intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền cấp xã (Tập 1): Phần 2

Chia sẻ: Hương Hoa Cỏ Mới | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:186

Thêm vào BST
Báo xấu
20
lượt xem 7
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nội dung phần 1, Tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền cấp xã (Tập 1): Phần 2 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở; pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và phòng chống tham nhũng; pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo và hòa giải ở cơ sở;...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổ chức bộ máy và xây dựng chính quyền cấp xã (Tập 1): Phần 2

  1. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· PhÇn IV THùC HIÖN QUY CHÕ D¢N CHñ ë C¥ Së I. NH÷NG VÊN §Ò CHUNG 1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 1.1. D©n chñ D©n chñ lµ mét kh¸i niÖm chÝnh trÞ häc, xuÊt hiÖn tõ thêi kú Hy L¹p cæ ®¹i. Trong ng«n ng÷ Hy L¹p, “d©n chñ” (DÌmoskratia) cã nghÜa lµ quyÒn lùc cña nh©n d©n. VÒ b¶n chÊt, tõ “d©n chñ” cã nghÜa lµ quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n, tøc lµ ng­êi d©n thùc sù lµm chñ ®Êt n­íc, lµm chñ b¶n th©n m×nh. Mét x· héi d©n chñ lµ mét x· héi mµ ë ®ã mäi ng­êi d©n ®­îc tham gia quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña m×nh. Víi tÝnh chÊt lµ mét chÕ ®é x· héi, nÒn d©n chñ kh«ng chØ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ sù tiÕn bé cña x· héi loµi ng­êi, mµ cßn thÓ hiÖn b¶n chÊt cña mét chÕ ®é chÝnh trÞ. Néi dung d©n chñ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua quyÒn vµ kh¶ n¨ng cña ng­êi d©n ®­îc biÕt (®­îc th«ng tin), ®­îc tham gia ®ãng gãp ý kiÕn (®­îc bµn luËn) vµ ®­îc quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña m×nh trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi th«ng qua c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Cã hai h×nh thøc d©n chñ lµ d©n chñ trùc tiÕp vµ d©n chñ gi¸n tiÕp. - D©n chñ trùc tiÕp: chñ thÓ trùc tiÕp thÓ hiÖn ý chÝ cña m×nh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt. Do ®ã, bé m¸y qu¶n lý cña chñ 112
  2. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së thÓ chØ ®¬n thuÇn ®ãng vai trß tæ chøc vµ b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ý chÝ ®ã. ë ®©y cã sù ®ång nhÊt gi÷a ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi bÞ qu¶n lý. Chñ thÓ cña quyÒn lùc tù m×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chung: vÒ lËp ph¸p, vÒ hµnh ph¸p vµ vÒ t­ ph¸p. Ngµy nay, nh÷ng biÓu hiÖn phæ biÕn nhÊt cña h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp lµ: tr­ng cÇu d©n ý (ë ph¹m vi toµn quèc), thùc hiÖn s¸ng kiÕn ph¸p luËt, bÇu cö ®¹i biÓu Quèc héi vµ ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp, ng­êi d©n tham gia c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc x· héi, nghÒ nghiÖp, c¸c h×nh thøc tù qu¶n ë c¬ së. - D©n chñ gi¸n tiÕp (hay cßn gäi lµ d©n chñ ®¹i diÖn): h×nh thøc d©n chñ chung nhÊt nÕu xÐt tõ gãc ®é c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lùc cña d©n, lµ chÕ ®é mµ viÖc ra nh÷ng quyÕt ®Þnh chñ yÕu thuéc thÈm quyÒn cña héi nghÞ nh÷ng ng­êi ®¹i diÖn. VÝ dô: th«ng qua c¸c ®¹i biÓu Quèc héi, ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n. Nh÷ng ng­êi nµy cïng víi héi nghÞ lµ do chñ thÓ quyÒn lùc bÇu ra vµ lËp nªn. Chñ thÓ quyÒn lùc gi÷ cho m×nh quyÒn ®­îc gi¸m s¸t vµ t¸c ®éng vµo ho¹t ®éng cña c¬ quan ®¹i diÖn. ë ViÖt Nam, Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp lµ lo¹i h×nh chñ yÕu cña h×nh thøc d©n chñ ®¹i diÖn (§iÒu 83 vµ §iÒu 119 HiÕn ph¸p n¨m 1992). 1.2. D©n chñ vµ ph¸p luËt Ph¸p luËt lµ hÖ thèng nh÷ng quy t¾c xö sù cã tÝnh b¾t buéc chung do Nhµ n­íc ®Æt ra hoÆc thõa nhËn, thÓ hiÖn ý chÝ cña giai cÊp thèng trÞ trªn c¬ së ghi nhËn c¸c nhu cÇu vÒ lîi Ých cña toµn x· héi, ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng Nhµ n­íc, nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi víi môc ®Ých trËt tù, æn ®Þnh x· héi v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi(1). Gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, Khoa luËt - §¹i häc (1) Quèc gia Hµ Néi, Nxb. §¹i häc Quèc gia, H.2005. 113
  3. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· Ph¸p luËt lµ c«ng cô, ph­¬ng tiÖn mµ Nhµ n­íc sö dông ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña con ng­êi trong x· héi. Bªn c¹nh ph¸p luËt, Nhµ n­íc cã thÓ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c, nh­ chÝnh s¸ch, quy ph¹m x· héi, ®¹o ®øc…, nh­ng ph¸p luËt cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt. Nhµ n­íc lµ tæ chøc duy nhÊt cã quyÒn ban hµnh ph¸p luËt vµ b¶o ®¶m thùc thi ph¸p luËt. §èi víi Nhµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, ph¸p luËt lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c xö sù mµ néi dung thÓ hiÖn ý chÝ, lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng, cã tÝnh b¾t buéc chung nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi v× môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. Ph¸p luËt ®ã ®­îc Nhµ n­íc b¶o ®¶m thùc hiÖn trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a gi¸o