TIỂU LUẬN: Quản lý và điều phối về ý nghĩa

Chia sẻ: Tulip_12 Tulip_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

84
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Điều phối được giải thích là “làm cho dễ dàng” hoặc “khiến cho quy trình được suôn sẻ”. Theo đó điều phối viên có trách nhiệm lập kế hoạch, hướng dẫn và quản lý để đảm bảo rằng mọi người đều tham gia đóng góp và chuẩn bị cho sự kiện ở mức tốt nhất.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TIỂU LUẬN: Quản lý và điều phối về ý nghĩa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG …………….. ---------- TIỂU LUẬN Quản lý và điều phối về ý nghĩa
COORDINATED MANAGEMENT OF MEANING (QUAÛN LYÙ ÑIEÀU PHOÁI VEÀ YÙ NGHÓA) (Barnett Pearce vaø Vernon Cronen) I. Sô löôïc veà taùc giaû 1. W. Barnett Pearce Barnett Pearce hieän laø giaùo vieân, coá vaán, nhaø lyù thuyeát hoïc. Oâng ñaõ coá vaán vôùi coäâng ñoàng vaø caùc toå chöùc, coá vaán trong caùc cuoäc hoïp rieâng tö cuõng nhö laø caùc cuoäc hoïp mang tính coäng ñoàng, huaán luyeän giaùo sö ôû phía Baéc vaø phía Nam nöôùc Myõ, Chaâu Aâu, Chaâu AÙ, Chaâu Uùc vaø Chaâu Phi. OÂng laø giaùo sö cuûa tröôøng Human and Organization Development, laø thaønh vieân cuûa Public Dialogue Consortium, vaø laø ngöôøi coäng taùc quan troïng cuûa hieäp hoäi Pearce. 1 Veà trình ñoä:2 - 1965: toát nghieäp cöû nhaân taïi tröôøng Cao ñaúng Carson- Newman. - 1968: toát nghieäp thaïc só taïi tröôøng Ohio. - 1969: laáy baèng tieán só veà giao tieáp taïi tröôøng Ohio. Quaù trình coâng taùc:3 - 1969 – 1972: giaùm ñoác hieäp hoäi giaùo sö cuûa chöông trình giao tieáp. - 1972 – 1975: oâng thuoäc hieäp hoäi giaùo sö taïi ÑH Kentucky. - 1975 – 1990: giaùo sö vaø laø tröôûng khoa giao tieáp taïi ÑH Masschusetts, Amherst. - Naêm 1989: oâng laø coá vaàn taïi ban Cao ñaúng Linacre, ÑH Oxford - 1997: giaùo sö, tröôøng phaùt trieån toå chöùc vaø con ngöôøi, ÑH Fielding. 1 http://www.humiliationstudies.org/whoweare/board03.php, tr.1. 2 http://russcomm.ru/eng/rca_school/pearce_eng.shtml, tr.3. 3 http://russcomm.ru/eng/rca_school/pearce_eng.shtml, tr.2,3. Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 1 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
- 1997: giaùo sö vaø laø tröôûng khoa giao tieáp thuoäc tröôøng ÑH Loyola, Chicago. - Töø naêm 1997: laø giaùo sö, tröôøng Human and Organization Development. Moät soá taùc phaåm tieâu bieàu1 Oâng ñöôïc bieát ñeán qua söï phaùt trieån lyù thuyeát giao tieáp, oâng ñaõ vieát ñöôïc 7 quyeån saùch vaø hôn 100 baøi baùo. Moät trong soá nhöõng taùc phaåm ñoù laø: - Kimberly A. Pearce and W. Barnett Pearce (2001) "The Public Dialogue Consortium's school-wide dialogue process: A communication approach to develop citizenship skills and enhance school climate" in Communication Theory, 11, 105-123 - Kimberly A. Pearce and W. Barnett Pearce (2001) "The Public Dialogue Consortium's school-wide dialogue process: A communication approach to develop citizenship skills and enhance school climate" in Communication Theory, 11, 105-123 - W. Barnett Pearce (1998), "On Putting Social Justice in the Discipline of Communication and Putting Enriched Concepts of Communication in Social Justice Research and Practice," in Journal of Applied Communication Research, 26: 272-278 - W. Barnett Pearce and Kimberly A. Pearce (2004), "Taking a communication approach to dialogue," in Anderson, R., Baxter, L. & Cissna, K. (Eds.) Dialogue: Theorizing Difference in Communication, pp. 39-56. Thousand Oaks, CA: Sage; - W. Barnett Pearce (2003), "Civic Maturity: Musings about a Metaphor," in Peter Park & Robert Silverman (Eds.), Fielding Graduate Institute Action Research Symposium: Alexandria, Virginia July 23-24, 2001 - W. Barnett Pearce (2001), "Toward a National Conversation about Public Issues," in William F. Eadie and 1 http://russcomm.ru/eng/rca_school/pearce_eng.shtml, tr.3. Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 2 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
Paul E. Nelson (Eds.),The Changing Conversation in America: Lectures from the Smithsonian, pp. 13-38. Sage - W. Barnett Pearce and Stephen Littlejohn, Moral Conflict: When Social Worlds Collide, Sage, 1997 - W. Barnett Pearce, Interpersonal Communication: Making Social Worlds, HarperCollins, 1994 - Michael Weiler and W. Barnett Pearce, Eds., Reagan and Public Discourse in America, University of Alabama Press, 1991 - Uma Narula and W. Barnett Pearce, Eds., Cultures, Politics and Research Methods: An International Assessment of Field Research Methods, Erlbaum, 1990 - W. Barnett Pearce, Communication and the Human Condition, Southern Illinois University Press, 1989. 2. Vernon Cronen Ñòa chæ: Department of Communication Machmer Hall, University of, Amherst, Massachusetts, 10003. Tel: (413) 545-368; (413)545-1311 (vaên phoøng chính) Veà trình ñoä 1ä: - 1963: Toát nghieäp cöû nhaân taïi Tröôøng Cao ñaúng Ripon. - 1968: Toát nghieäp Thaïc só taïi tröôøng ÑH Illinois. - 1970: Toát nghieäp Tieán só taïi tröôøng ÑH Illinois. Quaù trình coâng taùc:3 OÂng raát höùng thuù veà lónh vöïc taâm lyù khoa hoïc xaõ hoäi vaø höùng thuù veà nhöõng phöông phaùp so saùnh. Coâng vieäc gaàn ñaây cuûa oâng taïi trung taâm coá vaán Kensington, London, ñaõ taäp trung vaøo moái quan heä cuûa 1 http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.homestead.com/sigmach/files/Cronen63.jp g&imgerful=http://www.hometead.com/sigmachi/others.html&h=100&w=88&sz=3&tbnid=dOVK WSmvCbRTM:&tbnh=77&tbnw=67&hl=en&start=4&prev=/image%3Fq%3Dvernon%2BCronen %26svnum%3D10%26hl%3Den%26lr%/3D Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 3 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
