nguyen Hoang Long ■ Current situation and some innovation requirements applied 88 in urban planning in Vietnam Ho Van Dang ■ Impacts of climate change on the network of urban southwestern provincial roads in the Mekong Delta For students Ñoà aùn toát nghieäp xuaát saéc naêm 2018 Chung Hau ■ Excellent graduation project 2018 Multi-sectors Nguyen Trong Tam ■ Integrated development of underground space in megacities Trinh Van Chinh Luu Ñuc Cuong ■ Planning orientation and urban center of Da Nang City Ng. Ngoc Le Quynh Luu Ñuc Cuong ■ “Current situation and proposing the solutions to develop urban greenery in Can Tho City” Nguyen Huy Quang ■ Proposing the integration of climate change adaptation strategy to reduce disaster risk into urban development management 96 of Vinh Yen City. Information Huy Minh ■ International information Minh Anh ■ In-country information Quynh Lan ■ VIUP information 2 SË 95+96 . 2018
MÙc lÙc 21 Chuyeân ñeà: Thanh Bích ■ Nhöõng thaønh phoá chaâu AÙ ñaõ saün saøng cho töông lai Quy hoaïch vaø taùc giaû Leâ Thò Bích Thuaän ■ Thöïc traïng phaùt trieån nhaø ôû xaõ hoäi ÑOÂ THÒ VEÄ TINH Nguyeãn Trung Duõng cho thueâ taïi thaønh phoá Haø Noäi Nhoùm taùc giaû ■ Nhöõng thaùch thöùc veà phaùt trieån nhaø ôû Trong SOÁ NAØY giaù reû taïi caùc quoác gia ñang phaùt trieån - tröôøng hôïp cuûa Vieät Nam vaø AÁn Ñoä Nguyeãn Hoaøng Long ■ Thöïc traïng vaø moät soá yeâu caàu ñoåi môùi Söï kieän öùng duïng trong coâng taùc quy hoaïch ñoâ thò Hoaøng Tuù ■ VIUP kyù keát hôïp vôùi Vieän Quy hoaïch ôû Vieät Nam vaät theå CUBA Hoà Vaên Ñaùng ■ Taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu tôùi maïng löôùi ñöôøng caùc ñoâ thò tænh lò ven bieån Khaùi Nieäm Taây Nam vuøng Ñoàng baèng SCL ■ Khaùi nieäm ñoâ thò veä tinh Nguyeãn Trung Duõng ■ Toång quan veà moâ hình quy hoaïch Daønh cho sinh vieân ñoâ thò veä tinh Chung Haäu ■ Ñoà aùn toát nghieäp xuaát saéc naêm 2018 Dieãn ñaøn Ña Ngaønh Nguyeãn Ñaêng Sôn ■ Ñoâ thò veä tinh ôû Vieät Nam Nguyeãn Troïng Taâm ■ Tích hôïp phaùt trieån khoâng gian ngaàm Ngoâ Minh Huøng ■ Xu höôùng quaûn lyù khoâng gian ñoâ thò veä tinh Trònh Vaên Chính trong sieâu ñoâ thò qua caùc döï aùn phaùt trieån ñoâ thò taïi VN Löu Ñöùc Cöôøng ■ Ñònh höôùng quy hoaïch vaø caùc trung taâm Vuõ Thò Vinh ■ Kinh nghieäm quoác teá xaây döïng haï taàng Ng. Ngoïc Leä Quyønh ñoâ thò thaønh phoá Ñaø Naüng khung ñeå phaùt trieån caùc ñoâ thò veä tinh Nguyeãn Huy Quang ■ Ñeà xuaát loàng gheùp chieán löôïc thích öùng vôùi Nguyeãn Mai Anh ■ Ñoâ thò veä tinh vaø caùc chieán löôïc phaùt trieån bieán ñoåi khí haäu giaûm nheï ruûi ro thieân tai Nguyeãn Thò Caåm Vaân tích hôïp giao thoâng - ñoâ thò vaøo quaûn lyù PTÑT TP.Vónh Yeân. Ngoâ Ñình Thuïc Traân ■ Chuyeån dòch quyeàn phaùt trieån Löu Ñöùc Cöôøng ■ Thöïc traïng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp phaùt trieån trong phaïm vi vuøng ñoâ thò caây xanh ñoâ thò TP. Caàn Thô Löu Ñöùc Cöôøng ■ Baøi hoïc kinh nghieäm quy hoaïch phaùt Leâ Hoaøng Phöông trieån ñoâ thò veä tinh trong QHC xaây döïng Thoâng tin thuû ñoâ Haø Noäi Huy Minh ■ Tin QT Nguyeãn Hoàng Sôn ■ Phaùt trieån ñoâ thò trung taâm vaø veä tinh, Minh Anh ■ Tin trong nöôùc Nguyeãn Thò Dieãm Haèng moái lieân keát giöõa caùc ñoâ thò - Nghieân cöùu Quyønh Lan ■ Tin viup Nguyeãn Ngoïc Tieäp tröôøng hôïp Haø Noäi Nguyeãn Minh Hoøa ■ Toå chöùc laïi khoâng gian ñoâ thò cho söï ra ñôøi vaø vaän haønh cuûa caùc thaønh phoá veä tinh ôû TP.HCM Phaïm Ngoïc Hoøa ■ Xaây döïng ñoâ thò veä tinh - nhìn töø thöïc tieãn TP.HCM Quy hoaïch & Kieán truùc theá giôùi Kai He, ■ Taùi cô caáu moái quan heä vuøng vaø hình thaønh söï haáp daãn - tìm hieåu veà hai ví duï cuûa vieäc QH caùc trung taâm phuï caän Baéc Kinh Yoon Suk-jin, ■ Lieân keát caùc vuøng ñoâ thò veä tinh vaø chuoãi giaù trò toaøn caàu: baøi hoïc thöïc tieãn töø Incheon, Haøn Quoác 102 Hoaøng Ngoïc Lan, ■ Quy hoaïch ñoâ thò cöïc lôùn - Moät soá baøi hoïc Leâ Thò Bích Ngoïc töø kinh nghieäm cuûa TP.Bangkok - Thaùi Lan Thuøy Anh ■ MANILA - ñoâ thò coå kính vaø hieän ñaïi SË 95+96 . 2018 3
THOAÛ THUAÄN HÔÏP TAÙC GIÖÕA VIUP SÖÏ KIEÄ N VAØ VIEÄN QUY HOAÏCH VAÄT THEÅ CUBA NHAÈM TRIEÅN KHAI NGHÒ ÑÒNH THÖ VEÀ “GIAÛI PHAÙP QUY HOAÏCH XAÂY DÖÏNG VAØ QUAÛN LYÙ QUY HOAÏCH NHAÈM KHAI THAÙC HIEÄU QUAÛ CAÙC NGUOÀN LÖÏC PHAÙT TRIEÅN KHU KINH TEÁ VEN BIEÅN” Thöïc hieän: HOAØNG TUÙ Trong khuoân khoå kyø hoïp laàn thöù 36 cuûa Uyû ban lieân chính phuû Vieät Nam - Cuba vaøo cuoái thaùng 11 vöøa qua taïi thuû ñoâ La Habana, PGS.TS.KTS. Löu Ñöùc Cöôøng - Vieän tröôûng Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia ñaõ coù buoåi laøm vieäc vôùi Vieän Quy hoaïch vaät theå CuBa vaø kyù keát thoaû thuaän hôïp taùc nhaèm trieån khai nhieäm vuï khoa hoïc vaø coâng ngheä theo nghò ñònh thö veà “Giaûi phaùp quy hoaïch xaây döïng vaø quaûn lyù quy hoaïch nhaèm khai thaùc hieäu quaû caùc nguoàn löïc phaùt trieån khu kinh teá ven bieån”. T öø khi Ñeà aùn Quy hoaïch caùc Khu kinh teá ven bieån (KKTVB) Vieät Nam ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh 1353/QÑ-TTg, thaùng 9/2008 ñeán nay, treân toaøn quoác ñaõ coù 15 KKTVB ñöôïc thaønh laäp vaø seõ coøn nhieàu KKTVB khaùc döï kieán hình thaønh. Caùc KKTVB ñaõ vaø ñang phaùt huy vai troø quan troïng, goùp phaàn haønh chính khoaûng 25.200ha (4%) vaø ñaát maët nöôùc, soâng ngoøi, ñoài nuùi khoaûng 318.800ha (48%). Nhö vaäy, trong caùc KKTVB chæ coù khoaûng 10% dieän tích ñaát phuïc vuï tröïc tieáp cho saûn xuaát coâng nghieäp, du lòch, dòch vuï, thöông maïi laø caùc ngaønh taïo ra giaù trò saûn xuaát cho KKTVB. taïo ra ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cho caùc ñòa phöông ven bieån. Taïi caùc KKTVB ñaõ coù 147 döï aùn ñaàu tö vôùi soá voán 38,4 tæ USD, taïo ra coâng aên vieäc laøm cho treân 10.000 ngöôøi. Beân caïnh caùc thaønh töïu ñaït ñöôïc, vieäc quy hoaïch caùc KKTVB coøn toàn taïi nhieàu khoù khaên thaùch thöùc, trong ñoù noåi coäm nhaát laø vaán ñeà khai thaùc söû duïng chöa hieäu quaû. Hieän taïi, tæ leä laáp ñaày taïi caùc KKTVB môùi ñaït döôùi 40% dieän tích. Theo caùc quyeát ñònh thaønh laäp ban ñaàu, caû nöôùc coù 15 KKTVB ñöôïc thaønh laäp vôùi toång dieän tích 662.249ha. Theo quy hoaïch chung xaây döïng caùc KKTVB, coù khoaûng 54.300ha ñaát trong KKTVB daønh cho muïc ñích saûn xuaát kinh doanh, du lòch, dòch vuï (chieám 8% toång dieän tích ñaát caùc KKTVB); khoaûng 12.100ha ñaát khu phi thueá quan (2%); ñaát noâng laâm ngö nghieäp 71.100ha (11%); ñaát khu daân cö khoaûng 36.800ha (6%); ñaát coâng trình coâng coäng, khu 4 SË 95+96 . 2018
Leã kyù keát thoaû thuaän hôïp taùc trieån khai nhieäm vuï khoa hoïc vaø coâng ngheä theo nghò ñònh thö giöõa Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia vaø Vieän Quy hoaïch vaät theå CuBa trong khuoân khoå kyø hoïp laàn thöù 36 cuûa Uyû ban lieân chính phuû Vieät Nam - CuBa Ñaát haønh chính, coâng coäng, phuïc vuï daân sinh vaø ñaát maët nöôùc, ñoài trieån khai ôû caùc caáp töø trung öông ñeán ñòa phöông khaù hieäu quaû coù theå nuùi chieám phaàn dieän tích chuû yeáu trong caùc KKTVB. Sau Quyeát ñònh chia seû vôùi Vieät Nam. 1353/QÑ-TTg, naêm 2010, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ñoàng yù boå sung theâm 03 KKTVB vaøo Quy hoaïch laø: KKTVB Ñoâng Nam, tænh Quaûng Vì vaäy, vieäc phoái hôïp nghieân cöùu, ñuùc ruùt kinh nghieäm töø thöïc teá vaø Trò (quy moâ 23.460ha); KKTVB Thaùi Bình, tænh Thaùi Bình (quy moâ kinh nghieäm quoác teá ñeå ñöa ra giaûi phaùp quy hoaïch hôïp lyù, ñem laïi 30.583ha) vaø KKTVB Ninh Cô, tænh Nam Ñònh (quy moâ 13.950ha). hieäu quaû cho vieäc ñaàu tö, khai thaùc vaø phaùt trieån hieäu quaû khu kinh teá Nhö vaäy, coù 18 KKTVB ñöôïc pheâ duyeät trong Quy hoaïch phaùt trieån ven bieån aùp duïng cho caû hai nöôùc Vieät Nam vaø Cuba laø raát caàn thieát. KKTVB cuûa caû nöôùc ñeán naêm 2020 vôùi toång dieän tích maët ñaát vaø maët nöôùc 730.553ha, baèng khoaûng 2,2% toång dieän tích cuûa caû nöôùc. Tuy Muïc tieâu cuûa döï aùn nhaèm ñieàu tra, raø soaùt vaø ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa nhieân, 3 khu kinh teá naøy ñeàu chöa ñi vaøo hoaït ñoäng. quy hoaïch chung