Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 34

Chia sẻ: Vũ Huyền Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:617

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 34 của bộ "Toàn tập C.Mác và Ph.Ăng-ghen" bao gồm những thư từ trao đổi giữa hai nhà kinh điển và thư từ của hai ông viết cho những người khác trong những năm 1875-1880. Đây là những năm phát triển tương đối hòa bình của chủ nghĩa tư bản, cũng là những năm mở đầu thời kỳ chủ nghĩa tư bản chuyển từ giai đoạn cạnh tranh tự do sang giai đoạn độc quyền. Sau thất bại của Công xã Pa-ri, phong trào công nhân tạm thời lắng xuống, tập hợp lực lượng, chuẩn bị các điều kiện để tiến tới cuộc cách mạng xã hội. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 34

7 Lê i n hµ xuÊt b¶n TËp 34 cña bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen bao gåm nh÷ng th tõ trao ®æi gi÷a hai nhµ kinh ®iÓn vµ th tõ cña hai «ng viÕt cho nh÷ng ngêi kh¸c trong nh÷ng n¨m 1875-1880. §©y lµ nh÷ng n¨m ph¸t triÓn t¬ng ®èi hßa b×nh cña chñ nghÜa t b¶n, còng lµ nh÷ng n¨m më ®Çu thêi kú chñ nghÜa t b¶n chuyÓn tõ giai ®o¹n c¹nh tranh tù do sang giai ®o¹n ®éc quyÒn. Sau thÊt b¹i cña C«ng x· Pa-ri, phong trµo c«ng nh©n t¹m thêi l¾ng xuèng, tËp hîp lùc lîng, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn tíi cuéc c¸ch m¹ng x· héi. Trong thêi kú nµy, hai nhµ kinh ®iÓn ®· gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo viÖc kh¾c phôc chñ nghÜa c¬ héi vµ c¸c trµo lu t tëng phi v« s¶n kh¸c trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, ®Æt c¬ së cho sù h×nh thµnh vµ xuÊt hiÖn c¸c ®¶ng c«ng nh©n ®éc lËp x· héi chñ nghÜa ë §øc, I-ta-li-a, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, Thôy SÜ, §an M¹ch, Mü vµ ë nhiÒu níc kh¸c. Ho¹t ®éng khoa häc cña C.M¸c trong thêi kú nµy chñ yÕu tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò cña tËp II vµ tËp III cña bé "T b¶n", ®Æc biÖt lµ häc thuyÕt vÒ ®Þa t« còng nh sù lu th«ng vµ t¸i s¶n xuÊt cña t b¶n. Trong lóc ®ã, bªn c¹nh viÖc céng t¸c víi C.M¸c trong nghiªn cøu khoa häc vµ ®Êu tranh c¸ch m¹ng, Ph.¡ng-ghen b¾t ®Çu khëi th¶o nh÷ng trang ®Çu tiªn cña t¸c phÈm lín "BiÖn chøng cña tù nhiªn". §ång thêi hai «ng ph¸t triÓn thªm mét bíc häc thuyÕt vÒ nhµ níc, vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n, vÒ §¶ng, vÒ x· héi céng s¶n chñ nghÜa vµ nªu lªn nhiÒu dù ®o¸n thiªn tµi vÒ x· héi t¬ng lai.
8 Lêi nhµ xuÊt b¶n TËp nµy ®îc dÞch dùa vµo b¶n tiÕng Nga bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, tËp 34 do Nhµ xuÊt b¶n s¸ch chÝnh trÞ quèc gia Liªn X« xuÊt b¶n t¹i M¸t-xc¬-va n¨m 1964. Ngoµi phÇn chÝnh v¨n, chóng t«i cßn in kÌm theo phÇn chó thÝch vµ c¸c b¶n chØ dÉn do ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin Liªn X« (tríc ®©y) biªn so¹n ®Ó b¹n ®äc tham kh¶o. C¸c t¸c phÈm nµy cña M¸c vµ ¡ng-ghen ®îc nh¾c ®Õn trong tËp nµy ®Òu ®îc dÉn theo C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n t¹i Hµ Néi vµ ®îc ghi v¾n t¾t lµ Toµn tËp, tiÕp ®ã lµ sè tËp, n¨m xuÊt b¶n tËp ®ã, vµ sè trang ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ®îc dÉn. §ång thêi víi viÖc xuÊt b¶n bé Toµn tËp C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, chóng t«i sÏ tæ chøc biªn so¹n s¸ch giíi thiÖu néi dung mçi tËp vµ c¸c t tëng c¬ b¶n trong t¸c phÈm chÝnh cña hai nhµ kinh ®iÓn. Th¸ng 4 n¨m 1998 nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia
10 11 N¨m 1875 1 m¸c göi ¨ng-ghen1 ë lu©n ®«n [Lu©n §«n, th¸ng Hai - th¸ng Ba 1875] Anh h·y b¾t tay vµo viÖc, nhng víi mét giäng giÔu cît. ThËt lµ ngí ngÈn: c¶ Ba-cu-nin còng ®· cã thÓ nhóng tay vµo. Pi-e Tca-trÐp tríc hÕt muèn cho ®éc gi¶ thÊy r»ng anh c xö víi «ng ta nh víi ®Þch thñ cña m×nh, v× thÕ «ng ta bÞa ra ®ñ lo¹i nh÷ng ®iÓm tranh chÊp kh«ng cã thËt. C«ng bè lÇn ®Çu b»ng tiÕng Nga trong In theo b¶n viÕt tay C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc b¶n lÇn thø hai, t.18, 1961 (trong chó thÝch 444)
12 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 13 Ýt nhÊt t«i còng ë ngoµi trêi mêi hai giê, råi sau khi ®îc gi¶i phãng khái "c«ng viÖc" th× viÖc gi¶i trÝ chñ yÕu cña t«i lµ nghÜ ra nh÷ng cuéc d¹o ch¬i míi, ph¸t hiÖn ra nh÷ng n¬i cha hay biÕt vµ nh÷ng loµi míi trong rõng; ®ång thêi 2 còng x¶y ra rÊt nhiÒu ®iÒu bÊt ngê, bëi v× t«i kh«ng cã nhiÒu tµi n¨ng ®Þnh híng. m¸c göi ¨ng-ghen KÓ tõ h«m nay, sau khi t«i nhËn ®îc hãa ®¬n thanh to¸n ë ram-xghÕt 2 tiÒn ch÷a bÖnh th× t«i - nÕu xÐt theo quan ®iÓm cña c¶nh s¸t - ë trong t thÕ an toµn. T«i ®· ®¨ng ký víi t c¸ch tiÕn sÜ triÕt häc, chø kh«ng ph¶i nh mét kÎ thùc lîi, ®iÒu ®ã l¹i rÊt C¸c-xb¸t, 21 th¸ng T¸m 1875 hîp ®èi víi hÇu bao cña t«i. Viªn c¶nh s¸t trëng ë Viªn, "Germania", Schloβplatz 1* ngêi mang cïng hä víi t«i, hÕt søc lÞch l·m, cho nªn lóc nµo «ng ta còng ®Õn cïng mét lóc víi t«i. PhrÕt th©n mÕn! Tèi h«m qua t«i cã ®Õn kh¸ch s¹n "Cµnh nho say" 1 * næi 3 T«i ®Õn ®©y h«m chñ nhËt tríc. B¸c sÜ Crau-x¬ l¹i rêi ®i tiÕng víi lo¹i bia cña m×nh, ®Ó uèng mét cèc níc kho¸ng G¬-mun-®¬, vÒ víi vî m×nh. Quan hÖ gi÷a «ng Êy víi vî ®· nh·n hiÖu HÝt-xguy-be-l¬. ë ®ã cã mÆt ®¸m phi-li-xtanh ë l¹i æn tháa. C¸c-xb¸t, thÕ lµ tÊt c¶ c©u chuyÖn ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò bÊt B©y giê b¶n th©n t«i muèn trë thµnh b¸c sÜ riªng cña tËn ®· g©y ra ë ®©y nh÷ng cuéc tranh c·i v« tËn vµ t×nh tr¹ng m×nh vµ - nh lêi thó nhËn pha lÉn nçi buån e dÌ cña b¸c sÜ chia thµnh c¸c ph¸i: vÒ nh÷ng u thÕ so s¸nh gi÷a c¸c lo¹i Han-x¬ - ®ã lµ t×nh h×nh x¶y ra víi Ýt nhÊt lµ mét phÇn ba sè bia Pin-d¬ cæ, thÞ d©n vµ cæ phÇn. Mét vÞ tuyªn bè "V©ng, lo¹i ngêi giµ SÐc tíi khu an dìng. §iÒu còng rÊt cã t¸c dông bia ngµy xa t«i uèng ch¬i còng ®îc 15 cèc" (mµ cèc th× ch÷a bÖnh ®èi víi t«i lµ sù v¾ng mÆt cña b¸c sÜ riªng cña t«i, kh«ng nhá). VÞ kh¸c l¹i nãi: "V©ng, tríc kia trong vÊn ®Ò 4 Cu-ghen-man . nµy t«i còng lµ mét ngêi ®øng trong mét ph¸i, nhng b©y MÆc dï cã sù thay thÕ c¸c khu«n mÆt, ®¸m ngêi ë ®©y giê t«i ®øng bªn trªn nh÷ng cuéc tranh luËn Êy. T«i uèng mét xem ra vÉn nh tríc kia: "con ngêi trung b×nh" Kª-t¬-lª 5 lµ c¸ch thó vÞ ®ñ lo¹i bia, bÊt kÓ lo¹i nµo", v.v.. Cïng ngåi víi mét ngo¹i lÖ; ngîc l¹i, chiÕm u thÕ lµ nh÷ng cùc: cã nh÷ng c¸c c d©n ®Þa ph¬ng th«ng th¸i Êy cßn cã hai tay c«ng tö kÎ bÐo nh c¸i thïng, cã nh÷ng ngêi gÇy nh que cñi. BÐc-lin, c¸c th«ng ®¹t 6 hoÆc ®¹i lo¹i nh vËy. Nh÷ng vÞ nµy tranh luËn vÒ u thÕ cña cµ phª t¹i c¸c nhµ hµng næi tiÕng ë 1* "GhÐc-ma-ni-a" lµ kh¸ch s¹n ë C¸c-xb¸t (tªn gäi b»ng tiÕng SÐc lµ C¸c-l«-vi-Va-ri) 1* trªn phè Dam-c«-va, t¹i Qu¶ng trêng Dam-c«-va. "Cµnh nho say" ("Zum Hopfenstock") - kh¸ch s¹n ë C¸c-xb¸t
14 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 15 C¸c-xb¸t, mét vÞ ®· kh¼ng ®Þnh víi mét vÎ nghiªm nghÞ trÞnh nh÷ng chiÕc ¸o ngñ ®ªm, ¸o choµng dµi v.v.. ë trªn tµu thñy träng: "B»ng thèng kª" (!) "ngêi ta ®· chøng minh ®îc r»ng anh chµng Do Th¸i ®· béc b¹ch t©m can cña m×nh cho t«i lo¹i cµ phª ngon nhÊt lµ lo¹i cµ phª b¸n ë vên Suªn-brun" . 7 nghe. Anh ta cø thèt lªn nhiÒu lÇn c©u nãi: "Thiªn h¹ cha ThÊy vËy, mét vÞ ngêi ®Þa ph¬ng thèt lªn: "Xø B«-hªm hÒ chøng kiÕn mét vô lõa bÞp nh thÕ" 1 * . C©u chuyÖn lµ thÕ chóng t«i dï sao còng vÜ ®¹i vµ lµm nªn nh÷ng chuyÖn vÜ nµy. Mét ngêi Mü gèc §øc, tªn lµ Bíc-stanh hoÆc BÐc-stanh ®¹i. Lo¹i bia Pin-d¬ cña nã ®îc göi ®Õn tÊt c¶ mäi níc: b©y - ®îc ngêi b¹n ë BÐc-lin lµ Noi-man giíi thiÖu víi anh giê chñ nhµ m¸y bia lín Dan-x¬-man ®· cã chi nh¸nh cña chµng Do Th¸i Êy - ®· ®¸nh lõa anh ta ®Ó lÊy ®i 1700p.xt., ®¸nh lõa anh ta, mét ngêi ®îc mäi ngêi coi lµ mét trong m×nh ë Pa-ri; lo¹i bia nµy thËm chÝ cßn ®îc ®a sang Mü! sè nh÷ng th¬ng gia kh«n khÐo nhÊt 2 * ! Anh chµng kia, kÎ ®· §¸ng tiÕc, chóng t«i kh«ng thÓ göi cho hä c¶ nh÷ng hÇm tù xng lµ mét th¬ng gia bu«n b¸n víi ch©u Phi, ®· cho anh chøa bia khæng lå cña chóng t«i ®îc ®µo s©u trong v¸ch nói chµng Do Th¸i Êy xem nh÷ng phiÕu thanh to¸n tr¶ tiÒn mua ®¸, nh÷ng hÇm chøa nµy l¹i cÇn thiÕt cho bia Pin-d¬!". hµng ho¸, trÞ gi¸ nhiÒu ngh×n pao xtÐc-linh, b¶o lµ do anh Sau khi th«ng b¸o cho anh in nuce 1 * nh÷ng Ên tîng mµ chµng th¬ng gia Êy mua ë Br¸t-pho vµ ë Man-se-xt¬, t¹i c¸c t«i thu lîm ®îc ë ®©y cho ®Õn nay tõ sù nhén nhÞp ®êi h·ng bu«n hµng ®Çu; theo anh ta, chiÕc tµu chë c¸c hµng ho¸ thêng, t«i sÏ kÓ ®«i ®iÒu vÒ nh÷ng chuyÖn ®· x¶y ra trªn Êy ®ang ®Ëu ë Xau-t¬-hem-t¬n. V× vËy, anh chµng Do Th¸i ®êng. cho th¬ng gia kia vay sè tiÒn hái vay. Song, v× anh chµng Do ë Lu©n §«n, mét ngêi Do Th¸i cã d¸ng vÎ l¸u lØnh véi v· Th¸i sau ®ã ch¼ng nghe thÊy g× vÒ «ng th¬ng gia nä, cho nªn bíc vµo toa xe chóng t«i, víi mét chiÕc va li nhá cÆp díi anh ta b¾t ®Çu lo l¾ng. Anh ta viÕt th göi ®Õn Man-se-xt¬ vµ n¸ch. Ngay ë tríc Kha-rÝt-gi¬ anh ta b¾t ®Çu t×m ch×a kho¸ ®Õn Br¸t-pho. Anh ta còng ®· cho t«i xem nh÷ng bøc th tr¶ ®Ó më chiÕc va li cña m×nh vµ kiÓm tra xem - nh anh ta nãi lêi. Nh÷ng th tr¶ lêi Êy nãi: BÐc-stanh ®· lÊy ë chç hä c¸c - cËu bÐ gióp viÖc ë v¨n phßng anh ta ®· xÕp vµo va li tÊt c¶ mÉu hµng vµ ®· mua hµng víi sù tho¶ thuËn lµ thanh to¸n nh÷ng ®å mÆc cÇn thiÕt hay kh«ng. Anh ta nãi: "Bëi v× lóc ë vÒ c¶ hai mãn ®ã khi nhËn ®îc hµng; c¸c phiÕu thanh to¸n v¨n phßng t«i nhËn ®îc bøc ®iÖn cña anh trai t«i göi tõ BÐc-lin chØ mang tÝnh chÊt h×nh thøc, hµng ho¸ cha hÒ bao giê ®îc ®Õn, b¶o r»ng t«i ph¶i ®Õn ngay BÐc-lin, v× thÕ t«i ®· ph¸i trao c¶. T¹i Xau-t¬-hem-t¬n l« hµng bÞ tÞch biªn, vµ ho¸ ra cËu bÐ gióp viÖc vÒ nhµ t«i ®Ó ®em ®Õn cho t«i nh÷ng thø cÇn sè hµng ho¸ cña BÐc-stanh ®îc chÊt lªn tÇu chØ toµn lµ thiÕt". Sau håi l©u t×m kiÕm, cuèi cïng anh ta t×m thÊy, tuy nh÷ng bao ®ùng nh÷ng tÊm ®Öm r¬m. Anh chµng Do Th¸i cßn kh«ng ph¶i chiÕc ch×a kho¸ ®Ých thùc cña chiÕc va li nä, lo l¾ng vÒ mét t×nh tiÕt n÷a, ngoµi kho¶n tiÒn 1700 p.xt. bÞ nhng dï sao vÉn lµ chiÕc ch×a kho¸ më ®îc va li, vµ anh ta 1* Trong nguyªn b¶n M¸c dÉn tõ nµy theo c¸ch ph¸t ©m cña tiÕng Do Th¸i thÊy r»ng quÇn vµ ¸o vÐt kh«ng ¨n khíp víi nhau, cßn thiÕu (Betriegerei). 2* Trong nguyªn b¶n nh÷ng tõ sau cïng ®îc dÉn theo c¸ch ph¸t ©m cña Do Th¸i 1* - mét c¸ch v¾n t¾t (Für einen der gescheidesten Handelsleit).