phöông phaùp phoûng vaán ñeán thuyeát CMM vaø moái quan heä giöõa phöông phaùp phoûng vaán vaø vai troø cuûa nhöõng ngöôøi tham gia trong toå chöùc. - 1966 - 1968: toát nghieäp giaùo vieân trôï giaûng taïi Ñaïi hoïc Illinois. - 1968 – 1970: giaûng vieân taïi Ñaïi hoïc Illinois. - 1970 – 1976: giaùo sö trôï giaûng taïi Ñaïi hoïc Masschusetts. - 1976 – 1982: Phoù giaùo sö (Associate Professor) taïi Ñaïi hoïc Masschusetts - 1982 – hieän nay: laø giaùo sö khoa taâm lyù, ban Cao ñaúng khoa hoïc xaõ hoäi vaø haønh vi tröôøng Ñaïi hoïc Massachusetts. - 1985 - giaùo sö thænh giaûng taïi ÑH California, Santa Barbara. - 1992 - giaùo sö thænh giaûng taïi ÑH California, Santa Barbara. - Hieän taïi oâng laø giaùo sö khoa giao tieáp cuûa ÑH Khoa hoïc xaõ hoäi vaø haønh vi Massachusetts, Amherst, U.S.A. OÂng keát hoân vôùi Myrna Cronen vaø coù moät ñöùa con gaùi.1 Taùc phaåm2: Veà saùch xuaát baûn: - W. Barnett Pearce and Vernon E. Cronen. Communication, Action, and Meaning: The Creation of Social Realities. New York: Praeger, 1980. Nhöõng chöông trong saùch vaø ñang vieát: - V. Cronen. Communication Theory for the Twenty-First Century: Cleaning up the Wreakage of the Psychology Project. In Judith Trent (Ed.) Communication: Views from the Helm for the 21st Century (pp. 18-38). Needham Heights, MA: Allyn & Bacon, 1998. - V. Cronen. Practical theory and the task ahead for social approaches to communication. In W. Leeds-Hurwitz (Ed.) Social 1 http://www3.baylor.edu/communication_conference/cronen.htm 2 http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.homestead.com/sigmach/files/Croneån.jpg& imgerful=http://www.hometead.com/sigmachi/others.html&h=100&w=88&sz=3&tbnid=dOVKWS mvCbRTM:&tbnh=77&tbnw=67&hl=en&start=4&prev=/image%3Fq%3Dvernon%2BCronen%26 svnum%3D10%26hl%3Den%26lr%/3D Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 4 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
approaches to communication Lawrence Earlbaum and Associates, 1995. - V. Cronen. Coordinated Management of Meaning theory: The consequentiality of communication and the recapturing of experience. In S. Sigman (Ed.) The consequentiality of communication (pp. 17-65). Lawrence Erlbaum Press, 1995. - V. Cronen. Theory and therapy (pp. 22-31); Teaching, Training and Education; (pp. 60-66); Development and Management. (pp. 93-100). In B. Schilling (Ed.) Autopoiesis, Constuctivism, CMM Theory, and Constructionism; Learning Change and Development. Proceedings of the International Seminar;Copenhagen Denmark, June 15-17, 1994. (Danish/English) - V. Cronen. Interethnic communication and cross-paradigm borrowing. In S. Deetz (Ed.) Communication Yearbook vol. 17. Sage Publications, 1994. - Vernon E. Cronen. Coordinated Management of Meaning: Practical Theory for the Complexities and Contradictions of Everyday Life. In J. Siegfried, Ed. The Status of Commonsense In Psychology. (pp. 183-207) New York: Ablex, 1994 - Vernon E. Cronen. Coordinated Management of Meaning Theory and Post- Enlightenment Ethics. In K. Greenberg Ed. Conversations on Communication Ethics.New York: Ablex, 1991. - Vernon E. Cronen, Victoria Chen, and W. B. Pearce. Coordinated Management of Meaning: A Critical Theory in the Pragmatic Tradition. In Y. Y. Kim and Wm.Gudykunst Eds. International and Intercultural Annual, 12. Theories in Intercultural Communication Hills, Sage, 1988. - Vernon E. Cronen, W. Barnett Pearce, and Karl Tomm. A Dialectical View of Personal Change. In K. Gergen and K. Davis Eds. The Social Construction of the Person. New York, Springer-Verlag, 1985. - Vernon E. Cronen and W. Barnett Pearce. Toward an Explanation of How the Milan Method Works: An invitation to a Systemic Epistemology and the Evolution of Family Systems. In D. Campbell and R. Draper Eds. Applications of Systemic Family Therapy.London: Grune and Stratton, 1985. - Vernon E. Cronen and Robert Shuter. Initial Interactions and The Formation of Intercultural Bonds. Intercultural Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 5 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
