Tiểu luận bài tập nhóm: Vai trò của việt Nam đối với ASEAN trên lĩnh vực anh ninh-chính trị-ngoại giao

Chia sẻ: Bcjxc Gdfgf | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

219
lượt xem 29
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự kiện Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ bảy của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) vào ngày 28/7/1975 không chỉ đánh dấu một bước ngoặt quan trong trong tiến trình hội nhập của Việt Nam mà còn là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử phát triển của Hiệp hội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận bài tập nhóm: Vai trò của việt Nam đối với ASEAN trên lĩnh vực anh ninh-chính trị-ngoại giao

Tiểu luận Vai trò của việt Nam đối với ASEAN trên lĩnh vực anh ninh-chính trị-ngoại giao MỤC LỤC MỤC LỤC .............................................................................................................. 1 1
LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................ 3 NỘI DUNG ............................................................................................................. 5 1. Việt Nam gia nhập ASEAN xét từ góc độ an ninh-chính trị.............................. 5 2. Những đóng góp của Việt Nam trong lĩnh vực an ninh-chính trị-ngoại giao ..... 6 2.1. Thúc đẩy tiến trình thống nhất Đông Nam Á trong một tổ chức hợp tác khu vực chung ......................................................................................................... 6 2.2. Tham gia tích cực vào các chương trình hợp tác sẵn có của ASEAN .......... 8 2.3. Đóng góp quan trọng cho sự hình thành các sáng kiến, cơ chế hợp tác mới của ASEAN ..................................................................................................... 10 2.4. Góp phần mở rộng quan hệ ngoại giao và hợp tác quốc tế của ASEAN với các nước bên ngoài ......................................................................................... 12 3. Những thuận lợi và thách thức mới đặt ra cho Việt Nam trên lĩnh vực an ninh- chính trị-ngoại giao ............................................................................................ 12 3.1. Thuận lợi.................................................................................................. 12 3.2. Thách thức ............................................................................................... 14 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 15 Danh mục tài liệu tham khảo ................................................................................. 16 2
LỜI NÓI ĐẦU Sự kiện Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ bảy của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) vào ngày 28/7/1975 không chỉ đánh dấu một bước ngoặt quan trong trong tiến trình hội nhập của Việt Nam mà còn là một dấu mốc quan trọng trong lịch sử phát triển của Hiệp hội. Lần đầu tiên Việt Nam tham gia một tổ chức khu vực có nội dung hợp tác phong phú, sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực như chính trị-an ninh, kinh tế và chuyên ngành. Sự kiện lịch sử quan trọng này đã thể hiện rõ quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong việc triển khai đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, chính