Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Dược học: Nghiên cứu xây dựng phương pháp phân tích phát hiện thuốc giả bằng phổ Raman

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ Y TẾ<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI<br /> <br /> Đặng Thị Ngọc Lan<br /> <br /> NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP<br /> PHÂN TÍCH PHÁT HIỆN THUỐC GIẢ<br /> BẰNG PHỔ RAMAN<br /> CHUYÊN NGÀNH: KIỂM NGHIỆM THUỐC VÀ ĐỘC CHẤT<br /> MÃ SỐ: 62720410<br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƯỢC HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI, NĂM 2017<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại :<br /> Trường Đại học Dược Hà Nội<br /> Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương<br /> Người hướng dẫn khoa học<br /> GS. TS. Thái Nguyễn Hùng Thu<br /> PGS.TS. Đoàn Cao Sơn<br /> Phản biện 1 : ………………………………….......…..<br /> Phản biện 2 : …………………………….......………..<br /> Phản biện 3 : …………………………….......………..<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp<br /> Trường tổ chức tại Trường Đại học Dược Hà Nội.<br /> Vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> Thư viện Quốc gia VN<br /> Thư viện trường ĐH Dược HN<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> A. GIỚI THIỆU LUẬN ÁN<br /> 1. Tính cấp thiết của luận án<br /> Thuốc giả làm thấ t ba ̣i quá trình điều trị, gây biến chứng và có<br /> thể tử vong. Thuốc giả đa dạng về chủng loại, nguồn gốc xuất xứ và<br /> ngày càng được sản xuất tinh vi. Nhiều trường hợp, thuốc giả đã đến<br /> tay bệnh nhân hoặc thậm chí được bán hết mới có quyết định thu hồi,<br /> đình chỉ. Tình hình thuốc giả ngày càng diễn biến phức tạp, số lượng<br /> thuốc trên thị trường ngày càng lớn, các phương pháp phân tích<br /> thường quy cho kết quả chính xác nhưng tốn nhiều thời gian. Vì vậy<br /> việc ngăn ngừa và bài trừ thuốc giả, thuốc kém chất lượng đang là<br /> thách thức lớn đối với cơ quan chức năng. Trước thực trạng ấy, việc<br /> tìm tòi, khai thác các phương pháp mới giúp phân tích nhanh, phân<br /> tích được số lượng thuốc lớn để ứng dụng vào quản lý chất lượng<br /> thuốc tại Việt Nam là vô cùng cần thiết. Luâ ̣t Dươ ̣c 2016 đã nêu ra 4<br /> trường hơ ̣p thuố c giả, tuy nhiên để phát hiê ̣n đươ ̣c thuố c giả ở cả 4<br /> trường hơ ̣p của Luâ ̣t Dươ ̣c 2016 cầ n phải kế t hơ ̣p rấ t nhiề u phương<br /> pháp phân tić h khác nhau. Vì vâ ̣y nô ̣i dung của đề tài này chỉ tâ ̣p trung<br /> phát hiê ̣n thuố c giả thuô ̣c hai trường hơ ̣p sau: (1) Không có dược chất,<br /> (2) Có dược chất không đúng với dược chất ghi trên nhãn hoặc theo<br /> tiêu chuẩn đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu.<br /> Qua quá trình tìm hiểu, nhận thấy phổ tán xa ̣ Raman (go ̣i tắ t là phổ<br /> Raman) có nhiều tiềm năng để giải quyết yêu cầu khó khăn trên. Do<br /> vậy, luận án “Nghiên cứu xây dựng phương pháp phân tích phát<br /> hiện thuốc giả bằng phổ Raman” đã được thực hiện.<br /> 2. Mục tiêu của luận án<br /> 1) Triển khai xây dựng bộ phổ Raman chuẩn cho 10 dược chất<br /> và xác định các tiêu chí định tính cơ bản.<br /> 2) Thử nghiê ̣m phương pháp trên để kiểm tra nhằm phát hiện<br /> thuốc giả dạng không có dược chất hoặc sử du ̣ng sai dươ ̣c chấ t so với<br /> công thức trên thị trường Việt Nam.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3. Những đóng góp mới của luận án<br />  Ứng dụng quang phổ Raman trong lĩnh vực kiểm nghiệm dược<br /> phẩm<br />  Đề tài là nghiên cứu đầu tiên đưa quang phổ Raman vào ứng dụng<br /> trong kiểm tra chất lượng thuốc trên thị trường Việt Nam và xây dựng<br /> được quy trình phân tích trên thiết bị đo quang phổ Raman để bàn và<br /> cầm tay.