Communication Theory. Wm B. Gudykunst Ed.Beverly Hills: Sage, 1983, pp. 89-119. - Vernon E. Cronen, W. Barnett Pearce, and Linda M. Harris. The Coordinated Management of Meaning: A Theory of Communication. In F. Dance, ed. Comparative Human Communication Theory: An Introduction. New York: Harper and Row, 1981,pp. 89-119.Vernon E. Cronen - 4 - W. Barnett Pearce, Vernon E. Cronen and Linda M. Harris. Methodological Considerations in Building Communication Theory. In F. Dance, ed. ComparativeHuman Communication Theory: An Introduction. New York: Harper and Row, 1981,pp. 1-43. - W. Barnett Pearce, Linda M. Harris, and Vernon E. Cronen. Communication Theory in a New Key. In C. Wilder and J. Weakland, eds. Communication From the Interactional View. New York: Praeger, 1982, pp. 149-194. - Vernon E. Cronen. Argumentation in Human Communities. In D. Thomas, eds.Argumentation As A Way Of Knowing. Washington: SCA Publications, 1981, pp. 47-77. - Vernon E. Cronen, W. Barnett Pearce, and Lonna Snavely. A Theory of Rules-Structure and Types of Episodes, and a Study of Perceived Enmeshment in Undesired Repetitive Patterns (URPs). In D. Nimmo, Ed. Communication Yearbook, Vol. 3. New Brunswick,N.J.: Transaction Books, 1979. - Vernon E. Cronen, Eugene E. Kaczka, W. B. Pearce, and Mark Pawlik. The Structure of Interpersonal Rules and Meaning and Action: A Computer Simulation of "Logical Force"in Conversation. Proceedings of the 1978 Winter Simulation Conference. - Vernon E. Cronen. The Interaction of Refutation Type, Involvement and Authoritativeness: A Study of Argumentation. In F.J. Blankenship et al., (eds.) Rhetoric and Communication. Urbana. University of Illinois Press, 1976. - Vernon E. Cronen. Audience Attitudes and Beliefs. In Public Speaking. By F. J. Blankenship. 2nd Edition, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, 1972, pp. 65-100. Ngoaøi nhöõng taùc phaåm keå treân oâng coøn vieát raát nhieàu baøi baùo veà lónh vöïc khoa hoïc giao tieáp. II. Noäi dung Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 6 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
1. Giôùi thieäu1 Khi coøn ôû tröôøng hoïc thì Barnett Pearce laø moät trong nhöõng ngöôøi quan troïng trong vieäc phaùt trieån thuyeát giao tieáp vôùi teân goïi laø “The coordinated management of meaning” (vieát taét: CMM: thuyeát quaûn lyù ñieàu phoái ngöõ nghóa). OÂng raát haøi loøng veà vieäc thuyeát CMM ñöôïc giôùi thieäu trong cuoäc hoïp laàn thöù 2 haøng naêm cuûa hieäp hoäi giao tieáp. Trong thuyeát naøy khaùi nieäm “meaning” laø khaùi nieäm troïng taâm, nhöng raát nhieàu ngöôøi cho raèng khoâng ñöôïc cung caáp ñònh nghóa chính thöùc veà töø naøy. Thuyeát CMM baây giôø gaàn nhö khoâng hoaøn toaøn trieät ñeå nhö laàn ñaàu tieân noù ñöôïc giôùi thieäu. Ôû Myõ, thì vieäc xem xeùt veà yù nghiaõ ñöôïc xem laø quan troïng. Nhöõng ngöôøi theo xu höôùng môùi thì nhaán maïnh vieäc giaûi thích xaõ hoäi baèng ngoân ngöõ vaø nhaán maïnh nhöõng quy taéc trong vieäc töôøng thuaät vaø vieäc keå chuyeän. Trong cuoäc giao tieáp vôùi nhöõng ngöôøi naøy, nhöõng yeáu toá ñaëc bieät cuaû thuyeát CMM tieáp tuïc ñeå phaân tích trong söï töông taùc; khaùi nieäm cuaû noù chuùng ta coù theå hieåu theo nhieàu caùch khaùc nhau, khaùi nieäm cuaû söï di ñoäng, cuaû moái quan heä caáp baäc giöaõ nhöõng nghiaõ naøy. 2. Toång quan Lòch söû vaø xu höôùng:2 Thuyeát quaûn lyù ñieàu phoái ngöõ nghóa ñöôïc Pearce vaø Cronen phaùt trieån vaøo naêm 1980. Theo thuyeát naøy, 2 ngöôøi coù söï töông taùc xaõ hoäi vôùi nhau, thì cuøng taïo neân yù nghóa cuûa cuoäc noùi chuyeän. Moãi moät caù nhaân ñeàu coù moät heä thoáng beân trong caù nhaân ñeå giuùp giaûi thích nhöõng haønh ñoäng vaø nhöõng phaûn öùng cuûa hoï. Thuyeát naøy lieân quan ñeán moät soá thuyeát nhö: Speech Act, Symbolic Interaction vaø Systems Theory. Nhöõng toùm taét noäi dung coát loõi cuûa thuyeát: ñeå toùm taét noäi dung coát loõi cuûa thuyeát thì caùc taùc giaû khaùc nhau, caùc taøi lieäu khaùc nhau coù caùch dieãn ñaït khaùc nhau. Sau ñaây xin ñöa ra moät soá caùch toùm taét. 1) Nhöõng ngöôøi trong giao tieáp cuøng nhau xaây döïng nhöõng thöïc teá mang tính xaõ hoäi vaø ñoàng thôøi ñöôïc ñònh hình bôûi theá giôùi maø hoï taïo ra. Hoï coù theå ñaït ñöôïc söï gaén keát thoâng qua nhöõng lôøi giaûi 1 http://russcomm.ru/eng/rca_school/pearce_eng.shtml, tr.1,2. 2 http://www.tcw.utwente.nl/thoerieenoverzicht/Theory%20cluster/Language%20TheoryTheory%. ... Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 7 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
thích chung cuûa caâu chuyeän ñöôïc keå. Hoï coù theå ñaït ñöôïc söï ñieàu phoái bôûi söï aên khôùp cuûa nhöõng caâu chuyeän trong ñôøi soáng cuûa hoï. Giao tieáp ñoái thoïai coù theå hoïc ñöôïc, daïy ñöôïc, vaø coù theå tuyeân truyeàn, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuûa moïi ngöôøi1. 2) Con ngöôøi trong quaù trình giao tieáp cuøng nhau xaây döïng moät thöïc teá mang tính xaõ hoäi baèng caùch ñaït ñöôïc söï gaén keát, ñieàu phoái nhöõng haønh ñoäng, bieát ñöôïc nhöõng bí maät cuûa nhau. Söï gaén keát laø thoáng nhaát ngöõ caûnh cho caâu chuyeän ñöôïc keå, ñieàu phoái ñeán töø nhöõng caâu chuyeän maø chuùng ta ñang soáng, vaø bí maät laø caûm giaùc kyø dieäu cuûa caâu chuyeän khoâng ñöôïc giaûi thích.2 3) Thuyeát quaûn lyù ñieàu phoái ngöõ nghóa ñöôïc Pearce vaø Cronen giôùi thieäu vaøo cuoái nhöõng naêm 1970. Noù xem xeùt tieán trình giao tieáp giöõa nhöõng ngöôøi vôùi nhau. Thuyeát naøy khaúng ñònh vieäc söû duïng ngoân ngöõ taïo ra theá giôùi maø chuùng ta ñang soáng. Thuyeát CMM cho raèng giao tieáp laø moät quaù trình cho pheùp chuùng ta taïo ra vaø quaûn lyù xaõ hoäi cuûa chuùng ta. Thuyeát naøy moâ taû caùch maø nhöõng ngöôøi giao tieáp laøm cho theá giôùi chuùng ta coù nghóa, hoaëc laø taïo ra nghóa. Nghóa cuûa cuoäc hoäi thoaïi coù theå ñeán töø nhieàu nguoàn khaùc nhau vaø coù theå giaûi thích theo nhöõng caùch khaùc nhau bôûi vì coù nhöõng caùch ñeà taïo ra yù nghóa nhö: döõ lieäu thoâ nhaïy caûm, noäi dung, haønh ñoäng lôøi