16 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 17 mÊt, vµ ®©y lµ ®iÒu lo l¾ng chñ yÕu: anh ta ®· viÕt th vÒ Trªn qu·ng ®êng gi÷a Khuªn vµ Phran-phuèc (t«i kh«ng BÐc-lin cho anh b¹n cña m×nh lµ Noi-man vµ cho ngêi em dõng l¹i ë ®©u c¶) cã mét linh môc c«ng gi¸o víi d¸ng vÎ thÕ trai cña m×nh biÕt vÒ viÖc ngêi ta l¹i cã thÓ xá mòi mét tôc bíc vµo toa xe. Qua c©u chuyÖn cña vÞ linh môc nµy víi th¬ng gia kh«n ngoan nh anh ta. Ngêi em trai ®¸nh ®iÖn nh÷ng ngêi kh¸c, t«i hiÓu r»ng «ng ta trë vÒ Phran-phuèc - b¸o cho anh ta biÕt lµ ngêi ta ®· ph¸t hiÖn ra BÐc-stanh ë n¬i thêng tró cña m×nh - tõ §èp-blin, ë ®ã «ng ta ®· dù lÔ BÐc-lin, ®· b¸o cho c¶nh s¸t biÕt vÒ ®èi tîng ®ã, c¶nh s¸t mõng ¤'C«-nen 8 . ¤ng ta kÓ chuyÖn rÊt s«i næi. §Õn C«-blen-x¬, ®· theo dâi h¾n, vµ b¶o anh ta ph¶i lªn ®êng ngay lËp tøc. sau khi chuyÓn tµu, t«i ngåi mét ®èi mét cïng toa víi «ng ta. T«i hái anh ta: "¤ng cã ®Þnh ®a «ng kia ra tßa kh«ng?". "T«i ¤ng ta ®i theo con ®êng míi qua ng¶ Phli-xin-ghen: nhÊt tuyÖt ®èi kh«ng cã ý ®Þnh Êy 1 * , t«i muèn lÊy l¹i ë h¾n sè tiÒn thiÕt nªn chän ®i tµu thñy h¬n lµ ®i trªn chiÕc tµu buåm tåi cña t«i". T«i nãi: "Ch¾c h¾n ®· xµi hÕt sè tiÒn Êy råi". Anh ta tµn ë Kha-rÝt-gi¬. T«i thö l«i cuèn «ng ta vµo cuéc trao ®æi b¶o: "TuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i thÕ 1 * . Nªn nhí r»ng ë khu Xi- vÒ cuéc ®Êu tranh v¨n ho¸ 9 , nhng lóc ®Çu «ng ta tá th¸i ®é ti (®Õn ®©y anh ta kÓ ra mét lo¹t tªn tuæi) h¾n ®· lõa nh÷ng ngê vùc vµ hÕt søc dÌ dÆt, nhng sau «ng ta nãi rÊt h¨ng say ngµi kh¸c víi sè tiÒn 1200 pao xtÐc-linh. H¾n sÏ ph¶i tr¶ l¹i vÒ tµi hïng biÖn cña ®øc «ng Ca-pe-l¬. Sau cïng ®· cã mét vÞ tiÒn cho t«i, cßn nh÷ng ngêi kh¸c th× cø ®Ó tù hä suy nghÜ thÇn 1 * ®Õn gióp t«i. VÞ linh môc l«i b×nh toong cña m×nh ra, xem xö lý nh thÕ nµo víi h¾n". §iÒu thó vÞ nhÊt lµ khi chóng t«i ®Õn Rèt-xtÐc-®am míi vì nhÏ ra lµ anh ta chØ cã nã trèng rçng; ®Õn ®©y «ng ta kÓ cho t«i biÕt lµ tõ ngµy ®Õn thÓ ®Õn Min-®en th«i, tõ ®ã anh ta chØ cã thÓ ®i tiÕp vµo 11 Hµ Lan «ng ta bÞ ®ãi vµ kh¸t. T«i ch×a cho «ng ta chai rîu giê s¸ng h«m sau. Nh th»ng ®iªn, anh chµng nµy chöi bíi c«-nh¾c, sau mÊy híp «ng ta phÊn chÊn h¼n lªn. ¤ng ta uèng nhµ chøc tr¸ch ngµnh ®êng s¾t. Nhng chØ uæng c«ng. tháa thÝch. Khi c¸c hµnh kh¸ch bíc vµo, «ng ta ®· ®ïa cît sç Trªn chiÕc tµu thñy cña chóng t«i cã mét hµnh kh¸ch kú l¹ - sµng víi hä b»ng tiÕng mÑ ®Î, nhng vÉn nãi tiÕng Anh khi mét x¸c chÕt. §i kÌm theo ngêi nµy lµ mét ngêi §øc tãc tiÕp chuyÖn t«i, «ng ta nãi tiÕng Anh rÊt th¹o. "ë ®Õ quèc hung. Anh chµng ngêi §øc nµy kÓ cho t«i biÕt, hä cña ngêi §øc chóng ta quyÒn tù do rÊt lín, ®Õn nçi khi nãi vÒ cuéc ®Êu qu¸ cè lµ N¸t-xau-¬, mét anh chµng 34 tuæi, quª ë Ma-in-x¬, tranh v¨n ho¸ th× ph¶i nãi b»ng tiÕng Anh". Tríc lóc chóng ®Õn Lu©n §«n th¨m ngêi quen, xe ngùa ®· c¸n chÕt anh ta, t«i ra khái tµu ë Phran-phuèc, t«i cã nãi víi «ng ta - tuy vÉn gia ®×nh muèn anh ta ®îc ch«n cÊt t¹i quª nhµ. Ngêi hµnh giÊu tªn m×nh - r»ng «ng ta kh«ng nªn ng¹c nhiªn nÕu nh kh¸ch ®i theo x¸c chÕt Êy còng kh«ng thÓ ®i tiÕp ngay ®îc. vµo nh÷ng ngµy s¾p tíi ®©y, «ng ta sÏ ®äc thÊy trªn c¸c b¸o VÞ thuyÒn trëng cña tµu nµy tuyªn bè víi anh ta r»ng hä nãi ®Õn mét cuéc ©m mu míi gi÷a Quèc tÕ ®en vµ Quèc tÕ kh«ng thÓ trao cho anh ta x¸c chÕt cho ®Õn khi lµm xong ®á 1 0 . §Õn Phran-phuèc t«i ®îc biÕt (ë ban biªn tËp b¸o nh÷ng thñ tôc nhÊt ®Þnh víi viªn l·nh sù §øc. "Frankfurter Zeitung") r»ng ngêi ®ång hµnh cña t«i lµ 1* Trong nguyªn b¶n nh÷ng tõ nµy ®îc dÉn theo c¸ch ph¸t ©m cña Do Th¸i (Bei Laibe nicht). 1* Ch¬i ch÷: "Geist" nghÜa lµ "thÇn", còng cã nghÜa lµ "rîu cån".
18 m¸c göi ¨ng-ghen, 21 th¸ng t¸m 1875 m¸c göi ¨ng-ghen, 8 th¸ng chÝn 1875 19 ngµi Mót-txen-bÐc-g¬ lµ nh©n vËt - ë møc ®é nµo ®ã - ®· thay ë tÊt c¶ c¸c trung t©m th¬ng m¹i chñ yÕu kh¸c tåi tÖ h¬n thÕ vÞ gi¸o chñ c«ng gi¸o ë ®ã. Ch¾c h¼n «ng ta còng ®· thÊy møc ngêi ta cã thÓ kÕt luËn qua c¸c b¸o §øc. tªn t«i trªn tê "Frankfurter Zeitung" (mµ «ng ta ®äc). B¸o Ngêi b¹n cña anh lµ Ca-phi-ª-r« sèng ë chç Ba-cu-nin vµ nµy ®¨ng b¶n tin vÒ viÖc t«i ghÐ qua thµnh phè nµy 1 1 . thËm chÝ ®· mua mét ng«i nhµ cho «ng Êy ë Lu-ga-n«. T«i gÆp D«n-nª-man. ¤ng ta l¹i võa bÞ lÜnh ¸n v× khíc tõ Cßn t¹m thêi vale faveque 1 * . T«i l¹i ph¶i b¾t tay vµo kh«ng nªu tªn th«ng tÝn viªn vµ l¹i ®îc ho·n thªm 10 ngµy, "c«ng viÖc". nhng ®©y lµ lÇn cuèi cïng 1 2 . D«n-nª-man lµ mét con ngêi thÕ tôc, song, ë «ng ta thÊy râ ®îc ý thøc vÒ tÇm quan träng Göi lêi chµo nång nhiÖt ®Õn bµ Li-di. cña b¶n th©n m×nh. Trong cuéc trao ®æi kÐo dµi «ng Êy ®· Mo-r¬ cña anh tr×nh bµy víi t«i nh÷ng ®iÒu sau ®©y. Môc ®Ých chñ yÕu cña C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay «ng ta lµ l«i cuèn giai cÊp tiÓu t s¶n vµo phong trµo d©n chñ s¸ch: "Der Briefwechsel zwischen F.Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc x· héi. Søc m¹nh tµi chÝnh cña tê b¸o cña «ng ta 1 * b¾t nguån und K.Marx". Bd. IV, Stuttgart, 1913; c«ng bè toµn v¨n trong Marx-Engels tõ chç nã lµ tê b¸o mang tÝnh chÊt cña së giao dÞch vµ th¬ng Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, m¹i tèt nhÊt ®îc mäi ngêi c«ng nhËn ë Nam §øc. ¤ng ta 1931 vµ trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1913 nhËn thøc hoµn toµn râ vÒ sù gióp ®ì cña tê b¸o cña «ng ta ®èi víi b¸o chÝ c«ng nh©n, víi t c¸ch lµ nguån th«ng tin nh÷ng tin tøc chÝnh trÞ. Nhng mÆt kh¸c, c¸i ®¶ng Êy ch¼ng lµm g× cho «ng ta c¶. VÝ dô, «ng ta mêi Van-tai-s¬ lµm th«ng tÝn viªn; nhng «ng ta ®· bÞ ban l·nh ®¹o cña ®¶ng hîp nhÊt 1 3 cÊm ®a tin. Theo «ng ta th× LÝp-nÕch, t¹i quèc héi ®· ph¸t biÓu víi mét giäng ®iÖu qu¸ mÞ d©n; tr¸i l¹i, Bª-ben th× ®îc mäi ngêi thõa nhËn v.v.. - T«i sÏ cßn gÆp l¹i «ng ta trªn ®êng quay trë vÒ. T«i còng ®· gÆp c¶ b¸c sÜ Gvi-®¬ V©y-x¬, «ng ta ®Õn chç con g¸i m×nh (lµ vî cña b¸c sÜ StÐc-n¬, mét trong sè nh÷ng ngêi biªn tËp tê "Franfurter Zeitung") mÊy ngµy. NÕu nh t«i ®Õn ban biªn tËp cña b¸o sím h¬n vµi phót th× t«i ®· gÆp ph¶i ®iÒu bÊt h¹nh - cuéc gÆp mÆt víi C¸c May-¬ ngêi miÒn Sva-bi-a (cùu chñ bót tê "Beobachter"). Còng xin nh©n tiÖn nãi thªm. T×nh h×nh ë Phran-phuèc vµ 1* - "Frankfurter Zeitung" 1* - t¹m biÖt vµ chóc søc khoÎ
