Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 19

Chia sẻ: Kien Kien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:540

Thêm vào BST

Báo xấu

269
lượt xem 56
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 19 của bộ toàn tập C.Mác và Ph.Ăng-ghen gồm các tác phẩm của hai nhà kinh điển viết trong thời gian từ tháng ba năm 1875 đến tháng 5 năm 1883.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 19

C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen Toµn tËp 19 Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Sù thËt
8 c.m¸c phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 9 Toµn tËp C.M¸c vµ ph.¨ng-ghen xuÊt b¶n theo quyÕt ®Þnh cña ban ChÊp hµnh trung ¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam
10 11 Héi ®ång xuÊt b¶n toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen C.M¸c GS. NguyÔn §øc B×nh Uû viªn Bé ChÝnh trÞ, BÝ th Trung vµ Ph.¡ng-ghen ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, Chñ tÞch Héi ®ång GS. §Æng Xu©n Kú Uû viªn Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ViÖn trëng ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vµ t tëng toµn tËp Hå ChÝ Minh, Phã Chñ tÞch (thêng trùc) Héi ®ång tËp 19 GS. PTS. TrÇn Ngäc Hiªn Phã Gi¸m ®èc Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc (th¸ng ba 1875 - th¸ng n¨m 1883) gia Hå ChÝ Minh, uû viªn PGS. Hµ Häc Hîi Phã Trëng ban T tëng - V¨n ho¸ Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, uû viªn GS. TrÇn Nh©m Gi¸m ®èc, Tæng biªn tËp Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, uû viªn GS. TrÇn Xu©n Trêng Trung tíng, ViÖn trëng Häc viÖn chÝnh trÞ qu©n sù, uû viªn Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia sù thËt Hµ Néi - 1995
6 7 Lêi Nhµ xuÊt b¶n TËp 19 cña bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen gåm c¸c t¸c phÈm cña hai nhµ kinh ®iÓn viÕt trong thêi gian tõ th¸ng Ba 1875 ®Õn th¸ng N¨m 1883. Trong hoµn c¶nh hÕt søc khã kh¨n lóc bÊy giê, C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen võa tiÕp tôc c¸c ho¹t ®éng lý luËn c¸ch m¹ng võa kiªn tr× gióp ®ì giai cÊp c«ng nh©n c¸c níc x©y dùng c¸c ®¶ng c¸ch m¹ng ë tõng níc. Trong c¸c t¸c phÈm viÕt vµo thêi kú nµy, ®Æc biÖt lµ t¸c phÈm cña C.M¸c "Phª ph¸n c¬ng lÜnh G«-ta" vµ Th cña Ph.¡ng-ghen göi Bª-ben ngµy 18-25 th¸ng Ba 1875, hai nhµ kinh ®iÓn ph¸t triÓn thªm mét bíc häc thuyÕt vÒ nhµ níc vµ nªu lªn nhiÒu dù ®o¸n thiªn tµi vÒ x· héi t¬ng lai. Hai «ng còng th¼ng tay v¹ch trÇn chñ nghÜa c¬ héi díi mäi mÇu s¾c, b¶o vÖ c¸c môc tiªu vµ ®êng lèi c¸ch m¹ng cña phong trµo c«ng nh©n. TËp nµy ®îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng- ghen, tËp 19 do Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1961. Ngoµi phÇn chÝnh v¨n, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n chØ dÉn do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª- nin Liªn X« (tríc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp c¸c t tëng c¬ b¶n trong c¸c t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn. Th¸ng 9-1995 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia
8 9 Ph.¨ng-ghen Th göi A.B£-BEN1 Lu©n §«n, ngµy 18 - 28 th¸ng Ba 1875 Bª-ben th©n mÕn! T«i ®· nhËn ®îc th cña anh ®Ò ngµy 23 th¸ng Hai vµ t«i vui mõng ®îc tin anh m¹nh khoÎ ®Õn thÕ. Anh hái t«i xem chóng t«i nghÜ thÕ nµo vÒ tÊt c¶ c©u chuyÖn hîp nhÊt Êy. Khèn nçi, chóng t«i còng hoµn toµn nh anh th«i. LÝp-nÕch còng nh mäi ngêi kh¸c, ch¼ng ai cho chóng t«i biÕt mét tin tøc nµo c¶, nªn chóng t«i còng vËy, chóng t«i chØ biÕt ®îc nh÷ng g× mµ c¸c b¸o cho biÕt. Nhng c¸c b¸o còng ch¼ng viÕt g× vÒ vÊn ®Ò Êy c¶, m·i cho ®Õn kho¶ng t¸m ngµy tríc ®©y míi ®¨ng b¶n dù th¶o c¬ng lÜnh. DÜ nhiªn lµ b¶n dù th¶o ®ã ®· lµm cho chóng t«i kh¸ kinh ng¹c. §¶ng ta ®· nhiÒu phen ch×a tay cho ph¸i L¸t-xan ®Ó hoµ gi¶i hay Ýt ra lµ ®Ó hîp t¸c víi hä, nhng ®· nhiÒu phen bÞ bän Ha-den-clª-vÐc, bän Ha-xen-man vµ bän Tuªn-ke cù tuyÖt mét c¸ch rÊt hçn xîc ®Õn nçi ngay mét ®øa trÎ còng cã thÓ do ®ã mµ kÕt luËn ®îc r»ng së dÜ ngµy nay, c¸c ngµi Êy ®Ých th©n ®Õn yªu cÇu hoµ gi¶i víi chóng ta, chÝnh lµ v× hä ®· l©m vµo bíc ®êng cïng. Do tÝnh chÊt cña bän ngêi Êy mµ ai nÊy ®Òu biÕt rÊt râ, nªn bæn phËn chóng ta lµ ph¶i nh©n bíc ®êng cïng cña hä mµ ®ßi mäi sù b¶o ®¶m cã thÓ cã ®îc, cèt sao cho
10 ph.¨ng-ghen th göi a.bª-ben 11 hä kh«ng dùa ®îc vµo §¶ng ta mµ cñng cè l¹i ®Þa vÞ lung lay cña giai cÊp v« s¶n nh C«ng x· Pa-ri, hoÆc trong mét níc ë ®ã cña hä trong d luËn cña quÇn chóng c«ng nh©n. Ph¶i tiÕp ®ãn kh«ng ph¶i chØ cã mét m×nh giai cÊp t s¶n ®· t¹o ra nhµ níc vµ hä mét c¸ch hÕt søc l¹nh nh¹t, ph¶i tá ra kh«ng tin cËy hä tÝ nµo x· héi theo h×nh ¶nh cña nã, mµ theo sau giai cÊp t s¶n th× giai c¶ vµ ph¶i lµm cho hä thÊy r»ng cã hîp nhÊt hay kh«ng lµ do hä cÊp tiÓu t s¶n d©n chñ còng ®· thùc hiÖn viÖc c¶i biÕn Êy mét cã s½n sµng bá nh÷ng khÈu hiÖu bÌ ph¸i cña hä hay kh«ng, bá c¸ch hÕt søc triÖt ®Ó. NÕu ë §øc, ch¼ng h¹n, giai cÊp tiÓu t s¶n c¸i thuyÕt cña hä lµ dùa vµo "sù gióp ®ì cña nhµ níc" hay d©n chñ thuéc vÒ khèi ph¶n ®éng Êy th× lµm thÕ nµo mµ §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi l¹i cã thÓ, trong suèt bao n¨m trêng, kh«ng vµ hä cã s½n sµng tiÕp nhËn b¶n c¬ng lÜnh Ai-d¬-n¾c kÒ vai s¸t c¸nh cïng ®i víi §¶ng nh©n d©n3 ®îc? Lµm thÕ nµo n¨m 1896 2 trªn nh÷ng ®iÓm c¨n b¶n, hoÆc mét b¶n ®· söa ch÷a mµ b¸o "Volksstaat"4 l¹i cã thÓ rót toµn bé thùc chÊt cña c¬ng l¹i cña c¬ng lÜnh ®ã vµ hîp víi hoµn c¶nh hiÖn nay hay kh«ng. lÜnh chÝnh trÞ cña m×nh tõ trong tê "Frankfurte Zeitung"5, c¬ quan VÒ ph¬ng diÖn lý luËn, tøc lµ vÒ nh÷ng c¸i g× ®ã cã tÝnh chÊt cña ph¸i d©n chñ tiÓu t s¶n ®îc? Vµ lµm thÕ nµo mµ Ýt ra còng quyÕt ®Þnh ®èi víi c¬ng lÜnh th× §¶ng ta hoµn toµn kh«ng cã g× cã b¶y yªu s¸ch cña chÝnh b¶n c¬ng lÜnh nµy l¹i gièng tõng ch÷ ph¶i häc tËp ph¸i L¸t-xan c¶. ChÝnh lµ ngîc l¹i, hä ph¶i häc mét víi c¬ng lÜnh cña §¶ng nh©n d©n vµ cña ph¸i d©n chñ tiÓu tËp §¶ng ta. §iÒu kiÖn thø nhÊt ®Ó hîp nhÊt lµ hä kh«ng ®îc t s¶n? T«i muèn nãi ®Õn b¶y yªu s¸ch chÝnh trÞ ®¸nh sè tõ 1 ®Õn bÌ ph¸i n÷a, tøc lµ kh«ng ®îc theo ph¸i L¸t-xan n÷a; nãi c¸ch 5 vµ tõ 1 ®Õn 2, trong ®ã kh«ng mét yªu s¸ch nµo l¹i kh«ng ph¶i kh¸c, liÒu thuèc v¹n øng cña hä lµ sù gióp ®ì cña nhµ níc, nÕu lµ d©n chñ t s¶n 6. kh«ng ®îc hoµn toµn vøt bá th× Ýt ra còng ph¶i ®îc thõa nhËn Hai lµ nguyªn lý chñ nghÜa quèc tÕ cña phong trµo c«ng nh©n ®ã lµ mét biÖn ph¸p qu¸ ®é vµ thø yÕu, lµ mét kh¶ n¨ng trong giê ®©y cã thÓ nãi lµ hoµn toµn bÞ phñ nhËn vµ l¹i bÞ phñ nhËn nhiÒu kh¶ n¨ng kh¸c. B¶n dù th¶o c¬ng lÜnh chøng tá r»ng vÒ bëi nh÷ng ngêi, suèt trong n¨m n¨m trêi vµ trong nh÷ng t×nh mÆt lý luËn nh÷ng ngêi cña chóng ta h¬n nh÷ng l·nh tô cña huèng khã kh¨n nhÊt, ®· tõng nªu cao nguyªn lý ®ã mét c¸ch ph¸i L¸t-xan rÊt nhiÒu, nhng vÒ mÆt thñ ®o¹n chÝnh trÞ quû hÕt søc vÎ vang. C«ng nh©n §øc ngµy nay dÉn ®Çu phong trµo quyÖt th× l¹i thua xa hä. Nh÷ng ngêi "trung thùc" 1* l¹i mét ch©u ¢u th× tríc hÕt lµ do th¸i ®é thùc sù quèc tÕ cña hä trong phen n÷a ®Ó cho nh÷ng kÎ kh«ng trung thùc ®¸nh lõa m×nh mét thêi kú chiÕn tranh; kh«ng mét giai cÊp v« s¶n ë níc nµo l¹i cã c¸ch chua cay. th¸i ®é ®óng ®¾n ®Õn thÕ. ThÕ mµ ngµy nay, trong lóc kh¾p n¬i Mét lµ, trong c¬ng lÜnh nµy, ngêi ta chÊp nhËn c©u sau ®©y ë níc ngoµi, c«ng nh©n ®ang kh¼ng ®Þnh nguyªn lý Êy mét c¸ch cña L¸t-xan, nghe tuy kªu, nhng ®øng vÒ mÆt lÞch sö mµ xÐt, lµ còng m¹nh mÏ nh viÖc c¸c chÝnh phñ ®ang ra søc t×m c¸ch sai: §èi diÖn víi giai cÊp c«ng nh©n, tÊt c¶ c¸c giai cÊp kh¸c chØ ng¨n trë mäi mu toan thùc hiÖn nguyªn lý Êy trong mét tæ gép thµnh mét khèi ph¶n ®éng. C©u nµy chØ ®óng trong chøc th× c«ng nh©n §øc l¹i bá r¬i nguyªn lý Êy sao? VËy th× cßn vµi trêng hîp ®Æc biÖt, ch¼ng h¹n trong mét cuéc c¸ch m¹ng c¸i g× lµ chñ nghÜa quèc tÕ cña phong trµo c«ng nh©n? ChØ _____________________________________________________________ cßn c¸i triÓn väng yÕu ít hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ vÒ mét sù 1* Nh÷ng ngêi Ai-d¬-n¾c ®îc gäi lµ nh÷ng ngêi "trung thùc".