dôc, thuyÕt phôc vµ c­ìng chÕ; thu hót sù tham gia tÝch cùc cña toµn x· héi vµo c¸c ho¹t ®éng x©y dùng vµ thùc hiÖn ph¸p luËt. D©n chñ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi ph¸p luËt. D©n chñ ®­îc x©y dùng vµ vËn hµnh theo nh÷ng nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc cña ph¸p luËt, kh«ng t¸ch rêi ph¸p luËt. Ph¸p luËt ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt hµnh vi cña con ng­êi trong x· héi, võa më réng thùc hµnh d©n chñ, võa b¶o vÖ nÒn d©n chñ, võa t¹o ra giíi h¹n, khu«n khæ, hµnh lang vËn ®éng cña d©n chñ. Ph¸p luËt cña mét Nhµ n­íc d©n chñ cña d©n, do d©n, v× d©n lµ ph¸p luËt phï hîp víi ý chÝ, nguyÖn väng cña nh©n d©n, phï hîp víi tiÕn bé x· héi vµ giµu tÝnh nh©n v¨n. HÖ thèng ph¸p luËt cña mét quèc gia ph¶n ¸nh møc ®é d©n chñ cña mét x· héi. Tuy nhiªn, chØ cã thÓ cã ®­îc d©n chñ thùc sù khi nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®ã ®i vµo ®êi sèng x· héi b»ng mét c¬ chÕ b¶o ®¶m thùc hiÖn ®óng, c«ng khai, minh b¹ch, hiÖu qu¶. Bëi vËy, trong thùc tiÔn chóng ta th­êng thÊy nh¾c ®Õn “d©n chñ h×nh thøc” (hay “d©n chñ gi¶ hiÖu” ) vµ “d©n chñ ®Ých thùc” - nÒn d©n chñ thùc sù. Ng­êi d©n quan t©m ®Õn viÖc d©n chñ ®­îc triÓn khai trong cuéc sèng nh­ thÕ nµo h¬n lµ mét nÒn d©n chñ chØ ®­îc nh¾c ®Õn vµ “bÊt ®éng” trong nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 1.3. C¬ së vµ hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së Kh¸i niÖm “c¬ së” vµ “hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së” cã thÓ ®­îc 114
  4. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së tiÕp cËn trªn quan ®iÓm x· héi häc chÝnh trÞ, qu¶n lý x· héi. C¬ së cã thÓ ®­îc hiÓu lµ bÊt kú mét ®¬n vÞ nµo nh­ gia ®×nh, c¬ quan, c«ng së, tr­êng häc, bÖnh viÖn, doanh nghiÖp… Khi ®Ò cËp ®Õn d©n chñ ë c¬ së cã nghÜa lµ ph¸t huy vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn quyÒn lµm chñ, quyÕt ®Þnh cña nh÷ng con ng­êi trong c¸c ®¬n vÞ ®ã. Tuy nhiªn, c¬ së ®­îc nghiªn cøu trong tµi liÖu nµy víi t­ c¸ch lµ mét cÊp trong hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc hiÖn hµnh, c¬ së ®ã chÝnh lµ x·, ph­êng, thÞ trÊn, lµ cÊp c¬ së cña qu¶n lý nhµ n­íc. Ph­êng lµ cÊp c¬ së ë ®« thÞ ®­îc ®Æc tr­ng bëi qu¶n lý ®« thÞ, cßn x· vµ thÞ trÊn lµ cÊp c¬ s¬ ë khu vùc n«ng th«n - lµ mét ®Þa bµn réng lín, chiÕm sè l­îng lín (85%) trong tæng sè ®¬n vÞ c¬ së ë n­íc ta. C¬ së ®ã ph¶i ®­îc nhËn thøc: - N¬i diÔn ra mäi ho¹t ®éng vµ cuéc sèng cña d©n, n¬i chÝnh quyÒn trong lßng d©n, c¸n bé c¬ së sèng vµ lµm viÖc hµng ngµy cïng víi d©n, cã ®iÒu kiÖn gÇn gòi trùc tiÕp vµ th­êng xuyªn víi d©n. - N¬i triÓn khai thùc hiÖn ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc, n¬i thÓ hiÖn râ nhÊt nghÞ quyÕt cña §¶ng ®­îc tæ chøc thùc hiÖn vµ ®i vµo cuéc sèng nh­ thÕ nµo, ®Õn møc nµo vµ cã t¸c dông, hiÖu qu¶ ra sao. - H×nh ¶nh thu nhá cña x· héi vµ ®êi sèng x· héi. Tuy lµ cÊp thÊp nhÊt nh­ng c¬ së l¹i lµ ®Þa chØ quan träng nhÊt kh«ng thÓ thiÕu, ®ßi hái sù vËn hµnh tæng thÓ cña hÖ thèng chÝnh trÞ trong c¶ n­íc ph¶i ®Õn ®­îc mét c¸ch th«ng suèt, nhanh chãng, kh«ng ¸ch t¾c, tr× trÖ. Khi nghiªn cøu hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau(1). Ch¼ng h¹n, tiÕp cËn theo hÖ thèng tæ chøc cho thÊy hÖ thèng Bé Néi vô - ViÖn Nghiªn cøu khoa häc tæ chøc nhµ n­íc: HÖ thèng chÝnh (1) trÞ c¬ së - Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p ®æi míi, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, H.2004, tr.7-11. 115
  5. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· chÝnh trÞ ë c¬ së lµ mét tæng thÓ bao gåm c¸c tæ chøc hîp thµnh mµ mçi tæ chøc ®ã cã vai trß, chøc n¨ng vµ thÈm quyÒn kh¸c nhau. Trong ®ã, tæ chøc §¶ng lµ h¹t nh©n l·nh ®¹o toµn bé hÖ thèng. Nhµ n­íc (chÝnh quyÒn) lµ trô cét cña hÖ thèng, víi vai trß qu¶n lý, ®iÒu hµnh toµn bé c¸c ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn c¬ së. Nhµ n­íc thùc hiÖn sù qu¶n lý x· héi b»ng viÖc ban hµnh ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt. MÆt trËn vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ nh©n d©n (thanh niªn, phô n÷, n«ng d©n, cùu chiÕn binh,…) thùc hiÖn chøc n¨ng vËn ®éng quÇn chóng nh©n d©n ë c¬ së thùc hiÖn ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc còng nh­ chñ tr­¬ng cña c¬ së; ®ång thêi thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn. C¸ch tiÕp cËn nµy cho ta thÊy tæ chøc ph¸p lý cña hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së. C¸ch tiÕp cËn thø hai kh«ng chØ vÒ mÆt tæ chøc ph¸p lý mµ cßn bao gåm c¶ c¸c yÕu tè thÓ hiÖn b¶n chÊt cña hÖ thèng chÝnh trÞ nãi chung vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho c¸c bé phËn cña hÖ thèng ®ã vËn hµnh ®­îc. Qua ®ã, chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc c¸c quyÒn d©n chñ cña ng­êi d©n ë c¬ së ®­îc triÓn khai nh­ thÕ nµo. Víi c¸ch tiÕp cËn nµy, khi ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó cñng cè vµ n©ng cao chÊt l­îng cña hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së th× kh«ng chØ ®Ò cËp ®Õn tæ chøc ph¸p lý mµ cßn ph¶i ®Ò cËp c¶ vÒ c¬ chÕ thùc hiÖn d©n chñ. Cã nh­ vËy míi t¹o ra ®éng lùc thùc sù thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ë c¬ së. Víi c¸c c¸ch tiÕp cËn nãi trªn, hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®­îc hiÓu lµ toµn bé c¸c thiÕt chÕ chÝnh trÞ nh­ tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn, c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n, ®­îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau nh»m thùc hiÖn sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ ph¸t huy quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n ë cÊp c¬ së. Ngoµi nh÷ng ®Æc tr­ng chung cña hÖ thèng chÝnh trÞ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së (cÊp x·) cã nh÷ng ®iÓm ®Æc thï: 116