xaây döïng caùc khu kinh teá cöûa khaåu, khu kinh teá ven bieån; ñeå laøm cô sôû kieán nghò ñieàu chænh caùc chieán löôïc, chính Beân caïnh ñoù, coâng taùc ñaàu tö coøn daøn traûi, cô caáu ñaàu tö chöa hôïp lyù, saùch cuõng nhö caùc vaên baûn phaùp quy veà quy hoaïch xaây döïng, quy nguoàn löïc ñaàu tö cho keát caáu haï taàng phuï thuoäc vaøo nguoàn ngaân saùch hoaïch phaùt trieån caùc khu kinh teá cho phuø hôïp vôùi tình hình vaø xu Trung öông. Thöïc teá, trong 18 KKTVB ñaõ ñöôïc pheâ duyeät, coù 14 khu höôùng hieän nay. ñöôïc thaønh laäp ôû nhöõng tænh coù ñieàu kieän phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi coøn nhieàu khoù khaên. Do ñoù, vieäc phaùt trieån keát caáu haï taàng chuû yeáu phaûi Ñeà xuaát caùc bieän phaùp nhaèm taêng cöôøng tính phaùp lyù, tính khaû thi, ñoàng döïa vaøo nguoàn voán hoã trôï töø ngaân saùch Trung öông, ñoùng goùp cuûa thôøi thaùo gôõ caùc vöôùng maéc coøn toàn taïi ñoái vôùi caùc quy hoaïch chung nhieàu khu kinh teá ven bieån vaøo cô caáu kinh teá chung taïi caùc ñòa phöông Khu kinh teá ven bieån, Khu kinh teá cöûa khaåu töø khaâu laäp ñoà aùn ñeán khaâu chöa thöïc söï roõ neùt. toå chöùc thöïc hieän, ñaûm baûo ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån tröôùc maét cuõng nhö laâu daøi. Ngoaøi moät soá KKTVB ñöôïc thaønh laäp sôùm, coù ñaàu tö troïng ñieåm nhö Dung Quaát, Vuõng AÙng, Nghi Sôn, Chu Lai ñöôïc quy hoaïch heä thoáng Hieän taïi, Cuba ñang trong quaù trình caäp nhaät neàn kinh teá theo moâ hình giao thoâng keát noái, naèm trong haønh lang vaønh ñai kinh teá ven bieån kinh teá thò tröôøng. Moâ hình caùc KKTVB ñang ñöôïc Chính phuû Cuba thuaän lôïi, coøn laïi phaàn lôùn caùc KKTVB vaãn ñang trong giai ñoaïn ñaàu heát söùc quan taâm nhö moät coâng cuï quan troïng ñeå thu huùt ñaàu tö phaùt tö xaây döïng keát caáu haï taàng giao thoâng, kyõ thuaät. trieån kinh teá ñaát nöôùc. Ñaëc khu kinh teá ven bieån Mariel, Khu cheá xuaát thöông maïi töï do ñaàu tieân cuûa Cuba ñaõ ñöôïc thaønh laäp gaàn thuû ñoâ Beân caïnh vaán ñeà veà lieân keát vuøng, baûo veä moâi tröôøng vaø öùng phoù vôùi Habana naèm thu huùt caùc nguoàn löïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi, trong ñoù coù caùc Bieán ñoåi khí haäu (BÑKH) cuõng laø thaùch thöùc lôùn trong quaù trình phaùt taäp ñoaøn Vieät Nam cuõng ñaõ quan taâm vaø ñaàu tö taïi ñaây. trieån caùc KKTVB. Maëc duø ñaõ coù Ñeà aùn quy hoaïch phaùt trieån toång theå, nhöng vaãn xaûy ra tình traïng caïnh tranh giöõa caùc ñòa phöông ven bieån Vieän Quy hoaïch Vaät theå Cuba (IPF) laø cô quan tröïc thuoäc Chính phuû, khi coù xu höôùng phaùt trieån KKTVB cuûa rieâng mình vôùi quy moâ lôùn vaø coù chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc Quy hoaïch laõnh thoå haï taàng (caûng bieån, saân bay…) ñaày ñuû nhaát coù theå. Caùc chính saùch öu vaø quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò treân phaïm vi toaøn quoác. IPF ñaõ trieån khai ñaõi nhaèm caïnh tranh thu huùt ñaàu tö coù phaàn naøo laøm giaûm nheï caùc yeâu haàu heát caùc ñoà aùn quy hoaïch cuûa Cuba treân nhieàu caáp ñoä töø Quy caàu veà tieát kieäm taøi nguyeân vaø baûo veä moâi tröôøng vaø öùng phoù vôùi BÑKH hoaïch laõnh thoå, quy hoaïch ñoâ thò vaø quy hoaïch chi tieát, thieát keá ñoâ thò, vaø NBD. Söï coá moâi tröôøng traàm troïng do coâng ty Formosa thuoäc khu baûo toàn di saûn… Vieän coù ñoäi nguõ caùn boä chuyeân moân ñöôïc ñaøo taïo Kinh teá Vuõng AÙng, tænh Haø Tónh xaûy ra naêm 2016 vöøa qua laø lôøi caûnh baøi baûn taïi trong nöôùc vaø quoác teá, coù taïp chí khoa hoïc chuyeân ngaønh tænh cho caùc vaán ñeà treân. rieâng. Vieän coù quan heä hôïp taùc nghieân cöùu vôùi nhieàu ñoái taùc quoác teá, ñaëc bieät vôùi Vieän Quy hoaïch ñoâ thò vaø noâng thoân quoác gia Vieät Nam Cuba laø moät quoác gia bieån ñaûo gioáng vôùi Vieät Nam vaø ñang trong giai thoâng qua nhieàu döï aùn cuï theå nhö Quy hoaïch baûo toàn ñoâ thò Hoäi An ñoaïn ñaàu phaùt trieån caùc KKTVB ñeå thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nhöõng (1998), Ñeà taøi Nghò ñònh thö veà Giaûi phaùp thieát keá quy hoaïch khoâng baøi hoïc kinh nghieäm trong phaùt trieån caùc KKTVB cuûa Vieät Nam laø raát gian coâng coäng ven bieån cho caùc ñoâ thò du lòch Vieät Nam nhaèm taêng höõu ích cho Cuba. Maët khaùc, Cuba coù theá maïnh trong coâng taùc quaûn cöôøng khaû naêng tieáp caän vaø thích öùng vôùi BÑKH (2016). Beà daøy hôïp lyù toång hôïp khoâng gian ven bieån, ñaëc bieät laø quaûn lyù caùc hoaït ñoäng quy taùc qua nhieàu naêm naøy seõ ñaûm baûo cho Hôïp taùc nghieân cöùu môùi coù hoaïch, xaây döïng vaø khai thaùc vôùi khung theå cheá ñoàng boä vaø boä maùy nhieàu cô hoäi thaønh coâng toát ñeïp. SË 95+96 . 2018 5
KHAÙI NIeÄM Khaùi nieäm ß´ thfi v÷ tinh Ñoâ thò veä tinh hoaëc thò traán veä tinh cuûa thaønh phoá laø moät khaùi nieäm trong quy hoaïch ñoâ thò maø ñeà caäp chuû yeáu ñeán caùc khu vöïc ñoâ thò nhoû hôn, ñöôïc ñaët khaù gaàn vaø töông ñoái ñoäc laäp vôùi khu vöïc ñoâ thò trung taâm lôùn (Metro- politan). Moâ hình phaùt trieån ñoâ thò veä tinh ñöôïc hieåu trong hoïc thuaät veà ñoâ thò cuûa phöông Taây laø vieäc phaùt trieån caùc thaønh phoá nhoû vaø trung bình xung quanh moät thaønh phoá trung taâm vaø chuùng ñöôïc lieân keát vôùi thaønh phoá trung taâm naøy baèng moät heä thoáng giao thoâng coâng coäng hoaøn thieän. Heä thoáng giao thoâng naøy seõ cho pheùp nhieàu ngöôøi daân soáng taïi caùc ñoâ thò veä tinh coù theå di chuyeån vaøo ñoâ thò trung taâm haèng ngaøy deã daøng. Giöõa thaønh phoá trung taâm vaø caùc ñoâ thò veä tinh thöôøng laø caùc vaønh ñai xanh. Caùc thaønh phoá trung taâm theo moâ hình ñoâ thò veä tinh thöôøng bò giôùi haïn khu vöïc phaùt trieån (khoâng theå môû roäng hôn) ñeå khoâng bieán thaønh moät ñaïi ñoâ thò khoång loà. Ví duï ñieån hình nhaát ôû chaâu AÙ maø toâi bieát laø heä thoáng ñoâ thò môùi quy moâ trung bình xung quanh thaønh phoá Tokyo (maëc duø Tokyo baûn thaân ñaõ laø moät ñaïi ñoâ thò roài) taïi Nhaät Baûn. NguyeãN Ñoã DuõNg 6 SË 95+96 . 2018
TS.KTS. NguyeãN TruNg DuõNg Giaùm ñoác TT Thoâng tin, Ñaøo taïo & HTQT Moâ hình quy hoaïch ñoâ thò veä tinh (ÑTVT) ñaõ coù beà daøy lòch söû hôn moät theá kyû vaø ñöôïc aùp duïng taïi raát nhieàu caùc vuøng ñoâ thò lôùn treân theá giôùi. Taïi moãi quoác gia, vieäc aùp duïng moâ hình quy hoaïch naøy laïi coù nhöõng saùng taïo rieâng phuø hôïp vôùi boái caûnh phaùt trieån ñoâ thò moãi nöôùc nhöng töïu chung laïi ñeàu cho thaáy söùc soáng maïnh meõ cuûa moâ hình naøy. Ñaëc bieät, trong boái caûnh ñoâ thò hoùa ñang dieãn ra maïnh meõ ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån thì moâ hình naøy neáu ñöôïc aùp duïng ñuùng vaãn laø caâu traû lôøi hieäu quaû trong vaán ñeà quy hoaïch vaø quaûn lyù phaùt trieån caùc vuøng ñoâ thò lôùn vôùi xu theá ñang ngaøy caøng gia taêng veà soá löôïng vaø quy moâ. Taïi nöôùc ta, xu theá hình thaønh caùc vuøng ñoâ thò lôùn cuõng ñang ñònh hình roõ raøng, minh chöùng qua söï lôùn maïnh khoâng ngöøng cuûa caùc vuøng ñoâ thò lôùn truyeàn thoáng nhö thaønh phoá Haø Noäi, TP.HCM roài môû roäng treân phaïm vi lieân tænh nhö Vuøng thuû ñoâ hay xu höôùng hình thaønh caùc vuøng ñoâ thò caáp tænh môùi nhö: Baéc Ninh, Thöøa Thieân-Hueá… Xu theá naøy moät laàn nöõa laïi ñaët ra baøi toaùn aùp duïng moâ hình quy hoaïch ñoâ thò veä tinh taïi Vieät Nam maø thaønh phoá Haø Noäi laø ñòa phöông ñi ñaàu. Tuy nhieân, sau 8 naêm trieån khai QHCXD thuû ñoâ, vieäc hình thaønh caùc ÑTVT theo ñònh höôùng vaãn toû ra luùng tuùng vaø chöa coù nhieàu keát quaû cuï theå; vieäc aùp duïng moâ hình naøy cuõng ñaët ra nhieàu vaán ñeà phaùt sinh maø chöa coù baøi toaùn giaûi quyeát cuï theå, ñaëc bieät laø veà ñaàu tö phaùt trieån haï taàng keát noái, quaûn lyù xaây döïng taïi khu vöïc vaønh ñai xanh, xaùc ñònh moâ hình quaûn lyù phaùt trieån ñaëc bieät laø moâ hình quaûn lyù haønh chính ñoái vôùi caùc ñoâ thò veä tinh. KHAÙI NIeÄM Phaùt trieån ÑTVT treân theá giôùi Moâ hình ÑTVT ñaàu tieân taïi London-Vöông quoác Anh Sau khi chieán tranh theá giôùi thöù nhaát keát TÊng quan thuùc, nhu caàu nhaø ôû taïi Anh trôû neân heát söùc noùng boûng. Söùc eùp lôùn giaûi quyeát nhu caàu ñoù khieán Chính phuû lieân hieäp taïi Anh luùc baáy giôø cho ra ñôøi Ñaïo luaät veà nhaø ôû naêm 1919. Ñaïo luaät naøy ñöôïc xem laø taïo VeÀ mOÂ hÌnh QUY hOaÏCh ra cô hoäi ñeå bieán moâ hình lyù thuyeát veà thaønh phoá vöôøn thaønh thöïc teá. Tuy nhieân, noù ñaõ khoâng taïo ra moät thaønh phoá naøo, thay vaøo ñoù Chính phuû chæ mong muoán taïo ra moät caùch nhanh nhaát soá löôïng nhaø ôû coù theå. Nhöõng khu nhaø ôû ñöôïc xaây döïng ÑOÂ ThÒ Veä Tinh SË 95+96 . 2018 7