12 ph.¨ng-ghen th göi a.bª-ben 13 hîp t¸c t¬ng lai cña c«ng nh©n ch©u ¢u ®Ó tù gi¶i phãng, mµ lµ c¸ch rÊt ®Çy ®ñ trong bé "T b¶n" r»ng nh÷ng quy luËt ®iÒu tiÕt vÒ mét sù "h÷u nghÞ quèc tÕ gi÷a c¸c d©n téc" trong t¬ng lai, tøc tiÒn c«ng rÊt phøc t¹p vµ, tuú theo t×nh huèng, khi th× quy luËt lµ "Hîp chóng quèc ch©u ¢u" cña bän t s¶n thuéc ®ång minh nµy, khi th× quy luËt kia chi phèi; r»ng nh vËy th× hoµn toµn hoµ b×nh7. kh«ng thÓ nãi ®Õn mét quy luËt s¾t mµ tr¸i l¹i, ph¶i nãi ®Õn mét DÜ nhiªn kh«ng cÇn nãi ®Õn c¸i Quèc tÕ nh thÕ lµm g×. quy luËt rÊt co gi·n vµ do ®ã, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng vµi Nhng Ýt ra còng ch¼ng nªn tôt l¹i sau b¶n c¬ng lÜnh n¨m ch÷ nh L¸t-xan tëng. ThuyÕt Man-tót lµm c¬ së cho c¸i quy luËt mµ L¸t-xan ®· chÐp cña Man-tót vµ cña Ri-c¸c-®« (Ri-c¸c-®« ®· bÞ 1869 mµ nãi ch¼ng h¹n r»ng: mÆc dÇu tríc hÕt §¶ng c«ng nh©n L¸t-xan xuyªn t¹c) nh ngêi ta thÊy ®· ®îc dÉn ra ë trang 5 §øc buéc ph¶i hµnh ®éng trong ph¹m vi nh÷ng biªn giíi quèc cuèn "S¸ch cho c«ng nh©n", trÝch trong mét tËp s¸ch kh¸c cña L¸t- gia ®· v¹ch ra cho nã (§¶ng c«ng nh©n §øc kh«ng cã quyÒn lÊy xan8, - c¸i thuyÕt lµm c¬ së ®ã ®· bÞ M¸c b¸c bá mét c¸ch rÊt tØ mØ danh nghÜa giai cÊp v« s¶n ch©u ¢u ®Ó nãi vµ l¹i cµng kh«ng cã trong phÇn nãi vÒ "qu¸ tr×nh tÝch luü t b¶n"9. Nh vËy, khi thõa quyÒn ®a ra nh÷ng ®iÒu sai lÇm), nhng §¶ng c«ng nh©n §øc nhËn "quy luËt s¾t" cña L¸t-xan, ngêi ta ®· thõa nhËn mét luËn vÉn cã ý thøc vÒ nh÷ng sîi d©y ®oµn kÕt th¾t chÆt m×nh víi c«ng ®iÓm sai lÇm vµ mét luËn chøng sai lÇm. nh©n tÊt c¶ c¸c níc vµ nã sÏ lu«n lu«n, nh tõ tríc tíi nay, Bèn lµ yªu s¸ch x· héi duy nhÊt trong c¬ng lÜnh lµ sù gióp ®ì s½n sµng lµm trßn nh÷ng nghÜa vô do sù ®oµn kÕt Êy ®Ò ra cho cña nhµ níc theo kiÓu L¸t-xan, yªu s¸ch nµy ®îc ®a ra díi m×nh. Nh÷ng nghÜa vô nh thÕ vÉn tån t¹i, ngay c¶ khi ngêi ta mét h×nh thøc Ýt bÞ che ®Ëy nhÊt lµ ®óng nh L¸t-xan ®· ®¸nh kh«ng tù tuyªn bè hoÆc tù coi m×nh lµ mét bé phËn cña Quèc tÕ c¾p cña Buy-sª. Vµ ®©y l¹i chÝnh lµ sau khi Br¾c-c¬ ®· v¹ch râ tÊt ®i n÷a. Ch¼ng h¹n nh cøu tÕ trong trêng hîp thiÕu thèn, c¶ tÝnh chÊt v« dông cña mét yªu s¸ch nh thÕ10; sau khi hÇu hÕt, chèng viÖc t¨ng viÖn lùc lîng trong trêng hîp b·i c«ng, ¸p nÕu kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶, c¸c diÔn gi¶ cña §¶ng ta, trong cuéc ®Êu dông nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó sao cho c¸c c¬ quan b¸o chÝ §¶ng th«ng b¸o cho c«ng nh©n §øc biÕt râ t×nh h×nh cña phong trµo ë tranh cña hä chèng ph¸i L¸t-xan, ®Òu buéc ph¶i ph¶n ®èi "sù gióp níc ngoµi, cæ ®éng chèng nh÷ng cuéc chiÕn tranh ®· næ ra hoÆc ®ì cña nhµ níc" ®ã! §¶ng ta kh«ng thÓ chÞu nhôc h¬n n÷a ®îc. nguy c¬ chiÕn tranh do c¸c triÒu ®¹i g©y ra, trong thêi gian c¸c Chñ nghÜa quèc tÕ mµ l¹i tôt xuèng tr×nh ®é A-man Guª-g¬: chñ cuéc chiÕn tranh ®ã, cã mét s¸ch lîc nh ®· tiÕn hµnh mét c¸ch nghÜa x· héi mµ l¹i tôt xuèng tr×nh ®é tªn céng hoµ t s¶n Buy- mÉu mùc trong nh÷ng n¨m 1870-1871, v.v.. sª, kÎ ®· ®em yªu s¸ch Êy ®èi lËp víi nh÷ng ngêi x· héi chñ Ba lµ c¸c ®ång chÝ chóng ta chÞu chÊp nhËn c¸i "quy luËt s¾t nghÜa ®Ó ®¶ l¹i hä! vÒ tiÒn c«ng" cña L¸t -xan, mét quy luËt dùa trªn mét quan ®iÓm Nhng cïng l¾m th× "sù gióp ®ì cña nhµ níc", theo nghÜa kinh tÕ hoµn toµn cò rÝch, tøc lµ trung b×nh th× c«ng nh©n chØ lÜnh L¸t-xan hiÓu, còng chØ lµ mét biÖn ph¸p trong nhiÒu biÖn ph¸p ®îc mét sè tiÒn c«ng tèi thiÓu vµ nh thÕ lµ v×, theo thuyÕt nh©n kh¸c ®Ó ®¹t tíi môc ®Ých ®· nªu lªn ë ®©y trong nh÷ng lêi hÌn khÈu cña Man-tót, sè c«ng nh©n bao giê còng qu¸ ®«ng (®ã yÕu nh sau: "§Ó më ®êng cho viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò x· héi". chÝnh lµ lý lÏ cña L¸t-xan). Nhng M¸c ®· chøng minh mét Lµm nh thÓ lµ ®èi víi chóng ta, trªn ®Þa h¹t lý luËn, cßn cã
14 ph.¨ng-ghen th göi a.bª-ben 15 mét vÊn ®Ò x· héi cha ®îc gi¶i quyÕt! Bëi vËy, khi ngêi ta nãi: thi hµnh chøc vô. T«i kh«ng muèn nãi nhiÒu vÒ sù viÖc lµ: trong "§¶ng c«ng nh©n §øc ra søc xo¸ bá lao ®éng lµm thuª vµ chÝnh do bÊt cø c¬ng lÜnh tù do t s¶n nµo còng ®Òu cã nh÷ng yªu s¸ch ®ã mµ xo¸ bá lu«n c¶ nh÷ng sù ph©n biÖt giai cÊp, b»ng c¸ch thùc nh tù do vÒ khoa häc vµ tù do tÝn ngìng, vµ nªu nh÷ng yªu hiÖn viÖc s¶n xuÊt tËp thÓ trong c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp trªn s¸ch Êy ra ®©y th× thËt kh«ng ®óng chç tÝ nµo. mét quy m« toµn quèc; §¶ng sÏ ñng hé mäi biÖn ph¸p cã thÓ gãp Nhµ níc nh©n d©n tù do ®· trë thµnh mét nhµ níc tù do. phÇn ®¹t tíi môc ®Ých ®ã", - th× kh«ng mét ai trong ph¸i L¸t-xan ThÕ mµ, ®øng vÒ mÆt ng÷ ph¸p mµ xÐt, mét nhµ níc tù do lµ cã thÓ cã ý kiÕn g× nãi l¹i c¶. mét nhµ níc ®îc tù do ®èi víi c¸c c«ng d©n cña m×nh, tøc lµ N¨m lµ ngay c¶ ®Õn vÊn ®Ò tæ chøc giai cÊp c«ng nh©n, víi mét nhµ níc cã mét chÝnh phñ ®éc tµi. Cã lÏ nªn bá h¼n tÊt c¶ tÝnh c¸ch lµ mét giai cÊp, b»ng con ®êng c«ng ®oµn còng nh÷ng c©u ba hoa vÒ nhµ níc Êy ®i, nhÊt lµ tõ sau C«ng x·; kh«ng ®îc ®Ò cËp tíi. Mµ chÝnh ®ã lµ mét ®iÓm thËt c¨n b¶n, C«ng x· kh«ng cßn lµ mét nhµ níc theo nghÜa ®en cña tõ nµy v× ®©y lµ tæ chøc giai cÊp thùc sù cña giai cÊp v« s¶n, trong ®ã giai cÊp v« s¶n tiÕn hµnh nh÷ng cuéc ®Êu tranh hµng ngµy n÷a. Bän v« chÝnh phñ chñ nghÜa ®· lµm chèi ãc chóng ta kh¸ chèng t b¶n vµ ®©y lµ trêng häc cña hä; tæ chøc nµy ngµy nhiÒu vÒ mÊy tiÕng "nhµ níc nh©n d©n", mÆc dÇu quyÓn s¸ch nay, ngay gi÷a hoµn c¶nh ph¶n ®éng ghª gím nhÊt (nh trêng M¸c viÕt chèng Pru-®«ng råi ®Õn quyÓn "Tuyªn ng«n cña §¶ng hîp ë Pa-ri hiÖn nay), còng kh«ng thÓ bÞ ph¸ vì ®îc n÷a. Do céng s¶n"11 còng ®Òu ®· nãi hÕt søc râ lµ víi sù thiÕt lËp chÕ ®é x· tÝnh chÊt quan träng mµ tæ chøc Êy còng cã c¶ ë §øc n÷a, nªn héi chñ nghÜa, nhµ níc sÏ tiªu vong [sich auflöst] vµ biÕn ®i. V× theo ý chóng t«i, tuyÖt ®èi cÇn ph¶i nãi ®Õn tæ chøc Êy trong nhµ níc, xÐt