18 m¸c göi ¨ng-ghen, 8 th¸ng chÝn 1875 19 3 m¸c göi ¨ng-ghen ë ram-xghÕt C¸c-xb¸t, 8 th¸ng ChÝn 1875 "Germania" PhrÕt th©n mÕn! Ch¾c h¼n lµ anh ®· ®îc Tót-xi cho biÕt r»ng l¸ th ®Çu
20 m¸c göi ¨ng-ghen, 8 th¸ng chÝn 1875 m¸c göi ¨ng-ghen, 8 th¸ng chÝn 1875 21 cña t«i - l¸ th mµ chÝnh tay t«i, víi sù cã mÆt cña b¸c sÜ mét cèc níc kho¸ng l¹nh Sl«-x¬-brun-n¬ vµ mét cèc s÷a Han-x¬, ®· göi vµo ngµy 18 th¸ng T¸m t¹i trô së bu ®iÖn tríc khi ®i ngñ buæi tèi. trung t©m ë ®©y, ®Ò tªn ch¸u ®· bÞ bu ®iÖn Phæ chÆn l¹i, Níc kho¸ng Spru-®en, theo sù ph©n tÝch cña gi¸o s ®iÒu ®ã kh«ng cßn nghi ngê g× c¶. Nh÷ng l¸ th göi muén PhÐc-®i-n¨ng Ra-g¬-xki, gåm thµnh phÇn sau ®©y 1 4 . h¬n th× ®· ®Õn n¬i; l¸ th cuèi cïng mµ t«i göi cho ch¸u vµo Trong 16 «n-x¬ = 7680 gr¨ng, cã: tuÇn tríc th× h×nh nh chÞu chung sè phËn nh l¸ th thø Xuyn-ph¸t ca-li ...................................................................... 1,2564 nhÊt, bëi v× nÕu kh«ng, hiÓn nhiªn lµ t«i ®· nhËn ®îc th Xuyn-ph¸t na-tri ................................................................. 18,2160 tr¶ lêi cña ch¸u råi. Clo-rua ca-li .......................................................................... 7,9156 LÇn nµy viÖc ch÷a bÖnh ®· cã t¸c dông tuyÖt diÖu ®èi víi t«i; trõ ngo¹i lÖ h·n h÷u, t«i còng ngñ tèt. Kh«ng ph¶i v« cí C¸c-b«-n¸t na-tri ................................................................. 10,4593 mµ nhiÒu b¸c sÜ quen biÕt cña t«i tuyªn bè t«i lµ bÖnh nh©n C¸c-b«-n¸t can-xi .................................................................. 2,2870 g¬ng mÉu ë C¸c-xb¸t. C¸c ngµi Êy tù b¶n th©n hä ®· cè C¸c-b«-n¸t ma-nhª ................................................................. 0,9523 1* g¾ng hÔ cã dÞp lµ ®Èy t«i chÖch ra khái con ®uêng "cøu vít" C¸c-b«-n¸t xt¬-r«n-ti ............................................................. 0,0061 díi c¸i cí lµ "sù hiÖn diÖn cña b¸c sÜ" v.v., nhng nh÷ng kÎ C¸c-b«-n¸t s¾t ....................................................................... 0,0215 c¸m dç ®· g¸nh chÞu sù thÊt b¹i. C¸c-b«-n¸t m¨ng-gan ............................................................. 0,0046 Víi t c¸ch lµ bÖnh nh©n ®Õn ch÷a bÖnh lÇn thø hai t«i Phèt-ph¸t-«-xÝt nh«m .............................................................. 0,0030 gi÷ mét cÊp cao h¬n trong viÖc hëng dông c¸c nguån níc Phèt-ph¸t-can-xi .................................................................... 0,0015 kho¸ng. N¨m ngo¸i nh÷ng nguån níc kho¸ng chñ yÕu cña t«i lµ: Tª-rª-di-en-brun-n¬ (41 0 Rª-«-muy-n¬), M¸c-c¬-t¬- Phlu-«-rua ca-li ..................................................................... 0,0015 brun-n¬ (39 0 ) vµ Muyn-brun-n¬ (43,6 0 ); lóc Êy t«i chØ uèng Xi-lÝch-®i-«-xÝt ....................................................................... 0,5590 hai lÇn mçi ngµy, mçi lÇn uèng mét cèc Spu-®en. N¨m nay, Tæng sè thµnh phÇn c¸c chÊt r¾n .......................................... 41,7099 tõ tuÇn lÔ thø hai, t«i sö dông nguån níc kho¸ng Phen- A-xÝt c¸c-bon tù do vµ b¸n liªn kÕt .......................................... 5,8670 den-quª-lª (45 0 Rª-«-muy-r¬, hµng ngµy uèng mét cèc), BÐc- Trong sè nh÷ng chµng trai ë ®©y ®· kªu gäi kû niÖm trËn na-brun-n¬ (53,8 0 , mçi ngµy hai cèc), vµ Spru-®en (59 0 - 60 0 Xª-®¨ng 1 5 , cã Gu-xt¸p QuÕt-ghen, mét th¬ng gia ë B¸c-men; Rª-«-muy-r¬, mçi ngµy hai cèc), tæng céng mçi s¸ng uèng 5 kh«ng biÕt ®Êy cã ph¶i lµ l·o giµ ngu xuÈn kh«ng 1 6 ? cèc níc kho¸ng nãng, ngoµi ra cßn uèng thªm vµo s¸ng sím, Xin anh lu ý: C¸c Grun c¹nh tranh víi anh, ®Õn mïa xu©n sang n¨m «ng ta sÏ xuÊt b¶n cuèn s¸ch vÒ triÕt häc tù 1* Ch¬i ch÷ "Heil" - "sù cøu vít" (t©m hån) nhng còng cã nghÜa lµ "ch÷a bÖnh.
22 m¸c göi ¨ng-ghen, 8 th¸ng chÝn 1875 23 nhiªn, «ng ta ®· cho in xong phÇn më ®Çu trªn t¹p chÝ "Wage", t¹p chÝ nµy do V©y-x¬ tõ BÐc-lin göi ®Õn cho t«i 1 7 . T«i rêi khái ®©y vµo thø b¶y 1 * , lóc ®Çu ®Õn Pra-ha, v× h«m nay t«i ®· nhËn ®îc tõ ®ã l¸ th cña èp-pen-hai-m¬ 2 * . Tõ Pra-ha t«i sÏ ®i qua Phran-phuèc. B¸c sÜ Phle-cle-x¬ võa ghÐ qua, gäi t«i ®i ¨n tra. VËy lµ l¸ th dµi ®· kh«ng thµnh; v¶ l¹i Phle-cle-x¬ b¶o r»ng lµm nh thÕ c¶n trë viÖc ch÷a bÖnh. Göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn bµ Li-di. Mo-r¬ cña anh C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay s¸ch: "Der Briefwechsel zwischen Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc F.Engels und K.Marx". Bd. IV, Stuttgart, 1913; c«ng bè toµn v¨n trong Marx- Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, 1931 vµ trong C.M¸c vµ Ph.¡ng- ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 1* ngµy 11 th¸ng ChÝn 2* Xem tËp nµy, tr 212.
