Tóm tắt Đề án Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề án "Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông" nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Đề án Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT ---------- BÙI ĐỨC QUÂN GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM, QUA THỰC TIỄN TẠI TỈNH ĐẮK NÔNG TÓM TẮT ĐỀ ÁN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ Mã số: 8380107 THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2024
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Luật, Đại học Huế Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Hà Thị Mai Hiên 2. TS. Nguyễn Thị Hồng Trinh Phản biện 1: PGS.TS Nguyễn Duy Phương Đề án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Đề án Thạc sĩ Luật Kinh tế họp tại: Trường Đại học Luật Ngày...........tháng 9 năm 2024 Trường Đại học Luật, Đại học Huế
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề án .................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu đề án ............................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 5 6. Những đóng góp mới của đề án ...................................................................... 5 7. Cơ cấu của đề án ............................................................................................ 5 CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC ............................. 7 1.1. Khái quát về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. ........ 7 1.1.1. Khái niệm giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước................ 7 1.1.2. Phân biệt giải thể với sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước ................ 8 1.1.3 Ý nghĩa của việc giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN ................................... 8 1.2 Khái quát pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN ..................... 8 1.2.1 Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. ................................................................................................ 8 1.2.2. Nội dung cơ bản của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước............................................................................................................. 9 1.2.3. Vai trò của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước.. 9 1.3. Các yếu tố tác động đến thực hiện/áp dụng pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. .............................................................. 10 1.3.1. Sự đồng bộ hoặc hoàn thiện các quy định pháp luật ............................... 10 1.3.2. Chủ thể thực hiện................................................................................... 10 1.3.3. Tổ chức thực hiện ................................................................................... 10 1.3.4. Nhận thức của doanh nghiệp trong việc áp dụng quy định của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới. ............................................................................. 10 1.3.5. Nguồn lực, cơ sở vật chất ....................................................................... 10 Tiểu kết Chương 1............................................................................................ 11 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC .................................................. 12 2.1. Quy định pháp luật hiện hành về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ............................................................................................. 12 2.1.1. Quy định pháp luật về luật doanh nghiệp nhà nước ................................ 12 2.1.2. Quy định pháp luật về giải thể doanh nghiệp nhà nước ........................... 13 2.1.3 Quy định về sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ......................... 13 2.2. Đánh giá quy định của pháp luật hiện hành về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước .......................................................................... 14 2.2.1. Ưu điểm của pháp luật ............................................................................ 14 2.2.2. Hạn chế của pháp luật............................................................................. 14 Tiểu kết Chương 2............................................................................................ 16
CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THẾ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP TẠI TỈNH ĐẮK NÔNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI THỂ, SẮP XẾP, ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM ............................................................................................................... 17 3.1. Thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ............................................................................................. 17 3.1.1. Kết quả đạt được trong thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước .................................................................................... 17 3.1.2. Đánh giá vướng mắc trong thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ................................................................... 17 3.1.3. Nguyên nhân của những vướng mắc....................................................... 18 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ............................... 18 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước .......................................................................................................... 18 3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ............................................................................. 19 Tiểu kết Chương 3 ........................................................................................... 21 KẾT LUẬN..................................................................................................... 22
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề án Bình đẳng và cạnh tranh là nguyên tắc của kinh tế thị trường. Nền kinh tế nước ta đang phát triển theo định hướng nền kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường, công nghiệp hóa hiện đại hóa hội nhập và hợp tác quốc tế. Với định hướng phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế Nhà nước được xác định là thành phần kinh tế đóng vai trò chủ đạo, nòng cốt trong sự phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay. Trong giai đoạn hiện nay, khi Nhà nước điều tiết nền kinh tế thông qua DNNN thì việc DNNN tồn tại, phát triển, mở rộng và quy mô hay mô hình kinh doanh đang là yếu tố then chốt quyết định đến chính sách, kế hoạch đối với các DNNN. Xuất phát từ vai trò quan trọng này của DNNN mà Luật DN 2020, các văn bản hướng dẫn thi hành đã đưa ra các quy định cụ thể điều chỉnh đối với DNNN trong đó bao gồm quy định về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN. Những quy định này về cơ bản đã điều chỉnh được các quan hệ phát sinh đối với DNNN trong quá trình hoạt động và phát triển của mình. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, số lượng DNNN báo cáo thua lỗ hằng năm vẫn ở con số lớn chủ yếu ở các DNNN lớn và chủ chốt như Tập đoàn Điện lực, Xăng dầu … việc tái cơ cấu DNNN, cổ phần hóa hay thoái vốn nhà nước tại các DNNN vẫn tiếp tục được thực hiện nhưng chưa thực sự hiệu quả có những DNNN tái cơ cấu trong thời gian dài những việc xây dựng đội ngũ vẫn còn có nhiều hạn chế, theo số liệu thống kê hiện nay có hơn 95% DNNN thuộc diện được tiến hành cổ phần hóa nhưng chỉ có 8% số vốn nhà nước được cổ phần hóa, công tác quản trị tại các DNNN vẫn chưa thực sự đáp ứng được tác động của nền kinh tế thị trường … Tỉnh Đắk Nông là tỉnh có diện tích rừng chiếm phần lớn, cùng với đó sự phát triển kinh tế có liên quan đến nông lâm nghiệp là chủ yếu, do vậy, các DNNN trên địa bàn tỉnh có liên quan đến lĩnh vực nông lâm nghiệp cũng có số lượng tương đối lớn. Trong những năm qua, với xu thế phát triển của nền kinh tế thị trường thì 1