cho cïng, chØ lµ mét thiÕt chÕ t¹m thêi mµ ngêi ta c¬ng lÜnh vµ ë chç nµo cã thÓ ®îc th× ph¶i dµnh cho nã mét ph¶i dïng ®Õn trong ®Êu tranh, trong c¸ch m¹ng, ®Ó ®µn ¸p kÎ ®Þa vÞ trong tæ chøc cña §¶ng. ®Þch cña m×nh b»ng b¹o lùc, cho nªn nãi ®Õn mét nhµ níc nh©n Trªn ®©y lµ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu mµ c¸c ®ång chÝ chóng ta d©n tù do lµ hoµn toµn v« nghÜa. Chõng nµo giai cÊp v« s¶n cßn nhîng bé ph¸i L¸t-xan. Cßn hä th× nhîng bé l¹i nh÷ng g×? cÇn ®Õn nhµ níc th× nh thÕ tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ v× tù do Nhîng bé quyÒn ®îc ghi vµo c¬ng lÜnh c¶ mét mí kh¸ lén xén mµ lµ ®Ó trÊn ¸p kÎ ®Þch cña m×nh; vµ ngµy nµo cã thÓ nãi ®Õn tù nh÷ng yªu s¸ch thuÇn tuý d©n chñ, mµ mét phÇn l¹i chØ lµ do th× nhµ níc sÏ kh«ng cßn lµ nhµ níc n÷a. V× vËy, chóng t«i nh÷ng yªu s¸ch cã tÝnh chÊt xu thêi, ch¼ng h¹n nh "chÕ ®é lËp ®Ò nghÞ r»ng bÊt cø ë ®©u còng nªn thay tõ "nhµ níc " b»ng tõ ph¸p nh©n d©n", mét chÕ ®é hiÖn cã ë Thuþ SÜ, vµ nÕu qu¶ ë ®©y "c«ng x·" [Gemeinwesen] lµ mét tiÕng §øc rÊt ®¾t, t¬ng ®¬ng chÕ ®é nµy lµm ®îc mét c¸i g× ®ã th× còng lµ cã h¹i nhiÒu h¬n lµ víi tõ "c«ng x·" trong tiÕng Ph¸p. cã lîi. NÕu ®©y lµ "chÕ ®é qu¶n lý th«ng qua nh©n d©n" th× còng cßn cã mét ý nghÜa nµo ®ã. Nh thÕ, ®iÒu kiÖn thø nhÊt cña mäi C©u "xo¸ bá mäi sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ x· héi vµ chÝnh trÞ" thay quyÒn tù do còng thiÕu nèt: tøc lµ ®èi víi mäi c«ng d©n th× mçi c©u "xo¸ bá tÊt c¶ nh÷ng sù ph©n biÖt giai cÊp" còng rÊt ®¸ng viªn chøc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc toµ ¸n thêng vµ chiÓu ngê. Tõ xø nµy ®Õn xø kh¸c, tõ tØnh nµy ®Õn tØnh kh¸c, thËm chÝ theo ph¸p luËt chung, vÒ mçi hµnh vi cña m×nh trong khi tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c, bao giê còng cã mét sù bÊt b×nh
16 c.m¸c phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 17 ®¼ng nµo ®ã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t, mét sù bÊt b×nh c¬ng lÜnh nµy ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt rÊt cã thÓ buéc chóng t«i ®¼ng mµ ngêi ta cã thÓ rót xuèng møc tèi thiÓu, chø kh«ng thÓ ph¶i cù tuyÖt mäi sù liªn ®íi tr¸ch nhiÖm víi c¸i chÝnh ®¶ng ®· lµm mÊt h¼n ®îc. Ngêi d©n vïng nói An-p¬ bao giê còng cã thõa nhËn c¬ng lÜnh ®ã. nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t kh¸c ngêi d©n miÒn ®ång b»ng. Quan Nãi chung th× cè nhiªn lµ c¬ng lÜnh chÝnh thøc cña mét ®¶ng niÖm vÒ x· héi chñ nghÜa nh giang s¬n cña b×nh ®¼ng, lµ mét kh«ng quan träng b»ng nh÷ng hµnh ®éng cña ®¶ng ®ã. Nhng quan niÖm phiÕn diÖn cña ngêi Ph¸p, dùa trªn khÈu hiÖu "Tù mét c¬ng lÜnh míi còng gièng nh mét ngän cê ngêi ta võa míi do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i" - quan niÖm ®ã ®· cã lý do tån t¹i trong treo lªn tríc m¾t mäi ngêi, vµ chÝnh lµ ngêi ta c¨n cø vµo thêi gian vµ kh«ng gian cña nã, v× nã ®· ®¸p øng cho mét giai c¬ng lÜnh ®ã mµ ®¸nh gi¸ §¶ng. VËy dï sao nã còng quyÕt kh«ng ®o¹n ph¸t triÓn, nhng còng nh tÊt c¶ nh÷ng quan niÖm phiÕn thÓ thôt lïi ®îc so víi c¬ng lÜnh Ai-d¬-n¾c. Ta cã thÓ tëng diÖn cña c¸c trêng ph¸i x· héi chñ nghÜa cã tríc chóng ta, quan tîng xem c¬ng lÜnh Êy sÏ g©y ra mét Ên tîng nh thÕ nµo cho niÖm Êy ngµy nay ®· bÞ vît qua råi, v× nã chØ g©y rèi lo¹n trong c«ng nh©n c¸c níc kh¸c, vµ hä sÏ nghÜ g× khi thÊy toµn bé giai ®Çu ãc ngêi ta vµ nã ®· ®îc thay thÕ b»ng nh÷ng quan niÖm chÝnh x¸c h¬n vµ phï hîp víi hiÖn thùc h¬n. cÊp v« s¶n x· héi chñ nghÜa §øc l¹i quú gèi tríc mÆt ph¸i L¸t- T«i xin chÊm døt, mÆc dï hÇu hÕt mçi ch÷ trong c¸i b¶n c¬ng xan nh thÕ. lÜnh kh« khan, kh«ng khÝ s¾c nµy, ®Òu cÇn ph¶i ®îc phª ph¸n c¶. H¬n n÷a, t«i tin ch¾c r»ng mét sù hîp nhÊt dùa trªn mét c¬ së §óng nh thÕ, nÕu c¬ng lÜnh Êy ®îc thõa nhËn th× M¸c vµ t«i sÏ nh thÕ sÏ kh«ng ®øng v÷ng ®îc mét n¨m ®©u. LÏ nµo nh÷ng kh«ng bao giê l¹i cã thÓ gia nhËp mét c¸i ®¶ng míi, x©y dùng trªn ngêi th«ng minh nhÊt cña §¶ng ta l¹i ra søc nh¾c l¹i thuéc lßng mét c¬ së nh thÕ, vµ chóng t«i sÏ buéc lßng ph¶i suy nghÜ rÊt cÈn nh÷ng c©u cña L¸t-xan vÒ c¸i quy luËt s¾t vÒ tiÒn c«ng, vµ vÒ sù thËn vÒ th¸i ®é cña chóng t«i (ngay c¶ khi c«ng khai) ®èi víi ®¶ng gióp ®ì cña nhµ níc? T«i mong lµ còng thÊy anh ë trong sè Êy. Anh h·y nghÜ xem, ë níc ngoµi, ngêi ta buéc cho chóng t«i lµ nh÷ng ngêi ®ã, ch¼ng h¹n! Vµ nÕu hä lµm nh thÕ th× nh÷ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mçi hµnh ®éng, mçi lêi tuyªn bè cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi §øc. Ba-cu-nin ch¼ng h¹n ®· lµm thÝnh gi¶ cña hä sÏ ph¶n béi hä. Tuy nhiªn, t«i ch¾c r»ng ph¸i nh thÕ trong quyÓn s¸ch cña «ng ta nhan ®Ò lµ "ChÕ ®é nhµ níc L¸t-xan sÏ kh kh gi÷ chÝnh nh÷ng ®o¹n ®ã cña c¬ng lÜnh, vµ t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ", theo quyÓn ®ã th× chóng t«i ph¶i chÞu ch¼ng kh¸c nµo tªn cho vay nÆng l·i Sai-lèc cø kh¨ng kh¨ng ®ßi tr¸ch nhiÖm vÒ mçi lêi khinh suÊt mµ LÝp-nÕch ®· ph¸t biÓu hay lÊy mét pao thÞt ngêi cña h¾n 1*. Sù ph©n liÖt sÏ x¶y ra, nhng viÕt ra tõ khi thµnh lËp tõ "Demokratisches Wochenblatt"12. chóng ta sÏ lµm cho H¸t-xen-man, Ha-den-clª-vÐc, Tuªn-ke vµ bÌ Ngêi ta tëng r»ng ë ®©y, chóng t«i ®ang giËt d©y mäi chuyÖn; b¹n cña hä l¹i ho¸ ra nh÷ng kÎ "trung thùc"; sau khi ph©n song anh còng biÕt râ nh t«i lµ chóng t«i gÇn nh kh«ng bao liÖt, chóng ta sÏ suy yÕu h¬n, cßn ph¸i L¸t-xan sÏ m¹nh h¬n; giê xen vµo c«ng viÖc néi bé cña §¶ng mét tý nµo c¶ vµ nÕu ngÉu §¶ng ta sÏ kh«ng cßn gi÷ ®îc sù thuÇn khiÕt vÒ chÝnh trÞ cña nhiªn chóng t«i cã xen vµo th× còng chØ ®Ó uèn n¾n, trong ph¹m vi cã thÓ lµm ®îc, nh÷ng sai lÇm ®· m¾c ph¶i vµ bao giê còng _____________________________________________________________ chØ lµ vÒ mÆt lý luËn mµ th«i. Råi ®©y tù anh sÏ thÊy r»ng b¶n 1* SÕch-xpia. "Th¬ng nh©n thµnh V¬-ni-d¬", håi I, mµn ba.