22 23 4 ¨ng-ghen göi m¸c ë lu©n ®«n 18 Ram-xghÕt, 24 th¸ng N¨m 1876 3, Adelaide Gardens Mo-r¬ th©n mÕn! T«i võa nhËn ®îc hai l¸ th mµ t«i göi kÌm theo ®©y 1 9 . ë §øc ®¶ng ta ®ang bÞ ®Ì nÆng bëi lêi nguyÒn rña cña nh÷ng nh©n viªn cæ ®«ng ®îc tr¶ l¬ng vµ cña nh÷ng kÎ th«ng th¸i nöa vêi 1 * . NÕu cø tiÕp diÔn nh thÕ th× ph¸i L¸t-xan sÏ mau chãng trë thµnh nh÷ng c¸i ®Çu s¸ng chãi nhÊt, bëi v× hä hÊp thô nh÷ng ®iÒu ngu ngèc Ýt nhÊt, mµ c¸c t¸c phÈm cña L¸t- xan l¹i lµ ph¬ng tiÖn cæ ®éng Ýt h¹i nhÊt. T«i muèn biÕt xem nh©n vËt M«-xt¬ Êy thùc ra muèn g× ë chóng ta, vµ chóng ta ph¶i lµm g× ®Ó tháa m·n «ng ta. Cã mét ®iÒu ®· râ: nh÷ng con ngêi Êy quan niÖm r»ng tuång nh thÓ §uy-rinh, nhê 1* Trong nguyªn b¶n dïng thæ ng÷ BÐc-lin (Halbjebildeten)
24 ¨ng-ghen göi m¸c, 24 th¸ng n¨m 1876 ¨ng-ghen göi m¸c, 24 th¸ng n¨m 1876 25 nh÷ng lêi «ng ta ®¶ kÝch anh mét c¸ch bØ æi, ®· biÕn b¶n T«i göi kÌm theo ®©y mét bµi tin ®¸ng chó ý göi tõ C«ng- th©n m×nh thµnh mét kÎ mµ chóng ta kh«ng thÓ x©m ph¹m xtan-ti-n«-pl¬ rót tõ sè ra ngµy h«m qua cña b¸o "Daily News", cµng cã thÓ tin vµo t¸c gi¶ bµi tin nµy v× cuéc c¸ch ®îc, bëi v× nÕu chóng ta cêi giÔu nh÷ng luËn ®iÓm lý luËn m¹ng cña c¸c viªn sinh Håi gi¸o 2 3 tuyÖt nhiªn kh«ng hîp víi phi lý cña «ng ta th× ®iÒu ®ã sÏ cã vÎ nh lµ sù tr¶ thï vÒ ý cña «ng nµy. LÞch sö ë ph¬ng §«ng b¾t ®Çu ®i gÇn ®Õn nh÷ng lêi ®¶ kÝch cña c¸ nh©n «ng ta! Ho¸ ra §uy-rinh cµng khñng ho¶ng: mu toan míi cña ngêi XÐc-bi l¹i muèn cã th« bØ th× chóng ta cµng ph¶i tá ra ngoan ngo·n vµ e dÌ; vµ ®îc kho¶n vay, nghÜa lµ ngõng thanh to¸n theo c¸c kú qu¶ thùc phÝa ngµi M«-xt¬ cã cö chØ nh· nhÆn lµ «ng ta cha phiÕu, vµ nh÷ng yªu s¸ch míi cña nghÜa qu©n HÐc-dª-g«-vi-na 24 ®ßi hái chóng ta ch¼ng nh÷ng ph¶i dïng giäng thiÖn c¶m vµ cho thÊy níc Nga ®ang bµy mu vµ xói giôc ë ®ã nh thÕ víi t c¸ch riªng t mµ chØ ra cho ngµi §uy-rinh thÊy nh÷ng nµo. T«i nãng lßng chê xem t×nh h×nh sÏ tiÕp diÔn ra sao. sai lÇm cña «ng ta (tuång nh vÊn ®Ò chØ lµ nh÷ng sai lÇm H«m nay ë chç chóng t«i lµ ngµy ®Çu tiªn cã ma, h«m qua mµ th«i), ®Ó trong lÇn xuÊt b¶n sau «ng ta söa nh÷ng sai chØ cã trËn ma rµo ng¾n ngñi. T«i hy väng r»ng mäi chuyÖn 20 lÇm Êy , mµ ngoµi ra chóng ta cßn ph¶i h«n c¸i gãt ch©n «ng ®Òu æn víi Gien-ni 25 . Li-di vµ t«i göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn ta n÷a. Con ngêi nµy - t«i muèn nãi M«-xt¬ - khÐo t×m c¸ch tÊt c¶ c¸c anh chÞ, ®Õn L«ng-ghª vµ gia ®×nh La-ph¸c-g¬. tr×nh bµy tãm t¾t toµn bé t¸c phÈm "T b¶n" 21 mµ vÉn ch¼ng Ph.¡. cña anh hiÓu ®îc ®iÒu g× trong t¸c phÈm Êy c¶. §iÒu nµy thÊy râ M·i b©y giê t«i míi chó ý thÊy Vin-hem ®· dïng gãi bu qua l¸ th cña «ng ta, vµ ®iÒu ®ã nãi lªn tÝnh c¸ch cña b¶n kiÖn göi cho t«i toµn bé b¶n th¶o cña M«-xt¬ 2 6 . Ai biÕt cã th©n «ng ta. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu phi lý Êy lÏ ra ®· kh«ng thÓ ®îc phÐp lµm nh vËy kh«ng xÐt trªn gãc ®é quèc tÕ vµ v× vËy nã cã ®Õn n¬i ®îc kh«ng! Anh cã thÓ ghÐ xem ë ®ã cã nã cã ®îc, nÕu nh thay v× Vin-hem 1 * ë c¬ng vÞ l·nh ®¹o l¹i lµ hay kh«ng; nÕu b¶n th¶o Êy cã ë ®Êy th× anh göi nã cho t«i, mét nh©n vËt cã ®îc chÝ Ýt mét sù hiÓu biÕt lý luËn nµo ®ã, t«i vÉn ë ®©y ®Õn thø s¸u tuÇn tíi 1 * . Bµ Li-d¬n sÏ cho anh mét nh©n vËt kh«ng thÓ vui vÎ cho in ®ñ mäi thø nh¶m nhÝ - thÊy bµ Êy lu gi÷ ë ®©y nh÷ng giÊy tê ®· nhËn ®îc dµnh cµng phi lý cµng tèt - vµ kh«ng dïng tÊt c¶ uy tÝn cña tê b¸o cho t«i. "Volksstaat" ®Ó giíi thiÖu thø nh¶m nhÝ ®ã víi c«ng nh©n. C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay s¸ch: "Der Briefwechsel zwischen Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Cuèi cïng th× c©u chuyÖn Êy ®· lµm cho t«i tøc ®iªn lªn, vµ F.Engels und K.Marx". Bd. IV, Stuttgart, thö hái, ph¶i ch¨ng ®· ®Õn lóc suy nghÜ nghiªm tóc vÒ th¸i 1913; c«ng bè toµn v¨n trong Marx- Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, ®é cña chóng ta ®èi víi c¸c ngµi Êy. Bd. 4, 1931 vµ trong C.M¸c vµ Ph.¡ng- ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, §èi víi Vin-hem ngèc nghÕch th× tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã chØ t.XXIV, 1931 lµ lý do ®¸ng mong muèn ®Ó ®ßi hái sím cã b¶n th¶o 2 2 . VÞ l·nh tô Êy cña ®¶ng lµ nh©n vËt g× vËy! 1*- V.LÝp-nÕch 1* ngµy 2 th¸ng S¸u
26 m¸c göi ¨ng-ghen, 25 th¸ng n¨m 1876 m¸c göi ¨ng-ghen, 25 th¸ng n¨m 1876 27 mµ hä biÕt rÊt râ. Tuy nhiªn, LÝp-nÕch cã bæn phËn - ph¶i nãi ®iÒu nµy víi «ng Êy - gi¶i thÝch cho c¸c chµng trai ®ã biÕt r»ng «ng Êy ®· nhiÒu lÇn ®ßi hái cã mét sù phª ph¸n nh vËy, vµ r»ng trong nhiÒu n¨m (bëi v× c©u chuyÖn Êy b¾t ®Çu tõ 5 thêi gian lÇn ®Çu tiªn t«i trë vÒ tõ C¸c-xb¸t27) chóng ta ®· tõ m¸c göi ¨ng-ghen chèi ®iÒu ®ã, coi ®ã lµ c«ng viÖc cã ý nghÜa thø yÕu. Nh «ng Êy ®· biÕt vµ nh nh÷ng l¸ th cña «ng Êy göi chóng ta ®· ë ram-xghÕt chøng minh sù nghiªm träng cña viÖc nµy chØ biÓu lé râ khi «ng Êy, qua viÖc nhiÒu lÇn göi ®Õn nh÷ng l¸ th cña nhiÒu kÎ v« häc lµm cho chóng ta chó ý ®Õn tÝnh chÊt nguy hiÓm cña viÖc [Lu©n §«n], 25 th¸ng N¨m 1876 truyÒn b¸ nh÷ng t tëng tÇm thêng Êy ë bªn trong ®¶ng. PhrÕt th©n mÕn! Cßn in specia 1 * vÒ ngµi M«-xt¬ th× dÜ nhiªn «ng ta ph¶i coi §uy-rinh lµ nhµ t tëng tuyÖt vêi, bëi v× ch¼ng nh÷ng Cïng víi l¸ th nµy t«i göi ®Õn bu ®iÖn b¶n th¶o ®· trong bµi gi¶ng tríc c«ng nh©n BÐc-lin, mµ c¶ sau nµy n÷a, nhËn ®îc cña M«-xt¬ 2 6 ®Æt trong bao ®ùng cò cña nã. T«i ®· b»ng giÊy tr¾ng mùc ®en trªn b¸o chÝ 2 8 §uy-rinh ®· cã ph¸t bãc xem tµi liÖu r¸c rëi nµy - ®îc göi kÌm theo ®©y - cña kiÕn cho r»ng chØ cã M«-xt¬ ®· lµm mét c¸i g× ®ã hîp lý tõ Vin-hem 1 * , v× t«i nghÜ r»ng