sách đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, đặc biệt là chính sách chủ động hội nhập khu vực và quốc tế theo đúng tinh thần của Đại hội VII (1991). Việc Việt Nam gia nhập ASEAN cũng mở ra một trang mới của lịch sử ASEAN. Đánh giá về sự kiện này, Bộ trưởng Bộ ngoại giao Indonesia khi đó nhấn mạnh: “Chúng ta vừa chứng kiến một sự kiện trọng đại trong niên sử của ASEAN. Việc kết nạp Việt Nam vào gia đình ASEAN có ý nghĩa to lớn hơn nhiều, chứ không phải chỉ là việc tăng số lượng thành viên từ sáu lên bảy”. Mười bốn năm đã trôi qua kể từ ngày việc Nam đặt chân lên con tàu ASEAN. Khoảng thời gian trên tuy chưa dài nhưng cũng đủ để đánh giá vai trò và những đóng góp của Việt Nam đối với sự phát triển của ASEAN. Không ai có thể phủ nhận vai trò tích cực của Việt Nam đối với ASEAN trong mọi lĩnh vực từ chính trị, kinh tế đến hợp, văn hóa, xã hội. Tuy nhiên, trong bài viết này tôi chỉ xin tập trung vào phân tích những đóng góp của Việt Nam đối với ASEAN trong lĩnh vực an ninh-chính tri-ngoại giao. Trước khi đi vào đánh giá vai trò của Việt Nam trong lĩnh vực này, bài viết sẽ phân tích bản chất của việc Việt Nam gia nhập ASEAN qua lăng kính an ninh-chính trị, để từ đó thấy rõ hơn triển vọng vai trò của Việt Nam trong lĩnh vực hợp tác này của ASEAN. 3
Do còn nhiều hạn chế trong nhận thức nên chắc chắn bài viết còn nhiều thiếu xót. Rất mong nhận được sự đóng góp của thầy và các bạn để bài viết được hoàn thiện hơn. Hà nội, ngày 21 tháng 4 năm 2009 Sinh viên Quách Thị Huyền 4
NỘI DUNG 1. Việt Nam gia nhập ASEAN xét từ góc độ an ninh-chính trị Trong tuyên bố thành lập ASEAN năm 1967, các yếu tố kinh tế, văn hóa và xã hội là trọng tâm hợp tác của ASEAN. Các mục tiêu chung nêu trong tuyên bố tập trung vào lĩnh vực này. Chỉ có một mục tiêu đề cập phần nào đến hợp tác chính trị- an ninh bằng cụm từ “góp phần thúc đẩy hòa bình và ổn định khu vực bằng việc tôn trọng công lý và nguyên tắc pháp luật”. Tuy nhiên, thực tiễn lại cho thấy chính hợp tác an ninh-chính trị mới thực sự là động lực để ASEAN ra đời. Việc Việt Nam gia nhập vào ASEAN phần nào đó cũng chịu sự tác động của yếu tố an ninh-chính trị. Chiến tranh lạnh kết thúc, vai trò của ASEAN trong chiến lược phát triển của các nước lớn suy giảm. Do vậy, ASEAN có nhu cầu phải tạo ra một hình ảnh mới ở khu vực Đông Nam Á. Bên cạnh đó, với xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, buộc các nước ASEAN phải chuyển trọng tâm sang hợp tác kinh tế, mở cửa thị trường buôn bán. Điều này rất cần một môi trường chính trị ổn định. Việc kết nạp Việt Nam vào Hiệp hội cũng không nằm ngoài tính toán này. Việt Nam có đường lối độc lập tự chủ và là nước đứng thứ hai về mặt dân số, đứng thứ tư về diện tích ở Đông Nam Á. Do vậy, Việt Nam luôn là một nhân tố quan trọng đối với hòa bình và ổn định khu vực. Các nước sáng lập ra ASEAN nhận thấy việc đảm bảo chính trị-an ninh ở Đông Nam Á không thể thực hiện nếu thiếu vắng thành viên Việt Nam. Vì vậy, trong Hội nghị Ngoại trưởng lần thứ 27 của ASEAN tổ chức tại Băng Cốc từ ngày 22-27/7/1994, các nước ASEAN đã bày tỏ sự nhất trí khi đưa ra tuyên bố tập thể sẵn sàng kết nạp Việt Nam thành thành viên chính thức của ASEAN. Về phía Việt Nam, đặt trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn do hệ quả của chiến tranh cũng như trước xu hướng toàn cầu hóa thì việc gia nhập ASEAN là chính là một cơ hội tốt để tạo dựng một môi trường thuận lợi cho việc triển khai đường lối mở cửa cũng như phục vụ nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, việc gia nhập ASEAN góp phần nâng cao vị thế quốc tế cũng như 5