  6. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së - CÊp gÇn víi céng ®ång d©n c­, tæ chøc vµ ho¹t ®éng mang tÝnh tù qu¶n cao; - CÊp triÓn khai tæ chøc thùc hiÖn trªn thùc tÕ c¸c ®­êng lèi, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc (kh«ng cßn lµ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch… trªn v¨n b¶n, giÊy tê n÷a mµ lµ nh÷ng xö sù cô thÓ cña ng­êi d©n vµ cña c¸n bé); - CÊp cã bé m¸y ®¬n gi¶n nhÊt, cã ®éi ngò c¸n bé chÞu nhiÒu biÕn ®éng h¬n so víi c¸c cÊp kh¸c, trùc tiÕp chÞu sù chi phèi cña nh©n d©n; - CÊp mµ quan hÖ hä hµng, v¨n ho¸ lµng x·, truyÒn thèng, phong tôc tËp qu¸n… cã thÓ t¸c ®éng m¹nh nhÊt vµo xö sù cña mçi ng­êi; - CÊp ®Çu tiªn ®èi mÆt víi nh÷ng bøc xóc, yªu cÇu cña d©n chóng, nh÷ng m©u thuÉn n¶y sinh trong ®êi sèng nh©n d©n. 2. Ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ta ®· chØ râ: “X©y dùng c¬ chÕ cô thÓ ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng ch©m d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra ®èi víi c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc”(1). T­ t­ëng ®ã cña §¶ng thùc sù lµ mét ®Þnh h­íng quan träng ®èi víi nhiÖm vô x©y dùng nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam cña d©n, do d©n vµ v× d©n. §ã lµ ph­¬ng ch©m hµnh ®éng t¹o ®iÒu kiÖn më réng khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, ph¸t huy vai trß lµm chñ cña mäi tÇng líp nh©n d©n, ®éng viªn mäi tiÒm n¨ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø (1) VIII cña §¶ng, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, H.1996, tr.127. 117
  7. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· s¸ng t¹o, ®Èy m¹nh phong trµo c¸ch m¹ng cña quÇn chóng nh©n d©n. B­íc ®ét ph¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së ®­îc thÓ hiÖn b»ng viÖc ngµy 12.8.1998 Bé ChÝnh trÞ ban hµnh ChØ thÞ sè 30-CT/TW. ChØ thÞ nµy ®· ®Þnh ra nh÷ng néi dung quan träng cña chñ tr­¬ng ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së, nh­ sau: - CÇn ph¶i ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, thu hót nh©n d©n tham gia qu¶n lý nhµ n­íc, tham gia gi¸m s¸t nhµ n­íc, kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i, quan liªu, mÊt d©n chñ vµ n¹n tham nhòng. - Võa ph¸t huy tèt chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn th«ng qua Quèc héi, Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp; võa thùc hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc quan träng thiÕt thùc g¾n liÒn víi lîi Ých cña m×nh. - Ph¶i cã h×nh thøc b¸o c¸o c«ng khai tr­íc d©n c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn vÒ s¶n xuÊt vµ ph©n phèi, vÒ viÖc sö dông c«ng quü, tµi s¶n c«ng, vÒ thu, chi tµi chÝnh, c¸c kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n, quyÕt to¸n c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, chÕ ®é thu vµ sö dông häc phÝ, viÖn phÝ. - Nh©n d©n ph¶i ®­îc bµn vµ quyÕt ®Þnh d©n chñ ®èi víi nh÷ng lo¹i viÖc liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n trªn ®Þa bµn (huy ®éng søc d©n ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi, c¸c kho¶n ®ãng gãp, lËp quü...); chÝnh quyÒn tæ chøc thùc hiÖn theo ý kiÕn cña ®a sè nh©n d©n, cã sù gi¸m s¸t, kiÓm tra cña nh©n d©n. - Nh©n d©n ë c¬ së hoÆc trùc tiÕp hoÆc th«ng qua MÆt trËn, c¸c ®oµn thÓ, Ban Thanh tra nh©n d©n thùc hiÖn viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn. - Më réng c¸c h×nh thøc tù qu¶n ®Ó nh©n d©n tù bµn b¹c vµ 118
  8. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc mang tÝnh chÊt x· héi ho¸, nh­ x©y dùng h­¬ng ­íc, x©y dùng tæ hoµ gi¶i, tæ an ninh, phong trµo vÖ sinh m«i tr­êng, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa, gióp ®ì ng­êi nghÌo...). - Tæ chøc chÝnh quyÒn cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o ®Þnh kú c«ng viÖc tr­íc d©n, tù phª b×nh, tæ chøc ®Ó nh©n d©n gãp ý kiÕn vµ nghiªm tóc tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn nµy. 3. Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së lµ tËp hîp c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ ph¸t huy c¸c quyÒn d©n chñ ë cÊp c¬ së. Quy chÕ cã hiÖu lùc thi hµnh b¾t buéc ®èi víi mäi ng­êi d©n, mäi c¸n bé c«ng chøc vµ viªn chøc nhµ n­íc thuéc ph¹m vi vµ ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña Quy chÕ. Quy chÕ d©n chñ ®­îc triÓn khai ë ba lo¹i c¬ së lµ x· (ph­êng, thÞ trÊn), doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc. ChÝnh phñ ®· ban hµnh ba v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng (3 nghÞ ®Þnh) nh»m triÓn khai vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn trªn thùc tÕ c¸c quyÒn d©n chñ cña ng­êi d©n ë ba lo¹i c¬ së nµy. Cô thÓ lµ: - NghÞ ®Þnh sè 29/1998/N§-CP ngµy 11.5.1998, ban hµnh Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·. NghÞ ®Þnh nµy ®· ®­îc thay thÕ b»ng NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP, ngµy 07.7.2003, ban hµnh Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x· (¸p dông ®èi víi c¶ ph­êng vµ thÞ trÊn). V¨n b¶n nµy quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng viÖc mµ chÝnh quyÒn x· ph¶i th«ng tin kÞp thêi vµ c«ng khai ®Ó d©n biÕt; nh÷ng viÖc d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp; nh÷ng viÖc d©n tham gia ý kiÕn tr­íc khi c¬ quan nhµ n­íc quyÕt ®Þnh; nh÷ng viÖc d©n gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ c¸c h×nh thøc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë x·. - NghÞ ®Þnh sè 71/1998/N§-CP ngµy 08.9.1998, ban hµnh Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ trong ho¹t ®éng cña c¬ quan. V¨n b¶n nµy ¸p dông víi tÊt c¶ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc tõ cÊp trung ­¬ng tíi cÊp tØnh vµ cÊp huyÖn. Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ trong ho¹t 119
  9. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· ®éng cña c¬ quan cã néi dung nh»m ph¸t huy kh«ng chØ d©n chñ trong néi bé c¬ quan nhµ n­íc (tøc lµ d©n chñ trong quan hÖ gi÷a c¸n bé, c«ng chøc víi Thñ tr­ëng c¬ quan), mµ cßn h­íng tíi t¨ng c­êng d©n chñ trong quan hÖ gi÷a c¬ quan nhµ n­íc víi nh©n d©n. - NghÞ ®Þnh sè 07/1999/N§-CP ngµy 13.2.1999, ban hµnh Quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë doanh nghiÖp nhµ n­íc. Néi dung chÝnh cña v¨n b¶n nµy lµ nh»m ph¸t huy d©n chñ gi÷a ng­êi lao ®éng víi Gi¸m ®èc doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Kh¼ng ®Þnh quyÒn cña ng­êi lao ®éng ®­îc biÕt, ®­îc tham gia ý kiÕn, ®­îc tù quyÕt ®Þnh trong mét sè c«ng viÖc vµ kiÓm tra gi¸m s¸t ®èi víi c«ng viÖc cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cßn ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c ®Ó cô thÓ ho¸ c¸c quy ®Þnh còng nh­ ®Ó h­íng dÉn thèng nhÊt viÖc thùc thi Quy chÕ d©n chñ ë c¸c lo¹i h×nh c¬ së(1). ViÖc thùc hiÖn d©n chñ kh«ng chØ lµ mét quyÕt t©m chÝnh trÞ, mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng, mµ ®· ®­îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt vµ ®­îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng ph¸p luËt. Mäi c«ng d©n ViÖt Nam, dï ë ®Þa vÞ nµo, gi÷ chøc vô g× ®Òu cã nghÜa vô tu©n theo. QuyÒn d©n chñ cña nh©n d©n trong mèi quan hÖ víi Nhµ n­íc ®· ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch râ rµng, ®Çy ®ñ trong HiÕn ph¸p - ®¹o luËt c¬ b¶n cña ViÖt Nam, cã gi¸ trÞ vµ hiÖu lùc ph¸p luËt cao nhÊt. §iÒu 8 HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: “C¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸n bé, viªn chøc nhµ n­íc ph¶i t«n träng nh©n d©n, tËn tuþ phôc vô nh©n d©n, liªn hÖ chÆt chÏ víi nh©n d©n, l¾ng nghe ý kiÕn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n; kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng, l·ng phÝ vµ mäi biÓu hiÖn quan liªu, h¸ch dÞch, cöa quyÒn”. Xem Môc IV - C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ d©n chñ c¬ së cña (1) PhÇn nµy. 120
  10. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së 4. Nguyªn t¾c trong viÖc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së Tuy d©n chñ cho phÐp c«ng d©n cã kh¶ n¨ng vµ quyÒn tù do quyÕt ®Þnh, tù do tham gia gãp ý kiÕn víi ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc, nh­ng sù tù do trong d©n chñ còng ph¶i cã giíi h¹n, sù tù do quyÕt ®Þnh cña c¸ nh©n nµy kh«ng thÓ vµ kh«ng ®­îc lµm ¶nh h­ëng hoÆc x©m h¹i ®Õn tù do, quyÒn lîi cña c¸ nh©n kh¸c còng nh­ x©m h¹i ®Õn lîi Ých cña Nhµ n­íc, tíi trËt tù chung cña x· héi. Ch¼ng h¹n, ng­êi d©n kh«ng thÓ lîi dông chÝnh s¸ch tù do t«n gi¸o, tÝn ng­ìng ®Ó l«i kÐo, Ðp buéc hoÆc dô dç ng­êi kh¸c ph¶i theo hoÆc kh«ng theo mét t«n gi¸o nµo, v× lµm nh­ vËy chÝnh lµ ®· g©y t¸c ®éng x©m h¹i tíi quyÒn tù do tÝn ng­ìng vµ t«n gi¸o cña ng­êi kh¸c. ChÝnh v× vËy, d©n chñ kh«ng thÓ kh«ng cã giíi h¹n, d©n chñ ph¶i ®­îc giíi h¹n trong khu«n khæ ph¸p luËt. C«ng d©n ph¶i thùc hiÖn c¸c quyÒn tù do d©n chñ cña m×nh trong khu«n khæ ph¸p luËt quy ®Þnh. VÝ dô: c«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh, nh­ng kh«ng ®­îc kinh doanh nh÷ng ngµnh nghÒ hoÆc mÆt hµng mµ ph¸p luËt cÊm kinh doanh, g©y tæn h¹i ®Õn an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi hoÆc ®Õn lîi Ých cña c¸c c¸ nh©n kh¸c, nh­ vò khÝ, ma tuý, v¨n ho¸ phÈm ®éc h¹i, ®åi trôy. ViÖc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ph¶i qu¸n triÖt nh÷ng nguyªn t¾c sau ®©y: - Ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ph¶i g¾n liÒn víi c¬ chÕ “§¶ng l·nh ®¹o, nhµ n­íc qu¶n lý, nh©n d©n lµm chñ”. §©y lµ b¶n chÊt cña hÖ thèng chÝnh trÞ ë ViÖt Nam. - Ph¸t huy chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi thùc hiÖn chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh nh÷ng c«ng viÖc quan träng, thiÕt thùc, g¾n liÒn víi quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña nh©n d©n. 121