số lượng DN tư nhân hoạt động trong lĩnh vực này ngày càng nhiều, trong đó hoạt động của DNNN trong lĩnh vực cũng không đạt hiệu quả cao, trong khi đó lại hạn chế sự cạnh tranh của các DN tư nhân tham gia vào phát triển kinh tế. Mặc dù đã có những đổi mới, sắp xếp lại đối với DNNN trên địa bàn tỉnh tuy nhiên vẫn chưa thực sự đạt hiệu quả. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ cả phía chủ quan và khách quan, chủ quan đến từ bản thân DNNN, các chủ thể liên quan và khách quan đến từ cả quy định của pháp luật, các yếu tố thị trường … Trước những khó khăn này thì yêu cầu cần thiết phải có các giải pháp cụ thể nhằm đưa ra DNNN tại địa bàn tỉnh phát huy được vai trò nòng cốt của mình trong việc đưa nền kinh tế của tỉnh Đắk Nông phát triển hơn nữa. Trước những yêu cầu từ thực tiễn về phát triển nền kinh tế về bình đẳng trong cạnh tranh và phát triển, cùng với vai trò nòng cốt của DNNN trong nền kinh tế của nước ta hiện nay, bên cạnh đó là vẫn còn sự hạn chế trong quy định của pháp luật có liên quan đến việc điều chỉnh các quan hệ về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN hiện nay thì việc thực hiện nghiên cứu đề tài: “Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam, qua thực tiễn tại tỉnh Đắk Nông” là thực sự cần thiết. Do vậy, học viên lựa chọn đề tài này để thực hiện nghiên cứu cho Đề án thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề án Số lượng công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến vấn đề giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN trong giai đoạn hiện nay là rất ít. Quá trình tìm hiểu có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có liên quan đến pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN có thể kể đến như sau: Thứ nhất, nhóm công trình nghiên cứu có liên quan đến việc sắp xếp, đổi mới DNNN có thể kể đến đó là: Sách chuyên khảo của tác giả Nguyễn Quang Thuấn (2018), “Cải cách Doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam sau 30 năm đổi mới: Thực trạng và giải pháp”, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật. 2
Sách chuyên khảo “Đổi mới doanh nghiệp nhà nước và phát triển kinh tế tư nhân trong giai đoạn hiện nay” của Ban Kinh tế Trung ương (2017), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật. Sách chuyên khảo “Quan hệ pháp lý giữa nhà nước và doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” của tác giả Phạm Minh Tuấn (2022), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật. Cuốn “Đổi mới, nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước đảm bảo vai trò chủ động của kinh tế nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” của Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Thứ hai, nhóm công trình nghiên cứu có liên quan quy định của pháp luật về giải thể DNNN có thể kể đến như sau: Luận văn thạc sĩ luật học “Trình tự thủ tục giải thể doanh nghiệp theo pháp luật doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Pham Nam Giang (2019) thực hiện tại Học viện Khoa học xã hội. Luận văn thạc sĩ luật học “Pháp luật về giải thể doanh nghiệp qua thực tiễn tại tỉnh Quảng Bình” của tác giả Ngô Thị Hồng Thuận (2023) thực hiện tại TRường Đại học Luật – Đại học Huế. Bài viết “Giải thể doanh nghiệp theo quy định của luật doanh nghiệp năm 2020” của tác giả Lê Ngọc Anh, Vũ Thị Hòa Như (2021) đăng trên Tạp chí Luật học số 2/2022; bài viết Hoàn thiện các quy định của Luật Doanh nghiệp hiện hành về giải thể doanh nghiệp của tác giả Nguyễn Ngọc Hải (2021) đăng trên Tạp chí Công thương …. Thứ ba, nhóm công trình nghiên cứu có liên quan đến việc sắp xếp, đổi mới DNNN có thể kể đến như: Luận văn thạc sĩ “Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh Lai Châu” của tác giả Nguyễn Thị Lệ Quyên (2021) thực hiện tại Đại học Quốc gia Hà Nội. 3