18 ph.¨ng-ghen th göi a.bª-ben 19 m×nh vµ kh«ng bao giê cßn cã thÓ hÕt lßng chèng l¹i nh÷ng c©u tèt, chóng ta sÏ ®i t¾m biÓn vµi h«m; viÖc ®ã rÊt cã Ých cho anh trèng rçng cña L¸t-xan n÷a, v× trong mét thêi gian, nh÷ng c©u Êy sau mét thêi gian dµi ngåi lú mét chç. ®· ®îc ghi trªn l¸ cê cña §¶ng; vµ nÕu lóc bÊy giê, ph¸i L¸t-xan l¹i tù cho r»ng chØ hä míi ®Ých thËt lµ ®¶ng c«ng nh©n, cßn c¸c Chµo th©n ¸i ®ång chÝ chóng ta lµ t s¶n, th× sÏ cã b¶n c¬ng lÜnh ë ®ã ®Ó B¹n anh Ph.¡. chøng minh cho hä. TÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p x· héi chñ nghÜa trong c¬ng lÜnh nµy ®Òu lµ cña hä; cßn §¶ng ta th× chØ ®ãng gãp M¸c míi chuyÓn chç ë. §Þa chØ cña anh Êy: 41, c«ng viªn May- vµo ®Êy ®éc nh÷ng yªu s¸ch cña ph¸i d©n chñ tiÓu t s¶n lµ ph¸i len, Crª-xen, Noãc-®¬-OÐt, Lu©n §«n. mµ ngay trong c¬ng lÜnh ®ã, chÝnh §¶ng ta còng cho lµ mét bé phËn trong "khèi ph¶n ®éng"! ViÕt vµo kho¶ng 18-28 th¸ng Ba 1875 In theo b¶n in trong cuèn T«i ®· chËm göi bøc th nµy ®Õn anh, v× t«i biÕt r»ng ®Õn In lÇn ®Çu tiªn trong cuèn s¸ch: A.Bebel. s¸ch ngµy 1 th¸ng T, vµo dÞp lÔ sinh nhËt Bi-xm¸c, anh míi cã thÓ "Aus meinem Leben", T.II, Stuttgart, 1911 Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc ®îc tha, nªn t«i kh«ng muèn ®Ó nã bÞ tÞch thu däc ®êng, trong khi bÝ mËt chuyÓn ®Õn anh. T«i võa míi nhËn ®îc mét bøc th cña Br¾c-c¬, anh Êy còng cã nh÷ng ®iÒu nghi ng¹i nghiªm träng vÒ b¶n c¬ng lÜnh ®ã vµ muèn biÕt ý kiÕn cña chóng t«i nh thÕ nµo. V× vËy t«i nhê anh chuyÓn ®Õn anh Êy bøc th nµy ®Ó anh Êy cïng ®äc lu«n thÓ, vµ t«i khái mÊt th× giê mét lÇn n÷a viÕt vÒ tÊt c¶ mäi chuyÖn. Xin nãi thªm r»ng t«i còng ®· nãi th¼ng cho Ram biÕt tÊt c¶ sù thËt. Th göi cho LÝp-nÕch, t«i chØ viÕt rÊt v¾n t¾t. T«i kh«ng thÓ tha thø cho anh ta ®îc v× anh ta kh«ng hÒ cho chóng t«i biÕt mét lêi nµo vÒ toµn bé chuyÖn ®ã c¶, tríc khi cã thÓ gäi lµ ®· qu¸ muén (trong lóc Êy, Ram vµ nh÷ng ngêi kh¸c th× cø tëng r»ng LÝp-nÕch ®· cho chóng t«i biÕt râ sù viÖc). V¶ l¹i, kh«ng ph¶i ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn anh ta c xö nh thÕ, b»ng chøng lµ cã rÊt nhiÒu lÇn trao ®æi th tõ phiÒn to¸i gi÷a M¸c vµ t«i víi anh ta; nhng lÇn nµy th× qu¸ l¾m råi, chóng t«i døt kho¸t sÏ kh«ng ch¬i víi anh ta c¸i trß nh thÕ n÷a? Anh h·y cè g¾ng thu xÕp lµm thÕ nµo ®Ó mïa hÌ nµy cã thÓ ®Õn ®©y ®îc. DÜ nhiªn lµ anh sÏ tíi ë nhµ t«i vµ nÕu thêi tiÕt
20 21 C.M¸c PHª ph¸n c¬ng lÜnh G«-ta13 Do C.M¸c viÕt vµo th¸ng T - ®Çu th¸ng In theo b¶n th¶o N¨m 1875 Nguyªn v¨n tiÕng §øc §· ®¨ng cã lîc bít chót Ýt trong t¹p chÝ "Neue Zeit", tËp 1, sè 18, n¨m 1891
22 23 Th göi V.Br¾c-c¬ Lu©n §«n, ngµy 5 th¸ng N¨m 1875 Br¾c-c¬ th©n mÕn! Sau khi ®äc xong nh÷ng nhËn xÐt ngoµi lÒ phª ph¸n b¶n c¬ng lÜnh hîp nhÊt kÌm theo ®©y, mong anh vui lßng chuyÓn cho G©y-b¬ vµ Au-¬, Bª-ben vµ LÝp-nÕch xem. T«i bËn qu¸ nhiÒu c«ng viÖc vµ buéc ph¶i vît rÊt xa c¸i møc thêi gian lµm viÖc mµ thÇy thuèc ®· quy ®Þnh cho t«i. Cho nªn ph¶i viÕt mÊt nhiÒu giÊy nh thÕ nµy th× hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét "sù thÝch thó" ®èi víi t«i. Nhng ®iÒu ®ã lµ cÇn thiÕt ®Ó sau nµy c¸c b¹n trong §¶ng - b¶n nµy ®îc viÕt lµ ®Ó cho hä - sÏ kh«ng gi¶i thÝch sai lÖch nh÷ng bíc mµ vÒ phÝa t«i, sau nµy t«i sÏ ph¶i lµm. Cô thÓ lµ sau ®¹i héi hîp nhÊt, ¡ng-ghen vµ t«i, chóng t«i sÏ c«ng bè mét b¶n tuyªn bè v¾n t¾t, trong ®ã chóng t«i sÏ nãi râ r»ng chóng t«i hoµn toµn xa l¹ vµ kh«ng dÝnh d¸ng g× ®Õn b¶n c¬ng lÜnh cã tÝnh nguyªn t¾c ®ã c¶. §ã lµ mét viÖc cÇn thiÕt v× ë níc ngoµi ®ang cã c¸i mµ kÎ thï cña §¶ng ®ang ©n cÇn nu«i dìng, - tøc lµ ý kiÕn hÕt søc sai lÇm cho r»ng ë ®©y, chóng t«i ®ang bÝ mËt l·nh ®¹o phong trµo cña c¸i gäi lµ §¶ng Ai-d¬-n¾c. Ch¼ng h¹n nh trong mét tríc t¸c b»ng tiÕng Nga xuÊt b¶n míi ®©y, Ba-cu-nin ®· buéc cho t«i lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm kh«ng nh÷ng vÒ tÊt c¶ c¸c c¬ng lÜnh, v.v., cña ®¶ng Êy, mµ cßn vÒ mäi bíc do LÝp-nÕch ®· tiÕn hµnh tõ khi «ng céng t¸c víi §¶ng nh©n d©n.