nã cã liªn quan ®Õn M«-xt¬. quyÓn "T b¶n" 2 1 . §uy-rinh ®· lÊy lßng nh÷ng kÎ v« häc Êy Ngoµi ra, t«i cßn lÊy ë nhµ anh b¶n tãm lîc ®Ó göi cho anh, mét c¸ch cã hÖ thèng, vÒ ®iÒu ®ã th× hä kh«ng thÓ nµo tr¸ch b¶n tãm lîc nµy do c«ng ty §êng s¾t lín miÒn B¾c göi ®Õn, cø chóng ta ®îc. §iÒu thËt tiªu biÓu lµ sù tøc giËn cña «ng v× t«i tëng ®©y lµ mét tµi liÖu g× dã cã tÝnh chÊt thiÕt thùc, M«-xt¬ vµ ®ång bän ®èi víi ph¬ng ph¸p mµ anh ®· dïng ®Ó nhng giê ®©y t«i thÊy r»ng b¶n tãm lîc Êy chØ gåm Ch¬ng buéc phÇn tö Pru-®«ng ë Sva-b¬ 2 9 ph¶i im lÆng. VÝ dô cã ý tr×nh tham quan dµnh cho kh¸ch du lÞch. nghÜa c¶nh c¸o nµy ®· g©y cho hä nçi lo ng¹i, vµ thÕ lµ hä ý kiÕn cña t«i lµ: "th¸i ®é cña chóng ta ®èi víi nh÷ng ngµi muèn dïng thñ ®o¹n ®¬m ®Æt, sù ng©y th¬ ®Çy thiÖn ý vµ Êy" chØ cã thÓ ®îc bµy tá díi h×nh thøc phª ph¸n kÞch liÖt t×nh b¸c ¸i huynh ®Ö ®Çy tøc giËn ®Ó lµm cho vÜnh viÔn §uy-rinh. Râ rµng lµ «ng ta tiÕn hµnh trß mu m« víi nh÷ng kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc mét sù phª ph¸n nh thÕ. tay viÕt l¸ch v« häc mang ®Çu ãc h¸o danh trung thµnh víi Tuy nhiªn, gèc rÔ cña tai ¬ng lµ ë chç LÝp-nÕch kh«ng cã «ng ta, nh»m môc ®Ých c¶n trë sù phª ph¸n nh vËy; vÒ phÝa ®ñ tµi liÖu, nãi ®óng ra, ®iÒu ®ã béc lé tµi biªn tËp cña «ng m×nh, hä ®Æt hy väng vµo tÝnh c¸ch mÒm yÕu cña LÝp-nÕch, Êy. Song, tÝnh nhá nhen cña «ng Êy ®· ®i ®Õn møc lµ mÆc dï 1* - V. LÝp-nÕch 1* - ®Æc biÖt
28 m¸c göi ¨ng-ghen, 25 th¸ng n¨m 1876 m¸c göi ¨ng-ghen, 25 th¸ng n¨m 1876 29 thiÕu tµi liÖu, nhng «ng Êy vÉn tr¸nh nh¾c ®Õn, dï chØ mét C¸c anh em ë C«-pen-ha-ghen ®· mêi t«i dù ®¹i héi c«ng lêi, t¸c phÈm "LÞch sö C«ng x· Ph¸p" cña BÕch-c¬ , hoÆc Ýt 1* nh©n (khai m¹c vµo ®Çu th¸ng S¸u) 3 1 , hä göi ®iÖn vµ göi th ra còng cho ®¨ng mét sè trÝch ®o¹n cña t¸c phÈm Êy. ®Õn Pi-« (®· lªn ®êng vµo thø hai 1 * råi). ThËt lµ mét quan Anh cßn nhí c¸ch ®©y kh«ng l©u, khi chóng ta nãi vÒ Thæ niÖm ®Çy m¬ tëng h·o huyÒn nh thÓ t«i b©y giê cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng cuéc lu diÔn nh vËy. NhÜ Kú, t«i ®· chØ cho anh thÊy kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn ®¶ng Thanh gi¸o (dùa vµo Kinh C«-ran) cña ngêi Thæ NhÜ Kú. C«ng viªn chç chóng t«i h«m nay ®· ®îc rµo l¹i b»ng B©y giê th× ®iÒu ®ã ®· ®îc thùc hiÖn. Theo bµi tin tõ C«ng- nh÷ng tÊm v¸n. ThËt nùc cêi khi ë níc Anh vÉn tiÕp tôc xtan-ti-n«-pl¬ göi cho tê "Frankfurter Zeitung" th× ngêi ta tån t¹i - nh mét ®iÒu nùc cêi - nh÷ng tËp tôc cæ xa cña cã ý ®Þnh lo¹i trõ vua Thæ NhÜ Kú, nÕu t×nh h×nh cø tiÕp ngêi §øc. §ã lµ sù duy tr× "së h÷u thùc sù tù do" b»ng c¸ch diÔn nh thÕ, vµ ®Æt ngêi em trai 3 0 vµo chç cña «ng ta. rµo têng vµ do ®ã b»ng c¸ch rót ra khái c«ng x· n«ng th«n chung. Th«ng tÝn viªn Êy biÕt nãi tiÕng Thæ NhÜ Kú vµ giao thiÖp nhiÒu víi ngêi Thæ NhÜ Kú ë C«ng-xtan-ti-n«-pl¬, ngoµi ra Pum-px¬ ®· viÕt nh÷ng l¸ th dµi cho vî t«i vµ cho Tót- «ng ta cßn nhÊn m¹nh r»ng hä hiÓu râ trß ch¬i cña I-gna- xi. Tuy cã ®«i chç cßn trôc trÆc vÒ chÝnh t¶, tuy vËy c« Êy ®· chÐp, kÎ ®· tung ra mäi tin ®ån ®¸ng lo ng¹i trong giíi ®¹t ®îc - ®iÒu nµy cßn quan träng h¬n nhiÒu - nh÷ng thµnh Thiªn chóa gi¸o ë C«ng-xtan-ti-n«-pl¬. Cã mét ®iÒu kh«ng qu¶ thËt sù ®¸ng kinh ng¹c vÒ v¨n phong vµ trong viÖc biÕt thÓ hoµi nghi n÷a: kh«ng thÓ thanh to¸n ngêi Thæ NhÜ Kú c¸ch tr×nh bµy. ®îc nÕu kh«ng kiÒm chÕ ®îc hä, cßn ngêi Nga th× kh«ng Göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn bµ Li-di. d¸m (hoÆc v× kh«ng cã tiÒn nªn hä kh«ng thÓ) lîi dông thêi C.M¸c cña anh c¬ thÝch hîp ®Ó tung ra nh÷ng hµnh ®éng cã tÝnh chÊt quyÕt §i-di 2 * ®· trë thµnh mét con lõa nh thÕ nµo Êy! Trong ®Þnh, vµ b»ng cuéc phiªu lu hiÖn nay cã lÏ hä cã thÓ lµm khi níc Anh hoµn toµn bÞ c« lËp th× «ng ta l¹i kh¨ng kh¨ng ®îc nhiÒu h¬n cho viÖc lµm tan r· chÕ ®é cña chÝnh m×nh ®ßi gi÷ trong tï gÇn mét t¸ nh÷ng ngêi thuéc phong trµo h¬n lµ g©y nªn sù ph¸ s¶n cña ngêi Thæ NhÜ Kú ë ch©u ¢u. Phª-ni-¨ng 3 2 . Gien-ni c¶m thÊy khoÎ, nhng ch¸u nhá th× cã phÇn VÒ "RÝch-t¬" th× LÝp-nÕch, trong bèi c¶nh ®· cã nh÷ng lêi kh«ng ®îc khoÎ; song theo lêi b¸c sÜ, kh«ng cã g× nghiªm nh¾c nhë nh vËy, lÏ ra kh«ng ®îc chØ ra nh÷ng lêi ¸m trong c¶. Ch¸u sÏ ®îc ®Æt lªn lµ Gi¨ng (tªn cña bè L«ng-ghª) chØ 3 3 . Kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng lµ quyÓn sæ ®Þa chØ cña t«i ®· L«-r¨ng (biÖt danh cña Lau-ra) Phrª-®ª-rÝch (®Ó tá lßng quý ®i theo RÝch-t¬ råi, nhng t¹m thêi t«i cha tin nh vËy. träng anh). 1* ngµy 22 th¸ng N¨m 1* B.BÕch-c¬. “LÞch sö C«ng x· c¸ch m¹ng nh÷ng n¨m 1789-1794" 2* - §i-xra-e-li
30 ¨ng-ghen göi m¸c, 28 th¸ng n¨m 1876 31 Ai-s¬-hèp lµm viÖc cho ¸c-nin, ®iÒu ®ã th× chóng ta ®· biÕt tõ l©u tríc khi LÝp-nÕch biÕt, vµ víi sù c¨m ghÐt cña Ai-s¬-hèp ®èi víi Bi-xm¸c vµ Sti-b¬ th× ®iÒu ®ã hoµn toµn kh«ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn c¶. Notabene 1 * : b¸o "Frankfurter Zeitung" cã ®¨ng lÖnh cña Phæ vÒ viÖc b¾t giam ¸c-nin, theo lÖnh nµy ph¶i tÞch thu sè tiÒn cña «ng ta, cßn b¶n th©n «ng nµy ph¶i bÞ trao nép cho c¶nh s¸t BÐc-lin, phÝa c¸c nhµ ®¬ng côc ngo¹i quèc ®îc ®¶m b¶o hoµn bï c¸c kho¶n phÝ tæn vµ nh÷ng sù gióp ®ì lÉn nhau! (§ã lµ v× vô «ng ta ®¸nh c¾p tµi liÖu, vô nµy ®· ®îc toµ ¸n xÐt xö.) 3 4 C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay s¸ch: "Der Briefwechsel zwischen F.Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc und K.Marx". Bd. IV, Stuttgart, 1913; c«ng bè toµn v¨n trong Marx-Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, 1931 vµ trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 1* - H·y lu ý.
