Theo dõi kết quả điều trị nhiễm khuẩn huyết ‐ choáng nhiễm khuẩn bằng động học của procalcitonin

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 4 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> THEO DÕI KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ NHIỄM KHUẨN HUYẾT‐ <br /> CHOÁNG NHIỄM KHUẨN BẰNG ĐỘNG HỌC CỦA PROCALCITONIN <br /> Lê Xuân Trường*, Nguyễn Thanh Bảo*, Nguyễn Thị Băng Sương*, Vũ Kiều Diễm Trinh**,  <br /> Trần Thị Hương Lý*** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Nhiễm khuẩn huyết (NKH)‐choáng nhiễm khuẩn là một bệnh lý nặng, tỷ lệ tử vong cao. Để <br /> đánh giá điều trị kháng sinh có đáp ứng hay không trong thời gian sớm nhất trước khi có những dấu hiệu đáp <br /> ứng lâm sàng, y văn thế giới đề cập đến procalcitonin (PCT), một chỉ tố sinh học mới có thể theo dõi việc đáp ứng <br /> hay không đáp ứng trong sử dụng kháng sinh. <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang hàng loạt trường hợp và tiến cứu ở các bệnh <br /> nhân có tuổi từ 16 đến 94 đang điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM và Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang tỉnh <br /> Kiên giang từ tháng 01/2013 đến tháng 6/2014. Gồm các bệnh nhân NKH, cấy máu dương tính (n=150 TH). <br /> Định  lượng  PCT  bằng  phương  pháp  miễn  dịch  phát  quang  (ILMA),  thuốc  thử  hãng  BRAHMS‐PCT,  máy <br /> Lumat LB 9507 của Đức.  <br /> Kết quả: Giá trị trung vị của PCT ở nhóm NKH = 12,58 (0,09‐448,2)ng/ml. Ở nhóm NKH đáp ứng với <br /> điều  trị  KS:  trung  vị  của  PCT  thay  đổi  từ  11,46  (0,10‐182,0)ng/ml  →  8,41  (0,2‐135,1)ng/ml  →  3,01  (0,08‐<br /> 78,26)ng/ml → 0,90 (0,07‐23,11)ng/ml. Sự thay đổi giữa các lần xét nghiệm có ý nghĩa thống kê (p0,05). <br /> Kết luận: Có thể theo dõi kết quả điều trị kháng sinh trên các bệnh nhân NKH bằng động học của PCT. <br /> Nồng độ PCT giảm khi bệnh nhân đáp ứng với điều trị kháng sinh. Khi không đáp ứng với điều trị kháng sinh, <br /> nồng độ PCT tăng hoặc thay đổi nhưng sự khác biệt giữa các lần xét nghiệm không có ý nghĩa thống kê. <br /> Từ khóa: procalcitonin, nhiễm khuẩn huyết.  <br /> <br /> ABSTRACT <br /> DIAGNOSTIC VALUE AND TREATMENT MONITORING OF PROCALCITONIN IN SEPSIS <br />  AND SEPTIC SHOCK  <br /> Le Xuan Truong, Nguyen Thanh Bao, Nguyen Thi Bang Suong, Vu Kieu Diem Trinh, <br />  Tran Thi Huong Ly * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ No 4 ‐ 2014: 107 ‐ 111 <br /> Back ground: Sepsis and septic shock is the serious illness and mortality rate is high. Diagnosis depends on <br /> blood culture but it is slow and low positive. On the other way, antibiotic treatment almost depends on physical <br /> experience at the first time. This problem leads non response to antibiotic treatment. In order to estimate antibiotic <br /> treatment have response or haven’t response in early time before clinical signals change in order to change early <br /> antibiotic treatment. The aim of the study is to confirm diagnostic value of procalcitonin and follow‐up in sepsis <br /> and septic shock by the kinetic of procalcitonin. <br /> Material and method: Research 150 septic patients (positive blood culture) with ages from 16 to 94 at Cho <br /> Ray Hospital, HoChiMinh City and General Hospital Kien Giang, Kien Giang province from Jan 2013 to Jun <br /> 2014. Procalcitonin quantitative analysis by BRAHMS‐PCT‐LIA, Lumat LB 9507, Germany. <br /> <br /> * Đại học Y Dược TP.HCM, ** Bệnh viện Đa Khoa Kiên Giang, *** Trường Cao Đẳng Y tế Kiên Giang <br /> Tác giả liên lạc: TS. Lê Xuân Trường <br />  ĐT: 01269872057 <br /> Email: lxtruong57@yahoo.com <br /> <br /> 107<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 4 * 2014<br /> <br /> Results: Mean value of serum PCT in septic patients is 12.58ng/ml. Follow‐up of kinetic of PCT <br /> who respond well to antibiotic treatment, mean value of PCT1 before antibiotic treatment is 11.46ng/ml <br /> (10‐182); after 1 day of antibiotic treatment PCT2 is 8.41ng/ml (0.2‐135.1); after 2 days of antibiotic <br /> treatment  PCT3  is  3.01ng/ml  (0.08‐78.26);  after  6  days  of  antibiotic  treatment  PCT4  is  0.90ng/ml <br /> (0.07‐23.11). The changes of kinetic of PCT at group non response to antibiotic treatment: PCT1: 21.02 <br /> ng/ml (0.09‐448.2) → PCT2: 19.61 ng/ml (0.11‐310) → PCT3: 3.19 ng/ml (0.68‐87.88) → PCT4: 4.12 <br /> ng/ml (0.82‐92.35). There are no differences in PCT levels between groups, (p>0.05).  <br /> Conclusion: Mean value of serum PCT in septic patients is high. The kinetic of PCT can follow‐up <br /> treatment  in  sepsis,  septic  shock.  PCT  concentration  decreases  when  patients  response  to  antibiotic <br /> treatment and PCT concentration increases or change but no differences when patients non response to <br /> antibiotic treatment. <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Nhiễm  khuẩn  huyết  (NKH)  là  một  bệnh  lý <br /> nặng, tỷ lệ tử vong cao, triệu chứng lâm sàng đa <br /> dạng,  đôi  khi  không  điển  hình.  Chẩn  đoán  xác <br /> định dựa vào cấy máu, nhưng kết quả cấy máu <br /> thì chậm và dương tính thấp. Mặc khác, những <br /> nghiên cứu gần đây cho thấy việc xuất hiện các <br /> chủng  vi  khuẩn  kháng  thuốc  đối  với  một  số <br /> kháng  sinh  trong  nhiễm  khuẩn  bệnh  viện  nói <br /> chung  và  NKH‐choáng  nhiễm  khuẩn  nói  riêng <br /> ngày một gia tăng(1,3,4,5,6,9,11). <br /> Một trong những hậu quả của việc gia tăng <br /> kháng  thuốc  là  do  điều  trị  kháng  sinh  không <br /> phù  hợp  và  đây  là  một  yếu  tố  quan  trọng <br /> quyết định tỷ lệ tử vong ở bệnh viện. Việc lựa <br /> chọn kháng sinh ban đầu trước khi có kết quả <br /> xét  nghiệm  vi  sinh,  các  nhà  lâm  sàng  thường <br /> dựa  vào  kinh  nghiệm  tức  là  dựa  vào  tần  suất <br /> các  loại  vi  khuẩn  gây  ra  nhiễm  khuẩn  bệnh <br /> viện đang lưu hành và tình hình kháng thuốc <br /> của chúng. Chiến lược sử dụng kháng sinh ban <br /> đầu  theo  kinh  nghiệm  hiện  nay  là  lựa  chọn <br /> kháng sinh phổ rộng đủ mạnh, bao phủ phần <br /> lớn các tác nhân gây