phaân taùn vaø khoâng coù keá hoaïch taïi caùc 2” ñaõ ñöôïc thaønh laäp maø khoâng caàn ñeán söï thuï moät moâi tröôøng ñoâ thò, khoâng gian soáng ñòa phöông. hoã trôï cuûa Chính phuû. Coâng ty naøy ñaõ mua môùi coù chaát löôïng cao hôn so vôùi nhöõng gì laïi 1458ha ñaát trang traïi taïi Hertfordshire caùc ñoâ thò lòch söû khoâng coøn ñaùp öùng ñöôïc. Sau thaønh coâng cuûa döï aùn thaønh phoá vaø 230 maãu Anh cuûa chuû ñaát Desborough Letchworth, thaønh phoá vöôøn ñaàu tieân taïi vaø 689ha töø chuû ñaát Salisbury ñeå tieán haønh ❑ Caùc nghieân cöùu moâ hình lyù thuyeát veà moâ Anh, Hieäp hoäi Quy hoaïch thaønh phoá vöôøn xaây döïng thaønh phoá vöôøn thöù 2 vôùi teân goïi hình quy hoaïch ÑTVT ñoùng vai troø tieàn ñeà taïi Anh ñaõ coù nhieàu noã löïc ñeå ñöa moâ hình Welwyn theo moâ hình moät thaønh phoá veä cho söï ra ñôøi cuûa caùc ÑTVT sau naøy. thaønh phoá vöôøn vaøo trong Luaät nhaø ôû, tuy tinh caùch London 21 daëm (töông ñöông nhieân nhöõng coá gaéng naøy ñaõ khoâng ñem khoaûng 32km). Thaønh phoá naøy ñöôïc taïo ❑ Vai troø quyeát ñònh cuûa caùc toå chöùc vaø laïi keát quaû. ra treân söï keát hôïp giöõa chöùc naêng nhaø ôû coâng ty tö nhaân trong ñaàu tö xaây döïng vaø coâng nghieäp, vôùi daân soá 40.000-50.000 ÑTVT ñaàu tieân. Cuøng vôùi söï quyeát taâm cuûa Mr. Ebenezer ngöôøi. Sôû höõu veà baát ñoäng saûn cuûa toaøn Howard, moät coâng ty coù teân goïi “Coâng ty thaønh phoá thuoäc veà Coâng ty traùch nhieäm Quy hoaïch vaø quaûn lyù caùc ÑTVT taïi Coäng traùch nhieäm höõu haïn Thaønh phoá vöôøn thöù höõu haïn Thaønh phoá vöôøn thöù 2. Muïc ñích hoøa Phaùp laø taïo döïng ra moät thaønh phoá kheùp kín, tieän Chính saùch phaùt trieån caùc thaønh phoá môùi nghi vaø töông ñoái ñoäc laäp vôùi London, vieäc “ville nouvelle” ra ñôøi taïi Coäng hoøa Phaùp töø gìn giöõ veû ñeïp thieân nhieân vaø taïo ra söï haøi nhöõng naêm 1960 vaø vaãn ñang ñöôïc trieån hoøa giöõa kieán truùc nhaø ôû vaø moâi tröôøng laø khai cho tôùi nay. Muïc tieâu cuûa chính saùch yeáu toá ñöôïc chuù troïng nhaát. Maät ñoä xaây naøy laø cho ra ñôøi 9 thaønh phoá môùi treân toaøn döïng ñöôïc giôùi haïn cho 20 ngoâi nhaø treân nöôùc Phaùp, nhaèm giaûm taûi cho caùc vuøng moät maãu Anh. Sau 5 naêm xaây döïng, daân ñoâ thò lôùn maø chuû yeáu laø cho vuøng Ile-de- soá cuûa thaønh phoá Welwyn ñaõ laø 2584 ngöôøi France (5/9 thaønh phoá). (naêm 1924). Moâ hình thaønh phoá môùi taïi Phaùp coù theå coi ❑ Moâ hình quy hoaïch thaønh phoá veä tinh ñaàu laø moät phieân baûn cuûa thaønh phoá veä tinh. tieân taïi Anh nhaèm ñaùp öùng caùc yeâu caàu Moâ hình thaønh phoá môùi aùp duïng chuû yeáu phaùt trieån môùi cuûa ñoâ thò trong thôøi ñaïi buøng taïi vuøng Ille de France laø giaûi phaùp nhaèm noå coâng nghieäp. Moâ hình ÑTVT coù nguoàn choáng laïi vieäc môû roäng khoâng giôùi haïn vaø goác baét nguoàn töø “Ñoâ thò vöôøn” nhaèm ñaùp hoãn loaïn cuûa caùc khu vöïc ngoaïi oâ xung öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân ñöôïc höôûng quanh thaønh phoá Paris vaø laø giaûi phaùp khaéc phuïc cho nhöõng nhöôïc ñieåm veà quy hoaïch cuûa caùc khu nhaø ôû xaõ hoäi ñöôïc xaây döïng oà aït theo quy moâ lôùn (grand ensemble) ñöôïc phaùt trieån traøn lan taïi vuøng ngoaïi oâ. Ñeå coù theå trieån khai ñöôïc caùc thaønh phoá môùi naøy, Chính phuû ñaõ cho aùp duïng caùc coâng cuï phaùp lyù môùi. Toaøn boä chöông trình quy hoaïch xaây döïng caùc thaønh phoá naøy ñöôïc ñaët trong khuoân khoå chính saùch coù teân goïi “Caùc döï aùn lôïi ích quoác gia” (Opeùrations d’inteùreât nationals-OIN) cho pheùp Chính phuû coù toaøn quyeàn trong lónh vöïc quy hoaïch lieân quan ñeán caùc thaønh phoá môùi. ÔÛ caáp ñoä ñòa phöông, thaønh laäp taïi moãi thaønh phoá môùi moät “Cô quan quy hoaïch coâng coäng” (Establissement Public d’Ameùnagement-EPA) chòu traùch nhieäm toaøn boä coâng vieäc quy hoaïch vaø xaây döïng. EPA aùp duïng caùc coâng cuï quy hoaïch saün coù nhö ZAD (khu quy hoaïch phoái hôïp); ZUP (Khu quy hoaïch öu tieân), ZAC (Khu quy hoaïch coù tham vaán) ñeå tieán haønh Hình 1: Quy hoaïch Thaønh phoá vöôøn Welwyn- Hình 2: Quy hoaïch caùc khu nhaø ôû taïi thaønh phoá quaûn lyù toaøn boä caùc bieán ñoäng veà ñoâ thò Thaønh phoá veä tinh ñaàu tieân cuûa London veä tinh Welwyn (Nguoàn: C.B Purdom, The Building (Nguoàn: C.B Purdom, The Building vaø quy hoaïch taïi caùc khu vöïc thaønh phoá of Satellite towns) of Satellitetowns) môùi töông lai. 8 SË 95+96 . 2018
K h ∏ i n i ÷ m Chính saùch phaùt trieån caùc thaønh phoá môùi Sesnar, Evry. Caùc thaønh phoá môùi naøy coù ra ñôøi theå hieän quyeát taâm cuûa Chính phuû nhieäm vuï taïo ra caùc trung taâm ñoâ thò môùi Phaùp nhaèm giaûi quyeát tình traïng phaùt trieån thu huùt vieäc laøm vaø cö daân ñeán töø caùc khu maát caân baèng giöõa Paris vaø caùc tænh khaùc vöïc ngoaïi thaønh xung quanh vaø coù lieân cuõng nhö haïn cheá vieäc môû roäng ñoâ thò lan heä khaêng khít vôùi thaønh phoá Paris nhôø heä toûa theo daïng “veät daàu loang” taïi caùc ñaïi ñoâ thoáng giao thoâng cô giôùi. thò nhö: Paris, Marseille, Lyon, Lille. Thaønh phoá veä tinh EÙvry: Thaønh phoá veä tinh ■5 thaønh phoá môùi ñöôïc quy hoaïch vaø xaây ñaàu tieân cuûa Paris ñöôïc nghieân cöùu quy döïng taïi ngoaïi vi Paris bao goàm: hoaïch vaøo naêm 1967. Ngaøy 12/4/1968, moät ❑ Cergy Pointoise naèm phía Taây Cô quan quy hoaïch coâng vôùi teân vieát taét ❑ Marne-la-Valleùe naèm phía Ñoâng laø “EPEVRY” ñöôïc thaønh laäp ñeå tieán haønh ❑ Evry vaø Seùnart naèm phía Ñoâng Nam coâng taùc quy hoaïch vaø phaùt trieån EÙvry. ❑ Saint-Quetin-en-Yvelines phía Taây Nam Phaïm vi laäp quy hoaïch thaønh phoá EÙvry bao goàm caùc xaõ Bondoufle, Courcouronnes, ■ 04 thaønh phoá môùi ñöôïc quy hoaïch taïi caùc EÙvry, vaø moät phaàn cuûa Ris-Orangis. tænh bao goàm: Naêm 1983, Nghieäp ñoaøn coäng ñoàng ñoâ ❑ Villeneuve d’ascq naèm phía Ñoâng thaønh thò môùi (SAN) ñöôïc thaønh laäp bao goàm phoá Lille caùc xaõ Bondoufle, Courcouronnes, EÙvry ❑ L’Isle d’Abeau naèm phía Ñoâng thaønh phoá vaø Lisses. Naêm 2000, EPEVRY giaûi theå Hình 4: Thaønh phoá veä tinh Cergy-Pontoise Lyon vaø SAN trôû thaønh Coäng ñoàng ñoâ thò Evry caùch noäi ñoâ Paris 40 phuùt di chuyeån baèng ❑ Val-de-Reuil naèm giöõa Paris vaø Rouen Centre Essone ngaøy nay. phöông tieän coâng coäng ❑ Rives de l’Etang de Berre gaàn thaønh phoá Marseille Thaønh phoá veä tinh Cergy-Pontoise: Ñöôïc thò cuûa Cergy-Pontoise ñöôïc toå chöùc quy hoaïch vaøo naêm 1969. Cô quan quy xung quanh toøa nhaø truï sôû môùi cuûa Tænh Sô ñoà Quy hoaïch vaø ñoâ thò hoùa vuøng Paris hoaïch coâng chòu traùch nhieäm toå chöùc Cergy-Pontoise vaø moät truïc trung taâm (SDAURP) pheâ duyeät naêm 1965 ñaõ xaùc quy hoaïch vaø xaây döïng Cergy-Pontoise ñoâ thò chính. Ngaøy 31/12/2002, Cergy- ñònh 8 thaønh phoá môùi ñöôïc quy hoaïch (EPACERGY) ñöôïc thaønh laäp vaøo ngaøy Pontoise rôøi khoûi Chöông trình phaùt trieån xung quanh Paris vôùi khoaûng caùch töø 15 16/4/1969. Phaïm vi quy hoaïch cuûa Cergy- caùc thaønh phoá môùi vaø trôû thaønh moät coäng ñeán 50km. Con soá cuoái cuøng ñöôïc ruùt Pontoise bao goàm 15 xaõ cuûa Tænh Val- ñoàng ñoâ thò. xuoáng coøn 5 thaønh phoá: Marne la Valleùe, d’Oise et des Yvelines, sau ñoù giaûm xuoáng Cergy-Pontoise, Saint Quentin en Yveline, coøn 11 xaõ vaøo naêm 1984. Khoâng gian ñoâ Thaønh phoá Saint-Quentin-en-Yvelines: Ngaøy 21/9/1970, Cô quan quy hoaïch phaùt trieån Saint-Quentin-en-Yvelines (EPASQY) ñöôïc thaønh laäp. Phaïm vi quy hoaïch thaønh phoá Saint-Quentin-en- Yvelines bao goàm 11 xaõ sau ñoù giaûm xuoáng 7 xaõ naêm 1984 bao goàm: Saint-Quentin- en-Yvelines: EÙlancourt, Guyancourt, La Verrieøre, Magny-les-Hameaux, Montigny- le-Bretonneux, Trappes, Voisins-le- Bretonneux. Ñeán 2002, quy hoaïch Saint- Quentin-en-Yvelines ñöôïc coi nhö hoaøn thaønh, EPASQY giaûi theå ngaøy 31/12/2002 vaø Nghieäp ñoaøn coäng ñoàng ñoâ thò Saint- Quentin-en-Yvelines trôû thaønh Coäng ñoàng ñoâ thò vaøo naêm 2003. Thaønh phoá Marne-la-Valleùe: Cô quan quy hoaïch Marne-la-Valleùe (EPAMARNE) ñöôïc thaønh laäp ngaøy 17/8/1972. Marne-la- Valleùe laø thaønh phoá veä tinh coù quy moâ lôùn nhaát cuûa Paris. Phaïm vi quy hoaïch thaønh phoá laø 15.000ha traûi treân ñòa baøn 26 xaõ vaø Hình 3: Quy hoaïch 05 thaønh phoá veä tinh cuûa Paris 03 tænh (Seine-Saint-Denis, Val-de-Marne Nguoàn: Quy hoaïch thuû ñoâ Paris ñeán 2020 et Seine-et-Marne). SË 95+96 . 2018 9