noùi, tình tieát, hôïp ñoàng goác, phieân baûn soáng, maãu vaên hoaù.3 4) Thuyeát giao tieáp CMM laø moät quaù trình cho pheùp chuùng ta taïo ra vaø quaûn lyù xaõ hoäi thöïc cuûa chuùng ta. Ñöôïc hieåu theo caùch thoâng thöôøng laø thuyeát naøy moâ taû caùch maø nhöõng ngöôøi giao tieáp laøm cho theá giôùi cuûa chuùng ta coù nghóa, hoaëc taïo ra nghóa. Nghóa cuûa cuoäc hoäi thoaïi coù theå ñöôïc hieåu thoâng qua nhöõng caáp baäc, tuyø thuoäc vaøo nguoàn goác cuûa nghóa ñoù. Nhöõng nguoàn goác ñoù bao goàm: döõ lieäu thoâ nhaïy caûm, noäi dung, haønh ñoäng lôøi noùi, tình tieát, hôïp ñoàng goác, phieân baûn soáng, maãu vaên hoaù. Con ngöôøi söû duïng 2 quy luaät ñeà ñieàu phoái vaø quaûn lyù veà yù nghóa bao truøm leân 7 möùc ñoä ñeå giaûi thích nghóa. Tröôùc tieân, chuùng ta söû duïng quy luaät kieán taïo ñeå giuùp chuùng ta hieåu ñöôïc nhö theá naøo maø nghóa ôû moät möùc 1 Chaâu Kim Lang, Phieáu kieán thöùc: Communication Theory Abstracts. 2 Honors: Communication Capstone Spring 2001 Theory Workbook http://www.uky.edu/~drlane/capstone/interpersonal/cmm.htm, tr.1. 3 Tara Howes, An introduction to the Coordinated Management of Meaning theory, http://oak.cats.ohiou.edu/~th104196/CMM.htm Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 8 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
ñoä naøy coù coù theå quyeát ñònh nghóa ôû möùc ñoä khaùc. Sau ñoù, chuùng ta duøng quy luaät ñieàu hoaø ñeå giuùp chuùng ta ñieàu hoaø nhöõng gì maø chuùng ta ñaùp laïi. Do ñoù cuoäc giao tieáp cuûa ta seõ trôû neân cuoäc giao tieáp thoâng thöôøng moïi ngöôøi coù theå deã daøng hieåu laãn nhau.1 5) Thuyeát CMM cuõng bao goàm tieáp caän haønh ñoäng cuûa con ngöôøi. Thuyeát naøy thöôøng ñeå giaûi thích taïi sao con ngöôøi deã hieåu nhaàm nhau trong giao tieáp. Trong thuyeát CMM coù 3 noäi dung chính laø: ngöõ caûnh cuûa cuoäc hoäi thoaïi, quy luaät ñöôïc hoïc cho vieäc giaûi thích cuoäc hoäi thoaïi, vaø quy luaät ñöïôc hoïc cho caùch cö xöû ñeå traû lôøi cuoäc hoäi thoaïi.2 6) Thuyeát CMM noùi moät caùch caên baûn laø con ngöôøi trong giao tieáp taïo neân thöïc teá xaõ hoäi. Pearce vaø Cronen tin raèng CMM raát coù ích trong cuoäc soáng chuùng ta. Con ngöôøi trong tình huoáng xaõ hoäi ñaàu tieân muoán hieåu nhöõng gì ñang xaûy ra vaø aùp duïng nhöõng quy luaät ñeå chæ ra nhöõng thöù ñoù. Hoï haønh ñoäng döïa treân söï hieåu bieát cuûa hoï, hoï döïa vaøo quy luaät laøm thueâ (employing rules) ñeå quyeát ñònh haønh ñoäng cho phuø hôïp. 3 7) CMM laø luaät leä döïa treân lyù thuyeát. Quy luaät kieán taïo laø quy luaät caàn thieát cuûa yù nghóa, noù ñöôïc nhöõng ngöôøi giao tieáp söû duïng ñeå giaûi thích hoaëc ñeå hieåu söï vieäc hoaëc laø thoâng ñieäp. Quy luaät ñieàu hoaø laø quy luaät caàn thieát cho vieäc haønh ñoäng: noù quyeát ñònh caùch maø ta ñaùp traû laïi hoaëc laø caùch maø chuùng ta haønh ñoäng.4 8) Theo taøi lieäu5 toùm taét noäi dung cuûa thuyeát thoâng qua nhöõng silde trình chieáu maø nhöõng noäi dung chính cuûa thuyeát ñöïôc toùm taét thoâng qua sô ñoà cuûa thuyeát nhö sau: 1 Coordinated Management of Meaning: http://oregonstate.edu/instruct/theory/cmm.html 2 Coordinated Management of Meaning: http://www.colostate.edu/Depts/Speechrccs/thoery49.htm 3 http://www.tcw.utwente.nl/thoerieenoverzicht/Theory%20cluster/Language%20TheoryTheory% .... 4 http://www.tcw.utwente.nl/thoerieenoverzicht/Theory%20cluster/Language%20TheoryTheory%. ... 5 CMM Theory Coordinated Management of Meaning, http://www.colorado.edu/communication/meta-discourses/Theory/cmm.htm Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 9 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
Sô ñoà cuûa thuyeát CMM Kieán taïo xaõ hoäi Vieãn caûnh cuûa con Ngheä thuaät ngöôøi trong giao tieáp ngöôøi thöù ba • Söï gaén keát Moâ hình nguyeân • Ñieàu phoái töû raén • Ñieàu huyeàn bí AÙp duïng Giao tieáp baét ñaàu töø söï thuyeát kieán taïo xaõ hoäi vôùi noäi dung chính cuûa thuyeát laø söï ham thích nhöõng gía trò, nhöõng kieán thöùc thöïc teá veà giaù trò vaø giaû söû raèng theá giôùi xaõ hoäi ñöôïc chuùng ta taïo ra hôn laø chuùng ñöôïc tìm thaáy (giao tieáp laø quaù trình xaõ hoäi cô baûn – noù taïo ra theá giôùi xaõ hoäi). Khi giao tieáp thì con ngöôøi phaûi söû duïng ngheä thuaät cuûa mình ñeå giao tieáp. Ngheä thuaät naøy goàm 3 noäi dung: ñoù laø: • Söï gaén keát (coherence): ñeå laøm cho nhöõng söï kieän coù yù nghóa (nhöõng caâu chuyeän ñöôïc keå (stories told)). Söï gaén keát ñoù laø moät tình huoáng thoáng nhaát cho caâu chuyeän ñöôïc keå. Yù nghóa cuaû cuoäc giao tieáp ñöôïc giaûi thích trong nghieàu ngöõ caûnh khaùc nhau nhö haønh ñoäng lôøi noùi, tình tieát, moái quan heä, tính caùch, vaên hoaù. • Söï ñieàu phoái (coordination): coäng taùc ñeå taïo ra nhöõng söï kieän xaûy ra (caâu chuyeän cuûa cuoäc soáng(stories lived)). Laø quaù trình trong ñoù ngöôøi giao tieáp noã löïc ñeå ñem laïi nhöõng gì caàn thieát, nhöõng gì toát nhaát, toái öu nhaát cho nhöõng ngöôøi giao tieáp vôùi mình, vaø ngaên ngöøa nhöõng gì maø hoï sôï, gheùt hoaëc laø ï thaát voïng. Moãi ngöôøi giao tieáp thöôøng haønh ñoäng theo luaät leä rieâng hoaëc laø logic cuaû ngöõ nghiaõ vaø haønh ñoäng theo moät quy luaät baét buoäc laø quy luaät kieán taïo vôùi muïc ñích laø giaûi thích ngöõ nghiaõ vaø quy luaät ñieàu phoái ñeå phuø hôïp vôùi nhöõng haønh Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 10 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