  11. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· - D©n chñ trong khu«n khæ HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt; quyÒn ®i ®«i víi nghÜa vô; d©n chñ ®i ®«i víi trËt tù, kû c­¬ng. - Kiªn quyÕt xö lý nh÷ng hµnh vi lîi dông d©n chñ, vi ph¹m HiÕn ph¸p, ph¸p luËt, x©m ph¹m lîi Ých cña Nhµ n­íc, lîi Ých tËp thÓ, quyÒn tù do, d©n chñ vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nh©n d©n. 5. Vai trß, ý nghÜa cña viÖc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së Trong lÞch sö, khi c¶ d©n téc ViÖt Nam cßn bÞ ®Æt d­íi sù thèng trÞ cña thùc d©n x©m l­îc, nÒn d©n chñ cña c¶ d©n téc vµ d©n chñ cña mçi ng­êi ViÖt Nam ®· bÞ t­íc ®o¹t. D©n téc ViÖt Nam ®· kh«ng ®­îc lµm chñ vËn mÖnh cña m×nh, bÞ ®Æt d­íi sù ®« hé cña chÕ ®é thùc d©n. Trong bèi c¶nh bÞ mÊt quyÒn lµm chñ b¶n th©n, lµm chñ ®Êt n­íc, nh©n d©n ta ®· kiªn c­êng vµ dòng c¶m ®Êu tranh giµnh l¹i ®éc lËp d©n téc. Chñ quyÒn cña nh©n d©n ®­îc kh¼ng ®Þnh. Nhµ n­íc cña nh©n d©n ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp. Nh©n d©n ViÖt Nam giµnh ®­îc c¬ héi lµm chñ x· héi, lµm chñ tµi nguyªn thiªn nhiªn cña m×nh. NÒn d©n chñ nh©n d©n ®­îc thiÕt lËp. §©y lµ thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ®Êu tranh ®Çy gian khæ cña d©n téc ViÖt Nam trªn con ®­êng ph¸t triÓn v× mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Ngµy nay, d©n chñ tiÕp tôc lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña c¶ d©n téc ViÖt Nam. Víi nÒn ®éc lËp d©n téc trän vÑn vµ mét chÝnh quyÒn cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n, viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan vµ ®­îc tiÕn hµnh trong bèi c¶nh chÝnh trÞ thuËn lîi h¬n rÊt nhiÒu so víi tr­íc kia. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, d©n chñ ph¶i ®­îc t¨ng c­êng víi sù nç lùc cña chÝnh quyÒn vµ sù tham gia tÝch cùc cña nh©n d©n. Ph¸t huy d©n chñ lµ ph¸t huy søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn trong nh©n d©n v× sù ph¸t triÓn, xo¸ ®ãi vµ gi¶m nghÌo. Khi nh©n d©n thùc hiÖn quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c c«ng viÖc cña lµng, x·, ý thøc 122
  12. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së lµm chñ cña nh©n d©n ®­îc kh¼ng ®Þnh râ rÖt. Víi ý thøc lµm chñ, mäi s¸ng kiÕn, nguån lùc cña mçi ng­êi d©n ®­îc ph¸t huy mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n nh»m ®¹t tíi sù phån thÞnh, ph¸t triÓn cña céng ®ång, tæ chøc. ý thøc lµm chñ sÏ lµ ®éng lùc quan träng gióp hä g×n gi÷, b¶o qu¶n tèt h¬n thµnh qu¶ ®¹t ®­îc. VÝ dô: tr­êng hîp x©y dùng hÖ thèng thuû lîi nhá ë n«ng th«n. C¸c hé sö dông n­íc ®­îc quyÒn tù quyÕt ®Þnh ®ãng gãp, tù quyÕt ®Þnh møc thu thuû lîi phÝ, tù tiÕn hµnh b¶o qu¶n vµ duy tr× hÖ thèng c«ng tr×nh. Víi vai trß quyÕt ®Þnh viÖc khai th¸c vµ sö dông n­íc cho n«ng nghiÖp nh­ vËy, bµ con n«ng d©n thùc sù thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña m×nh, nhiÖt t×nh ®ãng gãp kinh phÝ, tæ chøc qu¶n lý hÖ thèng thuû lîi mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, gi¶m thiÓu nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt. Víi ý thøc lµm chñ thùc sù, bµ con n«ng d©n cïng nhau g×n gi÷, b¶o d­ìng, t¨ng tuæi thä cña c«ng tr×nh. Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së x·, ph­êng, thÞ trÊn, mang l¹i lîi Ých trªn nhiÒu mÆt cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau: ng­êi d©n, chÝnh quyÒn c¬ së vµ c¶ céng ®ång. - VÒ phÝa ng­êi d©n: Khi cã bé phËn d©n c­ cßn ch­a hiÓu râ hä cã nh÷ng quyÒn d©n chñ g×, dÉn tíi hai kh¶ n¨ng: Thø nhÊt, hoÆc lµ hä trë nªn thô ®éng, Ýt tham gia vµo c«ng viÖc cña céng ®ång. Khi hiÓu râ nh÷ng quyÒn d©n chñ cña m×nh, ng­êi d©n sÏ tÝch cùc vËn dông chóng vµo trong cuéc sèng hµng ngµy, tham gia vµo c«ng viÖc chung. Ch¼ng h¹n, khi ng­êi d©n biÕt m×nh cã quyÒn ®­îc bµn b¹c, gãp ý vµo viÖc cã x©y dùng, söa ch÷a l¹i tuyÕn ®­êng liªn th«n hay kh«ng, nÕu cã th× ®ãng gãp bao nhiªu, c¸ch thøc chi tiªu, sö dông nguån vèn gãp nh­ thÕ nµo..., th× hä sÏ h¨ng h¸i bµn b¹c ®Ó t×m ra ph­¬ng ¸n phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ còng sÏ tù nguyÖn thùc thi viÖc ®ã, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng Êm øc, hiÓu lÇm, thËm chÝ xÝch mÝch, khiÕu kiÖn vÒ sau; Thø hai, ng­îc l¹i, mét bé phËn d©n c­ cã nh÷ng hµnh vi l¹m dông quyÒn d©n chñ, 123
  13. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· ®i ng­îc l¹i lîi Ých céng ®ång, thËm chÝ lµ g©y rèi, ¶nh h­ëng tíi trËt tù c«ng céng, dÉn tíi hËu qu¶ ®¸ng tiÕc cho b¶n th©n còng nh­ cho céng ®ång. VÝ dô: khi bÊt ®ång víi chÝnh quyÒn vÒ mét vÊn ®Ò g× ®ã, ng­êi d©n do kh«ng biÕt ®­îc thñ tôc, tr×nh tù ®Ó gi¶i quyÕt nªn cã thÓ kÐo nhau ®Õn trô së Uû ban nh©n d©n ®Þa ph­¬ng, c¬ quan h÷u quan ®Ó khiÕu n¹i, tè c¸o, c¶n trë giao th«ng, g©y rèi, manh ®éng vµ cã thÓ bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vÒ c¸c hµnh vi ®ã. Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së cho phÐp ng­êi d©n hiÓu râ quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh khi tham gia vµo ho¹t ®éng cña céng ®ång. - VÒ phÝa chÝnh quyÒn: râ rµng, Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së lµ mét “¸p lùc” ®èi víi chÝnh quyÒn. Víi nghÜa vô ®· ®­îc quy ®Þnh thµnh luËt, chÝnh quyÒn c¬ së buéc ph¶i thay ®æi t¸c phong lµm viÖc cña m×nh theo h­íng c«ng khai ho¸, minh b¹ch ho¸ vµ d©n chñ ho¸. C¸c c«ng viÖc tr­íc ®©y do chÝnh quyÒn ¸p ®Æt xuèng d©n th× nay ph¶i bµn b¹c cïng d©n, l¾ng nghe d©n vµ c«ng khai tr­íc d©n, thËm chÝ nhiÒu viÖc ph¶i chuyÓn xuèng ®Ó d©n tù quyÕt. T¸c phong, t­ c¸ch cña c¸n bé c¬ së còng ®­îc chØnh ®èn do th­êng xuyªn chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nh©n d©n. §êi sèng céng ®ång còng cã nhiÒu thay ®æi nhê sù thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së. VÝ dô: do ®­a ra th¶o luËn d©n chñ, c«ng khai nªn d©n thuËn t×nh ®ãng gãp tiÒn cña, c«ng søc ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së vÒ ®iÖn, ®­êng, tr­êng, tr¹m ë n«ng th«n…, dÉn tíi n«ng th«n ®æi míi, ®êi sèng vËt chÊt cña ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn. HoÆc, víi viÖc x©y dùng céng ®ång d©n c­ theo h­íng tù qu¶n, toµn d©n ®oµn kÕt x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸, ®· t¹o nªn søc m¹nh bµi trõ c¸c tÖ n¹n cê b¹c, nghiÖn hót, r­îu chÌ..., viÖc tang lÔ, c­íi xin ®­îc tæ chøc theo h­íng v¨n minh, lµnh m¹nh. Qua s¬ kÕt, tæng kÕt viÖc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, cã thÓ thÊy nh÷ng lîi Ých (kÕt qu¶) mµ quy chÕ ®ã mang l¹i, cô thÓ nh­ sau: 124
  14. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së 5.1. Huy ®éng søc d©n ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng - Qua s¬ kÕt 3 n¨m: sè tiÒn nh©n d©n tù ®ãng gãp ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng th«n, x· ë mét sè tØnh nh­ sau: B¾c Ninh 195 tû ®ång, Hµ Nam 163,2 tû ®ång; NghÖ An trªn 120 tû ®ång; Ninh B×nh 106 tû ®ång; VÜnh Long trªn 100 tû ®ång; §ång Th¸p gÇn 100 tû ®ång; Yªn B¸i trªn 59 tû ®ång; Phó Yªn 31,6 tû ®ång; Lµo Cai 14 tû ®ång; B×nh ThuËn 10 tû ®ång; Qu¶ng Ninh 8 tû ®ång(1). ë Hµ Nam, mét tØnh thuÇn n«ng, thu nhËp cña ng­êi d©n cßn thÊp, nh­ng do thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ, nªn MÆt trËn Tæ quèc cïng víi chÝnh quyÒn ®· vËn ®éng nh©n d©n ®ãng gãp tiÒn cña, søc lao ®éng ®Ó n©ng cÊp söa ch÷a ®­îc 2.540 km ®­êng giao th«ng n«ng th«n, 100% tr­êng trung häc phæ th«ng, 95% tr­êng trung häc c¬ së, 305 tr­êng tiÓu häc, tr­êng mÉu gi¸o vµ 50% tr¹m y tÕ. T¹i tØnh H¶i D­¬ng, trong n¨m 2000, c¸c ban c«ng t¸c MÆt trËn phèi hîp víi Tr­ëng th«n vËn ®éng nh©n d©n ®ãng gãp ®­îc 55 tû ®ång vµ 2 triÖu ngµy c«ng ®Ó x©y dùng ®­îc gÇn 100 km ®­êng giao th«ng n«ng th«n; quyªn gãp ®­îc trªn 18 tû ®ång vµ nhiÒu vËt liÖu, ngµy c«ng ®Ó c¬ b¶n xo¸ xong nhµ tre cho c¸c gia ®×nh chÝnh s¸ch(2). - Qua tæng kÕt 5 n¨m: ë Thõa Thiªn - HuÕ, nh©n d©n ®· tù nguyÖn ®ãng gãp tiÒn vµ ngµy c«ng ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ®iÖn, thuû lîi, giao th«ng, tr­êng häc, tr¹m x¸… trÞ gi¸ trªn 67 tû ®ång. Nh©n d©n Hµ TÜnh, víi sù hç trî cña Nhµ n­íc, ®· lµm ®­îc 2.320 km ®­êng giao th«ng, 1.369 cèng, 1.165 km kªnh m­¬ng trÞ gi¸ 160 tû ®ång, trong ®ã nh©n d©n ®ãng gãp 2/3. TØnh B¹c Liªu ®Çu t­ hµng tr¨m tû ®ång, céng víi hµng triÖu ngµy c«ng do d©n (1) Theo B¸o c¸o sè 361/BC-BTCCBCP ngµy 23.11.2001 cña Ban Tæ chøc c¸n bé - ChÝnh phñ vÒ t×nh h×nh sau ba n¨m triÓn khai Quy chÕ d©n chñ ë x·, ph­êng, thÞ trÊn. (2) Theo B¸o c¸o 3 n¨m c«ng t¸c MÆt trËn tham gia thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë x·, ph­êng, thÞ trÊn (1998 - 2001), sè 01 BC/MTTW ngµy 29.01.2002. 125
  15. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· t×nh nguyÖn ®ãng gãp, ®· x©y dùng ®­îc h¬n 2.000 c«ng tr×nh c¸c lo¹i, trong ®ã cã gÇn 1.500 c«ng tr×nh thuû lîi. TØnh Trµ Vinh, huy ®éng nguån vèn trong d©n ®­îc 1.089 tû ®ång(1). 5.2. D©n chñ trong bÇu cö §¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n Trong cuéc bÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n nhiÖm kú 2004 - 2009, quy ®Þnh vÒ bÇu cö ®· ®­îc hoµn thiÖn theo h­íng d©n chñ h¬n. §ã lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc nhÊt thiÕt ph¶i cã sè øng cö viªn trong danh s¸ch bÇu cö nhiÒu h¬n sè ®¹i biÓu ®­îc bÇu; bªn c¹nh viÖc c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, ®oµn thÓ ®­îc giíi thiÖu ng­êi vµo danh s¸ch bÇu cö, th× cö tri cña th«n, lµng, Êp, b¶n, tæ d©n phè (gäi chung lµ th«n) ®­îc trùc tiÕp giíi thiÖu ng­êi ®Ó bÇu lµm ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n cÊp x·; øng cö viªn ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n ph¶i kª khai tµi s¶n c¸ nh©n… Trong c¸c cuéc bÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp nhiÖm kú 1999 - 2004 vµ 2004 - 2009, nh©n d©n mét sè tØnh, thµnh phè ®· gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc tu©n thñ LuËt BÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n. Ch¼ng h¹n, t¹i mét sè ®¬n vÞ bÇu cö ë Th¸i B×nh, VÜnh Phóc, Nam §Þnh, Thanh Ho¸, Thõa Thiªn - HuÕ, B¾c Ninh, Hµ T©y, H¶i Phßng, H¶i D­¬ng…, nh©n d©n ®· ®Ò nghÞ ®­a ra khái danh s¸ch bÇu cö ®¹i biÓu Héi ®ång nh©n d©n nh÷ng ng­êi quan liªu, h¸ch dÞch, cöa quyÒn, tham nhòng vµ thiÕu tr¸ch nhiÖm víi nh©n d©n. 5.3. T¨ng tÝnh tù qu¶n céng ®ång Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së bao gåm nh÷ng quy ®Þnh kh¼ng ®Þnh quyÒn tù qu¶n cña x·, th«n vµ cña céng ®ång. ViÖc x©y dùng c¸c Sè liÖu ®­îc lÊy tõ c¸c B¸o c¸o cña Ban chØ ®¹o thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ (1) trung ­¬ng vÒ kiÓm tra 5 n¨m thùc hiÖn ChØ thÞ sè 30/CT-TW t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng t­¬ng øng 126