tạo dựng một hình ảnh mới cho đất nước. Việt Nam gia nhập ASEAN là hoàn toàn đúng đắn và phù hợp với chủ trương của Đại hội Đảng VII: “ Việt Nam sẵn sàng là bạn là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển”. Như vậy có thể thấy, trên cơ sở an ninh-chính trị, Việt Nam và các nước ASEAN đã gặp nhau và tìm được tiếng nói chung, hai bên cùng có lợi. ASEAN nhận thấy sức mạnh của Hiệp hội được tăng cường trên lĩnh vực an ninh, chính trị nếu kết nạp Việt Nam. Còn Việt Nam nhận thấy tham gia vào ASEAN sẽ góp phần tạo dựng môi trường an ninh, chính trị ổn định để phát triển đất nước. 2. Những đóng góp của Việt Nam trong lĩnh vực an ninh-chính trị-ngoại giao 2.1. Thúc đẩy tiến trình thống nhất Đông Nam Á trong một tổ chức hợp tác khu vực chung Trong thời kì Chiến tranh lạnh, quan hệ giữa các nước ASEAN với các nước trong khu vực cụ thể các nước Đông Dương là quan hệ mang tính chất đối đầu, bị chi phối bởi hệ tư tưởng: ASEAN đi theo con đường phát triển tư bản chủ nghĩa và Đông Dương phát triển lên chủ nghĩa xã hội. Sự tồn tại của hai khối đối lập nhau về hệ tư tưởng, chính trị và kinh tế-xã hội trong một Đông Nam Á về địa lý không chỉ ngăn cản các nước trong khu vực phát triển các quan hệ hòa bình, hợp tác với nhau, bổ sung các nguồn lực cho nhau để cùng phát triển mà còn tạo cơ hội cho các thế lực bên ngoài có lợi ích trong một Đông Nam Á bị chia rẽ và xung đột, can thiệp vào công việc nội bộ của khu vực. Vì vậy, trong Tuyên bố Băng Cốc năm 1967, các nước sáng lập ra ASEAN đã bày tỏ mong muốn biến ASEAN trở thành mái nhà chung của toàn khu vực. Tuy nhiên, do nhiều lý do khác nhau mà mong muốn này đã không thể hiện thực hóa cho tới khi Chiến tranh lạnh kết thúc. Sau Chiến tranh lạnh, quan hệ giữa Việt Nam nói riêng và ba nước Đông Dương nói chung với các nước ASEAN đã cải thiện đáng kể. Việc Việt Nam chủ động giải quyết vấn đề Campuchia đã tạo ra một bước ngoặt mang tính đột phá trong quan hệ giữa Việt Nam với ASEAN. Đặc biệt, việc Việt Nam gia nhập ASEAN vào ngày 18/7/1995 đã mở ra thời kỳ mới cho ASEAN, chấm dứt tình trạng chia rẽ, đối đầu căng thẳng 6
trong khu vực và thực hiện ước mơ biến ASEAN thành một thực thể gồm 10 quốc gia Đông Nam Á sống trong hữu nghị, hợp tác láng giềng, hội nhập khu vực và quốc tế. Sự tham gia của Việt Nam vào Hiệp hội đã chứng tỏ khả năng dung nạp các quốc gia có chế độ chính trị-xã hội khác nhau của ASEAN. Đồng thời, những lợi ích chính trị mà Việt Nam nhận được từ tư cách thành viên ASEAN đã khích lệ các nước còn lại của Đông Nam Á vững tâm gia nhập Hiệp hội. Rõ ràng, sự tham gia của Việt Nam vào tổ chức ASEAN đã phá vỡ tất cả rào cản vốn từng tồn tại trước đây giữa các nước trong khu vực và tạo ra con đường rộng mở cho các nước còn lại của Đông Nam Á trong tiến trình hội nhập khu vực và quốc tế. Nếu Việt Nam phải mất 11 năm khi Brunei gia nhập ASEAN (1984) thì