24 c.m¸c th göi V. Br¾c-c¬ 25 Ngoµi viÖc ®ã ra, nghÜa vô cña t«i lµ kh«ng ®îc thõa nhËn, cho c«ng nh©n hµi lßng, nhng ngêi ta sÏ sai lÇm nÕu nghÜ r»ng dï lµ b»ng mét sù im lÆng ngo¹i giao ®i n÷a, mét c¬ng lÜnh mµ kÕt qu¶ nhÊt thêi ®ã ®· kh«ng ph¶i mua b»ng mét gi¸ qu¸ ®¾t. t«i tin ch¾c lµ hoµn toµn v« dông vµ ®ang lµm cho §¶ng bÞ mÊt H¬n n÷a, ngay c¶ khi kh«ng thÓ ®Õn c¸i viÖc nã chÊp nhËn tinh thÇn. nh÷ng tÝn ®iÒu cña ph¸i L¸t-xan, b¶n c¬ng lÜnh còng kh«ng cã gi¸ trÞ g× c¶. Mçi mét bíc tiÕn cña phong trµo thùc sù cßn quan träng h¬n Ýt h«m n÷a t«i sÏ göi cho anh nh÷ng tËp cuèi cña bé "T b¶n" mét c¸i c¬ng lÜnh. VËy nÕu kh«ng thÓ tiÕn xa h¬n c¬ng lÜnh xuÊt b¶n b»ng tiÕng Ph¸p. ViÖc in cuèn s¸ch ®· bÞ ®×nh l¹i l©u do Ai-d¬-n¾c - vµ t×nh h×nh kh«ng cho phÐp tiÕn xa h¬n ®îc - th× sù cÊm ®o¸n cña ChÝnh phñ Ph¸p. Trong tuÇn nµy hoÆc ®Çu tuÇn chØ nÕu ký mét b¶n tho¶ hiÖp hµnh ®éng chèng kÎ thï chung th«i. sau, cuèn s¸ch sÏ in xong. Anh ®· cã s¸u tËp ®Çu cha? Mong anh Cßn nÕu l¹i ®i so¹n ra nh÷ng c¬ng lÜnh nguyªn t¾c (®¸ng lÏ ph¶i cho t«i biÕt ®Þa chØ cña BÐc-h¸c BÕch-c¬, v× t«i còng ph¶i göi ho·n viÖc Êy cho ®Õn mét thêi kú mµ mét b¶n c¬ng lÜnh nh thÕ nh÷ng tËp cuèi14 cho anh Êy. ®· ®îc chuÈn bÞ qua mét ho¹t ®éng chung l©u dµi) th× nh thÕ lµ Nhµ xuÊt b¶n "Volksstaat" cã nh÷ng lèi lµm viÖc rÊt kú. ®· c¾m nh÷ng c¸i mèc chØ ra cho toµn thÕ giíi biÕt râ phong trµo Ch¼ng h¹n, hä vÉn cha göi cho t«i mét b¶n nµo cña lÇn in nµy cña cuèn "Vô ¸n nh÷ng ngêi céng s¶n ë Khuªn"15. cña §¶ng hiÖn ®· tíi møc nµo. C¸c thñ lÜnh ph¸i L¸t-xan ®· ®Õn víi chóng ta v× t×nh huèng Chµo nång nhiÖt thóc ®Èy. NÕu ngay tõ ®Çu mµ tuyªn bè víi hä r»ng sÏ kh«ng cã C¸c M¸c cña anh mét sù mÆc c¶ nµo vÒ nguyªn t¾c c¶ th× hä tÊt ph¶i tù b»ng lßng víi mét c¬ng lÜnh hµnh ®éng hoÆc mét kÕ ho¹ch tæ chøc hµnh ®éng chung. §¸ng lÏ ph¶i lµm nh thÕ th× ngêi ta l¹i ®Ó cho hä ®Õn víi ®Çy ®ñ quyÒn ®¹i biÓu vµ vÒ phÝa m×nh, l¹i ®i thõa nhËn quyÒn ®¹i biÓu ®ã lµ cã tÝnh chÊt b¾t buéc, thµnh thö lµ ngêi ta ®· tù nép m×nh v« ®iÒu kiÖn cho nh÷ng kÎ ®ang cÇn ®Õn sù gióp ®ì. Vµ ®iÓm tét cïng cña tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã lµ ph¸i L¸t-xan l¹i më mét ®¹i héi tríc ®¹i héi tho¶ hiÖp, cßn §¶ng cña m×nh th× l¹i häp post festum 1*. ë ®©y râ rµng lµ ngêi ta muèn tr¸nh mäi sù phª ph¸n vµ kh«ng thÓ cho §¶ng cña m×nh suy nghÜ. Ngêi ta biÕt r»ng chØ riªng viÖc hîp nhÊt còng lµm _____________________________________________________________ 1* - nghÜa ®en sau ngµy héi, cã nghÜa lµ ®· muén.
26 phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 27 ®èi xö víi giíi tù nhiªn coi ®ã lµ mét vËt thuéc vÒ m×nh th× chõng Êy, lao ®éng cña con ngêi míi trë thµnh nguån gèc cña c¸c gi¸ trÞ sö dông, do ®ã míi trë thµnh nguån gèc cña cña c¶i. Bän t s¶n cã nh÷ng lý do rÊt quan träng ®Ó g¸n cho lao ®éng c¸i søc s¸ng t¹o siªu tù nhiªn ®ã, v× chÝnh lµ do lao ®éng bÞ tù Nh÷ng nhËn xÐt vÒ nhiªn quyÕt ®Þnh cho nªn ngêi nµo kh«ng cã së h÷u nµo kh¸c b¶n c¬ng lÜnh ngoµi søc lao ®éng cña m×nh ra th× trong mäi tr¹ng th¸i x· héi vµ v¨n ho¸, ®Òu nhÊt ®Þnh sÏ ph¶i lµm n« lÖ cho nh÷ng kÎ kh¸c cña §¶ng c«ng nh©n §øc n¾m trong tay nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña lao ®éng. Ngêi ®ã chØ cã thÓ lao ®éng vµ do ®ã chØ cã thÓ sinh sèng, khi ®îc nh÷ng kÎ nµy cho phÐp. I Nhng chóng ta h·y ®Ó c¸i mÖnh ®Ò Êy nguyªn nh thÕ, hay 1. "Lao ®éng lµ nguån cña mäi cña c¶i vµ mäi v¨n nãi cho ®óng h¬n, cø ®Ó nã khËp khiÔng nh vËy. ThÕ th× kÕt luËn ho¸, vµ v× lao ®éng cã Ých th× chØ cã thÓ cã ®îc trong x· sÏ ph¶i nh thÕ nµo? Râ rµng lµ ph¶i kÕt luËn nh sau: héi vµ do x· héi, cho nªn thu nhËp do lao ®éng ®em l¹i lµ "V× lao ®éng lµ nguån cña mäi cña c¶i cho nªn kh«ng ai trong thuéc vÒ tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong x· héi mét c¸ch x· héi cã thÓ chiÕm h÷u cña c¶i b»ng c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ chiÕm kh«ng bÞ c¾t xÐn, theo nh÷ng quyÒn ngang nhau". h÷u s¶n phÈm cña lao ®éng. VËy nÕu kÎ nµo tù m×nh kh«ng lao PhÇn thø nhÊt cña ®o¹n nµy: "Lao ®éng lµ nguån cña mäi cña ®éng th× kÎ ®ã sèng nhê vµo lao ®éng cña ngêi kh¸c, vµ c¸i v¨n c¶i vµ mäi v¨n ho¸". ho¸ cña h¾n, h¾n còng ph¶i nhê vµo lao ®éng cña ngêi kh¸c míi Lao ®éng kh«ng ph¶i lµ nguån cña c¶i. Giíi tù nhiªn, còng nh cã ®îc". lao ®éng, lµ nguån cña nh÷ng gi¸ trÞ sö dông (v× cña c¶i vËt chÊt l¹i chÝnh lµ gåm nh÷ng gi¸ trÞ nµy !) vµ b¶n th©n lao ®éng còng chØ lµ §¸ng lÏ nh vËy th× ngêi ta l¹i dïng nh÷ng ch÷ "vµ v×" ®Ó biÓu hiÖn cña mét søc tù nhiªn, søc lao ®éng cña con ngêi. C©u nµy thªm vµo mÖnh ®Ò thø nhÊt mét mÖnh ®Ò thø hai, ®Æng rót ra cã ë trong mäi quyÓn s¸ch vì lßng vµ nã chØ ®óng trong chõng mùc mét kÕt luËn tõ mÖnh ®Ò thø hai, chø kh«ng ph¶i tõ mÖnh ®Ò thø nã muèn nãi r»ng lao ®éng ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng ®èi tîng vµ nhÊt. c«ng cô thÝch øng. Nhng mét c¬ng lÜnh x· héi chñ nghÜa th× kh«ng PhÇn thø hai cña ®o¹n nµy: "Lao ®éng cã Ých th× chØ cã thÓ cã ®îc ®Ó cho nh÷ng c©u nãi t s¶n rçng tuÕch Êy bá qua nh÷ng ®iÒu ®îc trong x· héi vµ do x· héi". kiÖn mµ chØ cã chóng míi cã thÓ lµm cho nh÷ng c©u nãi Êy cã nghÜa. Theo mÖnh ®Ò thø nhÊt, lao ®éng lµ nguån cña mäi cña c¶i vµ ChØ trong chõng mùc mµ con ngêi ngay tõ ®Çu, ®èi xö víi giíi tù mäi v¨n ho¸, vËy kh«ng cã lao ®éng th× kh«ng thÓ cã mét x· héi nhiªn, - nguån gèc ®Çu tiªn cña mäi t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng nµo c¶. Êy thÕ mµ ngîc l¹i chóng ta l¹i ®îc biÕt r»ng kh«ng cã lao ®éng, - víi t c¸ch lµ kÎ së h÷u; trong chõng nµo mµ con ngêi x· héi th× kh«ng thÓ cã mét lao ®éng "cã Ých" nµo c¶.