Luận văn thạc sĩ luật học “Chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước sang công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp” của tác giả Huỳnh Thị Thảo Nguyên (2021) thực hiện tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn thạc sĩ luật học “Thực thi pháp luật về cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thuộc Bộ Quốc phòng do Quân chủng Hải quân trực tiếp quản lý” của tác giả Nguyễn Đức Cường (2023) thực hiện tại Đại học Quốc gia Hà Nội. Một số bài viết có liên quan như: Bài viết “Những điểm mới của Luật doanh nghiệp năm 2020 về tổ chức lại doanh nghiệp” của tác giả Nguyễn Thị Khánh Ngân (2021) đăng trên Tạp chí Nhà nước và pháp luật số 1 (339); bài viết “Những điểm mới về tổ chức lại doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp 2020” của tác giả Lê Ngọc Huyền (2020) đăng trên Tạp chí Khoa học Kiểm sát số 6 (44); 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề án là đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về Giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống một số vấn đề lý luận pháp luật về sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam. - Phân tích và đánh giá thực trạng quy định pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước theo pháp luật Việt Nam. - Đánh giá thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước tại tỉnh Đắk Nông. - Đề xuất được giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề án được tập trung vào ba nhóm vấn đề cụ thể: (i) vấn đề lý luận của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà 4
nước ở Việt Nam; (ii) thực trạng quy định của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam; (iii) thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh Đắk Nông. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về việc giải thể, sắp xếp, cổ phần hóa và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. - Không gian: Nghiên cứu ở Việt Nam, thực tiễn tại tỉnh Đăk Nông. - Thời gian nghiên cứu thực tiễn: Thời gian từ năm 2017 đến năm 2022 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận nghiên cứu Đề án nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề án sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp tổng hợp, phương pháp phân tích, phương pháp thu thập tài liệu, thống kê, phân tích dự báo … 6. Những đóng góp mới của đề án Đề án là công trình khoa học có ý nghĩa nhất định trong việc làm rõ các vấn đề lý luận về pháp luật giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước, thực trạng pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước và đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước nói chung trong giai đoạn hiện nay. Đề án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các doanh nghiệp nhà nước, những nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước; tài liệu tham khảo, nghiên cứu cho các tổ chức, cá nhân có liên quan. . 7. Cơ cấu của đề án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề án có 3 chương: 5
Chương 1. Một số vấn đề lý luận pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước Chương 2. Thực trạng pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước Chương 3. Thực tiễn thực hiện pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp tại tỉnh Đắk Nông và một số giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN ở Việt Nam hiện nay. 6
CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 1.1. Khái quát về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. 1.1.1. Khái niệm giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp Nhà nước DNNN là DN do nhà nước thành lập hoặc Nhà nước có quyền biểu quyết đối với những vấn đề quan trọng thuộc về DN đó bao gồm cả việc DN có có tiếp tục duy trì hoạt động, giải thể hay có sự đổi mới, sắp xếp lại DN. 1.1.1.2. Khái niệm giải thể, sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước Giải thể doanh nghiệp nhà nước đó là việc doanh nghiệp nhà nước tiến hành các thủ tục pháp lý nhằm chấm dứt các tư cách chủ thể của doanh nghiệp liên quan đến quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp nhà nước. Sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành việc chuyển đổi các doanh nghiệp nhà nước sang các hình thức doanh nghiệp khác nhau đảm bảo các tiêu chí về hoạt động theo quy định của Luật Doanh nghiệp không còn là hình thức 100% vốn nhà nước”. Đổi mới DNNN là việc thay đổi DNNN theo hướng làm mới DNNN có thể ở các khía cạnh về cơ cấu tổ chức, mô hình hoạt động, quản lý, hoạt động vận hành DNNN tuân thủ các quy định của pháp luật liên quan nhằm mang lại hiệu quả hoạt động của DNNN và góp phần phát triển kinh tế. Như vậy, từ những lý giải nêu trên có thể hiểu Giải thể, sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước đó là việc thực hiện các quy định của pháp luật nhằm mục tiêu cơ cấu lại, chuyển đổi sở hữu, sắp xếp lại DNNN trong giai đoạn hiện nay đảm bảo cho doanh nghiệp nhà nước có tính cạnh tranh trong nền kinh tế, đảm bảo sự cân bằng ổn định và phát triển kinh tế xã hội tại nước ta. 7