các nước Lào, Mianma (1997) và Campuchia (1999) chỉ mất 2 năm để trở thành thành viên thứ 8, 9 và 10. Với việc Việt Nam sau đó là Lào, Mianma và Campuchia lần lượt gia nhập tổ chức, ASEAN thực sự trở thành một tổ chức của cả khu vực Đông Nam Á. ASEAN không chỉ mạnh lên về số lượng mà còn cả ở ý chí và lòng quyết tâm hội nhập của tất cả các thành viên. Nhờ có sự thống nhất trên mà trong những năm qua ASEAN đã đưa lại cho khu vực nhiều lợi ích quan trọng đặc biệt trong lĩnh vực an ninh-chính trị-ngoại giao. Các nước ASEAN đã tìm được tiếng nói chung cho việc giải quyết các vấn đề liên quan đến an ninh và ổn định khu vực. Ngoài ra, vị thế của ASEAN nói chung và từng thành viên nói riêng, đã được nâng cao hơn trong nền chính trị khu vực và quốc tế. 7
2.2. Tham gia tích cực vào các chương trình hợp tác sẵn có của ASEAN Ngay từ khi chưa ra nhập ASEAN, Việt Nam đã kí Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác (TAC, còn gọi là Hiệp ước Bali 1992) và tham gia ngay từ đầu Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF). TAC được coi là bộ nguyên tắc ứng xử trong quan hệ giữa các nước trong khu vực. Hiện nay, Việt Nam cùng với các nước ASEAN đang tích cực vận động các nước ngoài khu vực tham gia, nhất là các bên đối thoại của ASEAN nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc: nước ngoài khu vực không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước Đông Nam Á. Từ năm 1998 đến năm 2000, Việt Nam cùng với các nước ASEAN soạn thảo Quy chế hoạt động của Hội đồng tối cao của Hiệp ước TAC trên cơ sở giữ vững những nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội. Hội đồng tối cao TAC của Hiệp ước TAC được coi là một cơ chế đầu tiên của ASEAN để giải quyết thông qua cơ chế khu vực, tránh sự can thiệp của bên ngoài. Trong quá trình soạn thảo Quy chế, Việt Nam luôn chú trọng tới nguyên tắc “đồng thuận” và “không can thiệp vào công việc nội bộ”. Nhờ đó, một loạt vấn đề vướng mắc trong quan hệ giữa các nước thành viên với nhau cũng như các nước trong tổ chức ASEAN và các nước ngoài khu vực được giải quyết một cách ổn thỏa. Bằng chứng cho vấn đề này là việc kết nạp Campuchia vào tổ chức ASEAN và Mianma vào ASEM hoặc là những tranh chấp về biển Đông giữa Trung Quốc và các nước ASEAN mà Việt Nam và Philippin là hai nước được giao trọng trách khởi thảo những vấn đề liên quan đến cách ứng xử của các bên ở biển Đông. Với sự nỗ lực của của cả Việt Nam và Philippin, đến tháng 12/2002, các nước ASEAN và Trung Quốc đã đạt được sự nhất trí trong việc thông qua Tuyên bố về quy tắc ứng xử biển Đông. Sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tổ chức thành công Hội nghị Cấp cao ASEAN-6 tại Hà Nội (12/1998), giúp ASEAN duy trì đoàn kết, hợp tác và củng cố vị thế quốc tế trong lúc Hiệp hội đang ở thời điểm khó khăn nhất do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính năm 1997, nhất là việc hoàn tất ý tưởng một ASEAN-10. Đồng thời, Hội nghị thông qua Chương trình Hành động Hà Nội (HPA) để thực hiện Tầm nhìn ASEAN 2020. 8