vi khaùc nhau. Con ngöôøi coù theå ñieàu phoái ngay caû khi nhöõng luaät leä khaùc nhau: nhöõng luaät leä khaùc nhau coù theå laøm cho söï giao tieáp thaønh coâng hoaëc laø hieåu nhaàm nhau; nhöõng luaät leä môùi coù theå ñöôïc trau doài. • Söï huyeàn bí (mystery): yù nghóa cuûa söï sôï haõi hoaëc söï phaân vaân khi keát quaû giao tieáp laøm ngaïc nhieân hoaëc laø khi yù nghiaõ trong giao tieáp khoù coù theå giaûi thích. 9) Beân caïnh nhöõng caùch giaûi thích, caùch toùm taét treân thì taùc giaû Cadia Wheeler - ñaïi hoïc Colorado1 ñaõ giaûi thích thuyeát CMM moät caùch khaù roõ raøng vaø ñaày ñuû nhö sau: Vaøo cuoái nhöõng naêm 1970 thì W.Barnett Pearce vaø Vernon Cronen ñaõ giôùi thieäu thuyeát quaûn lyù vaø ñieàu phoái veà yù nghóa cuûa hoï (vieát taét laø CMM). Khaùm phaù ñaàu tieân cuûa hoï laø lôøi noùi taïo ra moâi tröôøng xaõ hoäi maø trong ñoù chuùng ta tham gia vaøo. Tröôùc khi Pearce vaø Vernon ñöa ra thuyeát naøy thì phöông phaùp thoâng duïng cho vieäc quan saùt quaù trình giao tieáp laø thoâng qua quang caûnh ñöôïc truyeàn ñi. Nhöõng nhaø lyù thuyeát vaø nhöõng nhaø nghieân cöùu chæ taäp trung vaøo moät phaàn naøo cuûa cuoäc giao tieáp maø khoâng ñeå yù ñeán toaøn boä nhöõng aûnh höôûng cuûa quaù trình töông taùc. CMM nghieân cöùu söï töông taùc töø quan ñieåm cuûa nhöõng ngöôøi tham gia giao tieáp, vaø nhöõng caûm giaùc cho söï töông taùc giöõa nhöõng ngöôøi giao tieáp trong toaøn boä quaù trình giao tieáp. Söï quan saùt beân ngoaøi daãn ñeán söï hoïc taäp veà söï töông taùc, nhöng söï tham gia vaøo quaù trình töông taùc thì seõ daãn ñeán söï nghieân cöùu saâu vaøo kieåu giao tieáp. Thuyeát CMM döïa treân 3 quaù trình cô baûn cuûa söï töông taùc. Ngöôøi tham gia giao tieáp coù yù thöùc hoaëc khoâng yù thöùc thì cuõng caûm thaáy gaén keát, ñieàu phoái vaø coù söï huyeàn bí. Moãi böôùc ñöôïc phaân loaïi vaø ñöôïc giaûi thích laøm theá naøo chuùng ta taïo ra thöïc teá mang tính xaõ hoäi khi chuùng ta tham gia vaøo cuoäc noùi chuyeän. Böôùc ñaàu tieân laø söï gaén keát dieãn taû baèng caùch naøo maø maø coù theå hieåu ñöôïc nghóa trong cuoäc noùi chuyeän. Moãi khi chuùng ta baét ñaàu vaøo cuoäc ñoái thoaïi, chuùng ta mong ñôïi moät tình huoáng môùi. Chuùng ta vaãn coù theå nhaän ra, tuy nhieân taát caû söï töông taùc laø moät khoái thoáng nhaát vaø coù theå ñieàu chænh ñeå coù nhöõng kinh nghieäm môùi. Quy luaät kieán taïo laø moät thuaät ngöõ ñeå chí nhöõng luaät leä cho söï töông taùc. Chuùng ta söû duïng quy luaät kieán taïo ñeå 1 Cadia Wheeler , Coordinated management of Meaning, http://www.colorado.edu/communication/meta-discourses?Papers/App_Papers/Wheeler.thm Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 11 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
giaûi thích haønh vi vaø coá gaéng ñeå hieåu nhöõng gì seõ xaûy ra trong cuoäc giao tieáp. Taùc giaû cuõng löu yù raèng moãi caâu chuyeän maø chuùng ta keå thì chöùa raát nhieàu caùch giaûi thích khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá bao goàm: tình tieát, moái quan heä, khaùi nieäm caù nhaân, vaø vaên hoaù. Moãi yeáu toá ñoù giuùp chuùng ta hieåu vaø keå laïi nhöõng gì xaûy ra trong quaù trình giao tieáp. Quaù trình thöù hai cho nhöõng ngöôøi giao tieáp laø khaùi nieäm ñieàu phoái. Khaùi nieäm naøy nhaän ra raèng coù moät boä quy luaät maø noù chi phoái haønh vi cuûa hoï. Nhöõng luaät naøy aûnh höôûng ñeán vieäc moãi caù nhaân laøm caùch naøo ñeå ngöôøi khaùc bieát troïng taâm mình maø mình muoán noùi. Moãi ngöôøi söû duïng nhöõng quy luaät rieâng cuûa mình, nhöng hoï coù theå ñieàu phoái ñeå truøng vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Quy luaät ñieàu hoøa höôùng daãn haønh ñoäng cuûa ta vaø giuùp ñôõ trong quaù trình ñieàu phoái. Söï ñieàu phoái xaûy ra khi coù söï töông taùc cuï theå chuùng ta di chuyeån töø vieäc laøm coù yù thöùc ñeán vieäc coá gaéng ñeå soáng ñoù chính laø nhöõng caâu chuyeän cuûa cuoäc soáng (stories lived). Söï phaûn hoài thích hôïp vaø nhöõng luaät leä cho haønh vi chi phoái söï phaûn hoài thích hôïp. Ñieàu phoái ñaëc bieät nhaán maïnh khi chuùng ta coù söï khaùc bieät nhau veà loøng tin, ñaïo ñöùc, yù töôûng lieân qua ñeán vieäc toát vaø xaáu. Cuoái cuøng, moät quaù trình khaùc cho nhöõng ngöôøi tham gia vaøo cuoäc noùi chuyeän laø khaùi nieäm cuûa huyeàn bí (mystery), hoaëc coøn ñöôïc goïi laø caâu chuyeän khoâng noùi ra ñöïôc (stories unexpressed). Khaùi nieäm naøy moâ taû nhöõng gì maø trong quaù trình giao tieáp vôùi nhau maø khoâng theå giaûi hích ñöôïc. Ñoù laø nhöõng caûm giaùc, hoaëc söï haáp daãn maûnh lieät, gheùt nhau hoaëc laø chôi khaâm nhau. Nhöõng kinh nghieäm ñoù mace duø khoâng theå noùi ra ñöôïc nhöõng noù ñoùng vai troø tröïc tieáp goùp phaàn cho söï töông taùc vaø caùch maø chuùng ta taïo ra moâi tröôøng xaõ hoäi. Vieäc söû duïng caùc yeáu toá nhö söï gaén keát, ñieàu phoái vaø söï huyeàn bí chuùng ta ñaõ taïo ra neàn taûng cô baûn cho söï töông taùc xaõ hoäi cuûa chuùng ta. Baát cöù khi naøo chuùng ta cuõng nhö con ngöôøi töông taùc, chuùng ta thaáy raèng vaø taïo cho söï töông taùc cuûa ta coù yù nghóa thoâng qua lôøi noùi cuûa chuùng ta. Maëc duø söï nhaán maïnh ñaàu tieân cuûa thuyeát CMM döøng laïi ôû vieäc xem xeùt quaù trình giao tieáp thoâng qua quan caûnh cuûa nhöõng ngöôøi tham gia vaøo quaù trình giao tieáp, nhöõng ngöôøi tham gia beân ngoaøi cuõng coù theå nhaân ra caáu truùc cuûa thöïc teá. Moät khi moät ngöôøi naøo ñoù phaùt trieån söï quan taâm trong quaù trình töông taùc giao tieáp , hoï coù theå thaáy noù trong söï töông taùc khaùc. Vì vaäy, thuyeát CMM coù theå thaáy moãi Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 12 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