1.1.2. Phân biệt giải thể với sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước Thứ nhất, về tư cách chủ thể pháp lý của DNNN sau khi tiến hành giải thể, sắp xếp, đổi mới. Thứ hai, về trình tự thủ tục tiến hành giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN. Luật DN 2020 ghi nhận cụ thể về trình tự thủ tục giải thể DNNN, tuy nhiên đối với việc sắp xếp, đổi mới DNNN thì Luật DNNN ghi nhận bằng khái niệm “tổ chức lại” DNNN. Thứ ba, về nguyên nhân dẫn đến giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN. Luật DN 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành hiện nay không quy định cụ thể nguyên nhân và điều kiện dẫn đến việc sắp xếp, đổi mới DNNN. Thứ tư, về hậu quả pháp lý của giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN cũng có sự khác nhau cơ bản. 1.1.3 Ý nghĩa của việc giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN Một là, đối với DNNN giải thể, sắp xếp, đổi mới. Đảm bảo cho DNNN rút lui khỏi thị trường không gặp khó khăn và phát triển theo đúng phương hướng, mục tiêu đặt ra. Hai là, đối với cơ quan Nhà nước. Phù hợp với chức năng điều tiết xã hội, nền kinh tế của Nhà nước. Ba là, đối với sự phát triển của nền kinh tế. Phản ánh sự phát triển của nền kinh tế. 1.2 Khái quát pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN 1.2.1 Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. Pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN là tổng hợp những quy định của pháp luật nhằm điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong quá trình DNNN tiến hành giải thể, sắp xếp đổi mới doanh nghiệp. Qua khái niệm này thì có thể đưa ra các đặc điểm cơ bản của pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN như sau: 8
Một là, pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN hiện nay được thực hiện theo Luật Doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn thi hành hay nói cách khác pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN thuộc về ngành luật kinh tế nhưng vẫn bao hàm cả ngành luật hành chính trong việc điều chỉnh mối quan hệ này. Hai là, pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN được thực hiện theo chính sách, quy hoạch và trình tự thủ tục cụ thể trong những trường hợp cụ thể. Ba là, pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN cũng có tính thị trường. 1.2.2. Nội dung cơ bản của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. Một là, nội dung về giải thể DNNN. Giải thể DNNN không được quy định riêng tại một văn bản pháp luật khác mà được điều chỉnh bới Luật Doanh nghiệp 2020. Hai là, nội dung về sắp xếp DNNN. Sắp xếp DNNN là một nội dung quan trọng trong pháp luật về DNNN. Ba là, nội dung về đổi mới DNNN. Đổi mới doanh nghiệp được ví như việc thay cho DNNN một “chiếc áo” mới để DNNN có thể tiếp tục hoạt động kinh tế nhằm thu lợi nhuận hoặc đảm bảo mục đích khác. Bên cạnh đó, nội dung của pháp luật về giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN còn có các nội dung khác có liên quan như vấn đề hậu quả pháp lý của việc giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN, hay việc quản lý điều hành DNNN trong khi thực hiện các thủ tục có liên quan đến giải thể, sắp xếp và đổi mới DNNN. 1.2.3. Vai trò của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. Thứ nhất, các quy định về giải thể, sắp xếp đổi mới doanh nghiệp Nhà nước có vai trò to lớn trong việc thực hiện chức năng chủ đạo, điều tiết nền kinh tế của Nhà nước đối với nền kinh tế xã hội. Thứ hai, pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN là chính sách đúng đắn đảm bảo cơ sở pháp lý vững vàng và chắc chắn đối với DNNN đồng thời là 9