28 c.m¸c phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 29 ThÕ th× ngêi ta còng rÊt cã thÓ nãi r»ng chØ cã trong x· héi nã lµ lao ®éng x· héi, hay nãi nh thÕ nµy còng vËy: "khi nã ®îc th× lao ®éng v« Ých vµ thËm chÝ cã h¹i cho x· héi míi cã thÓ trë tiÕn hµnh trong x· héi vµ do x· héi". thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp; r»ng chØ cã trong x· héi, ngêi ta LuËn ®iÓm nµy râ rµng lµ ®óng, v× lao ®éng riªng lÎ (gi¶ sö míi cã thÓ sèng mµ kh«ng lao ®éng, v.v. vµ v.v., - tãm l¹i lµ chÐp nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña nã lµ cã ®ñ) còng cã thÓ t¹o ra nguyªn v¨n Rót-x«. nh÷ng gi¸ trÞ sö dông nhng l¹i kh«ng thÓ t¹o ra cña c¶i, còng Vµ lao ®éng "cã Ých" lµ g×? ChØ cã thÓ lµ thø lao ®éng nµo ®em kh«ng thÓ t¹o ra v¨n ho¸ ®îc. Nhng mét luËn ®iÓm kh¸c sau ®©y còng kh«ng cßn ph¶i bµn l¹i hiÖu qu¶ cã Ých mµ ngêi ta ®· dù tÝnh. Mét con ngêi m«ng c·i g× n÷a: muéi (vµ con ngêi lµ mét ngêi m«ng muéi khi hä kh«ng cßn lµ "Lao ®éng cµng ph¸t triÓn lªn thµnh lao ®éng x· héi vµ do ®ã con khØ n÷a) dïng ®¸ nÐm chÕt mét con thó, h¸i lîm hoa qu¶, trë thµnh nguån cña cña c¶i vµ cña v¨n ho¸ th× sù nghÌo khæ vµ v.v., tøc lµ hä ®· lµm mét lao ®éng "cã Ých". c¶nh sèng vÊt vëng l¹i cµng ph¸t triÓn ë phÝa ngêi lao ®éng, cßn PhÇn thø ba. KÕt luËn: "Vµ v× lao ®éng cã Ých th× chØ cã thÓ cã cña c¶i vµ v¨n ho¸ l¹i ngµy cµng ph¸t triÓn ë phÝa kÎ kh«ng lao ®îc trong x· héi vµ do x· héi cho nªn thu nhËp lao ®éng ®em l¹i ®éng". lµ thuéc vÒ tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong x· héi mét c¸ch kh«ng bÞ §ã lµ quy luËt cña toµn bé lÞch sö tõ xa ®Õn nay. Cho nªn, c¾t xÐn, theo nh÷ng quyÒn ngang nhau". thay vµo nh÷ng c©u nãi rçng tuÕch chung chung vÒ "lao ®éng" KÕt luËn thËt hay! NÕu lao ®éng cã Ých chØ cã thÓ cã ®îc trong vµ "x· héi" th× ë ®©y, cÇn ph¶i chØ ra mét c¸ch râ rµng lµ trong x· héi vµ do x· héi th× thu nhËp do lao ®éng ®em l¹i lµ thuéc vÒ x· héi t b¶n chñ nghÜa hiÖn nay, nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ x· héi - cßn thuéc vÒ phÇn ngêi lao ®éng riªng lÎ th× chØ cßn l¹i nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c khiÕn ngêi lao ®éng cã thÓ vµ b¾t buéc nh÷ng g× kh«ng cÇn thiÕt cho sù duy tr× "®iÒu kiÖn" cña lao ®éng, ph¶i ®Ëp tan c¸i tai ho¹ x· héi Êy, rèt cuéc ®· ®îc t¹o ra nh tøc lµ duy tr× x· héi, mµ th«i. thÕ nµo. Vµ thËt vËy, trong mäi thêi ®¹i, nh÷ng kÎ b¶o vÖ cho mçi trËt Nhng trªn thùc tÕ, c¶ ®o¹n nµy - mét ®o¹n kh«ng thµnh c«ng tù x· héi nhÊt ®Þnh ®Òu nªu lªn luËn ®iÓm ®ã. Tríc hÕt lµ nh÷ng vÒ h×nh thøc vµ sai lÇm vÒ néi dung - ®· ®îc ®a vµo chØ lµ ®Ó tham väng cña chÝnh phñ víi tÊt c¶ nh÷ng c¸i g¾n liÒn vµo chÝnh ngêi ta cã thÓ ghi lªn trªn l¸ cê cña §¶ng, nh kiÓu mét khÈu phñ ®ã, v× chÝnh phñ lµ c¬ quan cña x· héi ®Ó duy tr× trËt tù x· hiÖu, c¸i c«ng thøc cña ph¸i L¸t-xan: "thu nhËp kh«ng bÞ c¾t xÐn héi; råi ®Õn c¸c lo¹i tham väng cña nh÷ng kÎ së h÷u t nh©n v× cña lao ®éng". Sau nµy, t«i sÏ trë l¹i vÊn ®Ò "thu nhËp cña lao c¸c lo¹i së h÷u t nh©n ®Òu lµ c¬ së cña x· héi, v.v.. Nh ngêi ta ®éng", "quyÒn ngang nhau", v.v., v× ë ®o¹n díi, còng vÉn ®iÒu ®ã thÊy, nh÷ng c©u rçng tuÕch Êy cã thÓ tha hå lËt ®i lËt l¹i theo sÏ quay trë l¹i díi mét h×nh thøc h¬i kh¸c. nghÜa nµo còng ®îc. 2. "Trong x· héi hiÖn nay, t liÖu lao ®éng lµ ®éc quyÒn ChØ cã viÕt nh sau ®©y th× gi÷a phÇn thø nhÊt víi phÇn thø cña giai cÊp c¸c nhµ t b¶n; t×nh tr¹ng lÖ thuéc, do t×nh h×nh hai cña ®o¹n nµy míi cã mét mèi hîp lý nµo ®ã: ®ã ®Î ra, cña giai cÊp c«ng nh©n lµ nguyªn nh©n cña c¶nh "Lao ®éng lµ nguån cña cña c¶i vµ cña v¨n ho¸, chØ khi nµo khèn cïng vµ c¶nh n« dÞch díi tÊt c¶ c¸c h×nh thøc cña nã".
30 ph.¨ng-ghen phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 31 LuËn ®iÓm nµy, mîn trong §iÒu lÖ cña Quèc tÕ, díi c¸i h×nh Bän t s¶n h¸ ch¼ng kh¼ng ®Þnh r»ng sù ph©n phèi hiÖn nay thøc t¸i b¶n "cã söa ch÷a" ®ã, lµ sai lÇm. lµ "c«ng b»ng" ®ã sao? Vµ qu¶ vËy, trªn c¬ së ph¬ng thøc s¶n Trong x· héi hiÖn nay, t liÖu lao ®éng lµ ®éc quyÒn cña bän xuÊt hiÖn nay th× ®ã h¸ ch¼ng ph¶i lµ sù ph©n phèi duy nhÊt ®Þa chñ (sù ®éc quyÒn vÒ së h÷u ruéng ®Êt thËm chÝ cßn lµ c¬ së "c«ng b»ng" hay sao? Ph¶i ch¨ng nh÷ng quan hÖ kinh tÕ do cña sù ®éc quyÒn t b¶n) vµ cña c¸c nhµ t b¶n. §iÒu lÖ cña nh÷ng kh¸i niÖm ph¸p lý ®iÒu tiÕt hay ngîc l¹i, nh÷ng quan hÖ Quèc tÕ, trong ®o¹n nãi ®ã, kh«ng nãi ®Õn giai cÊp bän ®éc ph¸p lý l¹i ph¸t sinh tõ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ? Nh÷ng m«n ph¸i quyÒn nµo c¶. B¶n ®iÒu lÖ Êy nãi ®Õn "sù ®éc quyÒn vÒ t liÖu x· héi chñ nghÜa h¸ còng ch¼ng ®· cã nh÷ng quan niÖm hÕt søc lao ®éng nghÜa lµ vÒ nh÷ng nguån sinh sèng"; nh÷ng tiÕng: "vÒ kh¸c nhau vÒ sù ph©n phèi "c«ng b»ng" hay sao? nh÷ng nguån sinh sèng" thªm vµo nh thÕ lµ ®ñ chØ cho ngêi Muèn biÕt ch÷ ph©n phèi "c«ng b»ng" ë ®©y cã nghÜa lµ g× ta thÊy râ r»ng ruéng ®Êt còng ®îc gép vµo trong sè c¸c t th× chóng ta ph¶i ®em ®èi chiÕu ®o¹n thø nhÊt víi ®o¹n nµy. liÖu lao ®éng. §o¹n nµy gi¶ ®Þnh mét x· héi trong ®ã "ph¶i n©ng t liÖu lao Ngêi ta ®· söa l¹i nh thÕ lµ v× L¸t-xan, víi nh÷ng lý do mµ ®éng lªn thµnh tµi s¶n chung cña x· héi vµ ph¶i ®iÒu tiÕt mét ngµy nay mäi ngêi ®Òu biÕt râ, chØ c«ng kÝch giai cÊp c¸c nhµ t c¸ch tËp thÓ toµn bé lao ®éng", cßn ®o¹n thø nhÊt th× l¹i cho ta b¶n th«i, chø kh«ng c«ng kÝch bän ®Þa chñ. ë Anh, thêng nhµ t thÊy r»ng "thu nhËp cña lao ®éng lµ thuéc vÒ tÊt c¶ mäi thµnh b¶n l¹i kh«ng ph¶i lµ ngêi së h÷u miÕng ®Êt trªn ®ã xëng m¸y viªn trong x· héi mét c¸ch kh«ng bÞ c¾t xÐn vµ theo nh÷ng cña h¾n ®îc x©y dùng. quyÒn ngang nhau". 3. "Sù gi¶i phãng lao ®éng ®ßi hái ph¶i n©ng t liÖu lao ®éng "Thuéc vÒ tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong x· héi" ? KÓ c¶ nh÷ng lªn thµnh tµi s¶n chung cña x· héi vµ ph¶i ®iÒu tiÕt mét c¸ch tËp kÎ kh«ng lao ®éng ? ThÕ th× cßn ®©u lµ c¸i "thu nhËp kh«ng bÞ thÓ toµn bé lao ®éng, ®ång thêi ph©n phèi mét c¸ch c«ng b»ng thu c¾t xÐn cña lao ®éng" n÷a? Nã chØ thuéc vÒ nh÷ng thµnh viªn cã nhËp cña lao ®éng". lao ®éng trong x· héi th«i ? ThÕ th× c¸i "quyÒn ngang nhau" cña "N©ng t liÖu lao ®éng lªn thµnh tµi s¶n chung"! C¸i ®ã ¾t tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong x· héi sÏ ra sao? ph¶i cã nghÜa lµ: "biÕn thµnh tµi s¶n chung". Nhng ®©y chØ nãi Nhng mÊy ch÷ "tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong x· héi" vµ qua thÕ th«i. "quyÒn ngang nhau" râ rµng chØ lµ nh÷ng c¸ch nãi th«i. Thùc chÊt "Thu nhËp cña lao ®éng" lµ c¸i g×? Lµ s¶n phÈm cña lao ®éng cña vÊn ®Ò lµ: trong x· héi céng s¶n chñ nghÜa Êy, mçi ngêi lao hay lµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®ã? Vµ nÕu lµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ®éng ph¶i nhËn ®îc, theo kiÓu L¸t-xan, "thu nhËp kh«ng bÞ c¾t th× ®ã lµ toµn bé gi¸ trÞ cña s¶n phÈm hay chØ lµ phÇn gi¸ trÞ mµ xÐn cña lao ®éng". lao ®éng ®· thªm vµo gi¸ trÞ cña nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu Tríc hÕt, chóng ta h·y lÊy tõ ng÷ "thu nhËp cña lao ®éng" dïng? theo nghÜa lµ s¶n phÈm cña lao ®éng, nh thÕ th× thu nhËp tËp "Thu nhËp cña lao ®éng" lµ mét ý niÖm m¬ hå mµ L¸t-xan ®a thÓ cña lao ®éng sÏ cã nghÜa lµ tæng s¶n phÈm x· héi. ra ®Ó thay thÕ cho nh÷ng kh¸i niÖm kinh tÕ nhÊt ®Þnh. Trong tæng s¶n phÈm ®ã, ph¶i khÊu ®i: Ph©n phèi "c«ng b»ng" nghÜa lµ g×? Mét lµ, phÇn ®Ó thay thÕ nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu dïng.
32 c.m¸c phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 33 Hai lµ, mét phÇn phô thªm ®Ó më réng s¶n xuÊt; tiªu dïng ®em chia cho c¸ nh©n nh÷ng ngêi s¶n xuÊt cña tËp Ba lµ, mét quü dù tr÷ hoÆc quü b¶o hiÓm ®Ò phßng nh÷ng tai thÓ. n¹n, nh÷ng sù rèi lo¹n do c¸c hiÖn tîng tù nhiªn g©y ra, v.v.. "Thu nhËp kh«ng bÞ c¾t xÐn cña lao ®éng" bçng nhiªn ®· biÕn thµnh "bÞ c¾t xÐn", mÆc dÇu c¸i mµ ngêi s¶n xuÊt, víi t c¸ch lµ Nh÷ng kho¶n khÊu trõ nh thÕ vµo "thu nhËp kh«ng bÞ c¾t c¸ nh©n, bÞ mÊt ®i th× víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi, ngêi xÐn cña lao ®éng" lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ, vµ khÊu trõ nhiÒu hay Ýt ®ã l¹i nhËn ®îc mét c¸ch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. lµ tuú theo nh÷ng t liÖu vµ nh÷ng lùc lîng hiÖn cã, mét phÇn lµ Gièng nh tõ ng÷ "thu nhËp kh«ng bÞ c¾t xÐn cña lao ®éng" nhê lèi tÝnh x¸c suÊt, nhng dï sao ngêi ta còng kh«ng thÓ dùa tríc kia ®· biÕn mÊt th× giê ®©y, tõ ng÷ "thu nhËp cña lao ®éng" vµo sù c«ng b»ng ®Ó tÝnh nh÷ng kho¶n khÊu trõ ®ã ®îc. nãi chung còng biÕn mÊt. Cßn l¹i phÇn kia cña tæng s¶n phÈm th× dµnh lµm vËt phÈm Trong mét x· héi tæ chøc theo nguyªn t¾c cña chñ nghÜa tËp tiªu dïng. thÓ, dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt th× nh÷ng ngêi s¶n xuÊt kh«ng trao ®æi s¶n phÈm cña m×nh; ë ®©y, lao ®éng chi Tríc khi tiÕn hµnh ph©n phèi cho c¸ nh©n, l¹i cßn ph¶i khÊu phÝ vµo viÖc s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm còng kh«ng biÓu hiÖn ra trõ: thµnh gi¸ trÞ cña nh÷ng s¶n phÈm Êy, thµnh mét thuéc tÝnh vËt Mét lµ, nh÷ng chi phÝ qu¶n lý chung, kh«ng trùc tiÕp thuéc vÒ chÊt vèn cã cña nh÷ng s¶n phÈm Êy, bëi v× giê ®©y, tr¸i víi x· héi s¶n xuÊt. t b¶n chñ nghÜa, lao ®éng cña c¸ nh©n tån t¹i, - kh«ng ph¶i b»ng mét con ®êng vßng nh tríc n÷a mµ lµ trùc tiÕp - víi t So víi x· héi hiÖn nay, phÇn nµy sÏ lËp tøc bÞ thu hÑp l¹i hÕt c¸ch lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña tæng lao ®éng. Nh vËy, tõ søc nhiÒu vµ x· héi míi cµng ph¸t triÓn th× phÇn ®ã sÏ cµng gi¶m ng÷ "thu nhËp cña lao ®éng", - ngay hiÖn nay, tõ ng÷ nµy còng xuèng. ®· kh«ng thÓ thõa nhËn ®îc n÷a, v× tÝnh chÊt m¬ hå cña nã - Hai lµ, nh÷ng kho¶n dïng ®Ó cïng chung nhau tho¶ m·n lóc ®ã sÏ kh«ng cßn cã nghÜa g× n÷a. nh÷ng nhu cÇu, nh trêng häc, c¬ quan y tÕ, v.v.. C¸i x· héi mµ chóng ta nãi ë ®©y kh«ng ph¶i lµ mét x· héi PhÇn nµy lËp tøc t¨ng lªn kh¸ nhiÒu so víi x· héi hiÖn nay, vµ céng s¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn trªn nh÷ng c¬ së cña chÝnh nã, mµ tr¸i l¹i lµ mét x· héi céng s¶n chñ nghÜa võa tho¸t thai x· héi míi cµng ph¸t triÓn th× phÇn ®ã l¹i cµng t¨ng lªn. tõ x· héi t b¶n chñ nghÜa, do ®ã lµ mét x· héi, vÒ mäi ph¬ng Ba lµ, quü cÇn thiÕt ®Ó nu«i nh÷ng ngêi kh«ng cã kh¶ n¨ng diÖn - kinh tÕ, ®¹o ®øc, tinh thÇn - cßn mang nh÷ng dÊu vÕt lao ®éng, v.v., tãm l¹i lµ nh÷ng c¸i thuéc vÒ viÖc mµ ngµy nay, cña x· héi cò mµ nã ®· lät lßng ra. VËy mét khi ®· khÊu trõ c¸c ngêi ta gäi lµ cøu tÕ x· héi cña nhµ níc. kho¶n ®i råi, mçi mét ngêi s¶n xuÊt nhËn ®îc trë l¹i võa Cuèi cïng, b©y giê míi tíi "sù ph©n phèi" - mµ b¶n c¬ng ®óng c¸i mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· héi. C¸i mµ anh ta ®· lÜnh nµy, do ¶nh hëng cña L¸t-xan, chØ bµn ®Õn nã mét c¸ch cèng hiÕn cho x· héi lµ lîng lao ®éng cña c¸ nh©n anh ta. VÝ thiÓn cËn, - nghÜa lµ b©y giê, míi tíi c¸i phÇn nh÷ng vËt phÈm dô, ngµy lao ®éng x· héi lµ tæng sè nh÷ng giê lao ®éng c¸ nh©n.