30 ¨ng-ghen göi m¸c, 28 th¸ng n¨m 1876 ¨ng-ghen göi m¸c, 28 th¸ng n¨m 1876 31 cøu quan hÖ ruéng ®Êt ë Nga nãi riªng vµ ®Þa t« nãi chung, vµ ch¼ng cã g× c¶n trë anh c¶. Cßn t«i th× ph¶i ngåi trªn chiÕc ghÕ cøng vµ uèng rîu vang l¹nh, råi sau ®ã bçng nhiªn qu¼ng ®i mäi thø vµ l¹i b¾t tay vµo nh©n vËt §uy-rinh ch¸n ngÊy. Nhng biÕt lµm thÕ nµo ®îc, mét khi b¶n th©n t«i còng bÞ l«i kÐo vµo cuéc luËn chiÕn mµ hoµn toµn ch¼ng thÊy lóc nµo kÕt thóc; ®»ng nµo t«i còng sÏ kh«ng thÓ yªn ®îc. Thªm vµo ®ã amicus 1 * M«-xt¬, víi bµi t¸n tông "Gi¸o tr×nh triÕt häc" cña §uy-rinh 2 6 , ®· ®Ých th©n chØ râ cho t«i thÊy cÇn ph¶i tÊn c«ng tõ ®©u vµ nh thÕ nµo. Còng cÇn lu ý ®Õn cuèn s¸ch nµy, bëi v× ë nhiÒu ®iÓm cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh nã béc lé râ h¬n nh÷ng mÆt yÕu vµ nh÷ng c¬ së cña c¸c suy luËn ®îc dÉn ra trong cuèn "Kinh tÕ häc" 3 5 . T«i sÏ ®Æt mua ngay cuèn s¸ch nµy. Thùc ra, trong cuèn s¸ch Êy hoµn toµn kh«ng cã phÇn triÕt häc ®Ých thùc: l«-gÝch häc h×nh thøc, biÖn chøng häc, siªu h×nh häc v.v.; nãi ®óng h¬n, cuèn s¸ch nµy cã ý ®Þnh ®a ra mét häc thuyÕt tæng qu¸t vÒ khoa häc, mét häc thuyÕt trong ®ã thiªn nhiªn, lÞch sö, x· héi, nhµ níc, ph¸p luËt v.v. ®îc xem xÐt tuång nh trong mèi liªn hÖ néi t¹i nµo ®ã. Sau 6 n÷a, trong cuèn s¸ch ®ã cßn cã c¶ mét ch¬ng m« t¶ t¬ng lai, hoÆc c¸i gäi lµ x· héi "tù do", Ýt h¬n c¶ vÒ khÝa c¹nh kinh ¨ng-ghen göi m¸c tÕ, vµ ngoµi ra, còng v¹ch ra mét ®Ò c¬ng gi¶ng d¹y cho ë lu©n ®«n trêng tiÓu häc vµ trung häc trong t¬ng lai. Nh vËy, cuèn s¸ch Êy ®a ra nh÷ng ®iÒu tÇm thêng díi mét h×nh thøc cßn ®¬n gi¶n hãa h¬n lµ trong t¸c phÈm kinh tÕ cña «ng ta, Ram-xghÕt, 28 th¸ng N¨m 1876 vµ nÕu gép c¶ hai cuèn s¸ch ®ã l¹i ta cã thÓ v¹ch trÇn g· Êy ®ång thêi c¶ vÒ khÝa c¹nh nµy. §Ó phª ph¸n quan niÖm lÞch Mo-r¬ th©n mÕn! sö cña vÞ hiÖp sÜ cña chóng ta - quan niÖm cho r»ng tríc Víi anh th× dÔ nãi. Anh cã thÓ n»m trong ch¨n Êm, nghiªn 1* - anh b¹n
32 ¨ng-ghen göi m¸c, 28 th¸ng n¨m 1876 ¨ng-ghen göi m¸c, 28 th¸ng n¨m 1876 33 §uy-rinh chØ toµn lµ nh÷ng thuyÕt nh¶m nhÝ - quyÓn s¸ch kiÕn ph¶n b¸c cña ®¸m phi-li-xtanh vµ ®a ra mét bøc tranh nµy cßn cã mét u ®iÓm lµ c¨n cø vµo ®ã cã thÓ trÝch dÉn ra vÒ x· héi t¬ng lai, bëi v× phÇn tö phi-li-xtanh ®Æt ra cho hä nh÷ng ®iÒu th« bØ cña chÝnh «ng ta. B»ng c¸ch nµy hay c¸ch nh÷ng c©u hái c¶ vÒ ®Ò tµi nµy; ®ång thêi «ng Êy còng muèn kh¸c, giê ®©y h¾n ®· n»m trong tay t«i 1* . KÕ ho¹ch cña t«i ®· hÕt søc ®éc lËp víi chóng ta vÒ ph¬ng diÖn lý luËn, ®iÒu ®ã chuÈn bÞ xong - J'ai mon plan. Tho¹t ®Çu t«i tiÕp cËn cuèn th× trong ®iÒu kiÖn «ng Êy hoµn toµn kh«ng cã mét thø häc thuyÕt nµo c¶, «ng Êy lu«n lu«n ®¹t ®îc mét c¸ch tèt h¬n s¸ch nh¶m nhÝ Êy thuÇn tóy tõ gãc ®é thùc tÕ vµ tuång nh nhiÒu so víi møc mµ chÝnh b¶n th©n «ng Êy nghi ngê. Song t«i coi träng nã, nhng dÇn dÇn, t«i cµng v¹ch trÇn, mét mÆt, qua ®ã «ng Êy buéc t«i ph¶i thõa nhËn r»ng §uy-rinh, dï sao nh÷ng ®iÒu phi lý vµ, mÆt kh¸c, nh÷ng lý lÏ tÇm thêng cña còng lµ mét ngêi cã häc vÊn so víi nh÷ng lý luËn cµ mÌng «ng ta, - th× sù phª ph¸n cµng trë nªn gay g¾t h¬n, vµ cuèi cña tê "Volksstaat", vµ nh÷ng t¸c phÈm cña «ng ta dï sao cïng th× gi¸ng ®ßn tíi tÊp xuèng ®Çu «ng ta. Nh vËy, M«-xt¬ còng hay h¬n nh÷ng t¸c phÈm cña nh÷ng kÎ lÇm lÉn chñ vµ ®ång bän mÊt ®i c¸i cí ®Ó nãi ®Õn "sù tµn ¸c" v.v., cßn quan vµ kh¸ch quan Êy. §uy-rinh th× bÞ ®¶ kÝch mét c¸ch thÝch ®¸ng. Cßn chóng ta VÒ c¸c biÕn cè ë Thæ NhÜ Kú th× anh hoµn toµn cã lý; song th× ph¶i cho nh÷ng ngµi Êy biÕt r»ng chóng ta biÕt c¸ch t«i vÉn hy väng lµ t×nh h×nh sÏ tiÕn lªn phÝa tríc; vµo tuÇn trõng trÞ nh÷ng con ngêi Êy b»ng nh÷ng ph¬ng ph¸p hÕt lÔ gÇn ®©y nhÊt h×nh nh t×nh h×nh diÔn biÕn phÇn nµo chËm søc kh¸c nhau. l¹i, cßn c¸c cuéc c¸ch m¹ng ë ph¬ng §«ng th× cßn ®ßi hái T«i hy väng r»ng Vin-hem 2* cho ®¨ng bµi cña M«-xt¬ trªn nhiÒu h¬n nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng kh¸c lµ ph¶i cã mét kÕt côc t¹p chÝ "Neue Welt", mµ hiÓn nhiªn lµ bµi Êy ®îc viÕt ra nhanh chãng. Vua Thæ NhÜ Kú 1 * ®· tÝch tr÷ trong cung ®iÖn chÝnh lµ ®Ó ®¨ng trªn Ên phÈm Êy. M«-xt¬ lu«n lu«n kh«ng nh÷ng kho b¸u to lín - ®ã lµ lý do t¹i sao cã nh÷ng lêi than biÕt c¸ch sao chÐp vµ «ng ta coi §uy-rinh lµ t¸c gi¶ cña phiÒn vÒ viÖc «ng ta liªn tôc ®ßi tiÒn - nh÷ng kho b¸u Êy to nh÷ng luËn ®iÓm phi lý nùc cêi nhÊt trong lÜnh vùc khoa lín ®Õn nçi c¸c sinh viªn Håi gi¸o 23 ®ßi xuÊt ra 5.000.000 p.xt. häc tù nhiªn - vÝ dô, sù t¸ch l×a cña nh÷ng ®ai vßng trßn tõ nh÷ng kho b¸u Êy, nh vËy ë ®ã ph¶i cã nhiÒu h¬n thÕ (theo thuyÕt Can-t¬) khi nh÷ng ng«i sao bÊt ®éng! nhiÒu. Ph¶i chê ®îi t×nh huèng lµ viÖc Goãc-tra-cèp trao bÞ vong lôc cña ba vÞ hoµng ®Õ 3 6 sÏ ®Èy t×nh h×nh ®i ®Õn khñng VÊn ®Ò kh«ng chØ ë chç Vin-hem kh«ng cã ®ñ tµi liÖu, cã ho¶ng. thÓ gióp kh¾c phôc ®iÒu ®ã b»ng nh÷ng bµi viÕt kh¸c vÒ c¸c chñ ®Ò nãng hæi v.v., nh ®· lµm vµo thêi kú cßn HÐp-n¬ vµ Anh h·y chuyÓn lêi c¶m ¬n ch©n thµnh cña t«i ®Õn Gien- Bl«-x¬. §iÒu chñ yÕu lµ sù khao kh¸t cña Vin-hem muèn lÊp ni vµ L«ng-ghª vÒ vinh dù mµ hä ®· dµnh cho t«i, t«i sÏ cè chç trèng trong häc thuyÕt cña chóng ta, cã lêi ®¸p cho mäi ý g¾ng xøng ®¸ng víi vinh dù Êy. T«i hy väng r»ng ch¸u bÐ víi 3 c¸i tªn rÊt kªu Êy ®· b×nh phôc råi 2 * . 1* §©y lµ nh÷ng lêi l¸y l¹i lêi trong vë hµi kÞch cña SÕch-xpia "Ngêi l¸i bu«n thµnh V¬-ni-d¬", håi IV, c¶nh thø nhÊt. 1*- ¸p-®un-A-gÝt 2* - V.LÝp-nÕch 2* Xem tËp nµy, tr 28.