dòch vuï coâng coäng hoaøn chænh vaø coù khaû naêng taïo ra vieäc laøm. Caùc chöùc naêng quan troïng laø ñoäng löïc cho phaùt trieån ÑTVT bao goàm: Thöông maïi, coâng nghieäp, ñaøo taïo ñaïi hoïc, nghieân cöùu coâng ngheä cao, giaûi trí. + Khoaûng caùch ñeán ñoâ thò trung taâm vaø quy moâ daân soá hôïp lyù cuõng laø ñieàu kieän quan troïng cho vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa ÑTVT. Khoaûng caùch toái öu cuûa moät ÑTVT vôùi ñoâ thò trung taâm (ÑTTT) laø töø 30-40km (30-40 phuùt di chuyeån phöông Hình 5: Sô ñoà vò trí thaønh phoá Marne-la-Valleùe vaø noäi ñoâ Paris tieän coâng coäng). Neáu khoaûng caùch ngaén Lieân minh phaùt trieån thaønh phoá (SCA) ñöôïc caùc thaønh phoá môùi cuûa Paris ñaõ ñoùng vai hôn, caùc ÑTVT seõ coù nguy cô bò baønh thaønh laäp vaøo naêm 1973 sau trôû thaønh troø laø nhöõng cöïc ñoâ thò quan troïng cuûa tröôùng bôûi söï môû roäng khoâng gian cuûa ñoâ Nghieäp ñoaøn Coäng ñoàng ñoâ thò naêm 1983 khu vöïc ngoaïi oâ hay nhö thaønh phoá môùi thò trung taâm daãn tôùi vieäc caû chuøm ÑTVT seõ vaø Coäng ñoàng ñoâ thò naêm 2003. Villeneuve d’Ascp trôû thaønh moät trung taâm bieán thaønh moät ñaïi ñoâ thò. Caùc ÑTVT khoâng ñoâ thò quan troïng cuûa thaønh phoá Lille nhôø ñöôïc hình thaønh do khoaûng caùch quaù xa, Naêm 1987, vôùi söï xuaát hieän cuûa döï aùn vaøo söï hình thaønh moät khu trung taâm ñaïi thieáu keát noái veà maët ñoâ thò vôùi caùc ñoâ thò Disney Land, moät cô quan Quy hoaïch môùi hoïc vaø nghieân cöùu, coâng ngheä lôùn. trung taâm nhö caùc tröôøng hôïp: Rives de ra ñôøi goïi taét laø EPAFRANCE. Quaù trình l’Etang de Berre (quy hoaïch laø veä tinh cuûa quy hoaïch vaø xaây döïng cuûa Marne-la- Moät soá thaønh phoá môùi chæ trôû thaønh caùc thaønh phoá Marseille), L’Isle d’Abeau (quy Valleùe vaãn coøn ñang tieáp dieãn. khu vöïc ngoaïi oâ cuûa caùc thaønh phoá lôùn nhö hoaïch laø veä tinh cuûa thaønh phoá Lyon). Ñeå tröôøng hôïp cuûa L’Isle d’Abeau do khoaûng ñaûm baûo duy trì khoaûng caùch toái öu treân thì Thaønh phoá Seùnart: Thaønh phoá veä tinh caùch quaù xa thaønh phoá Lyon hay khoâng caàn kieåm soaùt ñöôïc quaù trình môû roäng cuûa ñöôïc quy hoaïch cuoái cuøng cuûa Paris treân ñöôïc ra ñôøi nhö Le Vaudreuil vaø Rives de ñoâ thò trung taâm vaø ÑTVT, trong ñoù vieäc ñòa baøn cuûa 18 xaõ cuûa Essonne vaø Seine- l’Etang de Berre. Thaønh phoá môùi Rives kieåm soaùt vaø duy trì haønh lang xanh caùch ly et-Marne. Cô quan quy hoaïch phaùt trieån de l’Etang de Berre hieän nay chæ laø söï ñaët coù tính chaát soáng coøn. Seùnart (EPASENART) ñöôïc thaønh laäp caïnh nhau cuûa 3 ñieåm ñoâ thò nhoû, raát khaùc ngaøy 15/10/1973. Muïc tieâu cuûa döï aùn laø bieät veà maët quy hoaïch ñoâ thò vaø thieáu moät ❑ Moâ hình quaûn lyù ÑTVT cuûa Paris theo hình thaønh moät trung taâm ñoâ thò ña cöïc trung taâm chính. Nhöõng chöùc naêng ñoâ thò caùc moâ hình ñôn vò haønh chính ñoäc laäp nhaèm haïn cheá quaù trình lan toûa quaàn theå chính taäp trung heát taïi thaønh phoá Marseille laø moät thaønh phoá (ville) töông ñöông caáp ñoâ thò EÙvry. Naêm 1983, 8 xaõ rôøi khoûi döï aùn vaø Aix-en-Provence, trong khi Rives de xaõ hoaëc goàm nhieàu xaõ lieân keát laïi döôùi Seùnart, muïc tieâu cuûa döï aùn buoäc phaûi giôùi l’Etang de Berre laïi khoâng coù söï keát noái daïng moät Coäng ñoàng ñoâ thò (communauteù haïn bôûi vieäc hình thaønh ra moät trung taâm khoâng gian ñoâ thò lieân tuïc vôùi caùc thaønh urbaine). Moâ hình Coäng ñoàng ñoâ thò laø moät ñoâ thò môùi goïi laø Carreù Senart. phoá ñoù. cô cheá ñaëc thuø trong quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò taïi Phaùp cho pheùp lieân keát nhieàu ñôn Sau 50 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån, phaàn Toång keát laïi thì caùc thaønh phoá môùi ñöôïc vò ñoâ thò töø nhoû ñeán lôùn vì moät muïc ñích lôùn caùc thaønh phoá naøy ñaõ khoâng coøn giöõ hình thaønh cho ñeán nay ñaõ trôû thaønh caùc chung laø quy hoaïch vaø phaùt trieån ñoâ thò, ñöôïc theå cheá mong muoán ban ñaàu laø ñoâ thò cöïc ñoâ thò quan troïng cuûa caùc ñoâ thò lôùn kinh teá. ñoäc laäp maø trôû thaønh caùc Coäng ñoàng ñoâ thò nhö Paris, Lille, ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu quy (Communauteù urbaine). Ñieàu ñoù ñaùnh daáu hoaïch ban ñaàu. söï chuyeån ñoåi thaåm quyeàn tröïc tieáp cuûa ❑ Caùc thaønh phoá veä tinh cuûa Paris ñaõ ñaùp Moät soá ñuùc keát cho coâng taùc Chính phuû ñoái vôùi caùc thaønh phoá môùi veà öùng ñöôïc yeâu caàu ñaët ra trong vieäc goùp quy hoaïch vaø quaûn lyù phaùt trieån cho chính quyeàn ñòa phöông. Tuy nhieân, 3 phaàn kieåm soaùt söï môû roäng khoâng gian ÑTVT trong soá 9 thaønh phoá ñoù vaãn giöõ ñöôïc tính ñoâ thò cho thaønh phoá Paris cuõng nhö toaøn Xaây döïng theå cheá cho phaùt trieån ÑTVT: Töø chaát ban ñaàu. vuøng Ile-de-France caùc kinh nghieäm thaønh coâng phaùt trieån caùc thaønh phoá veä tinh ñaàu tieân taïi Vöông quoác Söï taêng tröôûng daân soá cuûa caùc thaønh phoá ❑ Vieäc phaùt trieån caùc ÑTVT phaûi döïa treân Anh vaø Coäng hoøa Phaùp cho thaáy vai troø veä tinh taïi Phaùp chaäm hôn theo döï kieán quy vieäc phaùt trieån moät maïng löôùi giao thoâng quan troïng veà hoaïch ñònh chính saùch cuûa hoaïch. 5 thaønh phoá veä tinh ñaõ xaây döïng coù coâng coäng toác ñoä nhanh (Metro, ñöôøng saét nhaø nöôùc. Vieäc quy hoaïch phaùt trieån caùc möùc taêng daân soá lôùn trong khoaûng töø naêm ñoâ thò, bus nhanh...) ñoøi hoûi phaûi ñaàu tö ban ÑTVT khoâng chæ boù heïp trong traùch nhieäm 1970 ñeán 1990. ñaàu lôùn. cuûa chính quyeàn thaønh phoá (hoaëc Vuøng) maø ñöôïc xem nhö caùc döï aùn lôïi ích quoác Vôùi caùc chöùc naêng hoaït ñoäng ña daïng veà ❑ Caùc thaønh phoá veä tinh phaùt trieån thaønh gia töø ñoù taïo ra ñieàu kieän cho taäp trung caùc thöông maïi, giaûi trí, giaùo duïc, coâng nghieäp, coâng laø nhöõng ñoâ thò coù maïng heä thoáng nguoàn löïc phaùt trieån. 10 SË 95+96 . 2018
K h ∏ i n i ÷ m Loä trình thöïc hieän: Quaù trình quy hoaïch phaùt trieån caùc ÑTVT ñöôïc duïng khaù haïn cheá do phaûi ñi qua caùc khu vöïc haønh lang caùch ly thöïc hieän theo loä trình hôïp lyù. Nhaø nöôùc tham gia trong giai ñoaïn phaùt trieån ñoâ thò (vaønh ñai xanh). quy hoaïch, ñaàu tö xaây döïng sau ñoù chuyeån giao cho chính quyeàn ñòa phöông trong giai ñoaïn quaûn lyù vaän haønh. Söï chuyeån giao töø ❑ Khu vöïc caùch ly (Vaønh ñai xanh, neâm xanh): Nhaèm ñaûm baûo söï moâ hình tröïc tieáp cuûa nhaø nöôùc (caùc Cô quan quy hoaïch phaùt trieån) phaùt trieån oån ñònh cho caû heä thoáng, vieäc phaù vôõ heä thoáng vaønh ñai sang cho chính quyeàn ñòa phöông theo moâ hình coäng ñoàng ñoâ thò xanh seõ daãn tôùi söï ñoå vôõ cuûa heä thoáng ÑTVT, moâ hình ÑTVT seõ taïi Phaùp laø ví duï ñieån hình. trôû thaønh 1 ñaïi ñoâ thò phaùt trieån lan toûa. Vieäc duy trì vaønh ñai xanh laø thaùch thöùc lôùn nhaát ñoái vôùi moâ hình quy hoaïch ÑTVT. Treân thöïc Moâ hình ñaàu tö xaây döïng: Quaù trình xaây döïng caùc ÑTVT ñaàu tieân tieãn nhieàu moâ hình ÑTVT treân theá giôùi ñaõ bò thaát baïi do khoâng kieåm taïi London-Vöông quoác Anh cho thaáy vai troø cuûa caùc caù nhaân, caùc soaùt ñöôïc khu vöïc vaønh ñai xanh, ñieån hình nhö Tokyo vaø Paris. doanh nghieäp BÑS, trong ñaàu tö xaây döïng vaø toå chöùc quaûn lyù khai thaùc, nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà nhöõng öu ñieåm cuûa moâ hình ñoâ ❑ Quy moâ phaùt trieån: Vieäc kieåm soaùt quy moâ phaùt trieån cuûa ÑTTT thò môùi ñaõ taïo neân söï thaønh coâng cuûa caùc ÑTVT. vôùi caùc ÑTVT laø yeáu toá ñaûm baûo söï phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng cuûa toaøn boä heä thoáng ñoâ thò thaønh phoá. Caùc ÑTVT caàn coù ngöôõng Moâ hình quaûn lyù vaän haønh: Caùc ÑTVT taïi thaønh phoá Paris ñeàu phaùt trieån ñeå khoâng caïnh tranh laãn nhau vaø caïnh tranh vôùi ÑTTT. ñöôïc quy hoaïch xaây döïng treân ñòa baøn nhieàu xaõ (ñôn vò haønh chính Vieäc chia seû chöùc naêng ñoâ thò giöõa ÑTTT vaø caùc ÑTVT cuõng laø yeáu töông ñöông caáp thaønh phoá taïi ñoâ thò, caáp xaõ taïi noâng thoân). Trong toá baét buoäc trong moâ hình quy hoaïch naøy. giai ñoaïn ñaàu tö xaây döïng, caùc ÑTVT ñöôïc quaûn lyù bôûi caùc Cô quan ñaàu tö phaùt trieån coâng do Chính phuû laäp ra bao goàm caùc ñaïi Quy hoaïch phaùt trieån ÑTVT taïi Vieät Nam dieän cuûa Chính phuû vaø chính quyeàn caùc ñòa phöông lieân quan. Quaù Tröôùc khi Quy hoaïch chung xaây döïng thuû ñoâ ñeán 2030, taàm nhìn trình quaûn lyù vaän haønh caùc ÑTVT sau khi xaây döïng xong ñöôïc aùp 2050 ñöôïc pheâ duyeät naêm 2011, treân thöïc teá chöa coù ÑTVT naøo duïng theo moâ hình thaønh phoá ñoäc laäp hoaëc “Coäng ñoàng ñoâ thò” ñöôïc quy hoaïch vaø xaây döïng taïi Vieät Nam. Tuy nhieân, trong moät bao goàm ñaïi dieän cuûa taát caùc caùc ñôn vò haønh chính (xaõ) lieân quan. soá ñoà aùn quy hoaïch vaø nghieân cöùu lieân quan ñeán quy hoaïch maïng Cô caáu toå chöùc, chöùc naêng nhieäm vuï cuûa Coäng ñoàng ñoâ thò ñöôïc löôùi caùc ñoâ thò trong vuøng Haø Noäi, caùc ñoâ thò mang daùng daáp cuûa phaùp luaät quy ñònh roõ trong Luaät vôùi 06 nhoùm chöùc naêng cuï theå, moâ hình quy hoaïch ÑTVT ñaõ ñöôïc nghieân cöùu ñeà xuaát. bao goàm: ❑ Phaùttrieån quy hoaïch kinh teá-vaên hoùa-xaõ hoäi ❑ Quy hoaïch khoâng gian coäng ñoàng ❑ Caân baèng xaõ hoäi veà nhaø ôû ❑ Chính saùch vôùi caùc khu phoá nhaïy caûm ❑ Quaûn lyù caùc dòch vuï coâng ích ❑ Chính saùch veà khoâng gian moâi tröôøng soáng. Vieäc taïo ra moâ hình Coäng ñoàng ñoâ thò (naèm trong Moâ hình lieân xaõ, trong ñoù Coäng ñoàng ñoâ thò aùp duïng cho khu vöïc ñoâ thò vaø Coäng ñoàng lieân xaõ aùp duïng cho khu vöïc noâng thoân) cuøng vôùi vieäc quy ñònh roõ caùc chöùc naêng nhieäm vuï cho pheùp taïo ra cô cheá phoái hôïp nhieàu ñòa phöông (naèm trong ñòa giôùi cuûa ÑTVT) trong coâng taùc ñieàu haønh vaø quaûn lyù phaùt trieån caùc ÑTVT taïi Phaùp. Caùc baøi hoïc kinh nghieäm veà quy hoaïch phaùt trieån vaø quaûn lyù ÑTVT taïi caùc nöôùc seõ goùp phaàn ñònh höôùng cho vieäc nghieân cöùu tìm ra moâ hình quaûn lyù phaùt trieån phuø hôïp cho caùc ñoâ thò Haø Noäi coù tính ñeán caùc ñaëc thuø phaùt trieån cuûa töøng ñoâ thò, phaân bieät roõ giöõa quaûn lyù ñoâ thò vaø noâng thoân, taêng cöôøng phaân caáp cho chính quyeàn ñoâ thò, huy ñoäng vaø phaùt huy vai troø cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá, xaõ hoäi tham gia ñaàu tö vaø quaûn lyù phaùt trieån caùc ÑTVT. Caùc yeáu toá soáng coøn ñeå phaùt trieån beàn vöõng moâ hình ÑTVT: ❑ Heä thoáng giao thoâng keát noái: Caùc ÑTVT phaûi ñöôïc keát noái vôùi ÑTTT baèng heä thoáng giao thoâng cô giôùi cao toác, giao thoâng coâng coäng nhö: Ñöôøng boä cao toác, Bus nhanh, ñöôøng saét ñoâ thò ñeå ñaûm baûo thôøi gian di chuyeån trong giôùi haïn hieäu quaû 30�45 phuùt söû Hình 6: Quy hoaïch thaønh phoá môùi Vónh Yeân trong Quy hoaïch chung duïng phöông tieän cô giôùi. Tuy nhieân, vieäc ñaàu tö heä thoáng giao thuû ñoâ Haø Noäi thôøi kyø 1968-1974 thoâng naøy ñoøi hoûi nguoàn voán ñaàu tö raát lôùn trong khi hieäu suaát söû (Nguoàn: Vieän Quy hoaïch xaây döïng Haø Noäi (HUPI)) SË 95+96 . 2018 11
Ñoà aùn Quy hoaïch môû roäng thuû ñoâ Haø Noäi naêm 1974: hoaïch chung xaây döïng khu CNC Hoøa Laïc ñöôïc Thuû töôùng Chính Trong giai ñoaïn töø 1968-1974, nhu caàu phaùt trieån môû roäng thuû phuû pheâ duyeät naêm 1998 laø nhöõng cô sôû ñaàu tieân hình thaønh neân ñoâ Haø Noäi ñöôïc ñaët ra. Ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa caùc chuyeân gia quy khu CNC Hoøa Laïc cuõng nhö laø yù töôûng ban ñaàu cho ÑTVT Hoøa hoaïch Lieân Xoâ, ñoà aùn Quy hoaïch môû roäng thuû ñoâ Haø Noäi leân phía Laïc ngaøy nay. Baéc soâng Hoàng ñöôïc nghieân cöùu trieån khai. Theo ñònh höôùng cuûa baûn quy hoaïch naøy, thuû ñoâ Haø Noäi seõ ñöôïc phaùt trieån leân phía Baéc Ñieàu chænh Quy hoaïch chung thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2020 Soâng Hoàng thoâng qua vieäc quy hoaïch thò traán Xuaân Hoøa thuoäc ñòa Ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät taïi Quyeát ñònh soá 108/1998/ phaän tænh Vónh Phuù phaùt trieån trôû thaønh thaønh phoá môùi Vónh Yeân vaø QÑ-TTg ngaøy 20/6/1998. Trong ñoù xaùc ñònh: ñöôïc keát noái vôùi thaønh phoá trung taâm Haø Noäi qua caàu Thaêng Long ❑ Cô caáu quy hoaïch khoâng gian bao goàm thaønh phoá trung taâm Haø ñöôïc xaây döïng môùi. Quy moâ daân soá thaønh phoá môùi Vónh Yeân vaø Noäi vaø caùc ñoâ thò thuoäc tænh Haø Taây, Vónh Phuùc, Baéc Ninh vaø Höng thaønh phoá trung taâm Haø Noäi ñöôïc ñeà xuaát theo 2 phöông aùn: Yeân trong baùn kính töø 30-50km. ❑ Phöông aùn 1: Haø Noäi: 1.000.000 ngöôøi; Vónh Yeân 700.000 ❑ Höôùng phaùt trieån laâu daøi cuûa TP.Haø Noäi chuû yeáu veà phía Taây, ❑ Phöông aùn 2: Haø Noäi 700.000 ngöôøi; Vónh Yeân 300.000. hình thaønh chuoãi ñoâ thò Mieáu Moân - Xuaân Mai - Hoøa Laïc - Sôn Taây (tænh Haø Taây), phía Baéc laø cuïm ñoâ thò Soùc Sôn (Haø Noäi) - Xuaân Hoøa - Ñaïi Laûi - Phuùc Yeân (tænh Vónh Phuùc) nhaèm khai thaùc caùc lôïi theá veà vò trí ñòa lyù, ñieàu kieän töï nhieân, cô sôû haï taàng... ❑ Ñeán 2020: Daân soá thaønh phoá trung taâm Haø Noäi laø 2,5 trieäu ngöôøi; Daân soá caùc ñoâ thò xung quanh khoaûng 2-2,5 trieäu ngöôøi. Chöông trình phaùt trieån toång theå ñoâ thò thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2020 do toå chöùc JICA - Nhaät Baûn taøi trôï (HAIDEP) naêm 2007: Trong khuoân khoå nghieân cöùu cuûa döï aùn naøy, laàn ñaàu tieân yù töôûng veà vieäc quy hoaïch caùc ñoâ thò caáp trung taâm vuøng xung quanh Haø Noäi, bao goàm: Ñoâ thò Meâ Linh, Baéc Ninh, Phuû Lyù vaø chuoãi ñoâ thò phía Taây bao goàm: Sôn Taây, Hoøa Laïc, Xuaân Mai, mang tính chaát nhö caùc ÑTVT cuûa Haø Noäi ñaõ ñöôïc ñeà xuaát. Nghieân cöùu neâu roõ neáu cöù taäp trung phaùt trieån vaøo Haø Noäi seõ daãn ñeán tình traïng quaù taûi veà haï taàng, uøn taéc giao thoâng ñoàng thôøi khoâng phaùt trieån ñöôïc caùc khu vöïc phuï caän, daãn ñeán tình traïng quaù cheânh leäch veà kinh teá-xaõ hoäi. Do ñoù vieäc phaùt trieån caùc ÑTVT laø giaûi phaùp caàn thieát. Ñònh höôùng hình thaønh caùc ÑTVT cuûa thaønh phoá Haø Noäi coù caùc lieân keát vaø hoäi nhaäp vôùi ñoâ thò trung taâm Haø Noäi veà caùc vaán ñeà: ❑ Hoäi nhaäp veà chöùc naêng: Caùc ÑTVT coù caùc chöùc naêng chieán löôïc roõ raøng boå sung cho Haø Noäi caàn ñöôïc phaùt trieån moät caùch hieäu quaû Hình 7: Quy hoaïch chung phaùt trieån ñoâ thò Hoøa Laïc - Xuaân Mai Nguoàn: Baùo caùo cuoái kyø Döï aùn Phaùt trieån ñoâ thò Hoøa Laïc - Xuaân Mai (Boä KH&ÑT, 1999) Döï aùn Phaùt trieån chuoãi ñoâ thò khu vöïc Hoøa Laïc vaø Xuaân Mai (Giai ñoaïn I) do Boä Keá hoaïch vaø ñaàu tö thöïc hieän naêm 1999. Khu vöïc Hoøa Laïc vaø Xuaân Mai naèm doïc theo Quoác loä 21A ñi qua caùc khu vöïc Sôn Taây - Hoøa Laïc - Xuaân Mai - Mieáu Moân. Döï aùn ñeà xuaát vieäc quy hoaïch moät “Chuoãi ñoâ thò nghieân cöùu môùi vaø ñaøo taïo” vôùi quy moâ daân soá khoaûng 500.000 ngöôøi, nhaèm xaây döïng moät trung taâm mang taàm quoác gia veà phaùt trieån nguoàn nhaân löïc vaø thuùc ñaåy khoa hoïc. Trong döï aùn naøy Khu CNC Hoøa Laïc ñoùng vai troø laø haït nhaân chính cuøng vôùi vieäc di dôøi Ñaïi hoïc quoác gia. Moät trung Hình 8: Chuoãi ñoâ thò Sôn Taây - Hoøa Laïc - Xuaân Mai - Mieáu Moân taâm nghieân cöùu vaø ñaøo taïo coâng ngheä cao caáp quoác gia ñöôïc ñeà trong ñoà aùn Ñieàu chænh QHCXD Haø Noäi ñeán naêm 2020 xuaát thaønh laäp taïi Khu CNC Hoøa Laïc. Döï aùn naøy cuøng vôùi Quy Nguoàn: QHCXD thuû ñoâ Haø Noäi ñeán naêm 2020 12 SË 95+96 . 2018