Hai năm sau đó, Việt Nam đảm nhận cương vị Chủ tịch Ủy ban thường trực ASEAN (ASC) khóa 34 từ tháng 7-2000 đến tháng 7-2001và đã tổ chức thành công hàng loạt Hội nghị cấp Bộ trưởng quan trọng của ASEAN tại Hà Nội năm 2008. Ở cương vị Chủ tịch ASC, Việt Nam đã chủ động định hướng hoạt động của Hiệp hội vào hướng ưu tiên hiện nay là thu hẹp khoảng cách phát triển và giúp đỡ các thành viên mới khả năng liên kết khu vực. Việc xác định chủ đề cho Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 34 là vì một ASEAN “ổn định, đoàn kết, tăng cường liên kết và mở rộng hợp tác với bên ngoài” do Việt Nam nêu lên đã được các nước ASEAN và các bên đối thoại của ASEAN hoan nghênh. Đặc biệt, Tuyên bố Hà Nội về thu hẹp khoảng cách phát triển thông qua tại Hội nghị đã mang dấu ấn Việt Nam, vừa đáp ứng nhu cầu ASEAN muốn tăng cường liên kết nội khối, vừa phục vụ thiết thực nhu cầu vươn lên, phát triển theo kịp các nước ASEAN của bốn nước thành viên mới Campuchia, Lào, Mianma và Việt Nam. Tuyên bố đã tiếp tục trở thành tài liệu định hướng quan trọng cho hoạt động hợp tác của ASEAN trong nhiều năm tới. Việt Nam là thành viên tham gia tích cực Diễn đàn khu vực ASEAN. Với tư cách là nước sáng lập ra ARF, Việt Nam đã góp phần xây dựng ARF trở thành một diễn đàn đối thoại quan trọng về an ninh khu vực, kiên trì đấu tranh giữ vững các tính chất, nguyên tắc của Diễn đàn và duy trì vai trò chủ đạo của ASEAN. Khi đưa ra các quyết sách về các vấn đề trọng đại, nhất là những vấn đề liên quan đến định hướng phát triển tương lai của Hiệp hội, tiếng nói của Việt Nam luôn được các nước lắng nghe, nể trọng. Đặc biệt, trên cương vị chủ tịch ARF, Việt Nam đã tích cực chủ động triển khai các hoạt động theo các chức năng nhiệm vụ của mình và có nhiều đóng góp quan trọng vào việc tăng cường hơn nữa sự đoàn kết nhất trí trong ASEAN, thúc đẩy sự hợp tác về mọi mặt giữa các nước ASEAN và giữa ASEAN với các nước và các bên đối thoại, nhất là hợp tác Đông Á. Đặc biệt, trong tình hình ASEAN đang gặp một số khó khăn do tác động của toàn cầu hóa, kinh tế các nước đang phục hồi nhưng còn chưa vững chắc, một số nước có khó khăn nội bộ có thể tác động tình hình ổn định chung của khu vực, Việt Nam luôn coi trọng việc duy trì và bảo vệ hòa bình ổn định trong khu vực thông qua vai trò chủ đạo của ASEAN 9
trong Diễn đàn ARF, kiên trì củng cố sự đoàn kết ASEAN trên cơ sở giữ vững những nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội. Mặt khác, Việt Nam luôn đề cao nhiệm vụ trọng tâm là đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả hợp tác nhiều mặt trong ASEAN, nhất là hợp tác kinh tế và hợp tác thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên, đồng thời tranh thủ mở rộng quan hệ đối ngoại với các nước, các tổ chức và các khu vực khác. 2.3. Đóng góp quan trọng cho sự hình thành các sáng kiến, cơ chế hợp tác mới của ASEAN Tham gia vào ASEAN, Việt Nam không chỉ tham gia vào các chương trình hợp tác sẵn có mà Việt Nam còn có nhiều đóng góp có giá trị được ASEAN chấp nhận. Trong Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 5 (12/1998) sáng kiến của nước ta về hợp tác phát triển các vùng nghèo liên quốc gia dọc hành lang Đông-Tây thuộc lưu vực sông Mê Công ở Lào, Capuchia và Đông Bắc Thái Lan nhằm xóa đói giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách giữa các nước và các vùng trong lãnh thổ Hiệp hội đã được chấp nhận và đưa vào Chương trình Hành động Hà Nội. Càng tham