  16. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së c«ng tr×nh phóc lîi nh­ ®iÖn, ®­êng giao th«ng, tr­êng häc, tr¹m y tÕ, nghÜa trang, c«ng tr×nh v¨n ho¸ - thÓ thao, tr­íc ®©y lµ c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn cÊp tØnh, cÊp huyÖn. Nh­ng sau khi cã Quy chÕ d©n chñ th× ng­êi d©n ë th«n ®­îc trao quyÒn quyÕt ®Þnh chñ tr­¬ng còng nh­ møc ®é huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh, nh©n c«ng vµ viÖc sö dông nh÷ng nguån lùc ®ã. Còng theo Quy chÕ d©n chñ, ng­êi d©n ë th«n cã quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c c«ng viÖc néi bé cña th«n m×nh, nh­ tæ chøc b¶o vÖ s¶n xuÊt, vÖ sinh m«i tr­êng, x©y dùng h­¬ng ­íc, quy ­íc… Qua 5 n¨m thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ, ®· cã nh÷ng tØnh mµ ë ®ã 100% sè th«n x©y dùng ®­îc h­¬ng ­íc, quy ­íc cña m×nh, dùa trªn c¬ së ph¸p luËt vµ phï hîp víi phong tôc, tËp qu¸n cña vïng miÒn, ®Þa ph­¬ng. Ch¼ng h¹n, Th¸i B×nh cã trªn 50% sè x·, ph­êng, thÞ trÊn ®· x©y dùng tõ 11 ®Õn 15 b¶n quy chÕ, quy ®Þnh; gÇn 40% sè x·, ph­êng, thÞ trÊn cã trªn 15 b¶n quy chÕ; c¸ biÖt cã x· x©y dùng trªn 20 b¶n. ë Hµ TÜnh, 100% x·, ph­êng, thÞ trÊn cã quy ­íc, 1.819/2.847 th«n cã h­¬ng ­íc. Qu¸ tr×nh x©y dùng h­¬ng ­íc, quy ­íc ®­îc thùc hiÖn d©n chñ víi sù tham gia cña ®¹i diÖn c¸c ®oµn thÓ, héi quÇn chóng, ®¹i diÖn dßng hä vµ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é, uy tÝn trong céng ®ång d©n c­. Khi ®­îc trao quyÒn tù qu¶n céng ®ång, ng­êi d©n c¶m thÊy m×nh thùc sù cã vai trß lµm chñ ®èi víi c¸c c«ng viÖc cña céng ®ång, nªn phÊn khëi, chñ ®éng, tÝch cùc tham gia vµo ho¹t ®éng cña céng ®ång. Tõ ®ã, sù n¨ng ®éng, s¸ng kiÕn cña ng­êi d©n ®­îc ph¸t huy, gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ®a d¹ng, bÒn v÷ng ë c¸c vïng, miÒn cña ®Êt n­íc. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ qua thùc tiÔn thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së. 5.4. C¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a nh©n d©n víi chÝnh quyÒn D©n chñ thóc ®Èy sù minh b¹ch. Sù minh b¹ch, râ rµng trong 127
  17. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi ®­îc b¶o ®¶m khi ng­êi d©n ®­îc biÕt, ®­îc kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn, nhÊt lµ trong lÜnh vùc thu, chi tµi chÝnh. §iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng, lµm h¹n chÕ nh÷ng hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc, tham nhòng cña c¸n bé, c«ng chøc chÝnh quyÒn. D©n chñ thóc ®Èy quan hÖ gÇn gòi vµ hîp t¸c gi÷a chÝnh quyÒn víi nh©n d©n. Khi d©n chñ ®­îc ph¸t huy, tÖ tham nhòng, l¹m dông quyÒn lùc, quan liªu sÏ bÞ h¹n chÕ vµ dÇn bÞ lo¹i bá khái ®êi sèng x· héi; chÝnh quyÒn trë nªn minh b¹ch, thùc sù trë thµnh chÝnh quyÒn phôc vô nh©n d©n vµ v× nh©n d©n. Sù tin cËy cña nh©n d©n ®èi víi chÝnh quyÒn sÏ ngµy cµng t¨ng. Nh©n d©n sÏ quan hÖ chÆt chÏ vµ hîp t¸c víi chÝnh quyÒn. II. NéI DUNG QUY CHÕ D¢N CHñ ë X·, PH¦êNG, THÞ TRÊN 1. Hoµn c¶nh ra ®êi Thùc hiÖn ChØ thÞ sè 30-CT/TW cña Ban BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së, ngµy 11.5.1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 29/1998/N§-CP vÒ quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ ë x·, ph­êng, thÞ trÊn (gäi chung lµ x·). B¶n quy chÕ nµy cã néi dung rÊt phong phó, bao gåm nh÷ng viÖc cÇn th«ng b¸o ®Ó nh©n d©n biÕt; nh÷ng viÖc nh©n d©n bµn vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp; nh÷ng viÖc nh©n d©n bµn, tham gia ý kiÕn, Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n x· quyÕt ®Þnh; nh÷ng viÖc nh©n d©n gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ tr¸ch nhiÖm x©y dùng céng ®ång d©n c­ th«n. Cuéc vËn ®éng thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë x· vµ ë c¸c lo¹i h×nh c¬ së kh¸c ®· ®­îc tiÕn hµnh nhiÒu n¨m vµ n¨m 2001 ®· s¬ kÕt 3 n¨m, n¨m 2003 tæng kÕt 5 n¨m viÖc thùc hiÖn. Qua tæng kÕt, ph¸t hiÖn mét sè ®iÓm trong Quy chÕ ®­îc ban hµnh theo NghÞ ®Þnh sè 29/1998/N§-CP ®· béc lé nh÷ng thiÕu sãt, ch­a phï hîp 128
  18. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së víi thùc tiÔn, thËm chÝ cã ®iÒu kho¶n bÞ l¹m dông trªn thùc tÕ dÉn ®Õn nh÷ng biÓu hiÖn “d©n chñ qu¸ møc”. V× vËy, ChÝnh phñ ®· thay thÕ Quy chÕ nµy b»ng quy chÕ míi ®­îc ban hµnh theo NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP ngµy 07.7.2003. 2. Néi dung Quy chÕ d©n chñ ë x·, ph­êng, thÞ trÊn, theo NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP Môc tiªu cña Quy chÕ nµy lµ: ph¸t huy quyÒn lµm chñ, søc s¸ng t¹o cña nh©n d©n trong x·, ®éng viªn søc m¹nh vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn d©n sinh, n©ng cao d©n trÝ, x©y dùng §¶ng bé, chÝnh quyÒn vµ ®oµn thÓ ë x· trong s¹ch, v÷ng m¹nh; ng¨n chÆn vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i, quan liªu, tham nhòng cña mét sè c¸n bé, ®¶ng viªn vµ c¸c tÖ n¹n x· héi, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. 