K h ∏ i n i ÷ m Hình 10: Quy hoaïch caáu truùc heä thoáng ñoâ thò Thaønh phoá Haø Noäi theo moâ hình ÑTVT. (Nguoàn: QHC xaây döïng thuû ñoâ Haø Noäi ñeán 2030, taàm nhìn 2050) Hình 9: Heä thoáng caùc ñoâ thò trong vuøng Haø Noäi theo caáu truùc ÑTVT trong trình phaùt trieån lan toûa cuûa khoâng gian ñoâ thò hoùa vaø taïo ra caùc cöïc ñeà xuaát cuûa Chöông trình phaùt trieån toång theå ñoâ thò Haø Noäi (HAIDEP) (Nguoàn: Baùo caùo Chöông trình HAIDEP, 2007) phaùt trieån ñoâ thò ñoàng ñeàu treân phaïm vi toaøn laõnh thoå thaønh phoá. trong phaïm vi baùn kính 30-50km töø Haø Noäi. Moâ hình ÑTVT khoâng phaûi laø moät moâ hình quy hoaïch môùi meû treân theá giôùi. Tuy nhieân, ñaây laø laàn ñaàu tieân moâ hình naøy ñöôïc aùp duïng ❑ Hoäi nhaäp veà khoâng gian: Caùc ÑTVT caàn ñöôïc keát noái vôùi Haø Noäi treân thöïc teá taïi Vieät Nam neân coù nhieàu thaùch thöùc phaûi giaûi quyeát bôûi maïng löôùi giao thoâng vaø heä thoáng tín hieäu hieäu quaû. trong quaù trình trieån khai ñaàu tö xaây döïng vaø quaûn lyù phaùt trieån caùc ñoâ thò. Caùc thaùch thöùc phaûi keå ñeán bao goàm: ❑ Hoäi nhaäp kinh teá-xaõ hoäi: Haø Noäi vaø caùc ÑTVT caàn ñaûm baûo duy trì phaùt trieån noâng nghieäp, tính beàn vöõng veà moâi tröôøng, taêng cöôøng 1. Xaây döïng keá hoaïch phaùt trieån caùc ÑTVT phuø hôïp vôùi quy moâ, phoái hôïp vôùi nhau veà caùc vaán ñeà kinh teá-xaõ hoäi nhö caáp nöôùc, quaûn tính chaát ñoâ thò lyù chaát thaûi, giao thoâng vaän taûi, giaùo duïc, lao ñoäng, vieäc laøm. Caùc ÑTVT cuûa Haø Noäi ñöôïc quy hoaïch treân cô sôû caùc trung taâm ñoâ thò hieän höõu hoaëc ñang hình thaønh coù tính chaát vaø quy moâ raát Do taïi thôøi ñieåm nghieân cöùu, thaønh phoá Haø Noäi chöa ñöôïc môû khaùc nhau: ÑTVT Sôn Taây - ñöôïc quy hoaïch treân cô sôû thò xaõ Sôn roäng neân caùc ñoâ thò phía Taây bao goàm: Sôn Taây, Hoøa Laïc, Xuaân Taây (tröôùc ñaây ñaõ töøng laø thaønh phoá Sôn Taây thuoäc tænh Haø Taây Mai chæ ñoùng vai troø laø caùc ÑTVT caáp Vuøng. Tuy khoâng ñöôïc pheâ cuõ); ÑTVT Soùc Sôn - treân cô sôû thò traán Soùc Sôn - huyeän Soùc Sôn, duyeät, nhöng baûn Quy hoaïch toång theå phaùt trieån ñoâ thò Haø Noäi ÑTVT Xuaân Mai hình thaønh treân cô sôû thò traán Xuaân Mai - huyeän laø nhöõng nghieân cöùu khoa hoïc ñaàu tieân taïo cô sôû cho vieäc quy Chöông Myõ; ÑTVT Phuù Xuyeân treân cô sôû thò traán Phuù Xuyeân - hoaïch caùc ÑTVT cuûa thaønh phoá Haø Noäi taïi Quy hoaïch chung huyeän Phuù Xuyeân. ÑTVT Hoøa Laïc coøn ñang trong quaù trình ñaàu thaønh phoá sau ñoù. tö xaây döïng treân cô sôû Khu Coâng ngheä cao Hoøa Laïc vaø Khu Ñaïi hoïc quoác gia. Quy hoaïch chung xaây döïng thuû ñoâ Haø Noäi ñeán 2030 vaø taàm nhìn Söï khaùc bieät naøy ñoøi hoûi phaûi coù caùc moâ hình vaø loä trình thöïc hieän 2050 phuø hôïp vôùi ñaëc thuø vaø möùc ñoä phaùt trieån cuûa töøng ñoâ thò cho quaûn QHCXD thuû ñoâ ñeán 2030, taàm nhìn 2050 ñaõ ñöôïc Thuû töôùng lyù phaùt trieån caùc ÑTVT trong töông lai. Chính phuû pheâ duyeät ngaøy 29/7/2011 (Quyeát ñònh 1259 QÑ/TTg). Trong ñoù ñeà ra ñònh höôùng caáu truùc ñoâ thò toaøn thaønh phoá theo moâ 2. Quaûn lyù ñòa giôùi haønh chính hình chuøm ñoâ thò vôùi 01 thaønh phoá trung taâm (ÑTTT) vaø 05 ÑTVT Ñòa giôùi caùc ÑTVT theo quy hoaïch coù söï choàng laán vôùi ñòa giôùi caùc (ÑTVT) cuøng caùc thò traán sinh thaùi. Caùc ÑTVT bao goàm: Soùc Sôn, ñôn vò haønh chính hieän höõu. Caùc ÑTVT Soùc Sôn, Xuaân Mai naèm Sôn Taây, Hoøa Laïc, Xuaân Mai, Phuù Xuyeân. loït trong ñòa giôùi cuûa caùc huyeän ngoaïi thaønh: Soùc Sôn, Chöông Muïc tieâu cuûa vieäc quy hoaïch caùc ÑTVT naøy laø nhaèm kieåm soaùt quaù Myõ. Tröôøng hôïp ÑTVT Phuù Xuyeân naèm treân ñòa giôùi 02 huyeän: SË 95+96 . 2018 13
Phuù Xuyeân vaø Thöôøng Tín; ÑTVT Hoøa Laïc naèm treân ñòa giôùi cuûa 03 huyeän: Thaïch Thaát, Quoác Oai, Ba Vì. Söï choàng laán veà ñòa giôùi haønh chính naøy seõ gaây ra khoâng ít khoù khaên cho coâng taùc phoái hôïp giöõa caùc ñôn vò trong coâng taùc trieån khai thöïc hieän caùc quy hoaïch vaø toå chöùc quaûn lyù haønh chính, phaùt trieån ñoâ thò taïi caùc ÑTVT trong thöïc tieãn. 3. Moâ hình toå chöùc quaûn lyù Veà maët lyù thuyeát, maëc duø coù söï phuï thuoäc veà chöùc naêng vôùi ñoâ thò trung taâm nhöng caùc ÑTVT vaãn laø nhöõng ñoâ thò ñaày ñuû veà maët caáu truùc ñoâ thò. Treân thöïc teá, caùc ÑTVT treân theá giôùi coù ñòa giôùi haønh chính, toå chöùc chính quyeàn vaø hoaït ñoäng nhö nhöõng thaønh phoá ñoäc laäp coù phaân caáp haønh chính ngang haøng vôùi caùc thaønh phoá trung taâm. Taïi Vieät Nam, do cô caáu toå chöùc boä maùy chính quyeàn ñòa phöông coù söï phaân bieät giöõa ñoâ thò vaø noâng thoân neân vieäc caùc ÑTVT ñöôïc quy hoaïch treân ñòa baøn caùc huyeän ngoaïi thaønh seõ taïo ra thaùch thöùc lôùn cho vieäc tìm ra moät moâ hình quaûn lyù vöøa phuø hôïp vôùi khuoân khoå phaùp lyù hieän haønh vöøa ñaùp öùng caùc yeâu caàu ñaëc thuø cuûa coâng taùc quaûn lyù phaùt trieån ñoâ thò phaân bieät vôùi quaûn lyù noâng thoân. Moâ hình “thaønh phoá trong thaønh phoá” ñoái vôùi caùc thaønh phoá tröïc thuoäc TW ñaõ ñöôïc Luaät hoùa nhöng chöa coù höôùng daãn cuï theå vaø tieàn leä aùp duïng. 4. Quaûn lyù phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò taïi khu vöïc Vaønh ñai xanh Moâ hình ÑTVT chæ phaùt huy ñöôïc hieäu quaû khi kieåm soaùt ñöôïc khoaûng caùch vaø quy moâ phaùt trieån cuûa caùc ÑTVT vaø ñoâ thò trung taâm. Nhöõng yeâu caàu phaùt trieån treân thöïc teá taïi caùc ñoâ thò veà phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi daãn ñeán vieäc raát khoù tuaân thuû caùc nguyeân taéc giôùi haïn veà phaùt trieån khoâng gian cuûa ÑTVT, ñoâ thò trung taâm, vaønh ñai xanh cuõng nhö caùc khu vöïc caùch ly khaùc. Treân thöïc teá ñoâ thò trung taâm vaãn seõ khoâng ngöøng môû roäng, caùc ÑTVT phaùt trieån chaäm chaïp do thieáu lôïi theá caïnh tranh, caùc khu vöïc caùch lyù daàn bò xoùa môø do vieäc môû roäng ñoâ thò hoùa taïi caùc ñoâ thò vaø vuøng noâng thoân vaø daãn ñeán moät ñaïi ñoâ thò seõ ra ñôøi. Caùc ÑTVT luoân ñöôïc hieåu laø nhöõng ñoâ thò coù quy moâ (daân soá) nhoû hoaëc vöøa, ñieàu ñoù coù nghóa laø caùc ÑTVT khoâng theå phaùt trieån moät caùch töï do. Neáu caùc ÑTVT phaùt trieån quaù lôùn thì ñoàng nghóa vôùi vieäc noù phaûi ñaûm baûo coù caùc chöùc naêng ñaày ñuû nhö moät ñoâ thò ñoäc laäp maø nhö vaäy söï phuï thuoäc caàn thieát veà maët chöùc naêng cuûa ÑTVT vôùi ÑTTT seõ khoâng coøn vaø ñoàng nghóa vôùi vieäc moâ hình ÑTVT maát ñi yù nghóa. Do vaäy vieäc xaùc ñònh ñöôïc quy moâ cuõng nhö ngöôõng phaùt trieån cho ÑTVT laø moät yeâu caàu quan troïng ñeå ñaûm baûo söï phaùt trieån oån ñònh cuûa caû heä thoáng ñoâ thò thaønh phoá. 5. Quaûn lyù phaùt trieån ñoàng boä treân toaøn heä thoáng ñoâ thò thaønh phoá Ñeå xaây döïng thaønh coâng moâ hình ÑTVT thì caàn coù moät khung phaùp lyù toaøn dieän treân quy moâ toaøn thaønh phoá (caáp tænh) nhaèm ñieàu tieát vieäc phaùt trieån caùc ÑTVT khoâng maâu thuaãn laãn nhau cuõng nhö maâu thuaãn vôùi ñoâ thò trung taâm veà chöùc naêng, quy moâ, lôïi ích… Ñoâ thò trung taâm thöôøng luoân coù lôïi theá phaùt trieån do coù lòch söû hình thaønh, vò trí, cô sôû haï taàng, nguoàn löïc toát trong khi caùc ñoâ thò haït nhaân bò haïn cheá veà chöùc naêng vaø quy moâ, chæ mang tính boå trôï vaø phuï thuoäc vaøo ñoâ thò trung taâm seõ raát khoù phaùt trieån, chöa keå ñeán söï caïnh tranh laãn nhau giöõa caùc ÑTVT. Vieäc kieåm soaùt phaùt trieån caùc ÑTVT vaø ÑTTT Haø Noäi hieän nay chæ döïa treân caùc quy hoaïch xaây döïng laø chöa ñuû, caàn thieát phaûi coù caùc coâng cuï phaùp lyù maïnh meõ cuøng vôùi caùc cô cheá chính saùch thuùc ñaåy. Keát luaän Caùc ÑTVT Haø Noäi töø yù töôûng ñeán quy hoaïch qua caùc thôøi kyø ñeàu nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà phaùt trieån ñoâ thò cuï theå cho thaønh phoá qua caùc giai ñoaïn phaùt trieån, ñaëc bieät laø qua caùc giai ñoaïn môû roäng ñòa giôùi haønh chính: 14 SË 95+96 . 2018