gia vào các hoạt động của ASEAN, Việt Nam càng có khả năng bộc lộ được những khả năng tiềm ẩn của mình. Các sáng kiến mà Việt Nam đưa ra ngày càng có tầm vóc chiến lược và sức sống lâu dài hơn. Một trong những sáng kiến đó là Tuyên bố Hà Nội về thu hẹp khoảng cách phát triển nhằm tăng cường liên kết ASEAN do Việt Nam đưa ra tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 34 tổ chức tại Hà Nội vào tháng 7/2001. Trong bản Tuyên bố trên, các nhà lãnh đạo ASEAN đã bày tỏ “quyết tâm thúc đẩy hợp tác có hiệu quả và giúp đỡ lẫn nhau thông qua các nỗ lực chung nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên ASEAN”. Việt Nam luôn là quốc gia có sáng kiến hay đưa ra trong các cuộc họp. Tại Hội nghị APEC-11 “Thế giới của sự khác biệt: Đối tác vì tương lai” tổ chức tại Băng Cốc, Thái Lan (20-21/10/2003), Việt Nam đã đưa ra hai sáng kiến: thứ nhất, cần tăng cường hợp tác đầu tư cho cân bằng với hợp tác thương mại nhằm thúc đẩy đầu tư nội khối APEC, trong đó dành ưu tiên đầu tư vào ASEAN; thứ hai, đưa ra một số biện pháp cụ thể triển khai kế hoạch hành động hỗ trợ các doanh nghiệp vừa, 10
nhỏ và “siêu nhỏ”, trong đó có việc đề xuất thành lập Quỹ xây dựng năng lực hỗ trợ các doanh nghiệp “siêu nhỏ”. Chỉ 4 năm sau khi gia nhập APEC, Việt Nam đã đề xuất đăng cai Hội nghị cấp cao APEC-14 vào năm 2006 và được APEC ủng hộ. Đặc biệt, năm 2004, trong các ngày 7-9 tháng 10 Việt Nam với tư cách là nước chủ nhà đã tổ chức thành công Hội nghị Diễn đàn cấp cao hợp tác Á-Âu lần thứ 5 (ASEM-5) tại Hà Nội. Tại Hội nghị này, với nhiều sáng kiến đưa ra và những nỗ lực hoạt động đóng góp vào kết quả chung, chúng ta đã làm đẹp thêm hình ảnh một nước Việt Nam năng động, ổn định, giàu tiềm năng , đáng tin cậy và đang chủ động hội nhập quốc tế theo tinh thần Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hoà bình và phát triển. Gần đây, Việt Nam đã tích cực và chủ động trong việc đóng góp nội dung cho “Tuyên bố Bali II" và "Dự thảo Cộng đồng ASEAN” nhằm hình thành Tuyên bố và Kế hoạch hành động của Cộng đồng An ninh ASEAN. Việt Nam cho rằng, cách tiếp cận An ninh toàn diện với việc khẳng định sự ổn định của chính trị-xã hội, tăng trưởng kinh tế với thu hẹp khoảng cách phát triển, xóa đói giảm nghèo làm nền tảng và cơ sở đảm bảo sự bền vững của Cộng đồng An ninh ASEAN (ASC). Ý kiến, đề xuất này được các nước ASEAN nhất trí, và được nhấn mạnh trong Hành động của Cộng đồng An ninh ASEAN. Ngoài ra, Việt Nam đã vận động nhiều nước khác đề cao chủ quyền quốc gia, đưa vào văn kiện ASC những cụm từ hoặc tuyên bố mạnh mẽ như "các nước ASEAN không để lãnh thổ của mình được phép sử dụng vào mục đích chống phá các nước khác; cũng không cho phép can thiệp quân sự từ bên ngoài vào dưới bất kỳ hình thức và biểu hiện nào". Đây là một trong những tuyên bố mạnh mẽ nhất của ASEAN từ trước tới nay về chính trị và an ninh. Sáng kiến gần đây nhất của nước ta vào sự phát triển của ASEAN là sáng kiến xây dựng Cộng đồng văn hóa-xã hội ASEAN. Với việc đề xuất sáng kiến này, Việt Nam đã góp phần hoàn tất cơ sở lý luận cho việc xây dựng Cộng đồng ASEAN dựa trên 3 trụ cột là Cộng đồng An ninh, Cộng đồng kinh tế và Cộng đồng văn hóa-xã hội. 11
