BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br />
ĐẠI HỌC HUẾ<br />
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM<br />
<br />
ĐỖ KHOA THÚY KHA<br />
<br />
PHÁT TRIỂN TƯ DUY VẬT LÝ CHO HỌC SINH THÔNG QUA<br />
PHƯƠNG PHÁP MÔ HÌNH VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY TÍNH<br />
TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG ĐỘNG LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM<br />
VẬT LÝ LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG<br />
<br />
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC<br />
Chuyên ngành lý luận và phƣơng pháp dạy học bộ môn vật lý<br />
Mã số: 62140111<br />
<br />
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br />
TS. PHAN GIA ANH VŨ<br />
PGS.TS. NGUYỄN BẢO HOÀNG THANH<br />
<br />
HUẾ, KHÓA 2012 - 2015<br />
<br />
i<br />
<br />
LỜI CAM ĐOAN<br />
<br />
Tôi xin cam đoan đây là công trình<br />
nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả<br />
nghiên cứu ghi trong luận án là trung thực và<br />
chưa từng được công bố trong bất kì một công<br />
trình nào khác.<br />
<br />
Tác giả luận án<br />
<br />
Đỗ Khoa Thúy Kha<br />
<br />
ii<br />
<br />
LỜI CẢM ƠN<br />
Để hoàn thành luận án này, trước hết tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến quý<br />
Thầy TS. Phan Gia Anh Vũ và PGS. TS. Nguyễn Bảo Hoàng Thanh đã tận tình<br />
hướng dẫn, giúp đỡ, động viên và chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực<br />
hiện và hoàn thành luận án này.<br />
Tôi trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Đại học Huế, Ban Giám hiệu Trường<br />
Đại học Sư Phạm – Đại học Huế; Ban Đào tạo Sau Đại học – Đại học Huế, Phòng<br />
Đào tạo Sau Đại học, Ban Chủ nhiệm Khoa Vật lý Trường Đại học Sư phạm – Đại<br />
học Huế; Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ngãi, Ban Giám hiệu và Tổ chuyên môn<br />
Trường THPT Trần Kỳ Phong, Trường THPT Số 1 Bình Sơn - Quảng Ngãi, Trường<br />
THPT Hai Bà Trưng và Trường THPT Gia Hội, Tp Huế đã tạo điều kiện thuận lợi<br />
cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án.<br />
Tôi chân thành cảm ơn quý Thầy giáo, Cô giáo thuộc Khoa Vật lí, Trường<br />
ĐHSP – Đại học Huế, đã giảng dạy, giúp đỡ và đóng góp ý kiến cho tôi trong suốt<br />
quá trình học tập, nghiên cứu.<br />
Đồng cảm ơn quý Thầy giáo, Cô giáo và các em học sinh đã giúp tôi thực<br />
nghiệm đề tài tại Trường THPT Trần Kỳ Phong và Trường THPT Số 1 Bình Sơn, tỉnh<br />
Quảng Ngãi.<br />
Tôi rất hạnh phúc, biết ơn và sẽ nỗ lực hơn nữa để xứng đáng với tình yêu<br />
thương, tin tưởng, động viên, hết lòng hỗ trợ của tất cả thành viên trong gia đình,<br />
người thân để tôi hoàn thành luận án này!<br />
Huế, năm 2015<br />
Tác giả luận án<br />
<br />
Đỗ Khoa Thúy Kha<br />
<br />
1<br />
<br />
MỤC LỤC<br />
<br />
Trang phụ bìa ............................................................................................................... i<br />
Lời cam đoan ...............................................................................................................ii<br />
Lời cảm ơn ................................................................................................................ iii<br />
MỤC LỤC ...................................................................................................................1<br />
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN ........................................5<br />
DANH MỤC CÁC BẢNG, ĐỒ THỊ ..........................................................................6<br />
DANH MỤC HÌNH ẢNH, SƠ ĐỒ ............................................................................7<br />
PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................8<br />
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................8<br />
2. Mục tiêu của đề tài ...........................................................................................11<br />
3. Giả thuyết khoa học .........................................................................................11<br />
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................11<br />
5. Đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................................12<br />
6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................12<br />
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................12<br />