2.1. QuyÒn d©n biÕt QuyÒn “d©n biÕt” lµ sù cô thÓ ho¸ mét quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n ®­îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p, ®ã lµ quyÒn ®­îc th«ng tin. Trong mét x· héi d©n chñ, ng­êi d©n cã quyÒn ®­îc biÕt vÒ tÊt c¶ mÆt ho¹t ®éng x· héi, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n­íc mµ biÓu hiÖn cô thÓ nhÊt qua c¸c chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p luËt. D©n cã biÕt th× míi hiÓu râ vµ lµm ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu d©n biÕt, hä sÏ tù b¶o vÖ ®­îc c¸c quyÒn, lîi Ých cña m×nh, tr¸nh sù x©m h¹i tõ phÝa c¸c c¸ nh©n kh¸c, hoÆc thËm chÝ tõ phÝa chÝnh quyÒn (do v« ý s¬ xuÊt, do thiÕu tr¸ch nhiÖm hoÆc do mét sè ng­êi cã thÈm quyÒn trôc lîi). D©n biÕt, ®ã lµ c¬ së ®Ó hä thùc hiÖn ®­îc c¸c quyÒn d©n chñ tiÕp theo nh­ “bµn”, “lµm” vµ “kiÓm tra”. 129
  19. KiÕn thøc ph¸p luËt TËp 1: Tæ chøc bé m¸y vµ x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x· Theo NghÞ ®Þnh sè 79/2003/N§-CP, chÝnh quyÒn x· cã tr¸ch nhiÖm th«ng tin kÞp thêi vµ c«ng khai ®Ó nh©n d©n biÕt 14 lo¹i vÊn ®Ò sau ®©y: a) Chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc liªn quan trùc tiÕp ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña nh©n d©n trong x·, bao gåm: - NghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n, quyÕt ®Þnh cña Uû ban nh©n d©n cÊp trªn liªn quan ®Õn ®Þa ph­¬ng; - C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thñ tôc hµnh chÝnh trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c«ng viÖc liªn quan ®Õn d©n; - Nh÷ng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vÒ ®èi t­îng, møc thu c¸c lo¹i thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c nghÜa vô kh¸c ®èi víi nh©n d©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh. C«ng khai ®Ó ng­êi d©n biÕt ®­îc c¸c thñ tôc cña Nhµ n­íc liªn quan trùc tiÕp ®Õn quyÒn vµ lîi Ých cña hä. VÝ dô: ®Ó ®­îc cÊp sæ ®á (GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt), ng­êi d©n ph¶i cã c¸c hå s¬, giÊy tê g×, ph¶i mang c¸c giÊy tê ®ã ®Õn c¬ quan nµo, c¬ quan nµo xem xÐt, kiÓm tra vµ c¬ quan nµo ra quyÕt ®Þnh cÊp sæ ®á, thêi h¹n bao l©u sÏ gi¶i quyÕt; c¸ch thøc, tr×nh tù khiÕu n¹i, tè c¸o, thñ tôc khëi kiÖn vô ¸n; thñ tôc t¹m tró, t¹m v¾ng, ®¨ng ký hé khÈu, ®¨ng ký khai sinh, thñ tôc mua b¸n nhµ, xin giÊy phÐp x©y dùng, giÊy phÐp kinh doanh... Nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc liªn quan ®Õn d©n, hiÓu réng ra cßn bao gåm c¸c quy ®Þnh cña chÝnh quyÒn x· vÒ lÞch tiÕp d©n, thêi gian gi¶i quyÕt c«ng viÖc, ng­êi cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt; hoÆc ®¬n gi¶n nhÊt, lµ s¬ ®å trô së cña chÝnh quyÒn x·. b) KÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi dµi h¹n vµ hµng n¨m cña x· Th«ng tin ®Ó mçi ng­êi d©n sinh sèng trªn ®Þa bµn x· biÕt ®­îc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph­¬ng, ®Ó hä tù ®iÒu 130
  20. PhÇn IV Thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ ë c¬ së chØnh ho¹t ®éng cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. §ã lµ c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n, nh­ kÕ ho¹ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, chuyÓn ®æi mïa vô, gièng c©y trång... vµ c¸c kÕ ho¹ch hµng n¨m, nh­ kÕ ho¹ch gieo cÊy, thu ho¹ch mïa vô, kÕ ho¹ch lµm ®­êng, x©y tr¹m ®iÖn ë x·… c) Quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®ai VÝ dô: quy ho¹ch ®Êt; ph©n bè ®Êt ë, ®Êt canh t¸c, ®Êt s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, ®Êt kinh doanh dÞch vô, ®Êt 5%; dù kiÕn ®èi t­îng ®­îc giao ®Êt hoÆc bÞ thu håi ®Êt… d) Dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· hµng n¨m Trong dù to¸n ng©n s¸ch cho n¨m sau, cã c¸c néi dung: dù trï c¸c nguån thu (do ng©n s¸ch cÊp trªn rãt xuèng, c¸c nguån thu riªng cña x·); dù trï chi (chi vµo c¸c lo¹i viÖc g×, bao nhiªu...). T­¬ng tù, vµo cuèi n¨m, chÝnh quyÒn x· còng ph¶i c«ng khai quyÕt to¸n ng©n s¸ch cña x· m×nh: c¸c kho¶n thu vµ chi ®· thùc hiÖn trong thùc tÕ; sè d­ hoÆc th©m hôt trong n¨m. BiÕt ®­îc dù to¸n vµ quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi d©n kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc còng nh­ phÈm chÊt cña c¸n bé. ®) Dù to¸n, quyÕt to¸n c¸c quü, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, c¸c kho¶n huy ®éng nh©n d©n ®ãng gãp x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, c¸c c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng cña x·, th«n vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn Khi x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (®­êng x¸, cÇu cèng, tr¹m ®iÖn, tr¹m cÊp n­íc…) vµ c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng (nhµ trÎ, s©n bãng…) cã hai kh¶ n¨ng x¶y ra: thø nhÊt, nh÷ng c«ng tr×nh nµy ®­îc Nhµ n­íc hç trî mét phÇn kinh phÝ, phÇn cßn l¹i do d©n ®ãng gãp; thø hai, kinh phÝ hoµn toµn do d©n ®­îc thô h­ëng c¬ së h¹ tÇng, c«ng tr×nh phóc lîi ®ã ®ãng gãp (söa l¹i ®­êng, lµm mét cèng tho¸t n­íc ë mét th«n). Trong c¶ hai tr­êng hîp trªn, tr­íc khi huy ®éng sù ®ãng gãp cña d©n, ph¶i th«ng b¸o c«ng khai: sè kinh 131
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2