2.4. Góp phần mở rộng quan hệ ngoại giao và hợp tác quốc tế của ASEAN với các nước bên ngoài Sự tham gia một cách có hiệu quả của Việt Nam trong ASEAN đã góp phần quan trọng cho việc mở rộng hợp tác của ASEAN với các đối tác bên ngoài, nhất là các đối tác và láng giềng của Việt Nam. Điều này được thể hiện bằng việc Việt Nam đã góp phần làm tăng mối quan hệ giữa ASEAN và Trung Quốc, ASEAN và Liên bang Nga, ASEAN và Ấn Độ, ASEAN và EU. Cùng với quan hệ Việt -Trung được cải thiện nhanh chóng trong thập niên qua, vị thế địa lý chiến lược và sự phát triển năng động của Việt Nam thực sự đã và đang đóng góp một phần quan trọng làm cho ASEAN-Trung Quốc xích lại gần nhau hơn, hiểu biết và hợp tác nhiều hơn. Hơn nữa, cùng với sự lớn mạnh của ASEAN, Việt Nam đã và đóng vai trò không nhỏ trong cân bằng chiến lược và ảnh hưởng giữa các nước lớn. Việt Nam mở rộng quan hệ với Mỹ và Nhật Bản và Trung Quốc trên một phương diện nào đó đã cùng các nước ASEAN lợi dụng mâu thuẫn giữa các nước lớn trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương để các nước lớn kiềm chế nhau nhằm bảo vệ hòa bình an ninh khu vực. Với chủ đề làm cho Hợp tác Á-Âu trở nên thực chất và sống động hơn, Hội nghị ASEM-5 được tổ chức tại Hà Nội tháng 10/2004 đã góp phần cải thiện hình ảnh và tình đoàn kết của ASEAN. Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc thuyết phục các đối tác EU chấp thuận kết nạp Mianma, một trong 3 thành viên mới của ASEAN, vào ASEM. Điều này đã góp phần duy trì sự thống nhất và hòa thuận trong ASEAN. 3. Những thuận lợi và thách thức mới đặt ra cho Việt Nam trên lĩnh vực an ninh-chính trị-ngoại giao 3.1. Thuận lợi 12
Thứ nhất, vị thế của ASEAN ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế với những cơ chế hợp tác chặt chẽ hơn. ASEAN không chỉ quan tâm phát triển mối quan hệ giữa các nước trong nội bộ mà còn tích cực, chủ động mở rộng mối quan hệ với nhiều nước ngoài khu vực. Điều này sẽ góp phần tạo ra sự thăng bằng trong hợp tác khu vực và quốc tế, giúp ASEAN vừa tăng cường tính mở, vừa duy trì được bản sắc, phong cách ứng xử truyền thống của mình, làm tăng khả năng phòng ngừa và tiến tới giải quyết các xung đột có thể xảy ra trong tương lai. Điều này phù hợp với chính sách và lợi ích trước mắt cũng như lâu dài của Việt Nam. Thứ hai, sự gia tăng giành ưu thế kiểm soát địa-chính trị giữa các nước lớn tại Đông Nam Á, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc cùng với cơ hội phát triển của thể chế thương mại tự do đa phương, song phương về một mặt nào đó, cũng mở rộng cơ hội hợp tác và tăng sức “mặc cả” của ASEAN trong các vấn đề quốc tế khu vực. Điều này sẽ có lợi cho Việt Nam - nước có vị trí chiến lược, đang thu hút sự chú ý của các nước lớn. 13
3.2. Thách thức Bên cạnh những thuận lợi trên, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức mới về an ninh-chính trị mà Việt Nam cần phải vượt qua để tham gia đầy đủ và có hiệu quả cao hơn vào hoạt động của ASEAN, tương xứng với vị trí và vai trò của mình trong Hiệp hội: Thứ nhất, ASEAN vốn được biết đến với những nguyên tắc hoạt động đã trở thành tượng trưng cho tổ chức như nguyên tắc nhất trí, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng...Tuy nhiên, với những diễn biến gần đây ở Campuchia, những nguyên tắc trên dường như đang bị