cuoäc noùi chuyeän nhö laø moät chuoãi coù lieân keát cuûa nhöõng söï vieäc vaø moãi ngöôøi tham gia vaøo ñeàu coù aûnh höôûng laãn nhau. Toùm laïi: Caàn löu yù raèng thuyeát CMM khoâng taäp trung vaøo yù nghó cuûa caù nhaân trong quaù trình giao tieáp, cuõng khoâng taäp trung vaøo ñaëc ñieåm cuûa xaõ hoäi hoï ñang soáng. Thay vaøo ñoù, noù taäp trung vaøo söï töông taùc giöõa nhöõng ngöôøi giao tieáp trong ngöõ caûnh xaõ hoäi. Söï töông taùc ñoù taïo ra nghóa cuûa thoâng ñieäp gôûi ñi vaø nhaän laïi 1. 3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ngöõ nghóa khi giao tieáp Qua quaù trình tìm hieåu toâi nhaän thaáy raèng coù 2 caùch duøng töø khaùc nhau ôû moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán ngöõ nghóa trong quaù trình giao tieáp. Döôùi ñaây xin ñôn cöû 2 caùch giaûi thích theo 2 nguoàn taøi lieäu khaùc nhau. 3.1 Theo taøi lieäu: An Introduction to the Coordinated Management of Meaning Theory2 Thuyeát CMM cho raèng giao tieáp laø moät quaù trình cho pheùp chuùng ta taïo ra vaø quaûn lyù xaõ hoäi cuûa chuùng ta. Thuyeát naøy moâ taû caùch maø nhöõng ngöôøi giao tieáp laøm cho theá giôùi chuùng ta coù nghóa, hoaëc laø taïo ra nghóa. Nghóa coù theå ñeán töø nhieàu nguoàn khaùc nhau vaø coù theå giaûi thích theo nhöõng caùch khaùc nhau bôûi vì coù nhöõng caùch ñeà taïo ra yù nghóa nhö: döõ lieäu thoâ nhaïy caûm, noäi dung, haønh ñoäng lôøi noùi, tình tieát, hôïp ñoàng goác, phieân baûn soáng, maãu vaên hoaù. 1. Döõ lieäu thoâ nhaïy caûm (raw sensory data): laø nhöõng döõ lieäu ñöôïc thu thaäp thoâng qua caùc giaùc quan nhö tai, maét, da… Nhöõng khích thích thoâng qua thò giaùc vaø thính giaùc thì coù theå ñöôïc giaûi maõ ñeå thaáy ñöôïc nhöõng hình aûnh vaø nhöõng aâm thanh maø ta nghe ñöôïc. 2. Noäi dung (Content): giaûi maõ noäi dung. Nhöõng töø maø ñöôïc noùi bôûi moät ngöôøi khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc hieåu nhö laø yù cuûa ngöôøi noùi maø tuøy thuoäc vaøo vaên hoùa hoaëc tuøy vaøo ngöõ caûnh, tình huoáng khaùc nhau thì seõ ñöôïc hieåu theo nhieàu caùch khaùc nhau. 3. Haønh ñoäng lôøi noùi (Speech acts): noäi dung caøng coù nhieàu yù nghóa hôn khi noù ñöôïc giaûi nghóa tuøy thuoäc vaøo phong caùch giao tieáp ñaëc tröng cuûa ngöôøi noùi, moái quan heä giöõa ngöôøi noùi vaø ngöôøi nghe. 1 Tutorial: Interaction and Relationship : http://www.rdillman.com/HFCL/TUTOR/Relation/relate5.html, tr.5. 2 Tara Howes, An introduction to the Coordinated Management of Meaning theory, http://oak.cats.ohiou.edu/~th104196/CMM.htm Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 13 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
4. Tình tieát (Episodes): nhöõng thuaät ngöõ thoâng thöôøng, nhöõng bieân giôùi vaø luaät leä trong giao tieáp thoâng thöôøng. Noù taùi xuaát hieän vôùi nhöõng ngöôøi khaùc nhau taïi nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Ví duï: nhöõng sinh vieân thöôøng noùi vôùi nhau “what’s up”. Hoï thöôøng ñaùp vôùi nhau caâu “oh, khoâng nhieàu. Vì vaäy baïn seõ laøm gì vaøo cuoài tuaàn”. Ñoù laø nhöõng caâu thöôøng ngaøy maø chuùng ta coù theå noùi nhieàu laàn trong ngaøy vôùi nhöõng ngöôøi khaùc nhau. 5. Hôïp ñoàng goác (Master contracts): ñöôïc ñònh nghóa laø moái quan heä giöõa nhöõng ngöôøi tham gia giao tieáp, hoaëc laø nhöõng gì maø moät ngöôøi coù theå mong ñôïi nhöõng ngöôøi khaùc trong tình huoáng ñaëc tröng. Ví duï : Moät caëp vô choàng ñaõ söû duïng chöõ vieát taét cho nhöõng töø xuaát hieän nhieàu laàn trong E-mail cuûa hoï. Danh saùch nhöõng töø vieát taét ñoù khaù daøi nhöng moãi ngöôøi ñeàu coù theå hieåu ñöôïc ngöôøi kia noùi gì. Moät ngöôøi ôû beân ngoaøi moái quan heä ñoù noå löïc ñeå ñoïc böùc thö ñoù nhöng hoï vaãn khoâng hieåu. Giao tieáp baèng nhöõng chöõ vieát taét naøy ñoái vôùi caëp vôï choàng naøy thì coù hieäu quaû nhöng seõ khoâng coù hieäu quaû khi giao tieáp vôùi ngöôøi ngoaøi moái quan heä. 6. Phieân baûn soáng (Life scripts): laø nhöõng gì trong cuoäc soáng maø moät ngöôøi mong ñôïi ñöôïc tham gia vaøo. Nhöõng vieäc ñoù ví duï nhö laø toát nghieäp ñaïi hoïc, keát hoân, coù vieäc laøm… 7. Maãu vaên hoaù (Cultural patterns): vaên hoaù ñaõ taïo neân nhieàu luaät leä khaùc nhau chi phoái nhöõng gì chuùng ta hieåu ñoái vôùi nhöõng giao tieáp thoâng thöôøng. Nhöõng ngöôøi töø nhöõng neàn vaên hoaù khaùc nhau phaûi hoïc nhöõng luaät leä rieâng, nhöõng töø rieâng… ñeå cho vieäc giao tieáp coù hieäu quaû. Ngöôøi ta söû duïng 2 quy luaät ñeå ñieàu phoái vaø quaûn lyù yù nghóa ñoái vôùi 7 loaïi nghóa noùi treân. Tröôùc tieân, chuùng ta söû duïng quy luaät kieán taïo ñeå giuùp hieåu nghóa taïi moät möùc ñoä quyeát ñònh nghóa ôû möùc ñoä khaùc nhö theá naøo. Noù taïo ra söï gaén keát vôùi nhau. Hai laø, chuùng ta söû duïng quy luaät ñieàu hoaø ñeå giuùp chuùng ta ñeàu hoaø nhöõng gì maø chuùng ta noùi vì chuùng ta cho noù laø ñieàu bình thöøôøng khi giao tieáp vôùi ngöôøi khaùc. Hai quy luaät ñoù höôùng daãn cho söï ñieàu phoái. Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 14 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