tạo sự công bằng, đảm bảo tính cạnh tranh của thị trường giữa DNNN và doanh nghiệp ngoài nhà nước. Thứ ba, pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN là công cụ để Nhà nước điều tiết nền kinh tế và định hướng nền kinh tế đi theo xu hướng phát triển đã được định ra. Thứ tư, pháp luật về giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính ổn định của nền kinh tế và xã hội. 1.3. Các yếu tố tác động đến thực hiện/áp dụng pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước. 1.3.1. Sự đồng bộ hoặc hoàn thiện các quy định pháp luật 1.3.2. Chủ thể thực hiện 1.3.3. Tổ chức thực hiện 1.3.4. Nhận thức của doanh nghiệp trong việc áp dụng quy định của pháp luật về giải thể, sắp xếp và đổi mới. 1.3.5. Nguồn lực, cơ sở vật chất 10
Tiểu kết Chương 1 Nội dung Chương 1 hoàn thành việc nghiên cứu một số vấn đề cơ bản như sau: 1. Nghiên cứu một cách khái quát nhất pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN ở một số khía cạnh đó là: khái niệm chung, riêng và đặc điểm của pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN 2. Nội dung pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN thể hiện ở các quy định của pháp luật. 3. Pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN có vai trò quan trọng trong việc điều tiết nền kinh tế, định hướng nền kinh tế đồng thời góp phần tạo sự ổn định và phát triển nền kinh tế định hướng thị trường ở nước ta hiện nay. 4. Việc áp dụng pháp luật về giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó mỗi yếu tố có sự tác động khác nhau đến việc áp dụng pháp luật tuy nhiên cũng cần lưu ý đến các yếu tố này để việc áp dụng pháp luật về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN đạt hiệu quả cao trong thực tiễn. 11
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI THỂ, SẮP XẾP VÀ ĐỔI MỚI DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC 2.1. Quy định pháp luật hiện hành về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước 2.1.1. Quy định pháp luật về luật doanh nghiệp nhà nước Các quy định về DNNN hiện nay được thực hiện theo quy định tại Luật DN 2020, DNNN được coi là một hình thức DN như những DN khác được điều chỉnh bởi Luật DN. Các quy định cần lưu ý trong quy định của pháp luật về DNNN như sau Thứ nhất, về cơ cấu vốn. Khoản 11 Điều 4 Luật DN 2020 có đưa ra định nghĩa về doanh nghiệp Nhà nước cho thấy, DNNN là DN “do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ, tổng số cổ phần có quyền biểu quyết”1. Tại Điều 88 Luật DN 2020 có đưa ra cách phân loại về DNNN trong đó dựa vào tỷ lệ nắm giữ vốn điều lệ thành hai loại DNNN đó là: (i) DN do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và (ii) DN do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc cổ phần có quyền biểu quyết. Thứ hai, về hình thức hoạt động của DNNN. DNNN tùy thuộc vào số vốn điều lệ mà hình thức hoạt động của DN cũng có sự khác nhau, đối với DN mà Nhà nước đầu tư 100% vốn thì hoạt động dưới hình thức công ty TNHH một thành viên, đối với DN do Nhà nước nắm giữ có trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần biểu quyết thì hoạt động bằng hình thức Công ty TNHH hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần. Thứ ba, về cơ cấu tổ chức của DNNN. Cơ cấu tổ chức của DNNN hiện nay theo Luật DN 2020 được cơ cấu theo hai hình thức tùy thuộc vào số vốn điều lệ 1 Khoản 11. Điều 4. Luật Doanh nghiệp 2020 12
do Nhà nước nắm giữ tại DN có thể theo mô hình Công ty TNHH MTV, Công ty TNHH có hai thành viên trở lên hoặc Công ty Cổ phần. Thứ tư, vấn đề sở hữu trong DNNN. Có thể hiểu vấn đề sở hữu trong DNNN được xác định dựa trên tỷ lệ số vốn điều lệ mà Nhà nước nắm giữ. Có thể thấy, đối với DN do nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thì quyền sở hữu thuộc về Nhà nước, đối với DN nhà nước nắm giữ 50 % vốn điều lệ trở lên thì vấn đề sở hữu được chia theo tỷ lệ vốn điều lệ, cổ phần được phép biểu quyết nắm giữ. 2.1.2. Quy định pháp luật về giải thể doanh nghiệp nhà nước Luật DN 2020 không quy định rõ ràng đối tượng giải thể là DNNN mà còn coi DNNN cũng như những hình thức DN khác tại Luật DN, do vậy, việc giải thể DNNN cũng tương tự như những hình thức DN khác cụ thể: Thứ nhất, về điều kiện giải thể DNNN. DNNN muốn giải thể cần phải đáp