thử thách. Thứ hai, với 10 nước thành viên rất khác nhau về diện tích, dân số, trình độ phát triển, thể chế chính trị, tôn giáo... tính đa dạng của ASEAN về các mặt kinh tế chính trị, văn hoá và lợi ích an ninh... càng lớn và điều đó không khỏi tác động đến quá trình phát triển tiếp theo của ASEAN như: sự phức tạp hơn để đạt được sự nhất trí ASEAN về những vấn đề kinh tế, an ninh, sự dung hoà giữa các lợi ích quốc gia và lợi ích chung của khu vực, những thời hạn khác nhau về thực hiện AFTA, những khả năng khác nhau trong tham gia vào các hoạt động chung của ASEAN... Sự phức tạp đó cũng chính là điều mà Việt Nam cần phải lưu ý xử lý trong tương lai liên quan đến việc giải quyết các vấn đề trong khuôn khổ ASEAN. Thứ ba, Việt Nam cùng với Malaysia, Philippin và Brunei có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở biển Đông-một khu vực không những có nhiều ý nghĩa chiến lược đối với các nước ASEAN mà còn đối với nhiều nước lớn và khu vực Châu Á- Thái Bình Dương. Mặc dù các nước ASEAN và Trung Quốc đã kí kết Tuyên bố về quy tắc ứng xử Biển Đông (12/2002) nhưng khi xảy ra sự việc cụ thể thì không phải nước nào cũng có phản ứng hoặc phản ứng như nhau, do đó tạo ra sự không nhất trí trong Hiệp hội mà bên ngoài có thể lợi dụng. 14
KẾT LUẬN Mười bốn năm đã trôi qua kể từ ngày Việt Nam gia nhập ASEAN. Với những gì mà Việt Nam đã đóng góp cho ASEAN trên tất cả các lĩnh vực đặc biệt là lĩnh vực an ninh-chính trị-ngoại giao, chúng ta hoàn toàn có quyền tự hào về một đất nước năng động, tích cực hội nhập. Việt Nam đã thực sự trở thành một hạt nhân đoàn kết, một nhân tố quan trọng của hòa bình, hợp tác khu vực và là một đối tác tin cậy, đóng góp thực chất vào những vấn đề có ý nghĩa quan trọng cho tương lai ASEAN. Những đóng góp quan trọng của Việt Nam đối với sự phát triển và lớn mạnh của ASEAN đã được bạn bè quốc tế ghi nhận. Việc Việt Nam gia nhập ASEAN và hội nhập ngày càng sâu hơn vào tổ chức này cũng đã đem lại nhiều lợi ích cho ta trên phương diện an ninh-chính trị-ngoại giao, song cũng đặt nước ta trước nhiều thách thức to lớn phải nỗ lực vượt qua. Việt Nam với vai trò và vị trí đang được củng cố trong hợp tác an ninh-chính trị-ngoại giao, càng cần phải tiếp tục nắm giữ vai trò chủ động, khéo léo để đảm bảo vị thế và cân bằng lợi ích trong khuôn khổ hợp tác này. 15
Danh mục tài liệu tham khảo 1. Trung tâm Dữ kiện-Tư liệu TTXVN. Vai trò của Việt Nam trong ASEAN, Nxb. Thông tấn, Hà nôi, năm 2005 2. Nguyễn Duy Quý (chủ biên). Tiến tới một ASEAN hòa bình, ổn định và phát triển vững bền. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001 3. Vũ Dương Ninh (chủ biên). Việt Nam-ASEAN: quan hệ song phương và đa phương. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004 4. Phạm Đức Thành-Trần Khánh (đồng chủ biên). Việt Nam ASEAN nhìn lại và hướng tới, Nxb. Khoa học xã hôi, Hà nội, 2006 5. Vũ Khoan. Việt Nam và ASEAN, trích Chính sách đối ngoại Việt Nam II- TS. Nguyễn Vũ Tùng biên soạn, Học viện ngoại giao, Hà nội, năm 2007 6.http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/Preview/PrintPreview.aspx?co_id=305 69&cn_id=34848 7.http://www.mofa.gov.vn/vi/nr040807104143/nr040807105001/ns050726093 643 8. http://vietnamnet.vn/chinhtri/2007/08/726889/ 16