34 ¨ng-ghen göi m¸c, 28 th¸ng n¨m 1876 ¨ng-ghen göi m¸c, 25 th¸ng b¶y 1876 35 §èi víi §uy-rinh 1 * th× nh÷ng viÖc trë l¹i nghiªn cøu lÞch Pum-px¬ ®· hoµn thiÖn ®îc rÊt nhiÒu v¨n phong cña m×nh, sö cæ ®¹i vµ nh÷ng nghiªn cøu cña t«i vÒ khoa häc tù nhiªn dÜ nhiªn lµ t«i còng ph¸t hiÖn ra ®iÒu ®ã, nhng ë møc ®é ®· gióp Ých rÊt nhiÒu cho t«i, vµ vÒ nhiÒu mÆt ®ang t¹o ®iÒu Ýt h¬n. kiÖn dÔ dµng cho c«ng viÖc cña t«i. §Æc biÖt trong lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn c¶m nhËn cã ®îc mét nÒn mãng v÷ng Ph.¡. cña anh ch¾c h¬n nhiÒu vµ t«i cã thÓ tiÕn lªn trong lÜnh vùc nµy, mÆc dï víi mét th¸i ®é rÊt thËn träng, nhng dï sao còng víi C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay s¸ch: "Der Briefwechsel zwischen F.Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc mét sù tù do vµ tù tin phÇn nµo. Tríc m¾t t«i ®· b¾t ®Çu und K.Marx". Bd. IV, Stuttgart, 1913; hiÖn ra phÇn kÕt thóc cña c¶ t¸c phÈm nµy 2 * . Trong ®Çu t«i c«ng bè toµn v¨n trong Marx-Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, nã b¾t ®Çu mang mét h×nh thï nhÊt ®Þnh, vµ së dÜ cã ®îc 1931 vµ trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 ®iÒu ®ã lµ nhê t×nh tr¹ng v« c«ng råi nghÒ cña t«i ë ®©y, trªn bê biÓn, khi mµ t«i cã thÓ tho¶i m¸i suy nghÜ mäi chi tiÕt. Trong lÜnh vùc lín lao nµy rÊt cÇn ph¶i thØnh tho¶ng dõng c«ng viÖc nghiªn cøu cã kÕ ho¹ch ®Ó suy ngÉm nh÷ng g× ®· ®îc nghiªn cøu. Tõ n¨m 1853 ngµi Hem-h«n-tx¬ kh«ng ngõng loay hoay víi vÊn ®Ò vËt tù nã vµ kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò ®ã. Con ngêi nµy, c¶ giê ®©y n÷a, vÉn b×nh th¶n cho in l¹i - mµ l¬ng t©m kh«ng hÒ bÞ c¾n røt - c¸i tµi liÖu nh¶m nhÝ mµ «ng ta ®· in tríc §¸c-uyn 3 * . Li-di vµ t«i göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn tÊt c¶ nhµ ta. Thø s¸u 4 * chóng t«i sÏ trë vÒ Lu©n §«n. T«i rÊt mõng thÊy 1* Ph.¡ng-ghen. "Chèng §uy-rinh" 2* Ph.¡ng-ghen. "BiÖn chøng cña tù nhiªn” 3* NghÜa lµ tríc khi xuÊt hiÖn, vµo n¨m 1859, t¸c phÈm chñ yÕu cña S.§¸c-uyn "VÒ nguån gèc c¸c loµi qua con ®êng ®µo th¶i tù nhiªn" 4* ngµy 2 th¸ng S¸u
34 m¸c göi ¨ng-ghen, 25 th¸ng b¶y 1876 35 7 ¨ng-ghen göi m¸c ë lu©n ®«n 37 Ram-xghÕt, 25 th¸ng B¶y 1876 11, Camden Sq. Mo-r¬ th©n mÕn! T«i ®· viÕt th cho La-ph¸c-g¬ yªu cÇu th«ng b¸o cho chóng ta biÕt ngµy anh Êy ®Õn ®©y, anh Êy sÏ ®Õn vµo thø s¸u hay thø b¶y.
36 m¸c göi ¨ng-ghen, 25 th¸ng b¶y 1876 m¸c göi ¨ng-ghen, 26 th¸ng b¶y 1876 37 KÌm theo ®©y lµ th cña Vin-hem 1 * cïng víi phÇn phô lôc t¸c gi¶ biÕt rÊt râ, c¸i ®¸m c«ng chóng Êy l¹i muèn dùa vµo cña M«-xt¬. Anh thÊy ®¸m ngêi Êy lµ ai - c¶ ngêi nµy vµ mãn canh thõa dµnh cho ®¸m ¨n xin 1 * , vµ muèn ch¼ng ph¶i ngêi kia. Vin-hem ®· cã th¸i ®é quan träng biÕt bao ®èi víi mÊt nhiÒu c«ng søc mµ mau chãng häc ®îc c¸ch bµn vÒ mäi “nh÷ng cè g¾ng xÝch l¹i gÇn"! Tuång nh cã thÓ - nghÜa lµ chuyÖn. Con ngêi Êy tuång nh ®îc t¹o ra cho chñ nghÜa tuång nh mét ai ®ã cã thÓ - giao thiÖp víi nh÷ng ®å v« l¹i x· héi vµ cho triÕt häc cña thêi ®¹i nh÷ng tØ b¹c 3 9 . ®· bÞ v¹ch mÆt vÒ sù ph¶n béi nh thÕ. Vµ tuång nh mét sù xÝch l¹i gÇn nµo ®ã cã thÓ dÉn ®Õn bÊt kú mét ®iÒu g× ®ã. Thùc Ph.¡. cña anh ra, ®iÒu g× sÏ x¶y ®Õn nÕu nh gi÷a hä sÏ cã sù xÝch l¹i gÇn C«ng bè lÇn ®Çu cã lîc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay nhau? Trong ®iÒu kiÖn vµ t×nh huèng hiÖn nay nÕu nh÷ng con s¸ch: "Der Briefwechsel zwischen F.Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc ngêi Êy muèn ch¬i trß Quèc tÕ mét lÇn n÷a th× cø ®Ó cho hä und K.Marx". Bd. IV, Stuttgart, 1913; hëng c¸i thó vui Êy, nhng chóng ta sÏ quay lng l¹i víi hä. c«ng bè toµn v¨n trong Marx-Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, Sù thÊt b¹i cña XÐc-bi thËt tuyÖt vêi 3 8 . ChiÕn dÞch nµy 1931 vµ trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 nh»m môc ®Ých lµm cho toµn bé Thæ NhÜ Kú ch×m trong ngän löa khëi nghÜa, nhng ë ®©u chÊt ch¸y còng bÞ tÈm níc råi; xø TrÐc-n«-g«-ri-a ®· ph¶n béi XÐc-bi nh»m nh÷ng môc ®Ých riªng, B«-xni-a th× kh«ng muèn ph¸t ®éng mét cuéc khëi nghÜa nµo c¶, mét khi XÐc-bi cã ý ®Þnh gi¶i phãng nã, cßn ngêi Bun-ga-ri dòng c¶m th× kh«ng ®éng ®Ëy g× c¶. Qu©n ®éi gi¶i phãng cña XÐc-bi ph¶i tù nu«i b¶n th©n m×nh ngay c¶ sau cuéc tÊn c«ng mang tÝnh chÊt khoe khoang, ch¼ng tiÕn hµnh mét trËn ®¸nh nghiªm chØnh ë bÊt cø n¬i nµo, vµ ph¶i trë vÒ víi c¸i tæ ¨n cíp cña m×nh. Ph¶i nghÜ r»ng ®iÒu ®ã còng sÏ lµ bµi häc cho c¶ ngêi Ru-ma-ni, lóc ®ã c¸c kÕ ho¹ch cña ngêi Nga sÏ bÞ thÊt b¹i. Tuy nhiªn, ë ®©y t«i ®ang tù an ñi m×nh b»ng triÕt häc cña §uy-rinh 2 * - cha bao giê cã ngêi nµo viÕt mét tµi liÖu nh¶m nhÝ nh vËy. Ch¼ng cã g× c¶ ngoµi nh÷ng ®iÒu tÇm thêng khoa tr¬ng ®îc bäc bªn ngoµi b»ng nh÷ng luËn ®iÖu nh¶m nhÝ tr¨m phÇn tr¨m, nhng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã l¹i ®îc nhåi nhÐt mét c¸ch kh¸ tinh x¶o ®èi víi ®¸m c«ng chóng mµ 1* Trong nguyªn b¶n lµ: "breite Bettelsuppen" ("mãn xóp lo·ng dµnh cho ngêi ¨n 1* - V.LÝp-nÕch xin") - c©u nãi nµy rót tõ vë bi kÞch cña G¬-t¬ "Phau-xt¬", phÇn I, c¶nh 6 ("C¸i bÕp cña 2* O. .§uy-rinh. "Gi¸o tr×nh triÕt häc" mô phï thñy").