ứng những điều kiện theo luật định, cụ thể theo quy định tại Điều 39 Nghị định số 23/2022/NĐ-CP. Thứ hai, về cơ quan có thẩm quyền đề nghị giải thể DNNN. Tại Nghị định số 23/2022/NĐ-CP thuộc về 03 cơ quan cụ thể đó là: (i) Doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ; (ii) Cơ quan đại diện chủ sở hữu; (iii) Cơ quan thanh tra, kiểm toán, thuế hoặc các cơ quan chức năng khác của Nhà nước khi thực hiện nhiệm vụ theo thẩm quyền, phát hiện doanh nghiệp rơi vào tình trạng phải giải thể. Thứ ba, về trình tự, thủ tục giải thể DNNN. Nghị định số 23/2022/NĐ-CP quy định tại Điều 41 về quy trình giải thể DNNN. 2.1.3 Quy định về sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước 2.1.3.1 Quy định về hợp nhất, sáp nhập, chia, tách doanh nghiệp nhà nước Thứ nhất, về điều kiện thực hiện. Việc chia tách, hợp nhất, sáp nhập DNNN cần đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định tại Điều 14 Nghị định số 23/2022/NĐ- CP. Thứ hai, Về thẩm quyền ra quyết định thực hiện việc chia tách, sáp nhập, hợp nhất DNNN. Về cơ bản, việc quyết định thực hiện việc chia tách, sáp nhập, 13
hợp nhất DNNN có cơ quan chủ quản việc sở hữu DNNN quyết định cụ thể từng trường hợp. Thứ ba, Về thủ tục tiến hành việc chia tách, hợp nhất, sáp nhập DNNN. Quy trình thủ tục tiến hành việc chia tách, sáp nhập DNNN tuy thuộc vào chủ thể có quyền ra quyết định đó là Chính phủ hoặc cơ quan đại diện chủ sở hữu mà quy trình này cũng có sự khác nhau cơ bản. 2.1.3.2 Quy định về chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước Chuyển đổi DNNN hiện nay được thực hiện theo hai hình thức đó là bán toàn bộ DNNN hoặc chuyển đổi hình thức hoạt động của DNNN. (1) Bán toàn bộ DNNN (2) Cổ phần hóa DNNN (3) Chuyển đổi hình thức DNNN 100% vốn điều lệ do nhà nước nắm giữ thành công ty TNHH hai thành viên trở lên. 2.2. Đánh giá quy định của pháp luật hiện hành về giải thể, sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước 2.2.1. Ưu điểm của pháp luật Hệ thống pháp luật tương đối đầy đủ và có sự dự liệu tương đối chính xác đối với sự thay đổi của nền kinh tế đáp ứng sự phát triển, chuyển dịch của nền kinh tế hiện nay trong đó các quy định về giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN. Pháp luật hiện hành đã dự trù cụ thể các trường hợp cần phải giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN về điều kiện tiến hành, chủ thể có thẩm quyền có trách nhiệm tiến hành việc giải thể, sắp xếp đổi mới DNNN, đối với mỗi trường hợp đã có quy trình thực hiện cụ thể, đúng trường hợp đúng thẩm quyền. 2.2.2. Hạn chế của pháp luật Một là, trong vấn đề về sở hữu DNNN hiện nay khi giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN vẫn cần phải được làm rõ hơn nữa khi tiến hành thẩm định đề án, định giá đối với DNNN. 14
Hai là, trong quy định về giải thể DNNN hiện nay áp dụng điều kiện chung được quy định tại Luật DN 2020 trong đó có nêu về việc “bảo đảm thanh toán hết các khoản nợ, nghĩa vụ tài sản khác”. Ba là, trong quy định về sắp xếp, đổi mới DNNN hiện nay vẫn chưa có sự thống nhất. Bốn là, các quy định về cổ phần hóa DNNN hiện nay quy định về đối tượng được mua cổ phần đang làm hạn chế hiệu quả của việc cổ phần hóa. Năm là, Luật DN 2020 quy định chung về cơ cấu tổ chức tại DNNN nhưng chưa có sự cụ thể hóa phân loại loại hình DN này. Sáu là, Luật DN 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành đều đang tập trung vào việc chuyển đổi hình thức sở hữu, mô hình hoạt động của DNNN. 15
Tiểu kết Chương 2 1. Hệ thống quy định của pháp luật có liên quan đến việc giải thể, sắp xếp, đổi mới DNNN ở những góc độ đó là: Luật điều chỉnh về DNNN, quy định về giải thể DNNN, quy định về sắp xếp, đổi mới DNNN. 2. Trên cơ sở các quy định của pháp luật về DNNN, sắp xếp đổi mới DNNN hiện nay để đưa ra nhận định khách quan về những ưu điểm cần phát huy, những hạn chế cần hoàn thiện trong thời gian tới đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng hội nhập toàn cầu. Dựa trên cơ sở những quy định của pháp luật và nhận định về ưu điểm hạn chế, Nội dung chương 2 là tiền đề cơ sở để thực hiện nghiên cứu nội dung luận văn tại Chương 3. 16