K h ∏ i n i ÷ m 1) Ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà an ninh quoác phoøng (Quy hoaïch chung tröôùc 1975) 2) Giaûm taûi maät ñoä phaùt trieån cho ñoâ thò trung taâm thaønh phoá Haø Noäi: Giaûm maät ñoä daân cö, maät ñoä xaây döïng; Khaéc phuïc tình traïng quaù taûi haï taàng ñoâ thò, haï taàng xaõ hoäi, xuoáng caáp veà chaát löôïng moâi tröôøng soáng (Quy hoaïch chung 1998) 3) Taïo ra khoâng gian môùi cho quaù trình môû roäng ñoâ thò: Giaûi quyeát vaán ñeà thieáu nhaø ôû, haï taàng kyõ thuaät ñaàu moái: Caùc khu xöû lyù chaát thaûi, nöôùc thaûi; Traïm ñaàu moái caáp nöôùc, ñieän; Nghóa trang caáp thaønh phoá...; Taïo theâm khoâng gian xanh, khoâng gian môû cho thaønh phoá (Quy hoaïch chung 2011). 4) Kieåm soaùt quaù trình ñoâ thò hoùa taïi caùc khu vöïc ngoaïi vi thaønh phoá: tình traïng xaây döïng nhaø ôû, nhaø xöôûng saûn xuaát böøa baõi, khoâng pheùp, khoâng theo quy ñònh, quy hoaïch daãn ñeán maát myõ quan chung, laán chieám ñaát noâng nghieäp; nguy cô hình thaønh caùc khu nhaø ôû oå chuoät; 5) Taïo ra caùc cöïc taêng tröôûng môùi cho thuû ñoâ: Hình thaønh caùc khu coâng nghieäp, coâng ngheä cao; Thu huùt döï aùn ñaàu tö döï aùn BÑS, ñaàu tö nöôùc ngoaøi... 6) Khaéc phuïc tình traïng phaùt trieån cheânh leäch giöõa khu vöïc noäi ñoâ vaø ngoaïi thaønh. Sau 8 naêm keå töø khi QHCXD thuû ñoâ ñöôïc pheâ duyeät ñeå ñi vaøo trieån khai, vieäc hình thaønh caùc ÑTVT cuûa TP. Haø Noäi môùi chæ döøng laïi ôû möùc ñoä ñònh höôùng quy hoaïch vaø chöa coù caùc böôùc trieån khai cuï theå treân thöïc teá. Vaán ñeà vöôùng maéc cô baûn veà moâ hình quaûn lyù ñôn vò haønh chính ñaõ ñöôïc giaûi quyeát vôùi vieäc Luaät Toå chöùc chính quyeàn ñòa phöông naêm 2015 ñaõ cho pheùp hình thaønh caùc ñôn vò haønh chính caáp thaønh phoá tröïc thuoäc Thaønh phoá tröïc thuoäc TW (moâ hình thaønh phoá trong thaønh phoá), tuy nhieân nhöõng khoù khaên trong ñaàu tö haï taàng keát noái vaø söï taêng tröôûng suït giaûm cuûa thò tröôøng BÑS, caùc döï aùn chieán löôïc bò chaäm tieán ñoä (Khu CNC Hoøa Laïc, Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi) laø nguyeân nhaân khieán cho vieäc ra ñôøi caùc ÑTVT ñaàu tieân taïi Haø Noäi vaø taïi nöôùc ta noùi chung coøn chöa coù böôùc ñoät phaù. Taøi lieäu Tham khaûo: 1. Nguyeãn Trung Duõng, Nghieân cöùu moâ hình quaûn lyù phaùt trieån ÑTVT TP.Haø Noäi”, Ñeà taøi caáp thaønh phoá, 2016. 2. C.B Purdom, The Building of Satellite towns, London, 1949. 3. Quy hoaïch vuøng Ile-de-France-coäng hoøa Phaùp. 4. Heä thoáng haønh chính cuûa Phaùp trong quy hoaïch ñoâ thò, Taøi lieäu Döï aùn IMV SË 95+96 . 2018 15
KINh NghIEäm thEá gIôùI DIEÃN ÑAØN vEà phAùt trIEåN Ñoâ thò vEä tINh NguyEÃN ÑAêNg SôN Ñoâ thò veä tinh vaø xu höôùng theá giôùi Ñoâ thò veä tinh (töông töï nhö caùc veä tinh nhaân taïo xoay quanh moät thieân theå), coù nghóa laø moät Phoù Vieän tröôûng ñoâ thò naøo ñoù naèm vaøo quyõ ñaïo cuûa moät thaønh phoá lôùn trung taâm. Coù luùc ngöôøi ta hieåu nhö Vieän Nghieân cöùu ñoâ thò & phaùt trieån haï taàng ñoâ thò ngoaïi thaønh hoaëc ñoâ thò môùi (new town) (ñeå ôû, ñeå saûn xuaát, ñeå nghæ ngôi). Moâ hình ñoâ thò veä tinh (satellite town) ra ñôøi vaøo cuoái theá kyû 19 cuøng vôùi yù töôûng thaønh phoá vöôøn cuûa Ebenser Howard (Anh) naêm 1898. Theo Howard thì thaønh phoá tuy coù theå coù tieän nghi toát vaø hoaït ñoäng vaên hoaù phong phuù nhöng noâng thoân laïi coù öu theá veà ñôøi soáng laønh maïnh vaø yeân tónh. Vì vaäy, chæ coù thaønh phoá vöôøn cuûa oâng môùi coù caû öu ñieåm cuûa ñoâ thò lôùn laãn lôïi theá cuûa noâng thoân, vaø thaønh phoá vöôøn ra ñôøi seõ laø ñoái töôïng dung hoaø ñöôïc nhöõng maâu thuaãn giöõa ñoâ thò vaø noâng thoân, baûo ñaûm cho con ngöôøi soáng moät cuoäc soáng haøi hoaø. Moâ hình “thaønh phoá vöôøn” cuûa Howard ñaõ coù nhöõng aûnh höôûng ñaùng keå cho hoïc thuyeát “ñoâ thò veä tinh” cuûa Raymond Unwinn, ngöôøi ñaõ tröïc tieáp thieát keá toång maët baèng thaønh phoá Letchworth cho Howard. Cuøng vôùi nhöõng kinh nghieäm cuûa mình trong khi xaây döïng thaønh phoá vöôøn cho Howard, oâng ñaõ vaän duïng theâm caùc quan nieäm “lyù luaän veà vuøng ñoâ thò” ñeå ñöa ra hoïc thuyeát “ñoâ thò veä tinh”. Naêm 1922, Raymond Unwinn coâng boá cuoán saùch “Thöïc tieãn quy hoaïch ñoâ thò”, ñaët cô sôû neàn moùng cho lyù thuyeát thaønh phoá veä tinh. Lyù luaän naøy seõ laø cô sôû cho vieäc thieát laäp moät maïng löôùi, caùc thaønh phoá nhoû bao quanh moät thaønh phoá lôùn, ngöôøi ta coù theå phaân taùn bôùt daân caùc ñoâ thò lôùn vaø baûo ñaûm cho trung taâm ñoâ thò phaùt trieån töông ñoái ñoäc laäp, nhaèm taïo ñieàu kieän soáng coù lôïi hôn cho ngöôøi daân ñoâ thò. Hoïc thuyeát “ñoâ thò veä tinh” ñaõ trôû thaønh cô sôû vaän duïng cho coâng taùc quy hoaïch xaây döïng caûi taïo vaø phaùt trieån caùc thaønh phoá lôùn taïi Anh, Myõ, Phaùp, Nga... sau chieán tranh theá giôùi thöù hai trong vieäc giaûi quyeát naïn “phình to” cuûa ñoâ thò vaø ñaõ ñaït ñöôïc thaønh coâng röïc rôõ, trong ñoù coù Letchword, Welwyn (London) vaø nhöõng coâng trình taïi nhieàu nöôùc khaùc trong ñoù coù Radburn (New York), Greenbelt (Washington), Cergy Pontoise, Saint-Quentin-en Yveline, Marne-la- Valle, Melun-Senart, Evry (Paris), Misenko (Maskva), Kopatna (Saint Peterburg)... Trong theá kyû 20 coù nhieàu cuoäc trao ñoåi tranh luaän veà khuynh höôùng ñoâ thò hoùa, song töïu trung coù 2 hình thaùi phaùt trieån ñoâ thò chính laø: taäp trung vaø phaân taùn hoaëc keát hôïp taäp trung vaø phaân taùn. 16 SË 95+96 . 2018
≥ ki’n Chuy™n gia & Nhµ qu∂n l˝ Ñoâ thò veä tinh laø moät thaønh phaàn cuûa hình thaùi ñoâ thò phaân taùn, ña Nhöõng khu ñoâ thò veä tinh môùi ôû caùc vuøng phuï caän cuûa khu trung taâm cöïc, ña trung taâm. Ñoái vôùi caùc thaønh phoá cöïc lôùn ngaøy nay thì “giaûi ñöôïc caùch bieät bôûi caùc vuøng noâng thoân vôùi nhöõng con ñöôøng cao toác phaùp quy hoaïch haøng ñaàu” ñeàu höôùng tôùi “moâ hình ñoâ thò phaân noái lieàn vôùi caùc cuïm ñoâ thò chính. Moãi khu ñoâ thò veä tinh ñeàu goàm khu taùn”. Veà phaân taùn ñoâ thò, phaân taùn daân cö laø neùt chung cuûa quan trung taâm vôùi haøng loaït caùc hoaït ñoäng buoân baùn vaø thöông maïi, caùc ñieåm phaân taùn ñoâ thò. Nguyeân nhaân cuûa phaân taùn coù theå khaùc nhau, dòch vuï y teá vaø giaùo duïc, caùc khu nhaø ôû taäp trung, caùc ngaønh coâng nguyeân nhaân cuûa traøo löu naøy coù haøng loaït höôùng: nghieäp phuïc vuï vaø kinh doanh, caùc khu vui chôi giaûi trí… Nhöõng ñoâ 1- Phaân taùn ñeå caûi thieän moâi tröôøng sinh hoïc cuûa thaønh phoá vaø caûi thò veä tinh naøy cuõng ñoùng vai troø nhö caùc khu ñònh cö môùi cho nhöõng thieän moâi tröôøng giao thoâng cuûa thaønh phoá. ngöôøi lao ñoäng, nhöõng ngöôøi coù theå haøng ngaøy ñi laøm trong trung taâm 2- Phaân taùn döïa vaøo noäi dung quan heä xaõ hoäi môùi: thuû tieâu maâu thaønh phoá baèng oâ toâ, xe bus hay taøu hoûa. thuaãn giöõa thaønh phoá vaø noâng thoân. Coù 2 höôùng: Coù quy ñònh daân cö toái ña cuûa moät thaønh phoá vaø phuû nhaän kieåu ñoâ thò taäp trung lôùn. Coù theå noùi ngaøy nay yù töôûng veà söï caân baèng, söï phaùt trieån song 3- Phaân taùn caên cöù vaøo tính öu vieät kinh teá cuûa phaân caáp saûn xuaát song nhaø ôû, vieäc laøm vaø coâng trình coâng coäng caøng trôû neân quan coâng nghieäp. Theo Mumford “Taäp trung khoâng phaûi laø daïng duy troïng, hy voïng coù theå phaân boá laïi daân cö töø ñoâ thò trung taâm. nhaát cuûa moïi tieáp xuùc maø neân taïo nhöõng khu toång hôïp khoâng lôùn bao goàm: saûn xuaát, ôû vaø dòch vuï”. Vieäc xaây döïng caùc thaønh phoá veä tinh xung quanh caùc thaønh phoá hieän höõu ngaøy caøng xa hôn so vôùi thaønh phoá meï hieän höõu. Bôûi trình ñoä khoa hoïc, kyõ thuaät ngaøy caøng tieán boä thì khoaûng caùch xa gaàn giôø ñaây ñaõ caûi thieän raát nhieàu baèng caùc phöông tieän giao thoâng hieän ñaïi nhö ñöôøng saét moät ray, taøu ñieän ngaàm… Maët khaùc, söï phaùt trieån vöôït baäc cuûa coâng ngheä thoâng tin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát cuûa cuoäc caùch maïng 4.0 ñaõ ñöa con ngöôøi trôû neân “gaàn nhau hôn” duø ñang ôû raát xa nhau haøng traêm kilomet. Caùc ngaønh coâng nghieäp ñöôïc xeùt treân bình dieän roäng hôn vôùi nhöõng ngaønh “coâng nghieäp khoâng khoùi” môùi ñaõ laø tieàn ñeà kinh teá cho vieäc xaây döïng caùc khu laøm vieäc vôùi nhöõng ngaønh ngheà môùi. Trong khi ñoù thaønh phoá hieän höõu thì ñang quaù taûi, baùn kính phuïc vuï khoâng coøn phuø hôïp vôùi naêng löïc phuïc vuï. Maët khaùc, caùc vaán ñeà veà “baûo toàn” ngaøy caøng ñöôïc