34 ph.¨ng-ghen phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 35 Thêi gian lao ®éng c¸ nh©n cña mçi mét ngêi s¶n xuÊt lµ c¸i sù ngang nhau lµ ë chç ngêi ta ®o b»ng mét thíc ®o nh nhau, phÇn ngµy lao ®éng x· héi mµ ngêi ®ã ®· cung cÊp, c¸i phÇn anh tøc lµ b»ng lao ®éng. ta ®· tham gia trong ®ã. Anh ta nhËn cña x· héi mét c¸i phiÕu Nhng mét c¸ nh©n nµy, vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn, l¹i h¬n mét chøng nhËn r»ng anh ta ®· cung cÊp mét sè lao ®éng lµ bao nhiªu c¸ nh©n kh¸c vµ do ®ã, trong cïng mét thêi gian nh thÕ, ngêi ®ã (sau khi ®· khÊu trõ sè lao ®éng cña anh ta lµm cho c¸c quü x· Êy cung cÊp ®îc nhiÒu lao ®éng h¬n, hoÆc cã thÓ lao ®éng ®îc héi) vµ víi c¸i phiÕu Êy, anh ta lÊy ë kho cña x· héi ra mét sè l©u h¬n; vµ muèn dïng lao ®éng lµm thíc ®o th× ph¶i x¸c ®Þnh râ lîng vËt phÈm tiªu dïng trÞ gi¸ ngang víi mét sè lîng lao ®éng thêi gian vµ cêng ®é cña nã, nÕu kh«ng th× nã kh«ng cßn lµ tríc nh thÕ. Cïng mét lîng lao ®éng mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· ®ã n÷a. QuyÒn ngang nhau Êy lµ mét quyÒn kh«ng ngang nhau héi díi mét h×nh thøc nµy th× anh ta l¹i nhËn trë l¹i cña x· héi ®èi víi mét lao ®éng kh«ng ngang nhau. Nã kh«ng thõa nhËn mét díi mét h×nh thøc kh¸c. sù ph©n biÖt giai cÊp nµo c¶, v× bÊt cø ngêi nµo còng chØ lµ mét Râ rµng r»ng ngù trÞ ë ®©y, còng vÉn lµ c¸i nguyªn t¾c ®· ®iÒu ngêi lao ®éng nh ngêi kh¸c; nhng nã l¹i mÆc nhiªn thõa tiÕt sù trao ®æi hµng ho¸ trong chõng mùc ®ã lµ mét sù trao ®æi nhËn sù kh«ng ngang nhau vÒ n¨ng khiÕu c¸ nh©n vµ do ®ã, vµ nh÷ng gi¸ trÞ ngang nhau. Nhng néi dung vµ h×nh thøc cã ®æi n¨ng lùc lao ®éng, coi ®ã lµ nh÷ng ®Æc quyÒn tù nhiªn. VËy theo kh¸c, v× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· thay ®æi th× kh«ng mét ai cã néi dung cña nã, ®ã lµ mét thø quyÒn kh«ng ngang nhau, còng thÓ cung cÊp mét c¸i g× kh¸c ngoµi lao ®éng cña m×nh vµ mÆt nh bÊt cø quyÒn nµo. Do b¶n chÊt cña nã, quyÒn chØ cã thÓ lµ ë kh¸c, v× ngoµi nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng c¸ nh©n ra th× kh«ng chç dïng cïng mét thíc ®o nh nhau; song nh÷ng c¸ nh©n cßn c¸i g× kh¸c cã thÓ trë thµnh së h÷u cña c¸ nh©n ®îc. Nhng kh«ng ngang nhau (vµ hä sÏ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c¸ nh©n kh¸c ®èi víi viÖc ph©n phèi nh÷ng vËt phÈm Êy gi÷a tõng ngêi s¶n nhau, nÕu hä kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ngêi kh«ng ngang nhau) chØ xuÊt th× thèng trÞ ë ®©y, còng vÉn lµ c¸i nguyªn t¾c trong viÖc cã thÓ ®o theo mét thíc ®o nh nhau trong chõng mùc ngêi ta trao ®æi nh÷ng hµng ho¸ - vËt ngang gi¸: mét sè lîng lao ®éng xÐt hä theo mét gi¸c ®é gièng nhau, nghÜa lµ chØ xÐt hä vÒ mét díi mét h×nh thøc nµy ®îc ®æi lÊy cïng mét sè lîng lao ®éng ph¬ng diÖn nhÊt ®Þnh; vÝ dô trong trêng hîp nµy, ngêi ta chØ xÐt hä vÒ mÆt lµ nh÷ng ngêi lao ®éng, vµ kh«ng thÊy g× h¬n n÷a díi mét h×nh thøc kh¸c. ë hä, kh«ng xÐt ®Õn c¸i g× kh¸c n÷a. TiÕp n÷a: ngêi c«ng nh©n V× vËy ë ®©y, vÒ nguyªn t¾c, c¸i quyÒn ngang nhau còng vÉn nµy lËp gia ®×nh råi, ngêi kia cha; ngêi nµy cã nhiÒu con h¬n lµ c¸i quyÒn t s¶n, tuy r»ng ë ®©y, nguyªn lý vµ thùc tiÔn kh«ng ngêi kia, v.v. vµ v.v.. Nh vËy, víi mét c«ng viÖc ngang nhau vµ cßn m©u thuÉn víi nhau n÷a, cßn trong trao ®æi hµng ho¸ th× viÖc do ®ã, víi mét phÇn tham dù nh nhau vµo quü tiªu dïng cña x· trao ®æi nh÷ng vËt ngang gi¸ chØ tån t¹i theo nh÷ng ®iÒu kiÖn héi th× trªn thùc tÕ, ngêi nµy vÉn lÜnh nhiÒu h¬n ngêi kia, trung b×nh, chø kh«ng ph¶i cho tõng trêng hîp riªng biÖt. ngêi nµy vÉn giµu h¬n ngêi kia, v.v.. Muèn tr¸nh tÊt c¶ nh÷ng MÆc dÇu cã sù tiÕn bé Êy, c¸i quyÒn ngang nhau ®ã bao giê thiÕu sãt Êy th× quyÒn lµ ph¶i kh«ng b×nh ®¼ng, chø kh«ng ph¶i lµ còng vÉn cßn bÞ giíi h¹n trong khu«n khæ t s¶n. QuyÒn cña b×nh ®¼ng. ngêi s¶n xuÊt lµ tû lÖ víi lao ®éng mµ ngêi Êy ®· cung cÊp; Nhng ®ã lµ nh÷ng thiÕu sãt kh«ng thÓ tr¸nh khái trong giai
36 c.m¸c phª ph¸n c¬ng lÜnh g«-ta 37 ®o¹n ®Çu cña x· héi céng s¶n chñ nghÜa, lóc nã võa míi lät lßng lµ hËu qu¶ cña sù ph©n phèi chÝnh ngay nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n tõ x· héi t b¶n chñ nghÜa ra, sau nh÷ng c¬n ®au ®Î dµi. QuyÒn xuÊt; nhng sù ph©n phèi nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt l¹i lµ mét kh«ng bao giê cã thÓ ë mét møc cao h¬n chÕ ®é kinh tÕ vµ sù ph¸t tÝnh chÊt cña chÝnh ngay ph¬ng thøc s¶n xuÊt. VÝ dô, ph¬ng triÓn v¨n ho¸ cña x· héi do chÕ ®é kinh tÕ ®ã quyÕt ®Þnh. thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa dùa trªn t×nh h×nh lµ nh÷ng Trong mét giai ®o¹n cao h¬n cña x· héi céng s¶n chñ nghÜa, ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña s¶n xuÊt l¹i n»m ë trong tay nh÷ng kÎ khi mµ sù phô thuéc cã tÝnh chÊt n« dÞch cña con ngêi vµo sù kh«ng lao ®éng, díi h×nh thøc së h÷u t b¶n vµ së h÷u ruéng ph©n c«ng lao ®éng cña hä kh«ng cßn n÷a vµ cïng víi nã, sù ®èi ®Êt, cßn quÇn chóng th× chØ lµ kÎ së h÷u nh÷ng ®iÒu kiÖn ngêi lËp gi÷a lao ®éng trÝ ãc víi lao ®éng ch©n tay còng kh«ng cßn n÷a; cña s¶n xuÊt, tøc lµ søc lao ®éng. NÕu nh÷ng yÕu tè cña s¶n khi mµ lao ®éng trë thµnh kh«ng nh÷ng lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó xuÊt ®îc ph©n phèi nh thÕ th× viÖc ph©n phèi hiÖn nay vÒ t sinh sèng mµ b¶n th©n nã cßn lµ mét nhu cÇu bËc nhÊt cña ®êi liÖu tiªu dïng tù nã còng do ®ã mµ ra. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt sèng; khi mµ cïng víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña c¸c c¸ nh©n, chÊt cña s¶n xuÊt lµ së h÷u tËp thÓ cña b¶n th©n nh÷ng ngêi søc s¶n xuÊt cña hä còng ngµy cµng t¨ng lªn vµ tÊt c¶ c¸c nguån lao ®éng th× còng sÏ cã mét sù ph©n phèi nh÷ng t liÖu tiªu cña c¶i x· héi ®Òu tu«n ra dåi dµo, - chØ khi ®ã ngêi ta míi cã dïng kh¸c víi sù ph©n phèi hiÖn nay. Chñ nghÜa x· héi tÇm thÓ vît h¼n ra khái giíi h¹n chËt hÑp cña ph¸p quyÒn t s¶n vµ thêng (vµ tõ chñ nghÜa ®ã, l¹i cã c¶ mét bé phËn nµo ®ã cña x· héi míi cã thÓ ghi trªn l¸ cê cña m×nh: lµm theo n¨ng lùc, ph¸i d©n chñ n÷a) ®· thõa hëng ®îc cña nh÷ng nhµ kinh tÕ hëng theo nhu cÇu! häc t s¶n c¸i thãi xem xÐt vµ lý gi¶i sù ph©n phèi nh mét c¸i T«i ®· ®Æc biÖt nãi nhiÒu, mét mÆt, vÒ "thu nhËp kh«ng bÞ c¾t g× ®éc lËp víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt vµ v× thÕ mµ hä quan niÖm xÐn cña lao ®éng", vµ mÆt kh¸c vÒ "quyÒn ngang nhau", vÒ "sù chñ nghÜa x· héi nh lµ chñ yÕu xoay quanh sù ph©n phèi. Khi ph©n phèi c«ng b»ng", cèt ®Ó chØ ra r»ng ngêi ta ®· ph¹m mét téi nh÷ng quan hÖ thËt ®· ®îc gi¶i thÝch râ tõ l©u th× quay trë l¹i lín nh thÕ nµo khi muèn mét mÆt th× b¾t Ðp §¶ng ta mét lÇn mét lÇn n÷a ®Ó lµm g× ? n÷a ph¶i tiÕp nhËn, coi lµ nh÷ng gi¸o ®iÒu, nh÷ng quan niÖm cã 4. "ViÖc gi¶i phãng lao ®éng ph¶i lµ sù nghiÖp cña giai cÊp ®«i chót ý nghÜa ë mét thêi kú nµo ®ã song ngµy nay chØ cßn lµ c«ng nh©n; ®èi diÖn víi giai cÊp c«ng nh©n, tÊt c¶ c¸c giai cÊp nh÷ng s¸o ng÷ cò rÝch, nhng mÆt kh¸c, l¹i dïng nh÷ng lêi nh¶m kh¸c chØ gép thµnh mét khèi ph¶n ®éng". nhÝ vÒ t tëng ph¸p lý vµ t tëng kh¸c mµ ph¸i d©n chñ vµ VÒ thø nhÊt rót trong lêi më ®Çu b¶n §iÒu lÖ cña Quèc tÕ, nh÷ng ngêi x· héi chñ nghÜa Ph¸p vÉn hay dïng, ®Ó xuyªn t¹c nhng díi mét h×nh thøc "cã söa ch÷a". Lêi më ®Çu Êy viÕt: c¸i quan niÖm hiÖn thùc chñ nghÜa mµ §¶ng ph¶i khã kh¨n l¾m "ViÖc gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n ph¶i lµ sù nghiÖp cña b¶n míi g©y dùng vµ hiÖn ®· b¾t rÔ v÷ng ch¾c ë trong §¶ng råi. Kh«ng kÓ nh÷ng ®iÒu nãi trªn, viÖc coi c¸i mµ ngêi ta gäi lµ th©n c«ng nh©n"; cßn ë ®©y th× "giai cÊp c«ng nh©n" ph¶i gi¶i sù ph©n phèi lµ mét ®iÓm chñ yÕu vµ nhÊn m¹nh vµo c¸i ®ã, còng phãng c¸i g× ? Gi¶i phãng "lao ®éng". Ai cã thÓ hiÓu ®îc th× lµ mét sai lÇm. hiÓu. BÊt kú mét sù ph©n phèi nµo vÒ t liÖu tiªu dïng còng chØ Nhng ®Ó bï l¹i th× c¸i vÕ sau ®ã lµ mét ®o¹n trÝch dÉn