3.2. Theo taøi lieäu Tutorial: Interaction and Relationships/Coordinated Management of Meaning1 Taøi lieäu naøy giaûi thích thuyeát thoâng qua moät ví duï raát cuï theå. Moãi caáp baäc cuûa yù nghóa ñeàu coù lôøi giaûi thích vaø hình aûnh minh haïo keøm theo ñeå laøm saùng toû nghóa hôn. Thuyeát CMM khoâng phaûi laø thuyeát ñôn leû, noù laø moät boä söu taäp thoáng nhaát cuûa caùc ñònh nghóa vaø caùc lôøi giaûi thích coù lieân quan vôùi nhau. Keát hôïp chuùng laïi vôùi nhau thì coù 6 yeáu toá cuûa moâ hình CMM ñöôïc ñònh nghóa laø moät caáp baäc cuûa tình huoáng vaø haønh ñoäng maø ñöôïc moâ taû “giao tieáp trong khieâu vuõ”. Theo CMM, moãi ngöôøi chuùng ta nhaän ra vaø söû duïng maãu vaên hoaù cuûa xaõ hoäi chuùng ta. Maãu vaên hoaù cuõng ñöôïc goïi caùch khaùc laø “tuïc leä xaõ hoäi”. Trong nhöõng maãu vaên hoaù naøy chuùng ta bieát chuùng ta laø ai, vì vaäy moãi chuùng ta coù khaùi nieäm caù nhaân (self-concept). Khi ta töông taùc vôùi nhöõng ngöôùi khaùc chuùng ta laøm nhö theá trong ngöõ caûnh cuûa moái quan heä (relationship), vaø moãi söï giao tieáp xaûy ra trong moät söï kieän ñaëc bieät hay laø tình tieát (episode). Giao tieáp maët ñoái maët bao goàm haønh ñoäng lôøi noùi (speech acts) cô baûn laø caùi khung cuûa nhöõng töø thöïc söï, hoaëc laø noäi dung cuûa lôøi noùi chuùng ta. Trong phaàn tieáp theo seõ theå hieän laàn löôït caùc möùc ñoä giaûi thích yù nghóa caùc caáp baäc cuûa moâ hình CMM thoâng qua ví duï. Ñaàu tieân, haõy töôûng töôïng raèng coù hai ngöôøi giao tieáp trong tình huoáng maët ñoái maët. 1 Tutorial: Interaction and Relationship : http://www.rdillman.com/HFCL/TUTOR/Relation/relate5.html Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 15 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
Noäi dung (content): Noäi dung cuûa cuoäc giao tieáp chöùa ñöïng moät caâu noùi maø ñöôïc noùi ra bôûi nhöõng ngöôøi giao tieáp. Khaùi nieäm noäi dung laø döõ lieäu vaø thoâng tin nhö nhöõng kyù hieäu, vaø nhö laø nhöõng kieåu vaø ngöõ ñoaïn cuûa ngoân ngö.õ Trong tröôøng hôïp naøy noäi dung laø moät chuoãi kyù töï baèng lôøi “Where’s the beef?”. Noäi dung naøy raát quan troïng khoâng theå thieáu nhöng noù chöa ñuû ñeå thieát laäp neân nghóa cuûa cuoäc giao tieáp. Muoán hieåu ñöôïc nghóa cuûa caâu naøy thì phaûi coù söï keát hôïp cuûa caùc möùc ñoä khaùc nhau. Haønh ñoäng lôøi noùi (speech act): Thuyeát haønh ñoäng lôøi noùi laø moät phaàn khoâng theå thieáu cuûa moâ hình CMM. Thuyeát naøy ñònh nghóa lôøi noùi illocutionary laø lôùi noùi ñeå döï ñònh lieân laïc vôùi ngöôøi nhaän vaø lôùi noùi perlocutionary laø lôøi noùi döï ñònh ñeå thay ñoåi haønh vi cuûa ngöôøi nhaän. Coù raát nhieàu loaïi haønh vi ngoân ngöõ khaùc nhau vaø söï thuyeát phuïc cuûa caâu noùi ví duï nhö caâu hoûi, caâu traû lôøi, caâu yeâu caàu, caâu höùa heïn… vaø kieán thöùc cuûa nhöõng ngöôøi tham gia giao tieáp ñoùng moät phaàn vai troø trong quaù trình giao tieáp. Caâu “Where is the beef?” laø theå moät caâu hoûi. Ngöôøi noùi muoán hoûi muoán bieát laø coâ aáy coù theå tìm thaáy mieáng thòt boø ôû ñaâu? Hoaëc noù coù theå laø moät caâu traû lôøi cho caâu hoûi “teân cuûa moät loaïi thöùc aên nhanh noåi tieáng ñöôïc quaûng caùo treân baûng hieäu töø naêm 1980”. Söï trao ñoåi thoâng tin giöõa 2 ngöôøi giao tieáp vôùi nhau coù theå bò mieãn cöôõng bôiû luaät leä haønh ñoäng lôøi noùi. Trong ví duï naøy thì ta giaû söû raèng ngöôøi noùi muoán hoûi maät caâu hoûi – ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø ngöôøi nghe caûm thaáy bò baét buoäc phaûi traû lôiø caâu hoûi ñoù döôùi daïng lôøi ngoân ngöõ cuûa caâu traû lôøi. Tình tieát (Episode): Moïi tröôøng hôïp giao tieáp maët ñoái maët xaûy ra ôû moät nôi naøo taïi moät thôøi ñeåm naøo ñoù vaø trong Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 16 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
moät tình huoáng ñang ñöôïc dieãn ra. Boái caûnh ñoù ñöôïc goïi laø tình tieát. Cuøng moät noäi dung coù theå taïo ra nhöõng nghóa nhau khi ñöôïc noùi vôùi nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau. Chaúng haïn nhö, moät cuïm töø duøng ñeå noùi ñuøa trong buoåi toái ôû nhaø haøng, coù theå coù nghieàu yù nghóa khi ñöôïc söû duïng laøm tieâu ñieåm ñeå tranh caõi taïi vaên phoøng. Maëc duø caû 2 yeáu toá tình tieát, vaø haønh ñoäng lôøi noùi ñeàu aûnh höôûng ñeán nghóa cuûa noäi dung cuoäc giao tieáp, nhöng chuùng khoâng ñoäc laäp vôùi nhau. Trong moät soá tröôøng hôïp thì tình tieát ñoùng vai troø quyeát ñònh haønh ñoäng ngoân ngöõ maø ta duøng hoaëc ngöôïc laïi trong moät soá tröôøng hôïp thì haønh ñoäng lôøi noùi quyeát ñònh tình tieát dieãn ra. Trong ví duï naøy tieát loä raèng 2 ngöôøi giao tieáp laø thaønh vieân cuûa khoaù hoïc veà khoa hoïc chính trò. Moái quan heä (Relationship): Söï thaät laø nhöõng ngöôøi ñang giao tieáp vôùi nhau coù moái quan heä vôùi nhau. Coù theå hoï laø 2 ngöôøi laï, hoaëc laø choàng vôï, baïn ñoàng