<br />  Đã xây dựng được quy trình định tính cho các dược chất trên các<br /> nền tá dược cơ bản, sử dụng hệ số HQI để đánh giá kết quả theo như<br /> hướng dẫn của nhà sản xuất thiết bị. Quy trình này đã được ứng dụng<br /> để kiểm tra các thuốc dạng viên nang cứng, viên nén có chứa 10 dược<br /> chất nghiên cứu trên thị trường.<br />  Xác định bộ dịch chuyển Raman cơ bản cho các dược chất<br />  Lần đầu tiên bộ dịch chuyển Raman cơ bản (BDCRCB) được xác<br /> định nhằm tăng khả năng nhận diện của dược chất trong các nền mẫu.<br /> Bộ dịch chuyển này gồm vị trí và tỷ lệ cường độ của một số đỉnh có<br /> cường độ lớn đặc trưng cho dược chất nghiên cứu<br />  Đã triển khai xác định BDCRCB cho 5 dược chất là isoniazid,<br /> ethambutol HCl, sildenafil citrat, ibuprofen, lamivudin.<br />  Ứng dụng công nghệ thông tin để xác định bộ dịch chuyển<br /> Raman cơ bản của các dược chất<br />  Đã ứng du ̣ng công nghê ̣ thông tin để xây dựng chương triǹ h phần<br /> mềm xác định BDCRCB tăng tin<br /> ́ h khách quan và giảm thời gian xử lý<br /> dữ liê ̣u phổ thu đươ ̣c. Phần mềm gọn, dễ dàng cài đặt trong máy tính<br /> xách tay, kết hợp với dữ liệu phổ thu được bằng thiết bị cầm tay để có<br /> thể xử lý cho ra kết quả ngay sau khi đo phổ tại hiện trường.<br />  Quy trình phân tích định tính để phát hiện thuốc giả<br />  Đã xây dựng được quy trình sử dụng quang phổ Raman để kiểm tra<br /> phát hiện thuốc giả (dạng không có dược chất hay sử du ̣ng sai dươ ̣c<br /> <br /> 2<br /> <br /> chấ t so với công thức đã đăng ký) trên thị trường bằng phối hợp sử<br /> dụng hệ số HQI và BDCRCB.<br /> 4. Ý nghĩa của luận án<br /> Đề tài đã xây dựng được quy trình để kiểm tra thuốc giả trên thị<br /> trường qua các bước sau:<br /> 1. Xây dựng bộ phổ chuẩn Raman cho các dược chất cần phân tích.<br /> 2. Xác định BDCRCB cho các dược chất đã xây dựng bộ phổ Raman<br /> chuẩn. Có 2 cách xác định BDCRCB: xử lý dữ liệu phổ trực tiếp và<br /> xử lý qua phần mềm. Cách xử lý dữ liệu qua phần mềm sẽ cho<br /> BDCRCB đầy đủ được xếp theo thứ tự đặc trưng ưu tiên giảm dần<br /> từ trên xuống. Cách xử lý dữ liệu trực tiếp sẽ cho BDCRCB ngắn<br /> hơn với những đỉnh được ưu tiên cao trong danh sách.<br /> 3. Sử dụng thiết bị Raman cầm tay để sàng lọc nhanh tất cả các mẫu<br /> thuốc cần phân tích. Đánh giá kết quả theo hệ số HQI được cài đặt<br /> trong máy.<br /> 4. Xác định hệ số HQI theo phần mềm đã được cài đặt trong thiết bị và<br /> dữ liệu bộ phổ Raman chuẩn đã xác định được.<br /> 5. Xử lý kết quả tùy theo hệ số HQI xác định được như sau:<br />  HQI ≥ 90%: mẫu thử dương tính với dược chất và đạt yêu cầu.<br />  HQI < 80%: mẫu thử âm tính với dược chất nên tiếp tục làm thêm<br /> các biện pháp khẳng định trước khi kết luận và xử lý hành chính.<br />  80%  HQI < 90%: mẫu thuốc thuộc trường hợp nghi ngờ và sẽ<br /> tiếp tục được kiểm tra thêm bằng BDCRCB trước khi kết luận. Cách<br /> xử lý cụ thể như sau:<br /> - Nếu tất cả các đỉnh trong BDCRCB của mẫu phân tích có vị trí và tỷ<br /> lệ cường độ nằm trong khoảng xác định thì có thể kết luận là mẫu<br /> dương tính với dược chất.<br /> - Nếu có ít nhất từ 2 đỉnh hoă ̣c tỷ lê ̣ nằm ngoài BDCRCB thì lấy mẫu<br /> và phân tích thêm bằng các phương pháp khác để kết luận<br /> 5. Bố cục của luận án<br /> <br /> 3<br /> <br />