8. Những đóng góp mới của luận án ..................................................................13<br />
9. Cấu trúc luận án ..............................................................................................14<br />
PHẦN NỘI DUNG ...................................................................................................15<br />
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................15<br />
1.1. Nghiên cứu về tƣ duy và phát triển tƣ duy trong dạy học nói chung ......15<br />
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài về phát triển tư duy trong dạy học ...........15<br />
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước về phát triển tư duy trong dạy học ............15<br />
1.2. Nghiên cứu về phát triển tƣ duy trong dạy học vật lý...............................19<br />
1.2.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài về phát triển tư duy trong dạy học vật lý .19<br />
1.2.2. Các nghiên cứu trong nước về phát triển tư duy trong dạy học vật lý .....20<br />
1.3. Nghiên cứu về việc sử dụng phƣơng pháp mô hình trong dạy học vật lý ....22<br />
1.3.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài về việc sử dụng phương pháp mô hình<br />
trong dạy học vật lý ............................................................................................22<br />
<br />
2<br />
1.3.2. Các nghiên cứu trong nước về việc sử dụng phương pháp mô hình trong<br />
dạy học vật lý .....................................................................................................24<br />
1.4. Vấn đề cần nghiên cứu của luận án ............................................................25<br />
1.5. Kết luận chƣơng 1 .........................................................................................26<br />
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN TƢ<br />
DUY VẬT LÝ CHO HỌC SINH THÔNG QUA VIỆC SỬ DỤNG PHƢƠNG<br />
PHÁP MÔ HÌNH VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA MÁY TÍNH .............................................28<br />
2.1. Tƣ duy và tƣ duy vật lý ................................................................................28<br />
2.1.1. Tư duy ......................................................................................................28<br />
2.1.2. Tư duy vật lý ............................................................................................29<br />
2.1.3. Các hoạt động tư duy vật lý......................................................................31<br />
2.1.4. Các biểu hiện cơ bản của tư duy vật lý ....................................................37<br />
2.1.5. Xây dựng các tiêu chí đánh giá mức độ tư duy vật lý ..............................40<br />
2.2. Phƣơng pháp mô hình ..................................................................................46<br />
2.2.1. Vận dụng phương pháp mô hình trong dạy học vật lý .............................46<br />
2.2.2. Các mức độ sử dụng phương pháp mô hình trong dạy học vật lý ...........48<br />
2.2.3. Sự hỗ trợ của máy tính đối với phương pháp mô hình.............................50<br />
2.2.4. Vai trò của việc sử dụng phương pháp mô hình đối với việc phát triển tư<br />
duy vật lý cho học sinh .......................................................................................53<br />
2.3. Các biện pháp phát triển tƣ duy vật lý cho học sinh thông qua việc sử<br />
dụng phƣơng pháp mô hình với sự hỗ trợ của máy tính .................................54<br />
2.3.1. Tạo điều kiện cho học sinh tham gia tích cực vào các giai đoạn của<br />
phương pháp mô hình .........................................................................................54<br />
2.3.2. Tăng cường cho học sinh áp dụng mô hình trong các tình huống mới ....60<br />
2.3.3. Tạo điều kiện cho học sinh sử dụng máy tính để xây dựng mô hình hoặc<br />
thiết kế các thí nghiệm mô phỏng ......................................................................61<br />
2.4. Quy trình phát triển tƣ duy vật lý cho học sinh thông qua việc sử dụng<br />
phƣơng pháp mô hình với sự hỗ trợ của máy tính ...........................................62<br />
2.4.1. Quy trình ...................................................................................................62<br />
2.4.2. Áp dụng quy trình trong các trường hợp cụ thể .......................................66<br />
<br />