nghieäp, chuû vaø nhaân vieân, cha meï vaø con caùi, giaùo vieân /sinh vieân, baïn beø, keû thuø .v.v. Nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn treân, caùc möùc ñoä cuûa moâ hình CMM coù aûnh höôûng laãn nhau. Vì theá, möùc ñoä moái quan heä naøy khoâng toàn taïi rieâng bieät maø coù söï taùc ñoäng laãn nhau vôùi caùc yeáu toá khaùc nhö tình tieát, haønh ñoäng lôøi noùi vaø noäi dung. Trong ví duï naøy tieát loä raèng moái quan heä giöõa 2 ngöôøi naøy laø sinh vieân vaø giaùo vieân. Khaùi nieäm caù nhaân (Self- Concept): Söï ñaùp laïi cuûa ngöôøi thöù hai seõ tuyø thuoäc vaøo moät phaàn quan nieäm “hoï laø ai?” cuûa nhöõng ngöôøi tham gia, vaø phaïm vi maø hoï phôi baøy tính caùch cuûa hoï ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 17 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
Neáu ngöôøi giaùo vieân maø baûn thaân coù tính caùch khoâi haøi, muoán taïo ra nhieàu hoaït ñoäng trong lôùp, coâ giaùo muoán ñaët ra nhieàu caâu hoûi cho hoïc sinh, coù theå coâ giaùo ñöa ra nhöõng troø chôi oâ chöõ thaät laø thuù vò. Neáu sinh vieân caûm thaát baûn thaân hoï laø nhöõng ngöôøi thoâng minh, thì hoï seõ coá gaéng tìm caâu traû lôøi ñuùng cho caâu hoûi maø coâ giaùo ñaët ra. Vaên hoaù (Cultural Patterns): Moät haønh ñoäng naøo cuûa chuùng ta ñeàu tuyø thuoäc vaøo giaù trò vaên hoaù cuûa xaõ hoäi nhö laø chuûng toäc, taàng lôùp, ñòa vò xaõ hoäi, neàn taûng daân toäc… Ví duï nhö nhöõng ngöôøi laøm trong coâng ty lôùn thöôøng maëc ñoà vest trong khi laøm vieäc vaø noùi chuyeän kinh doanh thoâng qua buoåi aên cuûa hoï. Coøn nhöõng ngöôøi ôû heø phoá thì aên maëc khoâng töôm taát hoï cuõng ít aên chung trong buoåi côm tröa. Ñaøn oâng thì thích noùi chuyeän trong khi chôi theå thao. Phuï nöõ thì thöôõng thích noùi chuyeän rieâng tö. Trong ví duï naøy giaû söû raèng giaùo vieân laø ngöôøi Myõ ôû taàng lôùp trung löu. Coâ giaùo chæ muoán ñöa ra tình huoáng thaûo luaän ñeå laøm soâi ñoäng lôùp hoïc. Giaû söû sinh vieân laø ngöôøi Trung Quoác thuoäc taàng lôùp quí toäc. Theo nhö truyeàn thoáng thì giaùo duïc Trung Quoác, sinh vieân ñöôïc mong ñôïi ñöôïc baøy toû söï kính troïng ñoái vôùi giaùo vieân vaø im laëng cho ñeán khi bò goïi ñeán teân mình. Ñoái vôùi tình huoáng naøy, khi coù taát caû ñaày ñuû caùc yeáu toá taïo neân nghóa cuûa cuoäc giao tieáp thì caâu noùi : where’s the beef?. Ngöôøi sinh vieân coù theå thaáy moái quan heä giöõa mình vaø coâ giaùo khoâng ñöôïc thoaûi maùi cho laém. Sinh vieân cho raèng giaùo vieân haønh ñoäng raát laï luøng vaø moät tính caùch khoâng theå ñoaùn tröôùc ñöôïc. Maëc khaùc, coâ giaùo laïi cho raèng sinh vieân ñi hoïc khoâng coù chuaån bò, khoâng thoâng minh cho laém, cöïc kyø maéc côõ hoaëc laø khoâng theå tham gia vaøo hoïat ñoäng cuûa lôùp. Bôûi vì söï khaùc nhau veà neàn taûng vaên hoùa, hoï coù theå raát khoù ñeå coù söï giao tieáp trong khieâu vuõ. Toùm laïi, caàn löu yù raèng thuyeát CMM khoâng taäp trung vaøo yù nghó cuûa caù nhaân trong quaù trình giao tieáp, cuõng khoâng taäp trung vaøo ñaëc ñieåm cuûa xaõ hoäi hoï ñang soáng. Thay vaøo ñoù, noù taäp trung vaøo söï töông taùc Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 18 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn
giöõa nhöõng ngöôøi giao tieáp trong ngöõ caûnh xaõ hoäi. Söï töông taùc ñoù taïo ra nghóa cuûa thoâng ñieäp gôûi ñi vaø nhaän laïi. III. Aùp duïng - Thuyeát naøy aùp duïng vaøo vieäc phaùt trieån naêng löïc thuoäc veà ñaïo ñöùc thuoäc veà luaän thöôøng ñaïo lyù1. - Ñeå hieåu nhöõng moâ hình giao tieáp: thöù nhaát, theo söï thoáng nhaát veà yù nghiaõ (nghiaõ khoâng thay ñoåi ñoái vôùi nhöõng ngöôùi khaùc nhau); thöù hai, theo söï khoâng thoáng nhaát veà yù nghiaõ ( nghiaõ coù theå thay ñoåi ). 2 - Thuyeát coøn ñöôïc aùp duïng trong caùc cuoäc giao tieáp tröôùc coâng chuùng3. - Giao tieáp trong daïy hoïc cuõng coù theå xem nhö laø moät hình thöùc giao tieáp tröôùc coâng chuùng vaø neáu thu heïp laïi thì cuõng coù theå ñöôïc xem nhö laø giao tieáp giöa nhöõng caù nhaân vôí nhau. Do ñoù, ñeå aùp duïng thuyeát naøy vaøo daïy hoïc thì: • Ngöôøi daïy caàn phaûi tìm hieåu veà nhöõng yeáu toá lieân quan ñeán ngöôøi hoïc nhö vaên hoaù, tính caùch, nhöõng tình tieát seõ dieãn ra trong lôùp…. ñeå laøm cô sôû soaïn baøi giaûng sao cho phuø hôïp vôùi ngöôøi hoïc. • Ngöôøi hoïc phaûi hieåu vò trí, vaên hoaù, moái quan heä giöaõ mình vaø thaáy giaùo ñeå töø ñoù deã daøng hôn trong vieäc hieåu noäi dung baøi giaûng. • Ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc phaûi coù söï gaén keát nhaát ñònh vôùi nhau, phaûi ñieàu phoái sao cho caû 2 beân khoâng hieåu nhaàm yù nghó cuaû nhau. • Moãi lôøi phaùt bieåu cuaû thaày hay troø phaûi ñieàu hoaø sao cho ngöôøi giao tieáp vôùi mình deã hieåu. Ngöôøi nhaän thoâng tin phaûi kieán taïo ñeå ñeå hieåu ñöôïc thoâng tin maø mình nhaän. IV. Kieåm tra 1 CMM Theory Coordinated Management of Meaning, http://www.colorado.edu/communication/meta-discourses/Theory/cmm/sld010.htm 2 CMM Theory Coordinated Management of Meaning, http://www.colorado.edu/communication/meta-discourses/Theory/cmm/sld012.htm 3 CMM Theory Coordinated Management of Meaning, http://www.colorado.edu/communication/meta-discourses/Theory/cmm/sld018.htm Tieåu luaän: Khoa hoïc giao tieáp 19 TH: Ñaëng Thò Dieäu Hieàn