quan taâm thì vieäc caûi Hình 1: Moâ hình phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò phaân taùn hoaëc ña cöïc taïo phaùt trieån thaønh phoá baèng caùch thaùo dôõ caùc khu cuõ trong thaønh (Nguoàn: “Infrastructure Provision of Transitional Urban Villages of Ahmedabad: an Evaluative Study” Dave Seema, 2000) phoá, xaây döïng caùc khu môùi ngaøy caøng ñöôïc xem xeùt thaän troïng hôn. Vì theá, vieäc tieán haønh xaây döïng caùc thaønh phoá môùi trôû thaønh moät giaûi Moâ hình phaùt trieån ñoâ thò veä tinh ñöôïc hieåu trong hoïc thuaät veà ñoâ phaùp hôïp lyù cho vieäc caûi taïo vaø phaùt trieån thaønh phoá hieän höõu. thò cuûa Phöông Taây laø phaùt trieån caùc thaønh phoá nhoû vaø trung bình xung quanh thaønh phoá trung taâm vaø chuùng ñöôïc lieân keát vôùi thaønh Hieän nay, xu höôùng phaùt trieån ñoâ thò veä tinh laø moät xu höôùng chung phoá trung taâm baèng heä thoáng giao thoâng hoaøn thieän. Heä thoáng giao cuûa caùc thaønh phoá lôùn treân theá giôùi. Moâ hình ñoâ thò veä tinh treân theá giôùi thoâng naøy cho pheùp nhieàu ngöôøi daân soáng trong caùc ñoâ thò veä tinh khaù phoå bieán: New York, Washington, Portland (Myõ), Vancouver, coù theå di chuyeån vaøo ñoâ thò trung taâm deã daøng, coù theå ñi laøm vaø veà Ottawa (Canada), Paris, Lion, Nante (Phaùp), Rotterdam (Haø Lan), trong ngaøy. Giöõa ñoâ thò trung taâm vaø caùc ñoâ thò veä tinh thöôøng laø caùc Matxcova, Saint Peterburg (Nga), Delhi, Bombay (AÁn Ñoä), Tokyo, vaønh ñai xanh. Caùc thaønh phoá trung taâm theo moâ hình ñoâ thò veä tinh Osaka, Nagoya (Nhaät Baûn), Seoul (Haøn Quoác), Manila (Philippine), bò giôùi haïn bôûi caùc khu vöïc phaùt trieån (khoâng theå môû roäng hôn), xem Jakarta (Indonesia), Kulua Lumpur (Malaysia)... nhö ranh giôùi phaùt trieån (growth boundary), ñeå khoâng bieán thaønh moät ñoâ thò khoång loà. Kinh nghieäm cho thaáy: moãi ñoâ thò veä tinh coù Caùc nguyeân taéc quy hoaïch caùc khu ñoâ thò veä tinh chöùc naêng vaø ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäi khaùc nhau, coù moät ñoäng löïc Theo kinh nghieäm cuûa Phaùp, muïc tieâu cuûa quy hoaïch khu ñoâ thò roõ raøng vaø thöïc chaát moãi thaønh phoá phaûi coù chieán löôïc vôùi nhöõng keá môùi bao goàm: hoaïch khaû thi veà taøi chính. ■ Öu tieân, daønh söï töï do löïa choïn cho caùc thò daân nhaát laø caùc thò daân ngoaïi thaønh veà caùc lónh vöïc: löïa choïn vieäc laøm, löïa choïn loaïi vaø Quy moâ ñoâ thò veä tinh khoaûng 10 ngaøn ngöôøi ñeán 400 ngaøn ngöôøi, khung caûnh sinh soáng, löïa choïn nôi mua haøng, löïa choïn caùc hình khoaûng caùch toái öu giöõa caùc ñoâ thò veä tinh vôùi ñoâ thò trung taâm giao thöùc giaûi trí... do vaäy quy hoaïch caàn coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng. ñoäng khoaûng 30-50km. ■ Sau ñoù cho moïi ngöôøi ñöôïc tieáp caän caùc taøi nguyeân thieân nhieân Trong hình thaùi ñoâ thò phaân taùn, ña trung taâm: Khu trung taâm thöôøng cuûa caùc khu vöïc nhö caây xanh, maët nöôùc vaø taäp trung ñöôïc caùc trôû neân roäng lôùn veà dieän tích ñeán möùc chæ coù ít khaû naêng ñeå xaây döïng khuynh höôùng töï nhieân veà quy hoaïch. nhöõng cô sôû phaùt trieån môùi, vaø trôû neân khoâng theå quaûn lyù noåi veà maët giao thoâng. Chaát löôïng moâi tröôøng suy giaûm, oâ nhieãm ñoâ thò taêng leân, ■ AÙp duïng moät sô ñoà duy yù chí (neáu khoâng coù ñaëc ñieåm naøy thì baûn thieáu cô sôû haï taàng ñaày ñuû ñeå ñoái phoù vôùi taêng daân soá trong thaønh ñoà cuøng seõ trôû neân voâ duïng), nhöng vaãn mang tính thöïc teá (neáu phoá. Khu trung taâm coù theå phaân boá laïi daân cö cho caùc khu ñoâ thò khoâng coù tính chaát naøy, raát khoù coù theå thöïc hieän baèng haønh ñoäng), môùi, ñoâ thò veä tinh ñeå giaûm uøn taéc giao thoâng vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. vaø taäp trung ñöôïc caùc khuynh höôùng töï nhieân vaøo quy hoaïch ñoâ thò. SË 95+96 . 2018 17
■ Caàn coù moät khoâng gian naêng ñoäng, nghóa laø coù theå ñaùp öùng ñöôïc söï taêng tröôûng nhanh choùng hôn (ñieàu maø ngöôøi ta e ngaïi) hoaëc chaäm hôn (ñieàu naøy ñaõ xaûy ra) so vôùi döï kieán… Caùc nguyeân taéc lôùn veà quy hoaïch khu ñoâ thò môùi: 1- Vieäc öu tieân hình thaønh caùc trung taâm cuûa khu ñoâ thò môùi, caû taïi khu ngoaïi thaønh hieän höõu (ñeå taùi cô caáu laïi nôi naøy), laãn caû khu môû roäng khoâng gian (caùc thaønh phoá môùi trong töông lai). Söï löïa choïn naøy khoâng phaûi töï thaân maø coù, nhaát laø vaøo trong giai ñoaïn maø cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa cô giôùi hoùa ñi laïi, ta laïi chöùng kieán söï luïi taøn cuûa caùc trung taâm thaønh phoá Myõ, vaø ta laïi döï ñoaùn söï tieán trieån töông töï taïi chaâu AÂu. Caùc trung taâm ñoâ thò môùi ñöôïc xem nhö laø phöông tieän ñaëc bieät ñeå khoâi phuïc söï töï do löïa choïn (trong coâng vieäc mua saém giaûi trí...). 2- Vieäc toå chöùc ñoâ thò hoùa doïc theo caùc truïc öu tieân, töông öùng vôùi caùc muïc tieâu veà vieäc tieáp caän khoâng gian thieân nhieân (thieân nhieân ñöôïc giöõ laïi taïi caùc truïc ñöôøng naøy), veà tính hieän thöïc (giôùi haïn vieäc ñoâ thò hoùa treân caùc truïc ñöôøng ñònh saün), veà tính naêng ñoäng (caùc truïc coù theå phaùt trieån ít nhieàu theo caùc nhu caàu hieän höõu). 3- Söï môû roäng khoâng gian vuøng ñoâ thò ñeå tröïc dieän vôùi yeâu caàu thöïc. 4- Vieäc môû roäng caùc goaït ñoäng cuûa trung taâm veà khu ngoaïi vi ñeå goùp phaàn giaûm ñi söï ñi laïi giöõa nôi ôû vaø nôi laøm (söï ñi laïi luaân Caáu truùc ñoâ thò Haø Noäi trong töông lai phieân), vaø taùi laäp söï töï do löïa choïn nôi laøm. 5- Maïng löôùi xa loä vaø vaän taûi coâng coäng nhanh, moät maïng löôùi toác haønh vuøng, ñeå taïo söï töï do löïa choïn (veà hình thöùc vaän taûi, caû veà nôi laøm vieäc, nôi ôû, nôi mua saém, nôi giaûi trí...). Vaø laàn nöõa söï löïa choïn naøy khoâng phaûi töï thaân, nhaát laø vaøo thôøi ñieåm maø caùc “chuyeân gia” veà vaän taûi (nhaát laø kyõ sö caàu ñöôøng) ñaùnh giaù laø vaän taûi coâng coäng ñaõ caùo chung vaø mô töôûng “taïo moät thaønh phoá phuø hôïp vôùi xe hôi”. Tuy nhieân, phaùt trieån ñoâ thò veä tinh khoâng coøn laø moät höôùng môùi baøi toaùn quy hoaïch treân theá giôùi, maø laø vaán ñeà thöïc hieän vì vaäy caàn bieát nhöõng kinh nghieäm thaát baïi cuûa caùc quoác gia ñi tröôùc nhö: chi phí quaù nhieàu (Tokyo), bò ñoâ thò trung taâm nuoát chöûng do quaù gaàn trung taâm (Hong Kong, Singapore), khoâng giaûm ñöôïc daân soá töø ñoâ thò trung taâm do quaù xa trung taâm (Seoul, Delhi)... laø baøi hoïc cho caùc quoác gia ñi sau, phaûi tìm caùch thoaùt khoûi tình traïng naøy. Höôùng phaùt trieån ñoâ thò veä tinh ôû Vieät Nam Hình 2: TP.HCM ña trung taâm Hieän nay, phaùt trieån ñoâ thò veä tinh cuõng laø moät xu höôùng chung cuûa saùch quy hoaïch ñoâ thò nhieàu tham voïng. Kinh nghieäm cuûa Phaùp, caùc ñoâ thò lôùn ôû nöôùc ta nhö Haø Noäi, TP.HCM. cho ñeán nhöõng naêm 1960, cho thaáy moät quy hoaïch ñoâ thò toát seõ trôû ■ Quy hoaïch chung TP Haø Noäi coù 5 ñoâ thò veä tinh: Hoøa Laïc (hieän neân voâ hieäu neáu khoâng kieåm soaùt ñöôïc yeáu toá ñaát ñai. môùi chæ ñang phaùt trieån khu coâng ngheä cao Hoøa Laïc), Sôn Taây, Xuaân Mai, Phuù Xuyeân vaø Soùc Sôn. Kinh nghieäm veà “taäp trung vaø taùi ñieàu chænh ñaát ñai” laø coù hieäu quaû. ■ Quy hoaïch chung TP.HCM coù 2 ñoâ thò veä tinh: ñoâ thò Taây Baéc Theo kinh nghieäm cuûa Nhaät Baûn: Khaùi nieäm cô baûn veà ñieàu chænh Cuû Chi (hieän nay ñang trieån khai nhöng coøn chaäm) vaø ñoâ thò Caûng ñaát ñai, coù nghóa laø chia seû lôïi ích vaø chi phí phaùt trieån moät caùch Hieäp Phöôùc Nhaø Beø (hieän nay chæ môùi phaùt trieån khu coâng nghieäp coâng baèng giöõa caùc beân coù lôïi ích lieân quan bao goàm caø thaønh phaàn vaø caûng Hieäp Phöôùc). coâng coäng laø moät phöông phaùp phaùt trieån daân chuû vaø coù theå phaùt huy hieäu quaû trong cô cheá thò tröôøng. Ñieàu kieän tieân quyeát ñeå phaùt trieån caùc ñoâ thò veä tinh laø ñaát ñai Trong khi caùc theå cheá quy hoaïch khoâng phaùt huy hieäu quaû nhö Vaán ñeà ñaát ñai thöôøng ñöôïc xem nhö laø vieân ñaù caûn trôû moïi chính mong muoán cuûa caùc nhaø quy hoaïch trong vieäc quaûn lyù taêng tröôûng 18 SË 95+96 . 2018