bệnh. Sau khi có kết quả <br /> xét  nghiệm,  kháng  sinh  sẽ  điều  chỉnh  lại  cho <br /> phù hợp. Tuy nhiên trong NKH‐choáng nhiễm <br /> khuẩn  vấn  đề  chẩn  đoán  đúng  và  việc  lựa <br /> chọn  đúng  kháng  sinh  là  yếu  tố  quan  trọng <br /> hàng đầu, khẩn cấp(7,10,12). <br /> Để giải quyết vấn đề trên, gần đây y văn thế <br /> giới đã đề cập đến một chỉ điểm sinh học mới là <br /> <br /> 108<br /> <br /> procalcitonin  (PCT),  PCT  có  thể  giúp  các  nhà <br /> lâm sàng có thể theo dõi được việc đáp ứng hay <br /> không đáp ứng trong việc sử dụng kháng sinh, <br /> Để đánh giá đầy đủ vai trỏ của PCT trong chẩn <br /> đoán cũng như theo dõi đáp ứng điều trị kháng <br /> sinh  (KS)  trong  nhiễm  khuẩn  huyết‐choáng <br /> nhiễm khuẩn, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề <br /> tài này(2,7,8,9,10). <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Gồm  những  bệnh  nhân  NKH  có  tuổi  ≥  16. <br /> Thời gian thực hiện đề tài từ tháng 01/2013 đến <br /> tháng  6/2014  tại  Bệnh  viện  Chợ  Rẫy  TP.Hồ  Chí <br /> Minh  và  Bệnh  viện  Đa  khoa  Kiên  Giang‐Tỉnh <br /> Kiên Giang. <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Thiết  kế  nghiên  cứu:  mô  tả  cắt  ngang  hàng <br /> loạt trường hợp và tiến cứu. <br /> Cỡ mẫu được tính là những bệnh nhân NKH <br /> nhập  vào  2  bệnh  viện  ở  khoảng  thời  gian  trên. <br /> Lấy  mẫu 4  lần  để  làm động  học,  lần  1:  lúc  mới <br /> nhập viện trước khi điều trị kháng sinh (PCT1), <br /> lần 2: sau 24 giờ điều trị kháng sinh (PCT2), lần <br /> 3:  sau  48  giờ  điều  trị  kháng  sinh  (PCT3),  lần  4: <br /> sau 6 ngày điều trị kháng sinh (PCT4). <br /> Phương  pháp  định  lượng:  sử  dụng  test <br /> BRAHMS‐PCT  LIA.  Máy  Lumat  LB  9507  của <br /> Đức. <br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 18.0. <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 4 * 2014<br /> <br /> ‐ N.N.Tuấn(6): trước và sau 72 giờ điều trị KS <br /> trung  vị  PCT  của  nhóm  NKH  thay  từ  9,9ng/ml <br /> → 6,3ng/ml và nhóm choáng nhiễm khuẩn thay <br /> đổi từ 62,9ng/ml → 7,1ng/ml.  <br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN <br /> Theo dõi động học của PCT để xem việc sử <br /> dụng  kháng  sinh  ban  đầu  có  phù  hợp  không <br /> để  thay  đổi  phát  đồ  điều  trị  trong  thời  gian <br /> sớm nhất. <br /> <br /> ‐  L.X.Trường(5):  trước  và  sau  điều  trị  KS  2 <br /> ngày,  6  ngày  trung  vị  của  PCT  thay  đổi  từ <br /> 7,13ng/ml → 1,23ng/ml → 0,35ng/ml. <br /> <br /> Nồng độ PCT ở nhóm NKH đáp ứng với điều <br /> trị kháng sinh <br /> <br /> Nồng độ PCT ở nhóm NKH không đáp ứng với <br /> <br /> Bảng 1. Nồng độ PCT (ng/ml) thay đổi trước và sau <br /> điều trị ở nhóm NKH đáp ứng với điều trị kháng sinh <br /> PCT<br /> N<br /> Trung<br /> bình<br /> Trung vị<br /> Nhỏ nhất<br /> Lớn nhất<br /> p<br /> <br /> T1<br /> 95<br /> 22,23 ±<br /> 32,84<br /> 11,46<br /> 0,10<br /> 182,0<br /> <br /> T2<br /> 95<br /> 15,25 ±<br /> 24,72<br /> 8,41<br /> 0,20<br /> 135,1<br />